KRZEPICE

(1370 castrum Crzepicze... cum suo districtu, 1374, 1383 in districtu Crzepicensi) - ziemia i powiat.

1370 Ludwik Węg. nadaje w charakterze lenna księciu Władysławowi Opol. miasta i zamki: Wieluń, Bolesławiec, Brzeźnicę, K., Olsztyn i Bobolice wraz z ich okręgami (districtibus) (MPH 2 s. 645); 1374 → Kuźnica [Herbołtowska] w pow. krzepickim (ZDM 1, 144); 1383 na zjeździe w Sieradzu rycerstwo polskie domaga się przyłączenia na powrót do Królestwa oderwanych i nadanych Władysławowi księciu opol. miast i zamków, m. in. K. (MPH 2 s. 735-6); wsie: Wręczyca, → Grodzisko, Pierzchno, Lgota, Szarlejka i Żarnowa w pow. krzepiekim (DP 17); wsie: Ostrowy, Łobodno → Kocin, Prusiecko i Jajki [dziś Janki, woj. sier.] leżące w pow. krzepickim (ZDM 4, 1066); 1384 22 miasta z księstwa opol. z pozyskanych przez Władysława Opol. terytoriów, m. in. z K. zawierają układ dla zachowania spokoju i przeciwdziałania rozbojom (Codex diplomaticus Silesiae t. 33, nr 30); 1385 wieś Przestań [dziś Przystajń] w księstwie Władysława Opol. (ZDM 4, 1070); [1391] 1396 w toku wyprawy zbrojnej przeciw Władysławowi Opol. Władysław Jag. zajmuje m. in. zamek Krzepice (DHn. 10 s. 215).

Urzędnicy dystryktu [powiatu] krzepickiego z ramienia Władysława Opol.: → Krzepice zamek p. 3e: starostowie.

Uw. Ustanowiony przez Władysława Opol. w 1370 r. dystrykt [powiat] krzepicki obejmował nie tylko miejscowości należące dotąd do zamku krzepickiego, tj. wsie król. [= książęce] Grodzisko, Kocin, Lgotę, Łobodno, Miedźno, Ostrowy, Pierzchno, Szarlejkę, Wręczycę i Żarnową, ale również wsie rycerskie z terenu dawnego woj. krakowskiego leżące w pobliżu Krzepic, tj. Przestajń i Wilkowiecko, jak też dobra rycerskie z obszaru dawnego woj. sieradzkiego, jak Jajki [dziś Janki] i Prusiecko, znajdujące się na NE od Krzepic. Terytorium tym zarządzał mianowany przez księcia starosta krzepicki. Do jego kompetencji należało też sądownictwo w sprawach spornych i niespornych rozciągające się zarówno na wsie książęce, jak i rycerskie. Na podobnych zasadach funkcjonowały i pozostałe powiaty należące do lenna wieluńskiego, tj.: olsztyński, wieluński, bolesławiecki i ostrzeszowski, w których występowali ponadto sędziowie i podsędkowie podlegli Opolczykowi. Wyprawa zbrojna Władysława Jagiełły na lenne posiadłości Opolczyka w 1391 położyła kres jego władztwu i doprowadziła do likwidacji powiatu krzepickiego (A. Szymczakowa, Wstęp do UŁS, s. 13-4; J. Laberschek, Potencjał obronny ziemi wieluńskiej i fragmentów ziemi krakowskiej i sieradzkiej pod rządami księcia Władysława Opolczyka 1370-1391, [w:] Między Północą a Południem. Sieradzkie i wieluńskie w późnym średniowieczu i w czasach nowożytnych, pod red. J. Horbacza i L. Kajzera, Sieradz 1993, s. 129-134).

1 J. Dąbrowski, Dzieje polityczne Śląska w lalach 1290-1402, [w:] Historia Śląska, t. 1, Kr. 1933, s. 557-560; J. Laberschek, Wyprawa zbrojna → Krzepice m. przyp. 5, W. 1994, s. 149-160.