GORZYCKO

(1397 or. Gorziczsko, Gorziczko, 1401 Gorzice, 1404 Gorzicze, 1418 Goriczsko, 1425 Gorziska, 1426 Antiqua Gorziczsko, 1428 Antiqua Gorziczko, 1434 Stare Gorziczko, Staregorziczsko, 1508 Gorzisko Antiqum, 1563 Gorzisko Antiqua, 1577 Gorzicka Antiqua) 3 km na SW od Międzychodu.

1. 1434 n. pow. pozn. (PG 1, 51); 1508 par. Kamionna i par. Wierzbno (ASK I 3 k. 9v, 23v); 1510 par. Wierzbno w dek. Wronki (LBP 173); 1580, 1603-07 par. Kamionna (ŹD 17; AV 3, 34v).

2. 1462 jeziora [Gorzyckie Wielkie i Małe] oraz młyn, przynależne do G. → p. 3; 1536 podział dóbr między braćmi Maciejem i Serafinem Wierzbieńskimi m. in. po 1/2 wszystkie trzy jeziora [nie nazwane imiennie] w A.G., Wierzbnie i Brzeźnie [k. Międzychodu] (PG 76, 247v-248v).

1547 Serafin Wierzbieński, czyli Zdunowski, w ugodzie daje Bodzęcie Gorzyckiemu Bielawy na S.G., położone w stronę Wierzbieńskiego Młyna, dwa ostrówki na S.G., jeden podle folwarku pani Gorzyckiej Koźliny, ku jezioru wielkiemu [Jez. Gorzyckie Wielkie], a drugi ostrówek przy granicy z Wierzbnem i Gorzyckiem Nowym, zaś Bodzęta Gorzycki dał Serafinowi Wierzbieńskiemu kwartę śladu z siedliskiem na S.G., położoną przy trzech kwartach Wierzbieńskiego; ślad ten miał w zastawie zm. Jan Gorzycki od Mik. Wierzbieńskiego (PG 89, 406v-407v).

1579 ugoda między braćmi Krzysztofem i Mik. Wierzbieńskimi oraz ich bratem stryj. Andrzejem Wierzbieńskim dot. podziału Wierzbna i Brzeźna [k. Międzychodu]: m. in. co roku na zmianę jedna ze stron ma dzierżeć jaz na Gorzyckim Jeziorze, a druga ze stron jaz na Wierzbnie (PG 135, 306-309).

3. Własn. szlach. 1396-1426 Tomisław (Bryl, Tomisław Bryl)1Kozierowski nietrafnie podaje imię jego żony Halszka, zamiast Haszka, tj. Jadwiga (KR 2, 22; KR 3, 67). Wyraża też przypuszczenie, że Tomisław Bryl z G. jest identyczny z Brylem z Osowa k. Szamotuł (KR 3, 67, lecz bez cytatu źródłowego), co jednak wydaje się być wprost pewne ze wzgl. na powiązania jego żony z tą miejscowością. Natomiast drugie przypuszczenie tego autora, że Tomisław Bryl z G. jest identyczny z Tomkiem Brylem ze wsi Pruśce w pow. gnieźn. (KR 3, 67) należy odrzucić, bo z cytowanej zapiski wynika, że ten ostatni był kmieciem (WR 1 nr 431, 432) z G. (Lek. 1 nr 2157; WR 1 nr 1136); 1397 tenże z żoną toczą proces z Tomisławem Grąbiewskim o 100 grz. poręczenia (Lek. 1 nr 2441, 2572); 1400 [tegoż żona] Haszka, Jan i Święszka dziedzice z G. toczą proces ze Świętosławem z G. (KP nr 458); 1400 tenże dowodzi, że ma 20 grz. na 1/2 G. (WR 1 nr 427); 1403-04 tenże z żoną w sporze z Dobrogostem z Kamionny o zalanie jego dziedziny, zranienie służebnika w młynie, zelżenie i wyrzucenie młynarki z młyna Dobrogosta (KP nr 1565, 1736, 1759, 1776); 1404 tenże, pozwany przez Świętosława z G. o powieszenie jego kmiecia, nie stanął przed sądem (KP nr 1737); 1418 tenże oraz Dobiesław dziedzice w G. jako zachodźcy przejmują odpowiedzialność za swe żony w sporze z Włodakiem z Dąbrowy [par. Skórzewo k. Poznania] i Chwałką z Borowa [k. Czempinia] i wszystkimi, którzy mają pr. bliższości do Osowa [k. Szamotuł] (PZ 5, 79); 1420 tenże i Dobiesław z G. w sporze z Tomaszem z Kwilcza (PZ 6, 102); 1426 Przedpełk ze Stęszewa toczy proces z Grzymką i jej mężem Dobiesławem, Haszką i jej mężem Brylem z A.G. (PZ 8 k. 68, 86); 1426 za Haszkę niegdyś z G., żonę Tomisława Bryla poręczyli Dobrogost Kamieński [z Kamionny] i Mik. Zatomski, że ta będzie bronić Henryka Konopkę [z Bukowca k. Międzyrzecza] od roszczeń osób trzecich do [sprzedanej mu] 1/2 G., zaś Haszka zobowiązuje się uwolnić poręczycieli od ich zobowiązania, a także wyrównać straty, jakie by ponieśli na skutek tego poręczenia (PZ 8, 87).

1400-01 [rodzeństwo?] Jan i Święszka lub Święchna [rodzeństwo Haszki?] z G. (KP nr 458, 498).

1400-06 Świętosław (Święszek) Stopirka z G., Gorzycki (WR 1 nr 475, 498, 499; KP nr 1737; KR 2, 22 wg PZ 3, 69, lecz cytowanej zapiski nie udało się odszukać): 1400 tenże w sporze z Haszką, Janem i Święszką z G. (KP nr 458); 1401 tenże z dziećmi Grzymką i Janem w sporze z Janem i Święchną z G. (KP nr 498).

1401-26 Grzymka c. Święszka, czyli Świętosława Stopirki (KP nr 498), 1418 z Osowa (k. Szamotuł, PZ 5, 78v-79), 1417-29 jej mąż Dobiesław (WR 1 nr 967, 1229, 1230; PZ 6, 102; PZ 8 k. 68, 86; PZ 11, 17v; AG perg. 595): 1417 taż powierza swemu mężowi Dobiesławowi sprawę, jaką toczy o dziedzinę Zakrzewo [k. Buku] z Maciejem Przestankowskim [ze wsi Przystanki k. Pniew], który ma w terminie zawitym przedłożyć przed sądem dok. wzdawny (litere resignatorie) na tę dziedzinę (PZ 4, 147; KR 2, 22 pod 1416); 1418 jej mąż Dobiesław jako zachodźca przejmuje za nią odpowiedzialność w sporze z Włodakiem z Dąbrowy [par. Skórzewo k. Poznania] i Chwałką z Borowa [k. Czempinia] i wszystkimi, którzy mają pr. bliższości do Osowa [k. Szamotuł] (PZ 5, 79), zaś Grzymka z G., Krzywosąd Grzymała ze Sławna [k. Czarnkowa], S[yno]cha niegdyś z Witakowic [pow. gnieźn.], Kandyda i Andrzej toczą proces z Włodakiem z Dąbrowy o rzeczy wartości 50 grz. (PZ 5, 84); 1426 taż z mężem Dobiesławem w sporze z Mikołajem z Będlewa (PZ 8, 68).

1426-34 Henryk [Konopka]: 1426 tenże [z Bukowca k. Międzyrzecza] → wyżej czynności Tomisława Bryla; 1428 tenże w sporze ze Stefanem (czyli Szczepanem) z Bukowca o kmiecia Mikołaja Hert dowodzi, że kmieć ten osadził [przez innego kmiecia] swój łan w Bukowcu, a Szczepan puścił go swobodnie [do Gorzycka] (WR 1 nr 1279); 1434 tenże zapisuje ż. Małgorzacie po 100 kóp posagu i wiana na S.G. (PG 1, 51).

1445-75 Sędziwój z Niewierza, od ok. 1446 Sędziwój z A.G., Gorzycki, też Niewierski z G.: 1445 tenże kupuje od Dobiesława z G.S. [czy jest on identyczny z Dobiesławem mężem Grzymki? → wyżej] 1/2 wsi G.S. za 500 grz., po czym sprzedaje tęże 1/2 G.S. Tomaszowi ze Śremu [k. Sierakowa] za 150 grz. z zastrz. pr. wykupu (PG 2, 92); ok. 1446 podział dóbr między braćmi Sędziwojem, Dobrogostem i Mikołajem [synami Bodzęty Niewierskiego]: Sędziwój z A.G. otrzymuje od braci części we wsiach A.G. i Gorzycko Nowe (PG 2, 156a; luźna karta, nadniszczona, między wpisami z 1446); 1450 tenże daje w działach wujowi Mik. Zakrzewskiemu cz. wsi Turkowo i Zębowo (PG 4, 110); 1462 tenże sprzedaje Zygmuntowi Zajączkowskiemu swe połowy w Przetocznie i Krobielewie wraz z pr. patronatu [kościoła par.] w Przetocznie za [kwota nie podana] grz. półgr z zastrz. pr. wykupu (PG 6, 96v); 1462 tenże sprzedaje Zygmuntowi [Zajączkowskiemu] z Przetoczna połowę jezior przynależnych do Gorzycka wraz z jazami oraz 1/4 młyna w Gorzycku za 50 grz. szer. półgr z zastrz. pr. wykupu (PG 6, 162); 1467 tenże sprzedaje Dobrogostowi Zajączkowskiemu z Psarskiego [k. Pniew] połowy wsi Przetoczna, Goraj i Krobielewo za 1100 grz. półgr (PG 6, 247); 1475 w wykazie zaległości podatkowych część G. [własn.] Sędziwoja (PZ 20, 26v).

1445-48 Wincenty niegdyś z G., niegdyś Gorzycki: 1445 tenże oraz Mikołaj z Bylina kupują od Wojciecha z Góry [k. Bnina w pow. pyzdr.] stolnika pozn. wieś Stawiszyn (PG 2, 113v); 1448 tenże [bez Mikołaja] kupuje od tegoż wieś Stawiszyn [k. Borku] w pow. kośc.2Wieś Stawiszyn w innych przekazach występuje jako położona w pow. pyzdrskim (PG 3, 5).

1445-47 Dobiesław z G., Gorzycki3Zdaniem Kozierowskiego był on identyczny z Dobiesławem mężem Grzymki (KR 2, 22), o którym mamy informacje z lat 1417-26. Jednakże wydaje się, że były to dwie różne osoby (PZ 16 k. 28v, 32v): 1445 → wyżej czynności Sędziwoja.

1475 w wykazie zaległości podatkowych część G. [własn.] Wyszaka (PZ 20, 26v).

1477-85 Andrzej, Andrzej Koźla Gorzycki: 1477 tenże zapisuje ż. Synosze po 100 grz. posagu i wiana na 1/2 dóbr w G. (PG 9, 83v); 1477 tenże kupuje od Sędziwoja Łęckiego 6 ł. os. i 2 ł. opust. w Łękach Małych [k. Kościana] za 100 grz. z zastrz. pr. wykupu (PG 9, 83v); 1480, 1485 tenże kupuje od Stan. Gorzeńskiego, czyli Skrzydlewskiego, wpierw 2 ł. os. w Gorzyniu za 24 grz. z zastrz. pr. wykupu, a następnie 1/4 Gorzynia za 190 grz. (PG 9, 195; PG 10, 21).

1485-1510 Mikołaj z Wierzbna, Wierzbieński, też jako Gorzycki (ASK I 3, k. 9v, 23v, 46v, 257, 268): 1485 tenże zapisuje ż. Małgorzacie po 150 grz. posagu i wiana na połowach połówek należnych mu z działów z bratem Stanisławem we wsiach Wierzbno, Brzeźno [k. Międzychodu], Gorzycko Nowe i G. (PG 10, 17v).

1485-1510 Stanisław z Wierzbna, Wierzbieński (PG 10, 17v; ASK I 3 k. 9v, 46v, 257, 268).

1508, 1509, 1547, pani Gorzycka, Synocha [wd. po Andrzeju Koźla Gorzyckim] (ASK I 3 k. 9v, 46v; PG 89, 406v-407v).

1469 G. w wykazie zaległości podatkowych (PG 57, 33); 1475 w wykazie zaległości podatkowych: w G. części Sędziwoja i Wyszaka (PZ 20, 26v); 1499 G. w wykazach zaległości podatkowych (PG 62 k. 11, 41); 1508 cz. Mik. [Wierzbieńskiego, czyli Gorzyckiego], pobór: 3 ł. [co podano w rejestrze poborowym dwukrotnie; czy należy to rozumieć, że Mikołaj miał 3 + 3 ł.?]; cz. pani [Synochy wd. po Andrzeju Koźla Gorzyckim] i Stan. Wierzbieńskiego, pobór: 7 ł. (ASK I 3 k. 9v, 23v); 1509 cz. pani Synochy [wd. po Andrzeju Koźla Gorzyckim], pobór: 5 1/2 ł.; cz. Mik. Wierzbieńskiego, pobór: 3 ł.; cz. Stan. [Wierzbieńskiego], pobór: 1 1/2 ł., (ASK I 3, 46v); 1510 cz. Mik. [Wierzbieńskiego], pobór: 5 1/2 ł.; w innym miejscu rejestru od tegoż płatnika pobór z 3 ł.; cz. Stan. [Wierzbieńskiego], pobór: 1 1/2 ł. (ASK I 3 k. 257, 268); 1510 w G. 4 ł. os., 1 ł. opust. (LBP 173); 1563 pobór: 9 1/2 ł., karczma dor. (ASK I 5, 238); 1564 w S.G. 7 ł. [kmiecych] (IBP 307); 1577 płatnik poboru Maciej Gorzycki (ASK I 5, 685); 1580 części Macieja Gorzyckiego i Andrzeja Wierzbieńskiego, pobór: 8 1/2 ł., 5 zagr., 4 komor., 1 colonus, 20 owiec, pasterz, karczma na 1/2 ł. (ŹD 17).

4. 1425 Klemens sołtys z G. toczy proces lub procesy z plebanem Zbylutem i wikarym Marcinem z Brodów (ACC 8 k. 108v, 123v, 124).

5. 1510 [z łanów kmiecych] meszne dla plebana w Wierzbnie, dzies. dla bpa pozn. (LBP 173); 1564 dla bpa pozn. dzies. wiardunkowa z 7 ł. [kmiecych] (IBP 307); 1603-07 z wizytacji kościoła par. w Kamionnej: meszne dla plebana z ról kmiecych, niegdyś oddawano dzies. snop. [z folwarku?], co wynika ze starych rejestrów, lecz obecnie nie dają (AV 3, 34v).

8. Na NE od wsi G., 100 m na E od Jez. Wiejskiego grodzisko stożkowate, zw. Górą Zbójecką, z okresu od XII w. (Hensel 2, 111; Kowalenko 211 podaje nieco inaczej lokalizację: we wschodniej części wsi, o 100 m na W od Jez. Wiejskiego).

Na wyspie Jez. Wielkiego osada palowa o nie ustalonej chronologii (Hensel 2, 111-112).

1 Kozierowski nietrafnie podaje imię jego żony Halszka, zamiast Haszka, tj. Jadwiga (KR 2, 22; KR 3, 67). Wyraża też przypuszczenie, że Tomisław Bryl z G. jest identyczny z Brylem z Osowa k. Szamotuł (KR 3, 67, lecz bez cytatu źródłowego), co jednak wydaje się być wprost pewne ze wzgl. na powiązania jego żony z tą miejscowością. Natomiast drugie przypuszczenie tego autora, że Tomisław Bryl z G. jest identyczny z Tomkiem Brylem ze wsi Pruśce w pow. gnieźn. (KR 3, 67) należy odrzucić, bo z cytowanej zapiski wynika, że ten ostatni był kmieciem (WR 1 nr 431, 432).

2 Wieś Stawiszyn w innych przekazach występuje jako położona w pow. pyzdrskim.

3 Zdaniem Kozierowskiego był on identyczny z Dobiesławem mężem Grzymki (KR 2, 22), o którym mamy informacje z lat 1417-26. Jednakże wydaje się, że były to dwie różne osoby.