(przed 1176 Jaxicze [z 1470-80 w DLb.], 1411 Jaxice, 1427 Jakszyce, 1430 Jakschicze, 1529 Jakxschycze, Jakxschicze) 5 km na SW od Koszyc.

1. 1489 n. pow. krak. (RP s. 139); 1581 pow. prosz. (ŹD s. 9); 1470 n. par. Książnice Wielkie (DLb. 2 s. 168).

2. 1427 Władysław Jag. nadaje bpowi krak. brzeg Wisły między m. Uście [Solne] i wsią Miodary [dziś Niedary] a wsią bpa J. (Mp. 4, 1244); 1446 komisaryczny sąd król. przyznaje bpowi krak. Zbigniewowi [Oleśnickiemu] prawo przeprowadzenia Wisły nowym korytem k. wsi swojej J. „ad rippam et littus Visle regalis” w kierunku Uścia i Miodar i założenia na starym korycie „lacum nyeczecza” (Mp. 4, 1477); 1449 sąd komisaryczny król. rozstrzyga spór między ww. bpem a Janem, Stanisławem i Jakubem ss. zm. Klemensa Wątróbki ze Strzelec tenutariuszami Uścia o jezioro Nieciecza (lacus Nyeczyecza) założone przez bpa na rz. Wiśle między wsią J. a m. Uście i wsią Miodary. Tenutariusze przedkładają dok. Kazimierza Jag. z 1448 r. nakazujący komisarzom król. dokonanie wizji lokalnej w miejscu, w którym ww. przekopa wyrządza szkody, zalewając łąki tenutariuszom i mieszczanom z Uścia i anulowanie uprawnień bpa do używania przekopy. Obecny sąd komisaryczny stwierdza, że bp zgodnie z prawem założył „lacum predictum Nyeczyecza” i utrzymuje w mocy poprzednie dokumenty król. dla bpa w spornej sprawie (Mp. 4, 1516); 1470-80 J. graniczą z Dolanami, Książnicami Wielkimi (DLb. 3 s. 214 5); 1538 granice między Książnicami Wielkimi od wsi Morsko idą ścianą granic wsi Wroczków aż do łąki zw. → Białków i k. tej łąki aż do kopca narożnego wsi bpa J. (BJ rps 6222/III k. 87r-88r); 1570 droga z Krakowa na Ruś prowadzi przez Brzesko [Nowe], Śmiłowice, Sierosławice, Dolany, J., w których droga jest wąska i utrudniona w jednym miejscu przez duże bagna, dalej przez Książnice Wielkie, Wroczków i m. Koszyce. Z J. idzie też wąskim wąwozem droga do Uścia (LDK s. 27-30); 1594 rozgraniczenie między wsią Macieczyna poczyna się niedaleko drogi z m. Koszyce do Krakowa. Zostają tu usypane 3 kopce narożne: 1) na S od Macieczyny, 2) na W od J., 3) na N od Książnic. Od narożnika granica skręca na W od ww. drogi, przez środek ról i poniżej k. zarośli. Koło kopców dziedzice Macieczyny mogą mieć przejście do swoich zagajników. Następne kopce są usypane przez górę k. zarośli aż. do szczytu góry zw. Łysa Góra [dziś w J. Góry - pola, nieużytki i wzgórza: UN 22 s. 35], Zarośla na W od granicy należą do J., na E - do Macieczyny. Ze wzniesienia Łysej Góry granica schodzi prosto nad jezioro [utworzone ze starego koryta Wisły]. Kopce sypane są teraz na brzegu tegoż jeziora, pod górą, aż do rz. Wisły. Jezioro to należało zawsze do wsi J. i dalej ma do niej należeć. Granicę między J. a Macieczyną stanowi teraz Wisła. Dziedzice Macieczyny nie mają żadnych praw do jeziora, winni mieć jedynie drogę k. niego i k. Wisły do przewozu [na Wiśle], do m. Uście i do wsi J., zbudowawszy wpierw most na fosie tegoż jeziora. Ostatni kopiec winien był być usytuowany tam, gdzie jezioro wpływa do Wisły, lecz nie został usypany z powodu bagien (ZK 410 s. 9-13).

3. Własn. ryc., przed 1176 własn. kl. Bened. w Sieciechowie, od 1222 własn. bpa krak. 1222 Mikołaj opat kl. w Sieciechowie [pow. rad.] zamienia z Iwonem bpem krak. nadane klasztorowi przez komesa miechowskiego Jaksę [zm. 1176] wsie J. i Lędziny [Śląsk] z ich dziesięcinami za wsie Szawłowice [dziś Sadłowice] i Garno [obie w pow. rad.] (DLb. 2 s. 227; 3 s. 261, 264, 266-7, 290)¹Najstarszy, znany z kopii, dok. kl. Bened. w Sieciechowie, potwierdzający uposażenie, wymienia w części interpolowanej 13 wsi z nadania Jaksy i poświadcza stan dóbr już po tejże zamianie, tj. bez J. i Lędzin a z Szawłowicami i Garnem (KK 1, 34). Por. E. Wiśniowski, Najstarszy dokument benedyktynów sieciechowskich (1252), SŹ 4, 1959, s. 63-6; 1411 Piotr kmieć z J. procesuje się z Wojciechem Kozikowicem z przedmieścia Uścia o dom położony na tymże przedmieściu (Teut. 1a s. 9); 1411-6 Mikołaj Beda, Bedo z J. [sołtys?, kmieć?] (KSN 2722-3, 3809); Piotr s. Pawła Tłusto kmieć z J. (KSN 2723, 3810); 1427 → p. 2; 1429 Andrzej, Franek, Jan i Piotr kmiecie z J.; 1430 Święch czyli Strzępka kmieć z J. (wg ind. WAP); 1440 Strzępka karczmarz z J. (SP 7/2, 758-60); 1446, 1449 → p. 2; 1470-80 własn. bpa. 9 ł. kmiecych bez 1 kwarty, folwark, karczma z 1 ł., 6 zagród (DLb. 2 s. 168-9); 1474 wieś bpa krak. J. nie zapłaciła poradlnego (GK 19 s. 976); 1489-94, 1496-1500, 1508 pobór z 4 ł. (ŹD s. 443; RP s. 139, 166, 181, 195, 212, 84, 120, 47, 18, 256, 347); 1491 24 gospodarstwa (Gromnicki Świętop., s. 152-3); 1529 wieś bpa w kluczu krak. płaci 3 grz. 29 gr czynszu (LR s. 5); 1530 pobór z 3 1/2 ł. (RP k. 18).

4. 1411-6 → p. 3; 1430 Marek Czarnochowski sędzia bpa w J. (wg ind. WAP).

5. 1222 → p. 3; 1470-80 dzies. snop. i kon. wart. 12 grz., a także z reszty wsi bpowi. Kolęda i denar Ś. Piotra oddawane plebanowi w Książnicach [Wielkich] (DLb. 2 s. 168-9). 1491 świętop. 68 den. (Gromnicki Świętop., s. 152-3); 1529 dzies. snop. wart. 5 grz. oddawana z całej wsi bpowi (LR s. 4).

8. Cmentarzysko szkieletowe z poł. XI w. - pocz. XIII w. W jednym z grobów odkryto ułamek denara wczesnośredn. zachodnioeuropejskiego, być może niemieckiego (H. Zoll-Adamikowa, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe Małopolski, cz. I. Źródła, Wr. 1966, s. 53-58; M. Haisig, R. Kiersnowski, J. Reyman, Wczesnośredniowieczne skarby srebrne z Małopolski, Śląska, Warmii i Mazur. Materiały, Wr. 1966, s. 17).