(1302 kop. XV w. Gora, 1399 or. Gora, 1428 Cosczelnagora, Gorakosczelnya, 1521 Gorka) 5,5 km na N od Kostrzyna.

1. 1508 n. pow. pozn., par. Urzazewo (ASK I 3, 23v).

2. 1302 młyn → p. 3; 1370 Jez. Górskie → p. 3; 1372 młyn wsi Główna położony pod wzgórzami wsi G. (Wp. 3 nr 1678); 1396 proces o granice, rz. [Cybinę] i jez. [Górskie] → p. 3; 1399 jez. w G. → p. 3; 1411 młyn → p. 3; G. k. Pobiedzisk (CP 29, 204); 1500 młyn, Cybina, jezioro, granice → p. 3; 1503 młyn → p. 3; 1508 młyn opust. (ASK I 3, 23v); 1509 młyn dobry; jezioro; las naprzeciw jeziora w pobliżu dworu regensa; granice → p. 3; 1509 młyn opust. (ASK I 3, 65v); 1510 młyn o 1 kole (ASK I 3, 267v); 1525 granice; młyn zniszczał; [jezioro] → p. 3; 1529 jezioro → p. 3; 1531 granice, rz. Cybina, młyn, las przy jeziorze → p. 3.

1554 wizja granic wsi kap. G. z wsiami szlach. Prądno [obecnie Promno] i Jagodno [obie w pow. gnieźn.]: od ostrowku i krza olszowego 7 pali wbitych w błoto aż do strugi Cybina; od niej granica przez błoto aż do strugi pod lasem Masłowiec i wzdłuż tej strugi aż do kopca narożnego przy drodze z G. do Pradna; kopiec ten rozgranicza wsie G., Prądno i Jagodno; od niego idąc w pobliżu zagłębienia (fovea) zw. Czartowydół, 15 kopców gran. aż do drogi z Jagodna do G.; od tej drogi 4 kopce gran. aż do kopca narożnego, który rozdziela wsie G., Jagodno i Tarnowo [pow. gnieźn.] (PG 98, 518v-519).

1563 młyn. dor. o 1 kole (ASK I 5, 239v); 1579 rz. Cybina dzieli wsie G. i Biskupice (PG 115, 427); 1580 rybak [łowi na jeziorze? na Cybinie?] → p. 3.

3. Własn. kap. kat. pozn. 1302 Jan prep. pozn. [jako posiadacz G.] za zgodą kap. pozn. sprzedaje młyn we wsi kap. G. [młynarzowi] Pięcie (Pentho) i jego spadkobiercom; młynarz ma zakupić lub sporządzić na własny koszt kamienie młyńskie i inne potrzebne rzeczy; ma płacić panu wsi po 2 grz. rocznie oraz mleć mu [bez opłaty]; może łowić ryby tylko w stawie [młyńskim] oraz otrzymuje przy młynie tyle roli, ile trzeba na wysiew ćw. (mensura) żyta (Wp. 2 nr 851).

1370 bp pozn. oznajmia, że Jan kantor gnieźn. i kan. pozn. [jako posiadacz wsi] określił prawa sołtysów we wsi kap. G. → p. 4.

1396 prep. pozn. [jako posiadacz wsi] toczy proces z Mroczkiem [z Kleszczewa] o granice; żadna ze stron [do czasu rozstrzygnięcia sporu] nie ma łowić ryb w rzece [Cybinie], czyli jeziorze [Górskim] (Lek. 1 nr 2258); 1399 kap. kat. pozn. wygrywa spór z Mroczkiem [z Kleszczewa] podczaszym [pozn.] i jego braćmi o jezioro w G. po zaprzysiężeniu przez prep. [pozn. jako posiadacza wsi], że ciż nie mają żadnych uprawnień do tego jeziora (Wp. 3 nr 1997; Lek. 1 nr 2846; CP 381 nr 71).

1411 wyrok sądu polubownego w sporze między braćmi Mroczkiem [z Kleszczewa] podsędkiem pozn. i Piotrem Kotem z Tarnowa [pow. gnieźn.] jako właśc. młyna w Prądnie oraz Wincentym z Marcinkowa dziek. gnieźn. i kan. pozn. [jako posiadaczem G.] o młyn [kap.] w G.: poręczyciele obu stron poręczają na okres trzech lat przestrzeganie wyroku przez strony pod karą umowną 100 grz., a przez młynarzy stron pod karą 20 grz.; Piotr Kot od grobli i koła swego młyna w Prądnie może kopać rów w dół aż do jeziora [Górskiego] na gruncie dziedziny G., lecz nie czyniąc wielkich szkód kapitule; zgodnie ze starodawnym zwyczajem granice mają przebiegać wg starego koryta Cybiny, zaś łąki mają należeć do obu stron; pr. połowu ryb w tym rowie w dół do G. i w górę do Prądna ma należeć do stron w zależności od przebiegu granicy; w razie potrzeby Piotr Kot ma zezwalać na wycięcie drzew w swym lesie k. Prądna na budowę mostu przez wspomn. rów dla zwózki siana do G.; posiadacz wsi G. może wbić pale w stare koryto Cybiny dla zaznaczenia gran.; łąki po obu stronach mają być koszone wg starodawnego zwyczaju; posiadacz wsi i jego rybacy mogą na wspomn. rowie budować jazy i zagradzać rybom drogę w górę, nie wstrzymując przepływu wody; młynarz z G. nie ma podnosić poziomu wody ponad stan obecny; wyznacza się termin stronom i młynarzom na sprawdzenie wysokości stawidła i progu, zaś 1412 sędzia polubowny w obecności stron i młynarzy stwierdza wykonanie wyroku (Wp. 7 nr 679).

1427-28 Mik. zw. Kiczka (Kicki, z Kik), archid. gnieźn., [kan. pozn.], administrator bpstwa pozn. [jako posiadacz G.]: 1427 tenże toczy proces z [kmieciem? → niżej] Stanisławem z Jagodna [pow. gnieźn.] (PZ 9, 102); 1428 tenże toczy proces z kmieciem Stanisławem z Siekierek, którego zamknął w więzieniu bpim i uwolnił, gdy jego pan za niego poręczył (PZ 10, 50v); 1428 tenże toczy proces z Władysławem Glinieckim [z Glinki Szlacheckiej], a termin zostaje odroczony na polecenie króla (PZ 10 k. 22v, 52).

1444 kap. kat. pozn. uchwala, aby przypomnieć arcybpowi, gdy ten przybędzie do Gniezna, m. in. o taksie we wsi G. po zgonie pana Kiczki [tj. Mikołaja z Kik, kan. pozn., włocł., archid. gnieźn., zm. 1429] (AC 1 nr 297).

1458 [Mik.] Głębocki archid. [pozn., posiadacz G.] → p. 4.

1466 kap. kat. pozn. z powodu gradobicia obniża czynsz o 1 wiard. trzem kmieciom z G., których wyznaczy archid. [pozn., Mik. Głębocki, jako posiadacz G.] (AC 1 nr 603).

1488 dr dekretów Władysław [kan. pozn., jako posiadacz G.] oraz Stan. Pirzcheński [ze wsi Pierzchno k. Środy, pow. pyzdr.] za pośrednictwem kap. pozn. zawierają ugodę w sporze o zabranie przemocą we wsi Gołutowo [pow. pyzdr., obecnie Gułtowy] Jakuba sołtysa z G. (super... sculteti de G. ad villam Goluchowo violenta recepcione): strony mają przedstawić sprawę na najbliższym sejmiku w Środzie celem zawyrokowania, czy przez to stała się krzywda drowi Władysławowi i czy sołtysa należy zwrócić (an restitui debet idem scultetus); jeśli najbliższy sejmik średzki nie wyda wyroku, to dr Władysław będzie mógł toczyć proces o Jakuba sołtysa z G. przed sądem kościelnym, któremu Stan. Pirzcheński poddaje się (AC 1 nr 791).

1500 z wizytacji wsi prestymonialnej kap. pozn.: czynsz po 1 grz. [z ł.]; 8 ł. os.; dziewiąty ł. nowo obsadzony, ma wolniznę na 3 lata; przedtem, w czasie wizytacji pana Grodzickiego [kan. pozn.] było 10 ł., os., lecz jeden kmieć zmarł, a drugi zbiegł i nie żądano jego powrotu, ani go nie odzyskano; w ubiegłych latach 1 półł. leżał nie uprawiany, a w tym roku jest obsiany w zamian za czynsz 1 wiard.; jedenasty ł. nie był urodzajny, nikt nie zwykł na nim siedzieć i teraz jest opuszczony, przeto do tego ł. został dodany wspomn. półł., a czynsz z nich ustanowiony na 1 kopę [gr]; 2 ł. folw.; 3 ł. sołtysie; sołtys zamożny (bene locatus et bene possessionatus); mówi, iż nieco obciążają go liczne podróże do Gniezna dla regensa, które odbywa, aby nie utracić jego łaski; kmiecie skarżyli się, że regens zmusił ich, aby przyjęli zboże, zebrane latem z folw., jak żyto i nieco owsa, a teraz chce od nich tyle zboża, ile zasiał, zaś role kmiece i folw. zostały zniszczone przez powódź, przeto nie urodziło się tyle, ile zasiano, [a kmiecie] dotychczas nic nie dali; kmiecie dają regensowi za wypas po 2 korczyki (chori) owsa, których nie chciał od nich przyjąć we właściwym czasie, gdy mu je składali, przez co niektórzy z nich około śś. Piotra i Pawła [29 VI, a więc na przednówku] płacili korczyk po 2 gr; kmiecie żaląc się, że regens przymusza ich do podróży do Gniezna, okazali list kapituły, który im nakazuje, aby jeździli dla regensa po słomę z G. do Lubrzy [wieś kap. gnieźn. w pow. pyzdr.], lecz tego nie uczynili, gdyż uważają to za krzywdę, bo z Lubrzy do G. jest 6 mil [ok. 40 km w linii prostej]; regens często zwozi do G. zboże ze swych folwarków w Lubrzy, Solcu [wieś bpstwa pozn. w pow. pyzdr.] i Górki [Górka Mała k. Wrześni w pow. pyzdr., własn. kap. gnieźn., albo Górka k. Śremu w pow. kośc., własn. kap. pozn.] i przymusza kmieci, aby je wozili na targ do Poznania, czego nie powinni, gdyż są obowiązani wozić zboże i inne rzeczy do Poznania tylko z miejscowego folwarku; dwór (curia) regensa zniszczał doszczętnie, nikt w nim nie mieszka, a stare budynki sprzedano albo zawieziono regensowi do Poznania; chociaż [regens] przed 3 laty zbudował domek przed starą izbą (ante stubam veterem), którą sprzedano, to jednak ani nie pokrył go dachem, ani nie wylepił go gliną (nec argilavit), a domek zgnił; kmiecie żalili się, że często zmusza się ich do zwożenia drewna ze Stęszewa, [k. Pobiedzisk, własn. kap. pozn., 10 km w linii prostej od G.] na budowę dworu w G., to jednak nigdy nie buduje się z niego, tylko drewno gnije, rozwłóczy się, a nieco zawozi się regensowi do Poznania; młyn w Jankowie [na Cybinie, obecnie Jankowo-Młyn] został podniesiony, tak że zalał młyn w G., którego koło młyńskie pływa i nie chce mleć, a po wizytacji pana Grodzickiego [kan. pozn.] nic nie uczyniono dla zmiany tego i stąd obawa, że nastąpiło przedawnienie wg prawa ziemskiego; młynarka żali się na regensa, że sprzedając młyn jej mężowi [tj. osadzając młynarza], przyrzekł mu postarać się na swój koszt o przywilej [na młyn, od kap. pozn.], a teraz po śmierci męża polecił młyn sprzedać, lecz nikt nie chce go kupić, bo nie ma nań przywileju; granice G. z sąsiadami spokojne, jedynie ze wsi Biskupice zajmują im konie i bydło na pastwiskach (pascua sterilia) [nawet] we własnych lasach i borach i bezlitośnie wymuszają opłatę po 1 gr od bydlęcia, zaś niektórzy z Biskupic robią to samo na własnych pastwiskach kmieci z G. (CP 111, 3v-4v).

1503 z wizytacji: w G. dom nowy, pokryty gontami, lecz niedbale, nie ma komina, drzwi, okien, ław, ani izby, ani komory; inny stary dom pokryty słomą, nie ma podłogi z wyjątkiem izby; przy tej izbie zniszczała komórka (celarium), nie ma drzwi, okien ani ław; dwór ma bramę, lecz nie jest należycie ogrodzony; dom młynarski zniszczał, lecz już naprawiony; we wsi 8 kmieci, którzy płacą czynsz, dziesiąty [!kmieć] syn sołtysa, ma wolniznę na 2 lata (CP 111, 19v).

1508 wiard. wojenne z 8 ł., młyn opust. (ASK I 3, 23v); 1509 pobór z 8 ł., sołtys z 2 ł., młyn opust. (ASK I 3, 65v); 1510 pobór z 8 ł., sołtys z 2 ł., młyn o 1 kole (ASK I 3, 267v); 1510 14 ł., z tego 11 ł. os., a 3 ł. opust. (LBP 67).

1509 11 1/2 ł. kmiecych; 1 półł. został dodany do całego ł., który jest piaszczysty i nieurodzajny; 10 ł. os., płacą po 1 grz. [czynszu]; kmieć z 1 1/2 ł. piaszczystego płaci 1 kopę [czynszu]; dają [z ł.] po 2 kapłony i 15 jaj; dają tytułem wieprzowego po 13 ternarów i 2 denary; łąki niewielkie, jak mówią kmiecie; 2 zagr. i karczma opust.; młyn dobry i jezioro [Górskie]; dwór (stuba nigra, palacium, due camere); ponieważ w jednej [komorze] chowano cielęta, przeto zgniła; dom pokryty w trzech częściach dachówkami, a w jednej cz. słomą; inny dom doszczętnie zniszczał, lecz drzewo w części zwieziono i słychać, że regens chce budować dom; stodoła dobra; dobra obora (bubuletum alias schopa); płoty potrzebują naprawy; las niewielki, naprzeciw jeziora, wycina się go, bo blisko dworu regensa; kmiecie uprawiają 3 ł. folw., dwa w zamian za czynsz dla regensa, trzeci racione morgi; kmiecie skarżą się, że ponieśli szkody od służby pana Zbąskiego, gdy zboże stało na polu; G. potrzebuje rozgraniczenia i odnowienia kopców ze wsiami Prądno, Jagodno, Tarnowo, Pościkowo [obecnie Puszczykowo-Zaborze, wszystkie w pow. gnieźn.] i Jankowo (CP 111, 36).

1516, 1521, 1527 wizytacje wsi G. (CP 111 k. 70v-77v, 94v-95, 110).

1525 wizytacja wsi G. po cesji kantora [pozn.]: dwór opust.; 3 ł. folw., kmiecie je uprawiają dla regensa; 2 ł. opust., kmiecie uprawiają je w zamian za czynsz; 9 ł. os., dziesiąty nowo osadzony; łan pro pransura piscium [a więc dla rybaka]; młyn zniszczony; w trzecim polu nie ma łąk; są tylko w pierwszym i drugim polu; potrzebne jest rozgraniczenie ze wsią Tarnowo [pow. gnieźn.], bo pan Tarnowski zagarnął zarośla i zwykł kmieciom latem zajmować bydło na ich polu dla braku granic; potrzebne jest rozgraniczenie ze wsią Prądno, bo chociaż pan Prądzyński nie czyni żadnych krzywd kmieciom [z G.], którzy tam mają zarośla na opał i na płoty, i nie wzbrania im pastwisk, to jednak chce, aby mu za wypas odrabiali; granica ze wsią Jankowo wyraźna i kmiecie krzywd nie odnoszą; granica z Biskupicami wyraźna, kmiecie mają wolne pastwiska i krzywd nie odnoszą (CP 111, 66v-67r).

1529 Andrzej Prądzyński pozwany przez kap. pozn. oraz Jana Wolskiego kan. pozn., posiadacza wsi [kap.] G. i jeziora w niej o zagarnięcie tej wsi, a szczególnie jeziora, nie stanął; sąd zwraca kap. wieś i jezioro pod karą umowną 100 grz. i wyznacza woźnego dla dokonania intromisji (CP 381 nr 72).

1531 [kan. pozn. Jan] Wolski regensem wsi G., która graniczy z wsiami Prądno, Jagodno, Tarnowo, Pościkowo [wszystkie w pow. gnieźn.], Jankowo i Biskupice; z Jankowem i Biskupicami granice wyraźne, z Jagodnem kopce [gran.] dobre; z Pościkowem granice nieznane, należy je ustalić, a z Tarnowem odnowić; z Prądnem nie ma [wyznaczonych] granic, bo przebiegają przez bagna; liczne łąki należące do G. okupuje pan Prądzyński, poczyniwszy nowe łożysko Cybiny; niezbędne jest odnowienie granic z Prądnem; 10 ł. os., płacą [z ł.] kapitule po 1 grz. czynszu, regensowi tytułem wieprzowego po 13 ternarów i 2 obole, nadto po 2 kapłony i 15 jaj; 3 zagrody opust., ledwo ślad po nich; karczma opust., tylko kmieć szynkuje piwo, lecz nic nie daje regensowi; mały las przy jeziorze; regens zbudował nowy młyn, z którego młynarz daje rocznie 2 małdr. miary kostrzyńskiej za przemiał; folw. ma 3 ł., które regens uprawia z pomocą kmieci; opis dworu (CP 111, 121).

1554 Jakub Dziaduski sufragan i kan. pozn., tenut. wsi kap. G. (PG 98, 518v-519).

1563 pobór z 9 ł.; karczma dor., młyn dor. o 1 kole (ASK I 5, 239v); 1577 G. wieś kap. pozn. w posiadaniu kan. Kokalewskiego (ASK I 5, 726); 1580 płatnik poboru [kan.] Jan Kokalewski: 6 półł., 1 zagr., colonus od 1 pługa, rybak (ŹD 41; ASK I 6, 160).

4. 1370 bp pozn. oznajmia, że Jan kantor gnieźn. i kan. pozn. [jako posiadacz G.] określił prawa sołtysów wsi kap. G., którzy nie posiadali przywileju sołeckiego i przywłaszczali sobie nadmierne uprawnienia; wieś lokowana na prawie średzkim; sołtysi Pęcław (Panczslaus) i Jakub mają posiadać 2 1/2 ł. wolnego, wolną karczmę, jatkę rzeźnicką, kram szewski, piekarski, kuźnię, 1/3 dochodów sądowych, mogą lokować na swej roli dowolną ilość zagród, łowić ryby w Jez. Górskim małą siecią, zw. słępnica, na własny użytek; czynsz od kmieci rocznie 4 ćw. (mensura) żyta, 4 ćw. owsa, 2 ćw. pszenicy, 2 ćw. jęczmienia, 1 wiard., nadto [jako godne] zamiast wieprza 8 sk. oraz z ł. po 15 jaj i 2 kury; jeśli pan wsi zechce uprawiać role [tj. założyć folwark], to kmiecie winni dla niego trzy razy [tj. trzy dni] w roku orać (Wp. 3 nr 1638).

1458 kap. pozn. uchwala, że [Mik.] Głębocki archid. [pozn.] winien wpłacić 30 grz., do czego wraz ze swymi nepotami zobowiązywał się w ubiegłym i w bieżącym roku, na poczet długu 60 grz., zgodnie z zobowiązaniem wpisanym do akt konsystorza pozn., zaś prokuratorzy kap. pozn. winni to wyegzekwować, albo tymczasem archid. [aktualny posiadacz G.] przekaże na rzecz kap. wolne sołectwo w G. oraz spowoduje [w źródle reputent zamiast reputet, prawdop. omyłkowo], że sołtys z przywilejem dokona rezygnacji, za co poręczają Maciej [archid.] pszczewski i Chybski (CP 29, 204).

1488 proces o sołtysa Jakuba → p. 3; 1500 sołtys na 3 ł. → p. 3; 1503 syn sołtysa [czy z G.?]→ p. 3; 1509, 1510 sołtys na 2 ł. (ASK I 3 k. 65v, 267v).

1527 kap. pozn. na prośby, które wnieśli opatrzni Wawrzyniec i Maciej sołtysi z G., transumuje i potwierdza dok. sołtysi z 1370 (A 249).

1531 sołtysi 2 bracia, mają 2 1/2 ł., służą regensowi, źli gospodarze i niepożyteczni (CP 111, 121).

1545 wykup sołectwa przez bpa sufragana [pozn., prawdop. jako ówczesnego posiadacza wsi G.] a Stan. Rale stryj dzieci sołtysa z G. kwituje należność (A 249, zapiska na odwrociu dok. z 1527 dla sołtysów wsi G.).

5. 1409 pleban z Urzazowa toczy [bliżej nie określony] spór z pleb. z Kostrzyna o wieś G. (K 4, 247; cytowanej zapiski nie sposób odszukać).

1458 kap. pozn. wyraża zgodę, aby bp erygował kościół par. w Jankowie, ustaliwszy, jakie byłoby uposażenie, i przyłączył G. do nowej par. (CP 29, 204v).

1500 kmiecie uiszczają [kapitule pozn. → p. 3 pod 1531] dzies. razem z czynszem, którego płacą [z ł.] po 1 grz. (CP 111, 3v-4).

1510 plebanowi [tytułem mesznego] płacą po 2 ćw. (metrete) z ł. (LBP 67).

7. 1404 K 4, 247.