KUŹNICA ŁAWY lub ŁOJEK

(1448, 1454 fabrica ferri bez nazwy, 1470-80 Hankowa fabrica, fabrica ferri que vocatur Hanconis, 1474 Minera Hankowska, 1531 officina mineraria Lawy, 1532 kuźnik Łojek, 1553 officina mineraria Lawy, 1558 minera ferraria Laui, 1564 kuźnica Łojek) kuźnica w granicach Wręczycy nad rz. Żarnową [Ławą], dziś Stradomką, od lat trzydziestych XVI w. zw. zamiennie Ławy lub Łojek, opustoszała w końcu XVII w. Na jej gruncie powstała wieś Łojki (Zientara → Kuźnica, s. 77; UN 202 s. 7), 9 km na SW od Częstochowy.

1. 1581 pow. lel. (ŹD s. 79); 1448, 1470-80, 1598 par. Kłobuck (ZDM 4, 1506; DLb. 3 s. 171; WR k. 349).

2. 1470-80, 1531, 1564 → p. 3.

3. Własn. król. w stwie krzepickim. 1470-80 nad rz. Żarnową k. lasu → Jamiska leży K. H., należąca do zamku [stwa] krzepickiego (DLb. 3 s. 124, 171); 1474 Anna Kudrowa z K. H. (OK 2 s. 70); 1531 Zygmunt 1 na podstawie przedłożonych dok. wystawia Błażejowi Łojkowi nowy dok. na K. Ł., leżącą w granicach wsi Wręczycy w stwie krzepickim (MS 4, 16060; Cracovia artificum 5, 701; LK 2 s. 152); 1532 kuźnica stwa krzepickiego, kuźnik Łojek płaci 12 zł 24 gr czynszu (In. 0 2 K. 1 k. 26v); 1553 Zygmunt August zezwala Tomaszowi Łojkowi wykupić z rąk br. Jana Łojka kuźnicę król. zw. Ł. w stwie krzepickim i oddaje mu ją w dożywocie (MS 5, 6190); 1558 tenże król zezwala Tomaszowi Łojkowi tenut. K. Ł. w stwie krzepickim uczynić zapis ślubny dla ż. Florencji na sumie, którą ma on zabezpieczoną na tejże kuźnicy. Król nadaje tę kuźnicę w dożywocie jego ss. Stanisławowi i Łukaszowi Łojkom (MS 5, 8502); 1560 → Krzepice m. p. 3c; 1563 w K. Ł. 3 koła i 18 robotników (Rybarski → Kuźnica, s. 325); 1564 K. Ł. na rz. Ławie w stwie krzepickim z 2 piecami dymarskimi. Kuźnik wg dokumentu ma płacić 8 grz. dla stwa (LK 2 s. 7); 1581 K. Ławy, Łojkowa ma 3 koła, 12 robotników i 1/2 ł. (ŹD s. 79).

5. 1448, 1454 → Kuźnica Herbołtowska p. 5; 1470-80 K. H. wymieniona bez danych wśród osad obow. do świadczeń na rzecz kl. kan. reg. w Kłobucku (DLb. 3 s. 171)1Kuźnik płaci klasztorowi czynsz zw. stołowe z tytułu dzies., podobnie jak kuźnik z → Kuźnicy Herboltowskiej.

7. Zientara → Kuźnica, s. 77, 80, 91, 115-6, 119, 220, 250-1, 253-4, 262, 270).

Uw. Identyfikację K. Hankowej z K. Łojki uzasadnia identyczne położenie obu kuźnic. K. H. podobnie jak leżąca nie opodal Kuźnica Gnaszyn zostały wymienione w DLb. jako położone nad rz. Żarnową (DLb. 3 s. 124-5). Nad tą samą rzeką, tyle że o zmienionej nazwie, leżała też kuźnica i wieś Łojki sąsiadująca od zachodu z Gnaszynem. W XVI wieku rzeka ta zwała się Ławą, dziś zwie się Stradomką (LK 2 s. 7; Mapa Obrębów; Indeks urzędowych nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych powiatu częstochowskiego, Ziemia Częstochowska, 10, 1974, s. 525). Były to jedyne w XV i XVI w. kuźnice nad tą rzeką. W XV w. w stwie krzep. znajdowały się 3 kuźnice: Herbołtowska, Łojek i Piła, a w 1564 r. odpowiednio kuźnice: Herbołtowska, Hankowa i Piła, oraz czwarta wymieniona jako nowa. (DLb. 3 s. 124, 171; AJG rps 1353 k. 3; LK 2 s. 7). O dalszych losach K. Ł. pisze Zientara → Kuźnica, s. 77, który jednak niesłusznie, jak się wydaje, rozdziela kuźnicę Hankową i Łojki.

1 Kuźnik płaci klasztorowi czynsz zw. stołowe z tytułu dzies., podobnie jak kuźnik z → Kuźnicy Herboltowskiej.