(1322 or. Bitino, 1327 Bithin, 1386 Bytim, 1418 Byttyn, 1426 Pithin, 1427 Bethania alias Bithin) 14 km na N od Buku.

1. 1383-84 fortalitium B. (DH 3, 447-8; MPH 2, 755); 1389 castrum B. (Lek. 1 nr 582), 1447 n. miasto B. (PG 2, 182v); 1526 miasto, czyli wieś B. (PG 16, 107-108); 1533 n. miasto B. (PZ 30, 87); 1447 n. pow. pozn. (PG 2, 182v); [1267-78] kościół par.→ p. 5; 1510 par. własna w dek. Wronki (LBP 172).

2. 1389 Młodawsko pod zamkiem (castrum) B. (Lek. 1 nr 582); 1403 zapowiedź lasów, gajów i zarośli w B., Młodawsku i Kunowie (KP nr 1296); 1406 jezioro [→ Rościągniewice] w B. (KP nr 2650); 1407 jeziorko Drzysławy (WR 1 nr 628); 1411 w sporze między Jakubem i Bodzętą z Młodawska z Bieniakiem i Pietraszem braćmi z B. ma zostać zwołane opole (PZ 3, 150); 1421 góra zamkowa i wyspa opust, na jeziorze [→ Rościągniewice], B. graniczy z Kunowem i Witkowicami (RH 9, 115); 1452 Jan Świdwa z Szamotuł, Wawrz. Przyborowski i Andrzej Witkowski właściciele Rościegniewic pod karą umowną 1000 zł pol. zawierają ugodę z Andrzejem Konarzewskim właśc. B. i cz. Rościegniewic: odstępują Konarzewskiemu 4 tonie ze swej cz. jeziora Rościągniewice, jakie należały wspólnie do B. i Rościegniewic i dołączają je do B., a Konarzewski odstępuje od tej cz. jeziora, która mu przysługiwała z tytułu 4 ł., jakie posiada w Rościegniewicach (PG 84, 68-69).

3. Własn. szlach. 1303-30 Piotr Drogosławicz, kanclerz królestwa polskiego, dziekan pozn., sędzia król., kaszt. międz. (Now. 1, 722; Wp. 2 nr 1027, 1087): 1327 Jan XXII papież poleca przywrócić Piotrowi dziekanowi pozn. zabrane mu zamki, m.in. B. oraz wsie (Wp. 2 nr 1087).

1325 Mikołaj sędzia kal. (Lites II wyd. 1, 432).

1378-1407 Mik. Bytyński, Starogrodzki [czyli kaszt. starogrodzki], z B., Nojewa, Nieczajny, Młodawska, h. Łodzią (Wp. 3 nr 1756; DH 3, 447-8; MPH 2, 755; Lek. 1 nr 29, 42, 61, 63, 106, 121, 141, 179, 201, 224, 226, 354, 411, 440, 445, 675, 1251, 1385, 1630, 1631, 1705, 1741, 1785, 1860, 1869, 1887, 1921, 1937, 1982, 2061, 2159, 2232, 2934, 3073; Lek. 2 nr 2469; KP nr 106, 114, 130, 224, 389, 392, 470, 505, 555, 619, 624, 1326, 1355, 1403, 2621, 2827; WR 1 nr 30, 505; WR 2 nr 208; GUrz. A 363), 1386-94, jego żona (Lek. 1 nr 29, 61, 106, 224, 440, 1869; WR 1 nr 176), 1388-94 jego ż. Katarzyna (Lek. 1 nr 354, 1706, 1785), jego syn lub ss. 1386-92 (Lek. 1 nr 29, 224, 440, 1251, 1869; KP nr 505, 555, 1355, 1403), 1387 jego dzieci (Lek. 1 nr 106), 1388-1401 jego syn Wojciech (Lek. 1 nr 354, 558; WR 1 nr 505); 1399 jego synowie Jakub, Bieniak i Miroszek (Lek. 1 nr 3073), 1403 jego syn Pietrasz (KP nr 1326), 1403 jego syn Bodzęta (KP nr 1387): 1386 tenże, jego ss. i ż. oraz wszyscy dziedzice z B. w sporze z mieszczanami z Kaźmierza o 170 grz. (Lek. 1 nr 29); 1386-93 tenże toczy spór o granice Nieczajny (Lek. 1 nr 42, 411; WR 1 nr 176); 1386 tenże z ż. w sporze z Piotrem [Suczką] i Mik. Psarskim o 25 grz. sumy głównej i 80 grz. szkód z powodu poręczenia (Lek. 1 nr 61, 63); 1387-88 tenże z ż. toczy spór z Kiełczem z Piechanina o 100 grz. wiana jego matki (Lek. 1 nr 106, 440); 1387 tenże toczy procesy z Żydami o długi (Lek. 1 nr 121, 141); 1387 tenże w sporze z Sędziwojem Zaborowskim o 60 grz. (Lek. 1 nr 201); 1387 tenże, jego ż. i ss. oraz inni dziedzice z B. w sporze z Tomaszem Kozielskim o 30 grz., o 3 grz. i o 15 grz. (Lek. 1 nr 224); 1387 tenże w sporze z sołtysem oraz Michałem kmieciem z Komornik, z sołtysem o 12 grz., z kmieciem o 3 grz. (Lek. 1 nr 226); 1392-93 jego ż. w sporze z Dzierżką Jostową [ż. Jodoka z Wojnowic] o 20 grz. (Lek. 1 nr 1251); 1393 tenże w sporze z Szymonem Strzępińskim i jego bratem o 50 grz. długu (Lek. 1 nr 1630, 1631); 1393 tenże w sporze ze Zdzisławą (Sgesslava) Witkowską o 11 grz. długu i 10 grz. szkód (Lek. 1 nr 1705); 1393 jego ż. Katarzyna w sporze z Jurą z Chojnic o Nieczajnę (Lek. 1 nr 1706); 1394 tenże przegrywa spór z panią Bechlava o 10 grz. (Lek. 1 nr 1741); 1394 tenże toczy proces z Elżbietą ze Strzępina, która utrzymuje się przy swoim wianie 60 grz. na Strzępinie i przy 1/2 Strzępina (Lek. 1 nr 1860); 1394 tenże toczy spór z Wojciechem z Psarskiego o 150 grz. na Nieczajnie i przegrywa proces mimo listu wiennego [swej ż.] Katarzyny, która po śmierci swego męża może podnieść roszczenie o 100 grz. swego wiana (Lek. 1 nr 1785, por. 1717); 1395-1400 tenże toczy proces z Sędziwojem Zaborowskim o 300 grz. długu u Żydów, o 20 grz. i 300 grz. (Lek. 1 nr 1982, 2061, 2159, 2232; KP nr 106, 114, 115, 147, 428; por. Lek. 1 nr 1855, 2027, 2078; Lek. 2 nr 2574); 1399 tenże w sporze z Hanką Mylińską o 18 grz. przekazuje sprawę s. Jakubowi, a jeśli Hanka wygra proces z Jakubem i Bieniakiem, to nie mają pozywać Miroszka, lecz Mikołaj winien Hance wszystko zapłacić (Lek. 1 nr 3073); 1400 tenże w sporze z Zaborowskim przegrywa 24 grz. (KP nr 106); 1400 tenże wraz z Mroczkiem z Iwna solidarnie toczą proces o 25 grz. z burm. międz., który występuje w imieniu mieszczan (KP nr 224, por. nr 434); 1400 tenże pozywa kapłana Tomasza i jego bratanka (filiaster) Szymona, dziedziców ze Strzępina o 75 grz. (KP nr 392); 1400 tenże obciąża warunkowo 5 grz. czynszu Młodawsko (KP nr 470); 1401 tenże na podstawie swego dok. wygrywa spór z Zaborowskim o 24 grz. szkód, a sąd niszczy dok. Zaborowskiego jako niesłuszny (KP nr 624); 1401 tenże w sporze z Sędziwojem Mylińskim dowodzi, że jego s. Wojciecha nie pozywano podług prawa, „kiedy się prawo dzieliło o dług” 18 grz. (WR

1 nr 505; KP nr 505, 678); 1401 tenże i jego ss. toczą proces ze Stanisławem kmieciem z Kaźmierza o wyrzucenie go ze sołectwa (KP nr 555); 1401 tenże wraz z dziećmi przegrywa spór z Borysławem ze Strzeszyna o 24 grz. (KP nr 619); 1403 tenże przegrywa spór z Hanką wd. po Domaracie kaszt. pozn. o 200 grz. długów jej męża, a sąd zachowuje ją przy jej wianie (KP nr 1115, 1355, 1387, 1403); 1407 tenże w sporze z Dobiesławem Kwileckim o 12 grz. poręczenia (KP nr 2827).

1388-1401 Wojciech s. Mikołaja (Lek. 1 nr 354, WR 1 nr 505).

1393-1416 Jakub, Jakusz, Jakubek Bytyński, s. Mikołaja, 1414-15 wicesędzia i 1415-16 wicewojewoda w Poznaniu (Lek. 1 nr 1405, 3073; KP nr 1021, 1100, 1115, 1124, 1161, 1269, 1296, 1310, 1320, 1326, 1387, 1388, 1400, 1436, 1894, 2180, 2194, 2208, 2386, 2520, 2625, 2637, 2641, 2650, 2828; WR 1 nr 603, 608, 626, 635, 699, 762, 780, 806; WR 3 nr 264, 324, 469; ZSW nr 1152, 1214; CP 1, 82; GUrz. C 949, 977); 1411 z Młodawska (PZ 3, 150); 1402 tenże z braćmi w sporze z Mościcem [ze Stęszewa] kaszt. pozn., bo za 130 grz. dzierżą Nojewo, które jest więcej warte, a Mroczek właśc. Nojewa jest Mościcowi więcej dłużny (KP nr 1100); 1403 tenże z braćmi powodowie w sporze z Szymonem Strzępińskim o długi (KP nr 1161, por. też nr 2520); 1403 tenże toczy proces o cz. Strzępina z Piotrkiem z Piotrkowic (KoścZ 2, 46v); 1403 tenże przez woźnego zapowiada lasy, gaje i zarośla w B., Młodawsku i Kunowie (KP nr 1296); 1403 tenże w sporze ze Szczedrzykiem skazany na karę, bo nie chciał wprowadzić go w posiadanie czynszu 3 grz. (KP nr 1310); 1403 tenże w imieniu brata Pietrasza toczy spór ze Szczedrzykiem o szkody (KP nr 1320); 1403 tenże w imieniu ojca Mikołaja i brata Pietrasza z B. zobowiązuje się zapłacić Sędziwojowi Zaborowskiemu 28 grz. (KP nr 1326); 1403 tenże z braćmi winien następnego dnia przed star. odstąpić Szczedrzykowi ze Szczedrzykowa albo Zaborowskiemu 3 ł. w Młodawsku za 30 grz. bez 8 sk. (KP nr 1388); 1405 tenże winien dać Dobiesławowi Rczelińskiemu [z Trzcielina] II grz. (KP nr 2180); 1405 tenże w sporze z komandorem Ś. Jana [pod Poznaniem] o zwrot [zbiegłego?] człowieka (KP nr 2194; WR 1 nr 762); 1405 tenże toczy proces z Żydem Abrahamem s. Arona o naganienie dok. (KP nr 2208); 1405 tenże, Miroszek, Bieniak, Bodzęta i Pietrasz z B. winni dokonać na nowo podziału dóbr między sobą (KP nr 2386); 1406 tenże w sporze z Wojciechem kmieciem z Więckowic dowodzi, że nie ukradł mu konia (WR 1 nr 780); 1406 temuż zobowiązuje się zapłacić 20 grz. Jan Jaromirski z Niałka (KoścZ 3, 45); 1407 tenże w sporze z bratem Pietraszem o 15 grz. (WR 1 nr 626); 1408 tenże, Mirosław, Bieniak, Bodzęta i Piotr bracia z B. oraz Moście kaszt. pozn. i Jugo bracia ze Stęszewa oddają sędziom polubownym spór o m. Stęszew, wieś Dębno z jeziorami, folw. i 4 wielkimi łanami przy Stęszewie oraz o 1/3 wsi Bzowo i Jabłonowo [par. Ujście], który Bytyńscy przegrywają (ZSW nr 1214); 1412 w sporze Pietrasza z B., z Jakubem z Morawska świadek zeznaje, że ręczył Bytyńskim za kaszt. pozn. za 40 grz., które wziął Jakub i nie dał z nich Pietraszowi jego części 8 grz. (WR 1 nr 844).

1399-1428 Mirosław, Miroszek Bytyński, s. Mikołaja, bratanek (filiaster) Mikołaja z Górki kanclerza kap. pozn., z B., Kunowa, Młodawska, Grąblewa i Wojkowa, kan. pozn., altarysta i współpatron altarii Ś. Jana Chrzc. w kat. pozn., pleban w Modrzu i Opalenicy, zm. przed 19 XII 1428 (ACC 7, 81; Lek. 1 nr 3073, 3117; KP nr 1000, 1115, 1368, 2279, 2338, 2386, 2507, 2508, 2520, 2616, 2621, 2651, 2687, 2613, 2650, 2732; Wp. 5 nr 224, 275, 341, 344, 356, 364, 365, 377, 378, 386, 447, 455, 592; WR 1 nr 1063; ZSW nr 1214; AC 2 nr 990, 991, 1846; KR 1, 58; Now. 1, 726; Now. 2, 307-308; RH 9, 115; ACC 61, 71v; ACC 126, 269v); po 1398, a przed 1402 tenże funduje altarię Ś. Jana Chrzc. w kat. pozn., opierając jej uposażenie o Wojkowo (Now. 1, 307, por. MS 4/2 nr 12 828); 1403 tenże w sporze z Pietraszem Kotwiczem o 20 grz. (KP nr 1368); 1405 z tymże toczą spór kmiecie z Żernik [par. Tulce]: Święch i Mikołaj o zabranie 4 wołów, Panocha i Roko o 4 woły (KP nr 2279, 2338); 1426 Mikołaj [Górka] kanclerz kap. pozn. z bratankami i Mirosławem z B. kan. pozn. zawiera umowę dot. budowy zamku w Kórniku (AC 2 nr 990, 991).

1399-1436 Bieniak, Bieniacz Bytyński s. Mikołaja, ojciec Piotra i Wyszoty (Lek. 1 nr 3073; KP nr 2386, 2507, 2508, 2520, 2621, 2641, 2650; ZSW nr 1214: WR 1 nr 643, 673, 696, 978, 1101, 1178, 1264, 1453, 1470; PZ 3, 150; PZ 5, 61; PZ 9, 97v; Now. 1, 308; RH 9, 114-115): 1405 tenże, Mirosław i Bodzęta Bytyńscy w sporze ze Stefanem z Pożarowa i Tomaszem Buszewskim o 100 grz. wadium (KP nr 2507); 1405 tenże z braćmi Miroszkiem i Bodzętą w sporze z Mikoszem Szczebiotem i jego s. Parysem (KP nr 2508); 1413 tenże toczy proces [o niepodany przedmiot sporu] z Janem i Dziersławem z Rościegniewic, którzy 1418 odstępują od roszczeń do niego o 20 grz., oświadczając, że je otrzymali (PZ 4, 1v; PZ 5, 61); 1421 sędziowie polubowni w sporze między Bieniakiem i Piotrem z B. dzielą B. na 2 cz.: jeśli Piotr wybierze cz. w stronę Kunowa, to ma otrzymać dwór, w którym obecnie mieszka Bieniak; jeśli wybierze cz. w stronę Witkowic, to ma mieć dwór, w którym obecnie mieszka; obaj mają posiadać pr. patronatu; ponieważ w poprzednim podziale

Piotr otrzymał dwór całkowicie gotowy, zaś Bieniak otrzymał na swoje zamieszkanie gołą górę zamkową z rowami i przekopami i opust. wyspę pełną krzaków i na tej wyspie pobudował się, przeto ma posiadać tenże dwór na górze zamkowej; jezioro ma być wspólne (RH 9, 115); 1428 sędziowie polubowni potwierdzają podział B. z 1421 (RH 9, 114-115); 1436-37 Bieniak z B. w sporze z Zachariaszem z Kąsinowa zaprzysięga, że nie kazał swemu s. niedz. Wyszocie jechać gwałtem na Kąsinowo i że nie wyrąbał on 40 dębów rodzajnych i 12 drzew pospolitych, ani też wywiózł je do ojca; Wyszota dowodzi, że nie jechał gwałtem na Kąsinowo z 10 równymi sobie i 40 niższymi mu stanem oraz że nie wyrąbał tam drzew (WR 1 nr 1470, 1484).

1400-24 Piotr, Pietrasz Bytyński, s. [kaszt.] starogr. Mikołaja (WR 1 nr 439, 604, 626, 628, 673, 783, 844, 950, 989, 1015, 1178; WR 3 nr 548, 1049, 1235a, 1236; KP 1294, 1320, 1326, 2386, 2587, 2613, 2616, 2637, 2650, 2828, 2884; ZSW nr 1214; KR 2, 120; PZ 3 k. 129, 130, 150; PZ 4, 99v; RH 9, 114-115): 1403 tenże w sporze z Sędziwojem Zaborowskim o 28 grz. (KP nr 1294); 1403 w jego imieniu brat Jakusz toczy spór ze Szczedrzykiem o szkody (KP nr 1320); 1405 tenże toczy proces z Jakubem kmieciem z Rościegniewic (WR 1 nr 783); 1406 tenże w sporze z Miroszkiem i Bodzętą Bytyńskimi o 200 grz. wadium (KP nr 2587, 2613, 2616); 1407 tenże w sporze z bratem Bodzętą o 15 grz. dowodzi, że za to dał mu rolę i jeziorko Drzysławy (WR 1 nr 628); 1418 tenże w sporze z Janem i Dziersławem niegdyś z Pogwizdowa dowodzi, iż nie wziął 20 grz. z Pogwizdowa (WR 1 nr 1015).

1403-08 Bodzętą Bytyński s. Mikołaja (KP nr 1387, 2386, 2507, 2508, 2520, 2587, 2613, 2616, 2621, 2650; WR 1 nr 628, 635; ZSW nr 1214), 1411 z Młodawska (PZ 3, 150).

1402, 1403 Bytyński, Bytyńscy (KP nr 874, 875, 1319); 1406 Jakub Górecki poręcza Grzymkowi i jego ż. Annie za Bytyńskich za 48 grz. i 1/2 z 30 grz. (WR 3 nr 324); 1406 spór między braćmi Bytyńskimi o gwałty w B., Młodawsku i Kunowie i o szkody w B., w jeziorze (KP nr 2650, por. też nr 2828).

1408 Mikołaj wikariusz kat. pozn. (CP 14, 614).

1413 Katarzyna z B. w sporze z Wyszkiem, Wojtkiem i Tomaszem z Parzęczewa [k. Wielichowa], którzy dowodzą, że posiadają Kluki od 30 lat (WR 1 nr 686).

1418 Mroczek z B. w sporze z wójtową z Pszczewa i jej s. Grzymkiem, którzy okazują swój przyw. wójt. (ACC 3, 33v).

1424 Piotr s. Bieniaka współpatron altarii Ś. Jana Chrzc. w kat. pozn. (Now. 1, 308).

1426 Maciej krawiec z B. dłużny 2 grz. i 41 gr Wojciechowi s. Czerzucha z Soboty (ACC 9, 250v).

1425-53 Mirosław s. Benedykta h. Łodzia, brat Wyszoty, 1425 student w Krakowie, wikariusz, kan. pozn., pleban w Radzimiu, zm. przed 15 I 1453 (AS 1, 59; AC 1 nr 337; AC 2 nr 1013, 1846; Wp. 5 nr 692, 706, 707; DBL nr 189, 190, 275; A 169; CP 381 nr 56; PG 2, 182v; PG 3, 96; PZ 16, 35; ACC 24, 141; ACC 123, 282v; Now. 1 s. 114, 726; Now. 2, 375; RH 10, 277): 1446 tenże kan. pozn. otrzymuje pokwitowanie jako prefekt prac budowlanych w kat. pozn. (Now. 1, 114); 1447 zob. transakcje Wyszoty.

1432-47 Wyszota Bytyński, s. Bieniaka, brat Mirosława, 1444, 1446 wicechorąży w Poznaniu (WR 1 nr 1396, 1470, 1484, 1650; CP 381 nr 54, 56, 94; PG 2 k. 156v, 131v, 138v, 182v; GUrz. C 1059); 1447 wspomn. jako zm. (PZ 16, 35): 1446 tenże kupuje od Marcina z Witkowic 1/8 cz. w Gorgoszewie za 40 grz. (PG 2, 131v); 1446 tenże otrzymuje od Klimki wd. po Janie z Gądek, teściowej Grzegorza z Młodawska jej pr. oprawne na wsi Gądki, a Małgorzata ż. Grzegorza Młodawskiego sprzedaje mu tę wieś po ojcu za 400 grz. (PG 2 k. 136v, 138); 1446 tenże otrzymuje od Doroty ż. Bernarda z Wysoczki [k. Buku] 1/8 cz. w Rościegniewicach i 1/8 cz. w Gorgoszewie w zamian za 2 ł. w Jabłonce [k. Trzciela] i 100 grz. (PG 2, 156v); 1447 tenże i Mirosław kan. pozn. bracia niedz. z B. zapisują Maciejowi z Krosinka kan. pozn. 20 zł węg. czynszu rocznego na 1/3 m. B. i na całej wsi Gadki, zastrzegając pr. wykupu (PG 2, 182v).

1434 Przedpełk Bytyński (WR 1 nr 1565).

1444-66 Jan z B., Bytyński (PZ 15, 10): 1447, 1448, 1466 wicechorąży i wicewojewoda w Poznaniu (GUrz. C 959, 1060; CP 380 nr 156).

1446 Świętosław z B. kupuje od Jadwigi wd. po Tomaszu z Konarzewa cz. po ojcu w Kurnatowicach za 70 grz. (PG 2, 131v).

1458 m. B. ma dostarczyć 1 pieszego na wyprawę wojenną do Malborka (CMP nr 129).

1464 Piotr Bytyński pozywa Stan. Ostroroga wdę kal. (PZ 18, 34v).

1462-1506 Mikołaj z B., Bytyń, Bytyński, 1462 tenże kupuje od Jana Jabłonowskiego 1/3 cz. w m. B. za 400 grz. (PG 6, 148); 1462 tenże zapisuje ż. Jadwidze po 200 grz. posagu i wiana na 1/2 m. B., 2 ł. w Rościegniewicach i 2 zagr. w Gorgoszewie (PG 6, 148v); 1470 panowie z B. w wykazie zaległości podatkowych (PG 57, 90v); 1470 Mik. Bytyński z m. B., Rościegniewic i Charbinowic przedkłada pokwitowania król. [poboru?] (PG 57, 72); 1472 tenże kupuje od Jana i Macieja braci niedz. z Witkowic za 200 grz. 1/8 Gorgoszewa, 1/8 Rościegniewic i cz. Witkowie (PG 8, 131v); 1474 tenże kupuje od Tomasza z Witkowie za 80 grz. cz. Witkowic (PG 9, 15v); 1475 tenże wraz z Jurgą Piekarskim poręczają solidarnie pod karą umowną 200 grz. za Piotra i jego s. Andrzeja dziedziców wsi Sarb (PG 58, 36); 1475 tenże wraz z in. poręcza za Mik. niegdyś Białeckiego wójta w Pszczewie (PG 58, 16); 1488, 1491 uwolnienie [czy przez Mikołaja?] m. B. od sumy głównej 36 grz. szer. półgr. zapisanej na rzecz wikariuszy kat. pozn. (CP 14 s. 621, 624); 1492 uwolnienie [czy przez Mikołaja?] dóbr B. od czynszu rocznego 2 grz. i 9 gr na rzecz wikariuszy kat. pozn. od sumy głównej 37 zł węg. i 7 1/2 grz. szer. półgr. (CP 14 s. 635, 638); 1494 Mik. Bytyński zapisuje mansjonarzom kościoła w Ostrorogu kopę czynszu na cz. w Rościegniewicach za 15 grz. z zastrz. pr. wykupu (PG 7, 21 v); 1499 B. w wykazie zaległości podatkowych (PG 62, 11); 1506 Mik. Bytyński zapisuje ż. Elżbiecie c. Andrzeja Sarbskiego po 60 grz. posagu i wiana na 1/4 wsi Witkowice i Rościegniewice i na 1/2 Gorgoszewa (PG 13, 86v); 1513 opiekunowie dzieci Mik. Bytyńskiego oddają na 3 lata w dzierżawę Janowi Kunowskiemu plebanowi w B. m. B. wraz z inwentarzem w dworze: 146 starych owiec, 83 barany, 8 wołów do orki, 4 krowy mleczne, 2 cielęta roczne, 3 cielęta ssące, 18 macior, 7 gęsi, 22 kury, 3 małd. owsa, 3 ćw. jęczmienia, 1 ćw. grochu, z folw. należycie obsianym oraz dwie cz. wsi Gorgoszewo z wyjątkiem lasów; czynsz w pierwszym roku 26 grz., jeśli opiekunowie wykupią kmiecia Wawrz. Oprzałkę od panów śremskich, w drugim i trzecim roku po 28 grz., jeśli nowo osadzeni kmiecie Woch i Gawlik będą płacić czynsz; jeśli te warunki nie zostaną spełnione, to czynsz po 25 grz.; pleban zobowiązuje się zwrócić wszystko z inwentarzem po wygaśnięciu umowy oraz że w razie jego śmierci bracia Adam i Piotr będą płacić czynsz (ACC 89, 35).

1463 [m.] B. płaci trzecią ratę cyzy w wysokości 10 gr (Cyza 545); 1507 pobór z ról w m. B. (ASK I 5, 2v); 1508 wiard. wojenne z 8 ł., z karczmy 7 gr (ASK I 3, 1); 1510 pobór z 5 ł. (ASK I 3, 245); 1510 B. własn. szlach.: 8 ł. os., 5 ł. opust., 5 zagr. (LBP 172).

1521 Zygmunt St. zezwala Piotrowi Konarzewskiemu jako opiekunowi małol. Mac. Bytyńskiego na sprzedaż Wojkowa i na przeniesienie z Wojkowa na inne dobra czynszu dla altarysty w kat. pozn. (MS 4/2 nr 12 828; Now. 1, 307); 1525 Jadwiga Bytyńska, zakonnica w Owińskach przyrzeka sprzedać, a 1526 w asystencji stryjów Piotra Kunowskiego i Piotra Młodawskiego oraz wuja Jana Dokowskiego sprzedaje Piotrowi Konarzewskiemu sędziemu pozn. za 2000 grz. m. czyli wieś B., części we wsiach Rościegniewice, Witkowice, Gorgoszewo i dziedzinę opust. Bądowo, które przypadły jej po śmierci brata Mac. Bytyńskiego (PG 73, 237n.; PG 16, 107-108); 1526 Zygmunt St. zezwala zakonnicom w Owińskach zakupić czynsz za 700 grz., z tym że zakonnica Jadwiga Bytyńska może z tej sumy podarować komukolwiek 200 grz. (MS 4/1 nr 4963); 1533 Elżbieta wd. po Wojciechu [ze Słupów w pow. kcyn., tenut.] kcyńskim kwituje Piotra Konarzewskiego z sumy 1000 grz. zapisanej jej na m. B., wsiach os. Rościegniewice, Witkowice i częściach wsi opust., Gorgoszewo i Bądowo (PZ 30, 87); 1537 Andrzej Konarzewski daje w dożywocie ż. Dorocie c. zm. Jana Sławskiego m. B., wieś Konarzewo, części wsi Witkowice, Gorgoszewo, Rościegniewice i wieś opust. Bądowo (PG 17, 114).

1563 pobór: 6 ł., wiatrak, kocioł do palenia gorzałki, karczma, kowal, 3 mieszkańców (ASK I 5, 213); 1577 płatnik poboru Dorota Konarzewska (ASK I 5, 659v); 1580¹1591 Stan. i Andrzej Konarzewscy ss. zm. Piotra Konarzewskiego pod karą umowną 2000 zł pol. dzielą dobra po ojcu: Stanisław otrzymuje m. B., części we wsiach os. Rościegniewice i Witkowice, 1/2 wsi Gorgoszewo, wsie opust. Bądowo i Jarzębiec, zaś Andrzej wieś Konarzewo (PG 158, 928) tenże płatnik: 6 ł., 6 zagr., 1 colonus, 1 kowal (ŹD 3).

4. 1447 n. miasto B. (PG 2, 182v).

5. [1267-78] erekcja kościoła par. (Now. 2, 460); XV w. pr. patronatu posiadają właściciele B. Bytyńscy, Kunowscy, Młodawscy, a także Kikowscy (Now. 2, 460).

1405 Maciej „clericus ecclesiae” (Now. 2, 460); 1421 przy podziale B. między braćmi Bieniakiem i Piotrem zastrzeżenie, że obaj mają posiadać pr. patronatu (RH 9, 115); 1428 pleban Maciej toczy spór z wieśniakami z Rościegniewic, którzy uprawiają role w Gorgoszewie o dzies. z tych ról (AC 2 nr 1003); 1440 pleban bytyński Andrzej Polanowski procesuje się z pleb. kaźmierskim o przynależność par. wsi Szarokoźle, Witkowice i Wierzchaczewo (ACC 23, 200; ACC 24 k. 97; Now. 2, 460); pocz. XVI w. spór o pr. patronatu, wywód genealogiczny Bytyńskich (GUrz. A 363); XVI w. pr. patronatu posiadali m.in. Konarzewscy i Kunowscy (Now. 2, 460).

1508, 1510 do par.: B., Młodawsko, Kunowo i Rościegniewice (ASK I 3, 1; LBP 172); 1510 pleban ma 2 ł. i łąki dostateczne; z B. płacą plebanowi po 6 gr dzies. wiard. oraz meszne, a ci, co uprawiają role, czyli morgi, płacą tylko po 2 gr, 5 zagr. daje po 1 gr; ze wsi Kunowo po 6 gr dzies. wiard. [z ł.], a mesznego po 2 korczyki (coreti) żyta i tyleż owsa, a od zagrodników i karczmarza po 1 gr stołowego; ze wsi Rościegniewice po 9 gr dzies. wiard. [z ł.] oraz [mesznego] po 4 korczyki (coreti) żyta i tyleż owsa, a zagrodnicy po 1 gr; ze wsi Młodawsko meszne, a zagrodnicy i karczmarz po 1 gr stołowego; z folwarków należących do par. płacą dzies. snop. (LBP 172); 1534 → p. 8.

1400-1529 plebani: 1400 bez imienia (KP nr 130), 1405, 1406 Mik. Gredis, 1420-23 Paweł, 1423-25 Wojciech, 1426-27 Jakub Kurek, 1427 Mikołaj, 1428-29 Maciej, 1430 Mirosław Bytyński, potem kan. pozn., 1432 Piotr, 1439-41 Andrzej Polanowski, 1449-50 Jakub Kikowski, 1450-52 Jan, 1452-53 Marcin ze Słupcy kaznodzieja kat. pozn., 1453-77 Mik. Jabłonowski, 1483-1508 Marcin Kurnatowski (AC 2 nr 1469; PG 7, 115v; PG 10, 135v; PG 11, 136), 1510-11 Filip, 1511-24 Jan Kunowski, 1524-29 Erazm Gacki (Now. 2, 460; SzPozn. 45).

6. 1384 Peregryn z Węgleszyna star. gen. wlkp., Wincenty z Kępy woj. pozn., Winc. Świdwa kaszt. nak. i inni oburzeni na Mikołaja h. Łodzia, że trzymał stronę Domarata z Pierzchna kaszt. pozn., oblegają jego fortalicjum B., pożyczywszy machiny oblężnicze od mieszczan pozn., a odparci przez Mikołaja łupią i palą jego wsie (MPH 2, 755; też DH 3, 447-448 pod 1383 r.).

7. 1427 K 8, 158; SzPozn. 45-46.

8. Na jez. → Rościągniewice (obecnie jez. Bytyńskie), na Dużej Wyspie Komorowskiej pozostałości osady kultury łużyckiej, duże ilości bursztynu, grodzisko wklęsłe, od ok. VII w. do średniowiecza (Kowalenko 235-236; Hensel 3, 97-101; Informator Archeologiczny 1970, 79-80; też 1971, 85-86 pod hasłem Komorowo 1). W pobliżu zachodnich zabudowań wsi Młodawsko grodzisko stożkowate ok. XII w. n. (Kowalenko 258-259; Hensel 4, 94 pod hasłem Młodasko).

Kościół mur., późnogotycki, wzniesiony 1534 przez Konarzewskich (SzPozn. 46; KZSz. V 23, 2).