(1326 Lipnik, 1328 Lipituk!, 1369 Leipnik, Lypnik, 1373 Lipniki, 1376 Leypnik, 1433 Cunczendorff, 1443 Lypnyk alias Concendorff, Lypnyk alias Cunczendorf, 1446 Conczendorff alias Lyppnik, 1447 Conczendorff alias Lyppniki, 1494 Lypnyky) dziś cz. m. Bielsko-Biała zw. Bielsko Lipnik oraz Lipnik Dolny i Górny (UN 200 s. 21 mps), 14 km na SW od Kęt.

1. 1378, 1443 dystr. ośw. (ZDK 1, 74; ZDM 3, 640); 1433 n. ks. ośw. (ZDM 5,1400); 1470-80 dystr. Kęty (DLb. 1 a. 85); 1581 pow. śl. (ŹDs. 107); 1326 n. par. własna, dek. Oświęcim (MV 1 s. 150); 1350 dek. Pszczyna [Śląsk] (MV2 s. 234); 1373 n. dek. Oświęcim (MV 9 s. 14).

2. 1512 góry w L. (In. 0 1 k. 81); 1523 L. położony k. m. Bielska [Śląsk] (MS 4, 4328; Pol. 4, 139); 1549 w Międzybrodziu [Kobiernickim], po drugiej stronie rz. Soły osadzonych jest 4 kmieci - i ma być osadzonych jeszcze 6 kmieci - ale [tenut.] pan Zebrzydowski przyłączył ich grunta do L. (In. 0 1/1 k. 103); 1555 Zygmunt August wydaje [tenut.] Florianowi Zebrzydowskiemu kaszt. lub. postanowienie w sprawie granic wsi król. L. w ks. ośw. (MS 5, 6923); 1564 sołtys L. osadził na gruncie L. 2 nowe wsie [Białą i Straconkę], a z jednej [wcześniej osadzonej → wyżej 1549] wsi [z Międzybrodzia Kobiernickiego] już są płacone świadczenia (LK 1 s. 150-1); 1567 → Kozy Małe i Wielkie p. 2).

3. Własn. ks. ośw., od 1433 szlach., przed 1457 ks. ośw., od 1457 własn. król. w. stwie ośw. 3a. Sprawy własnościowe. 1433 Kazimierz ks. ośw. sprzedaje wieś C. w ks. ośw. za 500 grz., tj. za 200 grz. gotówką i za wieś → Jaroszowice oszacowaną na 300 grz. Dorocie ze Zdziechowic [Śląsk] i jej s. Stanisławowi. Ze sprzedaży zostaje wyłączone sołectwo. Książę zastrzega pr. wykupu tej wsi za tę samą sumę przez książąt: raciborskiego, strzeleckiego i bytomskiego. Dorota i jej syn winni być wolni od powinności na rzecz księcia (Prochaska, Reg. s. 85 6; ZDM 5, 1400 wzm.): zapis nazwy Cziraczendorffe, błędnie identyfikowany przez wydawcę z Hecznarowicami; 1443 Wacław ks. ośw. zaświadcza, że Szymek Bies ze Zgonią [Śląsk] za zgodą ż. Doroty zapisuje nowoerygowanej altarii NMP i Ś. Katarzyny w kościele w Będzinie 100 grz. czynszu na wsi L., który ma przynosić rocznie 10 grz. dochodu z ról uprawnych i nieuprawnych; bp krak. Zbigniew, zatwierdzając erekcję tejże altarii, na prośbę tegoż Szymka i jego żony zatwierdza uposażenie ww. czynszem (ZDM 3, 640; ZDK 2, 454); 1446-7 Mik. Bolowski, Bulowski dz. L. (OK 6 s. 1100; SKO 84, 86); 1447 tenże pozywa o L. (SKO 84, 86).

1457 Jan ks. ośw. sprzedaje królowi i Koronie Polskiej ks. ośw. z zamkami, miastami i wsiami, m.in. z wsią książęcą L. (GrünMark. 2 s. 606-10); 1464 → p. 4; 1468 n. → p. 3b; 1470 80 własn. król. (DLb. 1 s. 85; 2 s. 291); 1471 → p. 3c; 1508→ p. 3c i 3d; 1510-14 sprowadzono 2 ludzi z Bielska do wypalenia 1 pieca wapiennego (R. Rybarskis. 110→ p. 7); 1525 Zygmunt I zezwala Achacemu Jordanowi z Zakliczyna tenut. L. sprzedać za 1200 fl. węg. klasztorowi reguły ś. Augustyna przy kościele Ś. Katarzyny na Kazimierzu 20 grz. czynszu z pr. odkupu na wsi L. i sołectwie tamże (ZK 161 s. 415); 1529 10 grz. czynszu z pr. odkupu z L. [→ wyżej 1443] należy do altarii Wniebowzięcia PM w kościele par. w Będzinie, lecz nie jest płacone (LR s. 293); 1537 → p. 3d; 1564 wieś król. stwa ośw. w tenucie kaszt. lub. Floriana Kaspra Zebrzydowskiego. 65 kmieci „płużnych” osadzonych na nie wymierzonych rolach, na nierównym czynszu. Przy wsi są „sztuki” roli, które uprawiają niektórzy kmiecie i mieszczanie z Bielska, płacący po fl. 17 gr czynszu. Za czasów obecnego tenutariusza od 5 lat, kmiecie płacą za robociznę po 1 grz., dają po 5 kapłonów. 7 kmieci daje po 2 kapłony, dawniej dawali zwykłe kury i skarżą się w związku z tym na większe obciążenie. Spy pszenicznej dają 150 ćw. i tyleż żytniej i owsianej. Za leśne dają od konia po 1/2 ćw. owsa, łącznie 111 1/2 ćw. [czyli od 223 koni] Podymnego płacą po 1/6 gr Na nawsiu jest 13 zagr. na czynszu, 3 z nich płaci podymne jak kmiecie. Kmiecie i zagrodnicy mają corocznie dostarczyć na brzeg Soły 2 izby¹Miara wyrąbanego drzewa (Słownik polszczyzny XVI wieku, 9 s. 62) tramów i innych drzew do spławienia do Krakowa. Młyn o 2 kołach z 12 fl. czynszu i z obowiązkiem dawania co tydzień dla czeladzi folwarku ćwiertni mąki i wykarmienia 2 wieprzy. Folwark z 3 różnymi polami, na których sieje się: pszenicę, żyto, jęczmień, owies, groch, cieciorkę, len i konopie; → też p. 4 (LK 1 s. 249-51).

3b. Zapisy sum, zastawy, nadania. 1468 Kazimierz Jag. zapisuje Mik. Słopowi z Dubowca [ks. cieszyńskie] marszałkowi [cieszyńskiemu] 100 grz. na L.; 1469 tenże zezwala ww. Słopowi zastawić L. Mik. Myszkowskiemu (Prochaska, Reg. s. 88); 1471 tenut. ww. Myszkowski (GK 19 s. 356); 1487 Kazimierz Jag. zezwala Janowi Szaszowskiemu [h. Kopacz] wykupić z rąk Pawła Myszkowskiego wieś król. L. (BJ perg. 84; Pol, 3 s. 457, Mp. 5 Q 46); 1494 Jan Olbr. wykupuje L. z rąk ww. Szaszowskiego i Melchiora Wilczka z Dąbrowicy [par. Niegowić] (MS 2, 314); 1498, 1499 → p. 4; 1501 Fryderyk Jag. prymas i senatorowie zapisują 3000 fl. węg., pożyczonych od Spytka z Jarosławia [ziemia przem.] kaszt. krak., na dobrach stwa ośw., które miał w tenucie zm. [1501] Jan Trnka [z Raciborzan star. ośw. i sądec], m.in. na L.; 1502 Aleksander Jag. odnawia i poświadcza wyżej przytoczony zapis 3000 fl. węg.; 1503 tenże zapisuje Janowi Jordanowi z Zakliczyna wielkorządcy krak. 450 fl. węg. na zamku i m. Oświęcim z przynależnościami, m.in. na L.; 1504 tenże zapisuje Pawłowi Czarnemu z Witowic [par. Miechów] star. brzeskiemu i ośw. 8700 fl. węg. na zamku i m. Oświęcim z przynależnościami, m.in. na L. (MS 3, 5, 141, 851, 1834-5); 1508 → p. 3c; 1523 Zygmunt I nadaje w dożywocie ks. cieszyńskiemu Kazimierzowi wieś L. położoną k. m. Bielska (Pol. 4, 139; MS 4, 4328).

3c. Kmiecie, zagrodnicy, karczma, młyn i włodarz. 1470-80 łany kmiece (DLb. 1 s. 85; 2 s. 291); 1471 Krzystan i Hanusz kmiecie z L. pozywają szl. Piotra Kanię z Wrząsowic o rozbój na drodze król. i zabranie im 8 koni wart. 40 fl., wozu wart. 3 grz. i rabunek 12 fl. Mik. Myszkowski [tenut. L.] wnosi o karę, stając po stronie swoich ludzi (GK 19 s. 356); 1508 kmiecie płacą nierówne czynsze, dają raz w roku po 1 gr podymnego, co daje w sumie 2 fl. 28 gr, łącznie 3 małdraty i 2 korce pszenicy, żyta i owsa. Z racji używania lasu każdy kmieć daje 1/2 korca owsa od konia. Na mocy umowy z panem [tenut.] w lesie wypasają bydło i konie. Pracują dla miejscowego folwarku i wożą dla niego drewno. Młyn daje 36 ćw. owsa (In. 0 1 k. 7v-8v); kmieci na nierównych czynszach jest w L. 67: Błażek, Paweł Krocz, Michał Krocz, Czarnota, Procznar, Maciej, Lorincz Menczel, Mertenowbar, Maciej Ziintak, Jurga Procznar, Kasper, Tomasz, Bynek, Nikel Peter, Stanczel Gottwort, Andrysz Bogusz, Nikel Brynsz, Bardin, Nymskar, Klima Newbar, Andrysz Wytke, Hanusz Bogusz, Michel Nikel, Andrysz Czeydwan, Bardin, Peter Fayter, Jurga Wlinczer, Jan Bogusz, Bedfrydka, Waniek Bogusz, Andrysz Miczek, Michel Klymke, Gregor Klymke, Sworch Tomasz, Nikel Klymek, Peter Klymek, Hanusz Proczner, Stanczel Walach, Peter Austa, Hibler, Świętek, Lorincz Klimek, Fołtyn, Krystan, Paczołt, Nikel, opust. rola, którą dzierży ww. Stenczel Gottwort, Hanusz Pyrz, Andrysz Paysker, Stanczel Menczel, Nikel Bartosz, Hanusz Ulcer, Gregor Aussman, Witke Newbar, Hanusz Anrych, Ziinthag, Awffman, Matys Tomas, Merte Jabusz, Krybeth, Matpis, Jerdumass, Payskar Gregor, Hanusz Tych, Karczmarz. Zagrodnicy płacący nierówne czynsze: Korbel, Hanel, Newbaur i Niklowa. Mieszczanie z Bielska dzierżący role i ogrody w L.: Peter Begk, Peter Suster, Lukas, Kyner, Brzos; → też p. 3d i p. 4 (In 0 1, k. 23-25 - pisownia imion i nazwisk wg źródła); 1512 na górach w L. Wołosi wypasali owce i zapłacili staroście ośw. za wypas 13 fl. (In 0 1 k. 81); 1526 [kmieć] Krocz z L. sprzedaje narybek dla stawu Skotnicznego w Kobiernicach (In 0 1 k. 180v); 1537 → p. 3d; włodarz (In 0 1 k. 12v).

3d. Folwark, areał, pobór. 1470-80 folwark plebana → p. 5; 1508 folwark król. → p. 3c; na obszarze (Eberschar tj. grunt poza wymierzonym łanem) są osadzeni, płacący nierówne czynsze: Bobanowa, Nikel Hybler, Paweł Krocz, Lorincz Menczel (In 0 1 k. 23--5); 1512 czynsz 2 fl. 2 gr 12 den. z obszaru (Yberschar In 0 1 k. 68);→ też p. 3c; 1537 kmiecie płacą rogowe od 660 krów po 2 gr od krowy, a włodarz od 40 kóz (In 0 1 k. 12v); 1564 nie wymierzone role, na których 65 kmieci „płużnych”, „sztuki” roli uprawiane przez kmieci i mieszczan bielskich, nawsie, folwark z 3 różnymi polami → p. 3a; 1581 w L. 32 1/2 ł. kmiec., 3 zagr. z rolą, 10 zagr. bez roli, 5 komor. z bydłem, 2 komor. bez bydła, 4 rzem., 1 rzem. sołtysa, 1 duda, 15 zagród nowo zbudowanych (ŹD s. 107).

4. 1433 sołectwo → p. 3a; 1442-56 Jachna, Jachny dz. cz. sołectwa w L. (ZZ 12 s. 8, 29; 13 s. 9; SKO 29, 93); 1442, 1444 tenże pozywa o sołectwo (ZZ 12 s. 8; 13 s. 9); 1454 Wawrzyniec [Lory] sołtys z L. (GrünMark. 2 s. 601), 1455-6 Jachny pozywa sołectwo lipnickie o 10 grz. i tyleż szkody. Sąd orzeka, że gdy dziecko [dziedzic sołectwa] dojdzie do wieku sprawnego 16 lat, wówczas będzie mogło odeprzeć roszczenia; [Michał] Hałcnowski oświadcza, że jest tak bliskim krewnym dziecka, jak i Birowa, a ten oświadcza, że jest krewnym i opiekunem dziecka. Obaj procesują się o bliższość do dziecka; [1456]²W SKO, 93 odnotował wydawca pod r. 1452, ale przed zapiską na marginesie jest w rpisie r. 1456. Z faktu, że Lory (Wawrzyniec) żyje w r. 1454 wynika, że korekta pisarza jest słuszna Michał Hałcnowski [z Hałcnowa] i ww. Jachny pozywają Birowę o pr. bliższości do sołectwa w L., które miał Lory [Wawrzyniec] Birowo oświadcza, że Lory, będąc zdrów, świadomie powierzył mu dobra [sołectwo] w L. wraz z dzieckiem. Sąd ziemski ośw. orzeka, że Birowo ma te dobra dzierżyć do lat sprawnych dziecka; (SKO 29, 30, 93; ZZ 13 s. 30); 1456 ww. Hałcnowski i Jachny pozywają tegoż Birowę o sołectwo L. (ZZ 12 s. 29); 1464 Mik. Krop pozywa [sołectwo] L. o 100 fl. i tyleż szkody. Pan marszałek [Mik. Słop z Dubowca] będąc star. ośw. [→ UM 1356] posłał swego burgrabiego do sędziego ośw., by nie sądził tej sprawy, bo tu chodzi o dobra król. Krop oświadcza, że swego prawa stracić nie chce (SOK 119).

1498 Jan Olbr. zapisuje swemu dworzaninowi Jerzemu Szaszowskiemu 400 fl. na sołectwie w L. (Prochaska, Reg. s. 92; MS 2, 1352 z r. 1499); 1508 sołtys nie płaci czynszu z powodu spełniania posług. Opust. rola sołtysa (In 0 1 k. 23); 1564 sołtys nie posiada dokumentu lokacyjnego, osadzony jest na zakupnej roli, nie jest obow. do robocizny i nie płaci, jedynie od dawna ma obowiązek posług dla pana. Rządzi gromadą, odbiera płatności należne panu. Za te posługi otrzymuje rocznie 3 fl. i po 2 ćw. pszenicy, żyta i owsa. Sołtys prowadzi wyszynk w karczmie i płaci za to 2 fl., → też p. 2 (LK 1 s. 250-1)

5. 1326-27 pleb. Marek, dochody par. ocenione na 4 grz.; 1428, 1335-7 świętop. 7 sk. (MV 1 s. 150, 224, 308, 375, 386, 396); 1346-55 świętop. 7 sk. (MV 2 s. 196 i n. wg ind.); 1373-4 świętop. jw. (MV9 s. 14, 33); 1378 Mikołaj pleb. w L. wymieniony wśród plebanów ziemi ośw. proszących bpa Floriana o zatwierdzenie statutów ich bractwa (ZDK 1, 74); 1426 Mikołaj pleb. w L. z diec. krak. (Buli 4, 1693); 1470-80 parafia jednowioskowa, dzies. snop., zamieniona na pien., wart. 6 grz. należy do scholastyka krak. Pleban ma wolne role własne dla swojego folwarku i swoich potrzeb (DLb. 1 s. 85; 2 s. 291); 1503 Jan pleb. (Ep. 4, k. 180 v); 1529 pleb. Marcin Kyeslmen[sis - z Kieselkehmen na Pomorzu Zachodnim?] Do par. należy 8 gr czynszu od 1 kmiecia, 5 małdratów żyta i 5 małdratów bez 3 korczyków owsa wart. 16 grz. 1 1/2 gr jako meszne, dzies. pien. 4 grz. 42 gr należy do ww. scholastyka (LR s. 129, 293); 1598 kościół par. pod wezw. Wniebowzięcia NMP (WR k. 10v).

6. Przyjęci do pr. miej. na Kazimierzu i w Krakowie mieszkańcy L.: 1369 Steno; Stanisław; 1376 szewc Michał; 1404 Krawse mieszkający przy ul. Sławkowskiej w Krakowie (Krzyż. 396, 417; Chm. s. 66; Kacz. 9563).

1412 przed ławą kazimierską Mik. Schaffer wójt Krakowa opiekun panny Jadwigi z Kazimierza daje pełnomocnictwo w sprawie opieki nad nią Andrzejowi z L. (Acta scabinalia Casimiriensia 1407-1427. Wyd. B. Wyrozumska, Kr. 1996, 1306-7).

7. J. Kurzeja, Rozwój średniowiecznej sieci parafialnej w dekanacie Oświęcim, Roczniki Humanistyczne 27, 1979, s. 15-36; R., Rybarski, Gospodarstwo księstwa oświęcimskiego w XVI w., Kr. 1931 passim.

8. W kościele z XIX w. posąg Matki Boskiej z Dzieciątkiem z ok. 1470 r. z dawnego ołtarza głównego oraz posąg Chrystusa Zmartwychwstałego z drugiej poł. XVI w. (KatZab. 1 s. 21).