(1269 Gregoreuiz, 1346 Gregorevicz, 1347, 1355 Grzegorzevicz, 1349 Gregorzevicz, 1350-1 Grzegorzovicz, 1373-4 Grzegorzowicz, XIII-XIV w. Grzegorzÿovÿcze, Grzegorzeuicz (dorso dok. z 1269 r.), 1432 Grzegorzouice, 1464-5 Grzegrzovice, Grzegorzovicze, Grzegorzowicze, Grzegorzowÿcze, 1470-80 Grzegorzowicze, Grzegorzowycze, 1485, 1504 Grzegorzovicze, 1506 Grzegorzowice, 1508 Grzegorzowycze, 1510 Grzegorzovice, 1529 Grzegorzovicze, Grzegorzowycze, 1531 Grzegorzowÿcze, Grzegorzowicze, 1537 Grzegorzeuicze, 1564n. Grzegorzowice [ale: 1571, 1578, 1588 Grzegorzowicze], 1827 Grzegorzewice; Kam. 73; Rym. 29; Kop.K 238) dziś Grzegorzowice¹W lit. znana pod nazwą Grzegorzewice, tak jeszcze Kam. 73. Ostatnio nazwę zmieniono na Grzegorzowice (Wykaz I 560). W pow. miechowskim istnieje do dziś inna wieś Grzegorzowice (Grzegorzewice), podobnie jak nasza należąca do Toporczyków (SHGK I 114n.), tak też nazywały się ob. Grzegórzki, dzielnica Kr. (ib. 123n.). Poza tym istniały G. na Mazowszu, w pow. grójeckim (Wp. III 1781; AKP 8 s. 24; SG II 890), 4 km na NE od → Nowej Słupi; ok. 6,5 km na E od kl.

1. 1508n. pow. sand. (Paw. 461, 463), 1827 pow. opat. (Tabela 1154); [1334-36]; 1346n. par. własna (MV II 199, 372).

2. 1464 → Stara Słupia; 1465 wytyczenie granicy między G. i Starą Słupią, graniczy z → Pokrzywianką, Włochami, Wałsnowem (AG 2247; → Stara Słupia); 1470-80 graniczy ze Starą Słupią (DLb. III 231); 1537 brak rozgraniczenia między G. a → Czażowem i → Skałami (AG 1893); 1658 rola folwarczna na miejscu zw. Swarowiec między Starą Słupią, Pokrzywianką, → Chełmem [i → Bostowską Wolą?], graniczy z lasem, czyli granicą G. (AG 1923); 1780 graniczy ze Starą Słupią (Inw.Słup. 9).

3. Własn. szlach., chwilowo ok. 1269 r. kl. święt.

1269 Bolesław Wstydl. na prośbę opata Jakuba nadaje liczne swobody wsi G. uzyskanej przez kl. święt. od rycerza Żegoty w zamian za wieś → Wojsław i zezwala opactwu lokować ją na pr. niem., na takich warunkach jak wieś klaszt. Słup [ob. Nowa Słupia] (APK.ZR 21; Mp. I 78)²Treść tego dok., od strony dyplomatycznej niestwarzającego problemów, wzbudziła kontrowersje w związku z dyskusją nad datacją rotundy w G. Niezbyt szczęśliwa stylizacja wtrąconego zdania wyjaśniającego sposób nabycia przez kl. G., sugerująca, że kl. nie nabył, lecz pozbył się G. w zamian za Wojsław, zmyliła cz. badaczy, którzy doszli do wniosku, że w wyniku zamiany kl. otrzymał wieś Wojsław a oddał G., będące do 1269 r. własn. Bened. Jednakże, jak słusznie zwrócono uwagę, cały dok. wydany został na prośbę kl. dla jego wsi G., a wzoru dla lokacji dostarczyła położona tuż obok klaszt. wieś Nowa Słupia. Zresztą dokładna analiza treści aktu usuwa wszelkie wątpliwości i pozwala stwierdzić, że podnoszona przez cz. badaczy sprzeczność jest pozorna: w, lub tuż przed, 1269 r. kl. święt. zamienił za zgodą księcia swoją wieś Wojsław, bardzo odległą, na pobliskie G. (Derwich 1992 293-4);

1464-5 dz. G. jest Katarzyna c. Zakliki, ż. Mikołaja Chrząstowskiego chorążego krak. (TN XIX 225; AG 2247)³O nich Derwich 1987 165; Dymmel 276; 1470-80 niegdyś dz. był Nowój z G. h. Topór, fundator kościoła w G.⁴Może identyczny z Nawojem, który razem z Zakliką dzierżył w 1355 r. położoną obok wieś Gaj (ZDM IV 948), dzisiejsze Zagaje, cz. Czajęcic, graniczących od NE z G, ob. dz. jest Mikołaj Chrząstowski h. Strzegomia. Folw. ryc., 8,5 łkm., 5 zagr. z rolą, 3 karczmy z rolą (DLb. II 488-9; III 417); 1504, 1506 pobór z 3,5 ł. (ASK I/7 34, 122v); 1508 pobór dają Stanisław Mroczek z cz. G. i Wilhelm Skrzantka (Skrathka)⁵Por. Wojsław, p. 3: 1463-4, 1470-80, 1480 z Kaliszan, cz. G. i Komarowa (Paw. 461, 463); 1510 pobór z 4 ł. (ASK I/10 15v); 1529 → p. 5; 1530 Jakub Ożarowski z G. (AG 3250); 1530 pobór z 2,5 ł. i od komor. Jakuba Sida, opust. młyn i karczma (ASK I 206); 1531 pobór z 4 ł. (ib 449v); 1532 pobór z 3,5 ł. (ib. 591 v); 1538 pobór z 3,5 ł., młyna i karczmy (ib. I/7 186); 1564-5 pobór z 3,5 ł. (LS 1564-5 330); 1577 Stanisław Ożarowski daje pobór od 10 kmieci na 5 ł., 3 zagr. z ogrodem i z karczmy z rolą (ASK I/7 566); 1578, 1588 Stanisław Ożarowski daje pobór od 10 kmieci na 5 ł., 4 zagr. z rolą, 2 komor. bez bydła, z karczmy z kwartą roli i młyna dorocznego o 1 kole (ib. I/10 761v, 810; Paw. 185);

1629 Jezuici z kolegium sand. dają pobór od 10 kmieci na 4 ł., 4 zagr. z rolą, 2 komor. bez bydła, z karczmy z kwartą roli, młyna dorocznego o 1 kole oraz stęp (RS 1629 53); 1662 pogłówne od zarządcy szl. Siemianowskiego z żoną, 12 czeladzi folw. oraz 68 mkw wsi (ASK I/67 23v); 1673 Jezuici z kolegium sand. dają pogłówne od 52 czeladzi folw. i mkw wsi (ib. 232v); 1674 pogłówne od 5 osób czeladzi folw. i 46 mkw wsi [w drugiej racie od 48 mkw] (ib. 399, 455); 1787 liczy 103 mkw (Spis I 411; II 134); 1827 ma 24 domy i 168 mkw (Tabela I 154).

5. Wieś par., dzies. należy do miejscowego pleb. oraz do kl., najpierw w Trzemesznie, a od 1432 r. w Wąchocku.

1346-7, 1349, 1373-4, 1555 par. G. wymieniona w spisach świętopietrza, płaci 3 sk. (MV II 199, 208, 227; MV IX 18, 38; Gromnicki 350); 1350-1 pleb. G. płaci dzies. pap., brak taksy, wspomniana jako „ecclesia nova”⁶Początki rotundy w G. wzbudziły w lit. ożywioną dyskusję, związaną z próbami jej datowania na XIII, a nawet X-XI w. W rzeczywistości fundował ją dz. G., Nawój h. Topór, tuż przed 1334-6 r. (Derwich 1992 294 i przyp. 140) (MV II 372); 1355 pleb. płaci dzies. pap., brak taksy (ib. 439); 1420 pleb. Andrzej (ZL X 367); 1432 → Jeżów, p. 3; 1470-80 kamienny kościół par. ś. Jana Chrzciciela w formie rotundy, fundowany przez Nawoja z G. h. Topór. Dzies. snop. i kon. z ról kmiec. w G. wart. do 12 grz. dowożą kl. wąch. Pleb. G. ma w G. wolne role i łąki, bierze dzies. snop. z folwarków w G. i Sarniej Zwoli wart. po 3 grz., w Piotrowicach oraz kolędę i denar ś. Piotra w G. i Sarniej Zwoli (DLb. II 475, 488-9; III 417). Okręg, par.: G., Piotrowice, Sarnia Zwoła, Skały (ib. 336, 475, 488-8); 1529 wieś. par. w prepozyturze kiel., kościół ś. Jana Ewangelisty, pleb. Stanisław ze Skrzynna, bierze dzies. z folw. w G. wart. 2 grz., w Piotrowicach wart. 3 wiard., w [Sarniej] Zwoli Floriana Kąkolewskiego wart. 2 grz. oraz kolędę z całej par. 18,5 gr, dochód par. wynosi 5/6,5 grz. (LR 353). Z łkm. w G. dzies. snop. wart. 10 grz. liczoną łącznie ze Zwolą i Zajączkowicami pobiera kl. wąch., z folw. Czarowskich w G. dzies. snop. wart. 0,5 grz. należy do pleb. Bodzentyna (LR 458, 360); 1564-5 okręg par.: G., Sarnia Zwoła, Skały, Wałsnów (LS 1564-5 330); 1578 okręg par. jw. plus Gaj (Paw. 185);

1627 do pierwotnej rotundy dobudowano prostokątną nawę i zakrystię (Z. Świechowski, Budownictwo romańskie w Polsce. Katalog zabytków, Wr. 1963, 53); 1633 konsekracja kościoła par. ś. Jana Chrzciciela w G. (Kracik 130); 1662 okręg par.: Dobruchna, Zagaje (Paw. 55a, wykaz cząstkowy); od 1712 plebanów G. zestawił Wiś.Op. 203; 1787 okręg par.: G., Dobruchna, [Sarnia] Zwoła, Skały, Wałsnów, Zagaje, liczy 379 mkw, w tym 14 Żydów (Spis 1411-2; II 134).

6.1485 Jan s. Jana, student U. Kr. (Al. I 271)⁷Identyfikacja miejscowości niepewna; 1561 Jakub Grzegorzewski w Nowej Słupi (Rokoszny 160).

7. Gacki 242; Wiś.Op. 199-203; Derwich 1992 wg indeksu.

8. Stanowisko dymarskie z OR (Bielenin 1963 357; 1992 236), dat. na podstawie ¹⁴C na ok. 17, ewentualnie 60 i 215 r.n.e., obok inne stanowiska żużla (Bielenin 1976 45n., 52; 1981, passim; Pazdur i in. 88-9). Koło kościoła par. ślady osadnictwa z XIV w., nieliczne wtręty ceramiki wśr. przy braku czystych warstw wśr. (E. Gąssowska, A. Żurowska, G., IA. Badania 1973, W. 1974, 246). Odkryto denar Wespazjana z l. 69-79 (Kunisz 71).