JANUSZOWICE

(1222 Januseuici, 1238 Janusouic, 1244 Janusouici, 1350 Janusowice, 1407 Januschcouice, 1470 - 80 Januszowycze) 4 km na NW od Słomnik.

1. 1502 pow. krak. (MS 3, 378); 1581 pow. prosz. (ŹD s. 22); 1470 n. par. Prandocin (DLb. 3 s. 425).

2. 1276 → p. 3; 1350 łąka król. w J. między łąką kl. mog. a górą [Truszczyn; UN 1 s. 56], po obu stronach rz. Szreniawy (Mog. 68); 1407 taż łąka położona między wsią Smroków a młynem w Kacicach, po obu stronach rz. Szreniawy (Mog. s. 59 reg.; DSZ 124); 1470-80 młyn (DLb. 3 s. 425).

3. Własn. ryc., od 1222 kl. Cyst. w → Mogile, przed 1244 klasztoru Joannitów z Zagości1Użyto tu nazwy Zagość w formie żeńskiej: Zagość, -ci wg UN 29 s. 45, gdzie: Nowa i Stara Zagość. W starszej literaturze używana jest forma męska: Zagość, -cia [pow. wiśl.], przed 1320 w posiadaniu k. Joannitów w Lubiszewie [Pomorze Wschodnie], 1335 wyrokiem sądów kościelnych przyznana bpstwu kujawskiemu, 1350 i n. własn. król. 1222 Wisław [Odrowąż] z Prandocina przekazuje fundowanemu przez bpa Iwona [Odrowąża] klasztorowi Cyst. w Kacicach wsie „in districtu” prandocińskim, m.in. J. (Mog. 2); 1231 potomkowie Prandoty Starego (Magni), bratankowie bpa Iwona zrzekają się praw do dóbr nadanych przez Wisława i bpa Iwona klasztorowi w Mogile (Mog. 12); 1238 Włodzimierz wwda krak. oświadcza, że Prandocin, wieś kl. w Mogile z przynależnymi wsiami: „Pozacov” [włączony do Prandocina], Kacice i ze źrebem J. opłaca - wg zeznań świadków - stan nie w zbożu, lecz w srebrze (Mog. 16).

1244 Bolesław Wstydl. i jego matka Grzymisława, zatwierdzają klasztorowi Joannitów w Zagości2Źródła i literatura nie pozwalają wyjaśnić, jaką drogą kl. w Zagości wszedł w posiadanie J przywileje ks. Henryka Sandomierskiego [z 1166 r.] i Leszka Białego [przyw. znany tylko z tej wzmianki], rozciąga: zwolnienie od stróży, zniesienie obowiązku powozu, zwolnienie od goszczenia służby myśliwskiej i łowców bobrów, budowy grodu, zwolnienie od 8 miar owsa dla kaszt. czechowskiego, od jurysdykcji pr. polskiego, m.in. na wieś J. [nie wymienionej w pierwotnym uposażeniu kl. zagojskiego] (Mp. 2, 567; Pol. 3, 23 ze złej kopii XVII-wiecznej); 1276 Bolesław Wstydl. rozstrzyga spór między kl. mog. a zagojskim o przewód [chłopski]. Ludzie wsi kl. zagojskiego J. spychali obowiązek przewodu na ludzi wsi Kacice należącej do kl. mog. Opat mog. stwierdza, że droga przewodu „ab antiquo” nie prowadziła przez Kacice. Wyrok księcia zwalnia Kacice od przejmowania przewodu od ludzi z J. (Mog. 33); 1317 Władysław Łok. zatwierdza kl. w Zagości przyw. Bolesława Wstydl. z r. - 1244 i przenosi wieś J. z pr. pol. na pr. niem. (Mp. 2, 567).

13203Prawdopodobnie między l. 1317 a 1320 nastąpiła likwidacja kl. w Zagości i jego wcielenie do kl. w Lubiszewie Janisław arcbp gnieźn. i Domarat bp pozn. sędziowie wyznaczeni przez Stolicę Apostolską do rozstrzygnięcia sporu między bpem kujawskim a kl. Joannitów w Lubiszewie, m.in. o dobra Zagość w diec. krak. i o wsie do tych dóbr przynależne, przysądzają te dobra bpowi jako rekompensatę za szkody wyrządzone mu przez klasztor (Pol. 2, 235); 1321 ciż sędziowie ponownie wyrokują, iż kl. w Lubiszewie winien temuż bpowi przekazać m.in. dobra Zagość z wsiami do nich należącymi, m.in. z J. (Pol. 2, 239); 1330 Maciej bp. kujawski i Werner de Orsela wielki mistrz zakonu niemieckiego [krzyżackiego] w obecności Floriana bpa płockiego, Ottona bpa chełmińskiego i innych - zawierają układ kończący spory o dobra4Dobra zagojskie w tym dok. nie są wymienione, ale jak wynika z aktu z r. → 1335 układem tym były objęte i dziesięciny (Pol. 2, 252); ok. 1335 Klemens bp płocki powołując się na powyższy układ z 1330 r., dokonany w obecności jego poprzednika na bpstwie Floriana, przyznający dobra Zagość, Winiary, Skotniki i J. bpowi kujawskiemu stwierdza, iż kl. lubiszewski przyrzekł nie dążyć do restytucji tych dóbr (Pol. 2, 261).

1350 Kazimierz W. nadaje klasztorowi mog. łąkę należącą do wsi król. J., położoną między górą [Truszczyn] a łąką klaszt., po obu stronach rz. Szreniawy. Nadanie to jest wynagrodzeniem za szkody wyrządzone przez sadzawkę król. w Słomnikach na folwarku, w młynie, karczmie i na łąkach wsi klaszt. Kacice. Na rz. Szreniawie kl. może zbudować młyn z ogrodem, założyć karczmę i korzystać z drogi z J. do zbudowanego młyna (Mog. 68); 1407 spór między opatem mog. Janem a Andrzejem sołtysem z Woli Lipskiej [dziś Lipna Wola] o powyższą łąkę położoną między wsią Smroków i młynem w Kacicach, po obu stronach rz. Szreniawy zostaje rozstrzygnięty na korzyść opata (DSZ 124; Mog. s. 59 reg.); 1414 Wojtek włodarz z J.; 1421 Mikołaj włodarz z J. (wg ind. WAP); 1470-80 wieś należała do kl. mog., przeszła na własność króla. We wsi nie ma wymierzonych łanów kmiec. Karczma z rolami, zagrodnicy, młyn z łąką, folwark król. (DLb. 3 s. 425); 1488 Jan Słupski tenut. w J. (GK 22 s. 1119); 1502 Aleksander Jag. zezwala Piotrowi Morskiemu wykupić z rąk Andrzeja czyli Andrzycha Morskiego wieś J. w pow. krak. przynależną do wielkorządów w dobrach Koszyce, za taką sumę, za jaką Andrzej trzymał ją od Mikołaja Słabosza z Putnowic [ziemia chełmska] tenut. Koszyc i zapisuje temuż Piotrowi na tej wsi 150 grz. (MS 3, 378); 1529 role folw. (LR s. 236); 1530 pobór z 1 1/2 ł. (RP k. 12); 1564 3 kmiecie osadzeni na 3 ł., 4 zagrodnicy i karczmarz płacą oprawne. Na Ś. Marcina wszyscy płacą podolszane (LK 1 s. 113-4).

4. 1244, 1317 → p. 3.

5. 1244 bp krak. Prandota potwierdza klasztorowi mog. posiadanie z nadania bpa Iwona dzies., m.in. w J. (Mog. 20); 1470-80 dzies. snop. i kon. wart. 5 grz. z wszystkich ról dla kl. mog. (DLb. 3 s. 425); 1529 dzies. snop. z ról folw. i kmiecych temuż kl. (LR s. 236).

7. K. Tymieniecki, Majętność książęca w Zagościu i pierwotne uposażenie klasztoru Joannitów na tle osadnictwa dorzecza dolnej Nidy. Studium z dziejów gospodarczych XII w., RAUh, t. 55 (1912), i odb.; K. Buczek, Publiczne posługi transportowe i komunikacyjne w Polsce średniowiecznej, KHKM, 15 (1967), s. 259-68; Z. Podwińska, Zmiany form osadnictwa wiejskiego na ziemiach polskich we wcześniejszym średniowieczu. Źreb, wieś, opole, Wr. 1971, s. 260-2.

8. Osada wczesnośredn. („Informator Archeologiczny. Badania 1972”, W. 1973, s. 187).

1 Użyto tu nazwy Zagość w formie żeńskiej: Zagość, -ci wg UN 29 s. 45, gdzie: Nowa i Stara Zagość. W starszej literaturze używana jest forma męska: Zagość, -cia.

2 Źródła i literatura nie pozwalają wyjaśnić, jaką drogą kl. w Zagości wszedł w posiadanie J.

3 Prawdopodobnie między l. 1317 a 1320 nastąpiła likwidacja kl. w Zagości i jego wcielenie do kl. w Lubiszewie.

4 Dobra zagojskie w tym dok. nie są wymienione, ale jak wynika z aktu z r. → 1335 układem tym były objęte.