(1353 kop. 1448 Gotharthowo, 1380 Gortatowo), obecnie Gortatowo, 3 km na NE od Swarzędza.

1. 1508 n. pow. pozn., par. Swarzędz (ASK I 3, 20v).

2. 1353 rz. Cybina, jazy na niej, m. in. Krzywy Jaz, staw Gruszczyński (Crusczinsky), stawisko [młyńskie?], łąka, czyli błoto k. rzeki → p. 4; 1420 G. graniczy z Sarbinowem (Wp. 5 nr 324); 1430-32 proces o rozgraniczenie G. i Łowęcina → p. 3; 1500 granice G. zewsząd spokojne i nie wymagają poprawy → p. 3; 1509 nowo założone 4 stawy rybne → p. 3; 1531 G. graniczy ze Swarzędzem, Gruszczynem, Kobylnicą, Święcinem [obecnie Święcinek], Łowęcinem, Sarbinowem; kopce są znaczne, jedynie z Łowęcinem należy odnowić z powodu szkód w lesie, borze i na łąkach; łąki małe, 3 stawy rybne → p. 3; 1580 młyn (ASK I 6, 148v).

3. Własn. szlach., potem kap. kat. pozn. 1353 Mikołaj dz. G. sprzedaje sołectwo w G. → p. 4.

1370 Janek, Tomisław i Mikołaj bracia z Lutowa [pow. nak.], Kiełcz z Brudzewa [pow. pyzdr.], Tomisław ze Swarzędza oraz Sędziwój i Wojciech z G. oznajmiają, że Otton i jego siostrzeniec Świątek kupili sołectwo w Lutowie Nowym [pow. nak.] i określają obowiązki sołtysa i kmieci w Lutowie Nowym (Wp. 6 nr 232).

1380 bp pozn. oznajmia, że Damian kanclerz [kap. pozn.] i Andrzej z Siernicza Wielkiego [pow. gnieźn]. ufundowali i uposażyli altarię Ś. Bartłomieja Ap. i Jerzego Męczennika w kat. pozn.; dla altarii m. in. 2 grz. rocznie [czynszu] ze wsi G., którą Andrzej z Siernicza w imieniu kap. kat. pozn. nabył od Mikołaja kaszt. ostrowskiego w zamian za wieś Jurzykowo [pow. gnieźn., obecnie Jerzykowo k. Pobiedzisk]; tę ostatnią Andrzej kupił od bpa pozn. (Wp. 3 nr 1774).

1430-32 Hektor prep. głuszyński, kan. pozn. [jako tenut. G.]; 1430 tenże toczy proces z Święchną z Urzazewa [ż. Jana z Gryżyny] (PZ 11 k. 40v, 57v); 1430-32 tenże toczy proces z Janem z Łowęcina (WR 1 nr 1344; PZ 11 k. 50v, 101, 137).

1447 G. własn. kap. kat. pozn. (AC 1 nr 338).

1457 kap. kat. pozn. wysyła delegata dla sprawdzenia, jakie krzywdy kmiecie w G. odnoszą od regensa (AC 1 nr 465).

1460 kap. kat. pozn. w sporze między regensem wsi G. a kmieciami z G. postanawia: kmiecie nie mają paść bydła w zaroślach regensa, aby nie czynić szkody w zbożu i na łąkach, mogą zaś wypasać na ugorze (in sterilibus), a po żniwach mogą wypasać w zaroślach; nie mają uprawiać dla regensa więcej niż 1 morgę; za zajęte zwierzęta pochodzące z sąsiednich wsi mają pobierać po 1 kwadrancie (per unum quadrantem) od sztuki, a za szkody należy się zapłata wg wyroku ławników; kmiecie są wolni od wożenia plonów na sprzedaż [dla regensa]; mają zwozić zboże jare i ozime do stodoły regensa i kosić łąki, i zwozić, tak jak dawniej to czynili; są wolni od bronowania (glebare), lecz winni stawiać płoty we dworze i nawóz wywozić, jak dawniej (AC 1 nr 539).

1476 Mikołaj z Książa kantor gnieźn., kan. kat. pozn. i tenut. wsi G. (AC 2 nr 1390).

1480 wierzytelności z obrachunków kap. kat. pozn.: G. 1 grz. (AC 1 nr 687).

1500 wizytacja wsi prestymonialnej kap. kat. pozn.: 12 ł. kmiecych, 6 ł. os. i 6 ł. opust., nie uprawianych od wielu lat; z łanu po 20 gr czynszu, po 2 koguty i 20 jaj; kmiecie nie skarżą się na regensa; sołectwo na 2 ł., częściowo uprawiają kmiecie za niewielkim czynszem dla regensa; folw. na 2 ł., z tego dla regensa uprawiają ok. 25 zagonów (sulci); łąki niewielkie, zaledwie na stóg siana; we dworze dom naprawia się i pokrywa dach, lecz wymaga lepszej naprawy, bo belki przegniły; piec (caminus) wymaga naprawy; stodoła zła, w ruinie, lecz z dobrego drzewa i łatwo można naprawić; spichlerz zły i nie sposób go naprawić; stajnia dobra, wymaga naprawy; dwór i sad wymagają naprawy płotów (CP 111, 5v).

1508 pobór z 5 półł., 1509 pobór z 5 półł., sołtys z 1 ł. (ASK I 3 k. 20v, 61v).

1509 wizytacja wsi kap. kat. pozn.: 12 półł. kmiecych, z tego 5 [łanów] os.; płacą z półł. po 20 gr, 2 koguty i 30 jaj; sołectwo na 2 ł.; folwark na 2 ł., uprawiają go kmiecie dla regensa; dwór zbudowany przez regensa, w domu izba i 2 komory; wolarnia, czyli szopa; nowo założone 4 stawy rybne (CP 111, 34).

1516, 1521, 1526 wizytacje wsi kap. kat. pozn. (CP 111 k. 75v-76, 94, 111).

1519 Benedykt Izdbieński [kan. pozn.] zdaje sprawę kap. kat. pozn., że w swojej wsi prestymonialnej G. osadził 2 kmieci na 2 ł. opust.; z 6 grz. wyasygnowanych na ten cel przez kap. dał jednemu z nich 2 konie za 7 wiard. i 6 gr, inne 2 konie za 7 wiard., krowę za 44 gr, wóz (currus) za 1 wiard., żelaza do pługa za 8 ternarów, wóz (pro redis) za 2 gr, kosę za 4 1/2 gr, sierp za 1 gr, ogółem 5 grz. i 15 gr; drugiemu z nich należy dać to samo, nadto każdemu z nich trzeba dać na życie i do siewu 30 ćw. (mensure) żyta i 16 ćw. owsa (AC 1 nr 1075).

1531 z wizytacji wsi kap. kat. pozn., regens [kan. Maciej] Mileski; 3 kmieci os., czynszu płacą po 20 gr; z 12 półł. dają regensowi po 2 kapłony i 30 jaj; łany opust.: 1 kmieć uciekł w tym roku, 2 półł. opust., 1 półł. uprawiany przez regensa; folw. na 2 półł., uprawiają go poddani i regens; łąki małe; 3 stawy rybne, z tego 2 zniszczone; 1 zagr., 2 zagrody opust. i nie ma po nich śladu; sołectwo opust. na 1 ł., uprawia się jako folw., sołtys dziedz. służy we dworze „pro servili alias parobek”, inni [współwłaściciele sołectwa?] są sołtysami w innych miejscach; opis dworu (CP 111, 120v-121).

1563 pobór z 2 1/2 ł., karczma dor. (ASK I 5, 236); 1577 G. wieś kap. kat. pozn. (ASK I 5, 716v); 1580 [posiadacz kan.] Jan Powodowski, pobór: 3 półł., 3 zagr., kwarta roli, młyn dor. o 1 kole (ŹD 36; ASK I 6, 148v).

4. 1353 Mikołaj dz. w G. sprzedaje opatrznemu Maciejowi sołectwo w G. na pr. magd.; sołtys otrzymuje 2 ł. wolne, 2 ogrody wg wyboru sołtysa, karczmę (druga karczma zastrzeżona dla pana), jatki rzeźnickie, kowalskie i szewskie, 2 jazy na rz. Cybinie, na której sołtys może łowić od Krzywego Jazu aż do stawu rybnego zw. Gruszczyński małą siecią przez własnego rybaka; każdy z kmieci może mieć 1 jaz; sołtys otrzymuje trzeci denar ze spraw sądzonych, pr. wypasu owiec i bydła, pr. polowania, łąkę pana wsi, czyli błoto, nad rzeką od stawiska aż do narożnika łąki; sołtys i kmiecie już osiadli we wsi otrzymują 5 lat wolnizny od dnia przeniesienia się z miejsca, na którym siedzą na inne, zaś kmiecie nowo przybyli 7 lat; jeśli pan wsi będzie uważał, że sołtys i kmiecie mają więcej roli, niż to wymaga pr. magd., to wynajmie mierniczego (mensurator) za swoje pieniądze; jeśli sołtys i kmiecie będą uważać, że mają za mało roli, to wynajmą mierniczego na swój koszt; po upływie wolnizny z ł. czynsz 6 ćw. (mensura) zboża (annona), 6 owsa, 1 wiard. i 2 kury oraz honores z ł. po 7 gr i 30 jaj; nadto kmiecie mają zaorać role pańskie pod jare i ozime, tyle, aby można było wysiać ćw. (mensura) targową [zboża] bez wierzchu; kmiecie, którzy będą chować świnie, mają płacić ćw. owsa (per quartale avene) niezależnie od tego, czy w lasach pańskich obrodzą żołędzie; zwierzęta z sąsiedztwa zajęte w szkodzie należy zapędzić nie do domu kmiecia, lecz do domu sołtysa, gdzie mają pozostać, póki poszkodowany nie otrzyma zadośćuczynienia; sołtys nie będzie obowiązany do służby wojennej, chyba że z własnej ochoty; kmiecie nie będą obowiązani do czynszu, czyli świadczeń, z tytułu wyprawy wojennej, chyba że z własnej woli (Wp. 6 nr 163).

1366 Jan sołtys z G. (Wp. 3 nr 1558); 1460 ławnicy [czy z G.?] (AC 1 nr 539); 1484 ławnicy przysiężni w G. (AC 1 nr 730); 1509 pobór od sołtysa na 1 ł. (ASK I 3, 61v); 1500, 1509, 1531 sołectwo, z wizytacji wsi G. → p. 3.

5. 1447 kmiecie z G. nie chcieli płacić pieniędzy oprócz małdratów; mając do wyboru płacić po 1/2 grz. z ł. rocznie za małdraty łącznie z pieniędzmi, godzili się uiszczać jedynie po 10 sk.; kap. pozn. sprzedaje te małdraty Maciejowi dziekanowi pozn. na 6 lat po 11 sk. z ł., zaś kmiecie winni te małdraty przywozić do Poznania do domu dziekana (AC 1 nr 338).

1484 kap. pozn. zgadza się, aby kan. Jakub z Dominikowa [jako aktualny posiadacz prebendy w kat. pozn. zw. „Rogalin”] i jego następcy pobierali dzies. snop. i ze lnu ze wsi G., z której wpierw płacono małdraty, a przeciw opornym poleca wytoczyć proces; kan. przyjmuje rozporządzenie kap. kat. pozn. [ co do pobierania dzies.]; kmiecie w czasie żniwa mają zawiadomić kan. lub jego rządcę w Poznaniu, a jeśli ci zaniedbają [wytyczenia dzies.], to pan [!] albo włodarz z dwoma ławnikami mają wiernie wytyczyć dzies. i zwieźć ją w bezpieczne miejsce (AC 1 nr 730).

1510 dzies. z G. dla prebendy w kat. pozn. zw. „Krzesiny” [wg wydawcy jest to błąd, a prebenda nazywa się „Rogalin”] wg dopisku z 1. poł. XVI w. dla prebendy „Rogalin” po 3 ćw. (mensura) owsa i po 3 gr [z łanów kmiecych w G. tytułem dzies. małdratowej] (LBP 43).

1519 Piotr z Pyzdr rektor kościoła par. w Swarzędzu zobowiązuje się płacić Benedyktowi Izdbieńskiemu kan. pozn. rocznie 6 grz. pensji, zarezerwowanej dlań przez Stolicę Apostolską z dochodów kościoła par. w Swarzędzu, a tytułem tej pensji ustanawia Izdbieńskiego swym pełnomocnikiem do pobierania wiardunków dzies., m. in. ze wsi G. (ACC 94, 73v-74).

6. 1423 kapłan Jakub s. Bartłomieja z G. (WR 1 nr 1156); 1438, 1439 kapłan Stefan z G., altarysta w Łodzi (Wp. 5 nr 621, 634).