GÓRCZYN

(1284 trans. 1390 Gorczino, 1285! trans. 1485 Gorczyno, 1291 or. Gorcino, 1299 or. Gorcyne, 1436 Gorczin, 1469 Gurtschin, 1520 Gurczyno) wieś ok. 4 km na SW od centrum Poznania, obecnie część m. Poznania.

1. 1508 n. pow. pozn. (ASK I 3, 26v); 1482 par. Ś. Marcin k. Poznania (Now. 2, 355 przyp. 15).

2. 1284 moczary i łąki w G. → p. 4; 1285 recte 1287 role → Kałek przyległe do wsi G. → p. 3; 1419 droga z G. do Poznania (Wp. 5 nr 308); 1441, 1454 droga z Nowych Ogrodów [→ Poznań] do G. (AR nr 211, 596); 1444 łany wsi → Gaj k. Poznania graniczą z rolami w G. (Wp. 5 nr 730); 1496 zarośla w G. → p. 3 B; 1500 włodarz wikariuszy kat. pozn. w G. zajął część gruntów Świerczewo wsi kap. pozn. za strumieniem → Wielgi Las i przyłączył je do G.; wspomn. strumień stanowił dotychczas gran. między G. i Świerczewem i za pamięci ludzi należał zawsze do Świerczewa (CP 111, 16v); 1500, 1509 gran. między G. a Junikowem wsią kap. pozn. wymagają lepszego oznaczenia (CP 111 k. 17, 32); 1516 zarośla w Świerczewie, ilekroć odrosną, są wycinane przez ludzi z G. i Pabianowa [obecnie Fabianowo]; gran. między G. a Świerczewem od dawna stanowi strumień [Wielgi Las] i należy jej pilnować (CP 111, 88); 1516, 1531 role należące do kap. pozn. w G. znajdują się między rolami pozostałych posiadaczy wsi: kmieci nal. do wikariuszy [kat. pozn.] i kmieci nal. do m. [Poznania]; w pierwszym polu od strony Ławicy są 4 płosy po 5 staj, mających 18 zagonów; w drugim polu w kierunku miasta są tylko 2 płosy, jedna z 18 zagonami i druga z 14 zagonami; w trzecim polu od strony Junikowa 4 długie płosy, z których jedna liczy 14 zagonów, 2 po 12 i trzecia [!] 15 zagonów oraz in. 2 [płosy] po 2 staje z 18 zagonami; do tychże ról należą zarośla służące do wspólnego użytku [kmieci]; wycinają je co roku do stawiania płotów (CP 111 k. 88, 132); 1521 kop. 1772 w opisie granic między wsiami Świerczewo a Luboniem i G., wsiami m. Poznania, wymieniono: las miejski dochodzący do kopca wsi G., leżącego k. drogi z G. do Lubonia, która to droga dzieli wsie: Świerczewo, Luboń i G. (CP 381, nr 70); 1531 gran. między wsiami G. i Junikowo wymagają odnowy, ponieważ role [Junikowa] są znacznie podorywane przez [ludzi] z G.; między Pabianowem a G. jest bagno z zawsze wypływającą zeń wodą, której strumień odgranicza Pabianowo [od G.]; poddani z tej wsi skarżą się, że [ludzie] z G. zajmują całą łozę [tzn. na wspomn. bagnie] i zabraniają im dojścia do zarośli; konieczne jest ustanowienie granic (CP 111 k. 131-131v); 1565 kop. XVII w. w sporze o gran. między Junikowem a Rudnicami wsią dominikanek pozn. wymieniono znajdujący się w zaroślach kopiec narożny między Rudnicami, Junikowem a G., który uznany został przez wikariuszy kat. pozn. i starych poddanych z wsi G. (Dominikanki P-ń, B 1 k. 6-8).

3. Własn. rycerska, od 1284 książęca, od 1287 w części do altarii kat. pozn. i wikariuszy kat. pozn., w części [data początkowa nieznana] do kap. pozn., od 1299 w części do m. Poznania.

3A. Własn. książęca. 1284 wzm. 1291 komes Sędziwój podkom. ks. Przemysła II oddał temuż ks. wieś G., stanowiącą jego ojcowiznę, w zamian za wieś Kopajno [pow. kon., obecnie Kopójno k. Zagórowa] (Wp. 2 nr 678); 1284 ks. Przemysł II lokuje G. na pr. niem. → p. 4; 1287 tenże ks. nadaje cz. G. altarii kat. pozn. → p. 3B; 1299 ks. Władysław Łok. nadaje cz. G. miastu Poznaniowi → p. 3D.

3B. Własn. kolegium wikariuszy kat. pozn. 1285! recte 1287 ks. Przemysł II fundując altarię Ś. Trójcy i ŚŚ. Jadwigi, Albana, Eustachego w kat. pozn., uposaża ją w czynsz roczny 4 grz. srebra oraz w rolę (aratura) → Kałek przyległą do wsi G. o powierzchni 8 wielkich pługów wraz z całym inwentarzem i w 20 ł. we wsi G. lokowanej na pr. niem.; nadaje tym posiadłościom imm. jak we wsiach kap. pozn.1Altaria Ś. Trójcy i Ś. Jadwigi została inkorporowana do kolegium wikariuszy kap. pozn. (Now. 1, 238; autor nie podaje daty inkorporacji) (Wp. 1 nr 559; MS 4/3 suppl. nr 67; Matuszewski, Imm. 3452Now. 1, 31 w odróżnieniu od Matuszewskiego koryguje datę tego dok. na 1286, powołując się na Liber privilegiorum B).

1445 Piotr włodarz [wikariuszy kat. pozn.] w G. na mocy ugody przed rajcami pozn. i Kasprem wikariuszem kat. pozn. spłaca Janowi i jego ż. Małgorzacie [z G.?] czynsz 20 sk. od 8 grz. sumy głównej i uwalnia się od ich pretensji do tejże sumy (AR nr 296, 303); 1447 Maciej s. Piotra włodarza [w G.] z działu wikariuszy [kat. pozn. w G.] uwolniony przez Łazarza z G. poddanego m. Poznania od skargi o uprowadzenie jego żony (AR nr 344); 1449 kolegium wikariuszy kat. pozn. w sporze [przedmiot sporu nie podany] z sołtysem [Wojciechem] z G. (ACC 31, 48v); 1477 Piotr Barwar [kmieć] z G. [cz. wikariuszy kat. pozn.] otrzymuje od Marcina Schone [mieszcz. pozn.?] 2 kopy gr za głowę Marcina, swego siostrzeńca, zabitego przez Michała s. wspomn. Marcina Schone; Szymon włodarz, Tomasz i Maciej kmiecie z G. [cz. wikariuszy] zeznają, że nikt nie jest bliższy do podjęcia tej kwoty prócz Barwara i ręczą za niego, że nikt więcej nie będzie nagabywać Marcina Schone (AR nr 1278).

1485 król Kazimierz Jag. na prośby wikariuszy kat. pozn. zatwierdza przyw. ks. Przemysła II z 1285 dla altarii kat. pozn. z nadaniem jej roli Kałek i 20 ł. w G. (A nr 176; MS 4/3 suppl. nr 1106); 1496 kapituła kat. pozn. wobec skarg Jana z Grodziska wicedziekana i in. wikariuszy kat. pozn. na liczne szkody wyrządzane wycinaniem drzew i zarośli w ich zapuście w G. przez kmieci z Junikowa i Pabianowa, aby wynagrodzić wikariuszom krzywdy i powstrzymać zuchwałość tych chłopów, postanawia, że wikariuszom wolno będzie zajmować konie i wozy wspomn. kmieci w celu wynagrodzenia strat oraz nakazuje regensowi wspomn. wsi nakładać kary na sołtysa i kmieci z Junikowa po 1 kopie gr tyle razy, ile razy dojdzie do tych szkód (AC 1 nr 854); 1500 włodarz wikariuszy kat. pozn. w G. → p. 2; 1524 król Zygmunt St. na prośby wikariuszy kat. pozn. zatwierdza przyw. ks. Przemysła II z 1285 dla altarii kat. pozn. z nadaniem jej ról, czyli folw. Kałek, i 20 ł. w G., zatwierdzony w 1485 r. przez króla Kazimierza Jag. (MS 4/1 nr 4468).

Pobór: 1563 dział kościelny („ksiąnzei” = księży) w G. [formularz nie wypełniony] (ASK I 5, 241); 1580 dział wikariuszy kat. pozn. z 8 1/2 ł., 4 1/2 ł. opust. i wyszynku gorzałki (ASK I 4 k. 164-164v); 1583 dział wikariuszy kat. pozn.3W 1609 wikariusze kat. pozn. otrzymali zgodę bpa pozn. na sprzedaż m. Poznaniowi swej części G. i folw. Kałek po to, aby za uzyskaną sumę nabyć czynsz na części G. należącej do m. Poznania (CP 4 nr 389). Now. 1, 238 podaje, że wikariusze zastawili wieczyście swoje dobra w G. i Kałku m. Poznaniowi za 5000 zł z rocznym czynszem 300 zł, płaci tenut. Piotr Pióro z 8 1/2 ł. [os.] i 4 1/2 ł. opust. (ASK I 4, 713).

3C. Własn. kapituły kat. pozn.4Now. 2, 355 (nie powołując się na źródło) pisze, iż osada przy kościele Ś. Marcina k. Poznania (jest to siedziba najstarszej par. na lewym brzegu rz. Warty w pobliżu Poznania) wraz z osadą Nowe Ogrody k. Poznania i częścią wsi G. była własnością kanonikatu katerdalnego „fundi Ś. Marcina”, do którego należał też patronat tegoż kościoła. W summariuszu kap. kat. pozn. z 1784 w opisie trans., z 1390 z dok. lokacyjnego dla G. z 1284 r. [→ p. 4] zaznaczono specjalnie, że trans, ten potwierdza fakt przeznaczenia przez ks. Przemysła II 2 ł. wolnych w G. „pro ecclesia sua” (w dok. z 1284 jest mowa o tych łanach tylko „pro ecclesia”), a łany te należały zapewne do kościoła par. wsi G. tzn. do kościoła Ś. Marcina k. Poznania i wraz z całym uposażeniem kościoła stały się własnością kapituły kat. pozn 1452 kap. pozn. oddaje w dzierż. dziedz. chłopom (laici) Tomkowi i Jakubowi Darmopich z G. 3 ł. w G. na tak długo, jak zechcą oni i ich spadkobiercy za czynsz 3 grz. w półgr i 12 kapłonów co roku (AC 1 nr 405); 1457 kop. XVII w. kap. pozn. oddaje w dzierż. dziedz. kmieciowi Janowi Synowcowi 3 ł. roli z łąkami w G. należące do dóbr stołowych kap. pozn., z których 1 ł. służył dotychczas wyłącznie na własny użytek kap., za czynsz 3 grz. co roku; jaja i koguty ma odbierać regens; gdyby kto z kap. chciał te 3 ł. uprawiać dla siebie, wówczas nastąpi oszacowanie wartości budynków przez 2 zaufanych mężów z każdej strony i ich wykup; tenże kmieć, czyli rataj (sive colonus), podlegać będzie tej samej jurysdykcji jak in. kmiecie w G.5Nie dot. to części należącej do m. Poznania, do której należało też sołectwo (CP 3 nr 182); 1500 regens wsi Pabianowo i Junikowo wydzierżawił 2 kmieciom z G.: Stan. Grodzkiemu i Grzegorzowi role w G., każdemu po płosie; każdy z nich winien będzie zapłacić kap. pozn. w roku przyszłym po 3 wiard. czynszu; w roku ubiegłym po śmierci [kan.] Rogalińskiego tylko 1 [kmieć] dzierżawił rolę w G., u [kan.] Gołuchowskiego, z której to roli tenże Gołuchowski nic nie zapłacił rządcy [procurator] kap. (CP 111, 16v); 1516 regens kap. pozn. wydzierżawił role [→ p. 2, l. 1516, 1531 opis tych ról] w G. [kmieciom?] Wojciechowi s. Boguty z G. i Maciejowi z [osady] → Ś. Marcin [k. Poznania] (CP 111, 88); 1520 Wojc. Pakosławski kan. pozn. domaga się od Mac. Zwolka [kmiecia] z [osady] Ś. Marcin 4,5 wiard. czynszu z ról w G., które tenże wydzierżawił u wspomn. kan. na 3 l. za czynsz roczny 5 wiard. i czynszu tego za rok ubiegły nie zapłacił; ponadto kan. upomina się o 8 kapłonów i kopę jaj z tychże ról, też nie oddanych, które to kapłony ów kmieć winien był oddawać przez 3 l. po 4, tak jak in. [kmiecie] w G.; kan. żąda też od Zwolka 26 gr, które tenże wygrał w karty od Mac. Piątki kmiecia z Junikowa, a które to pieniądze ów Piątka miał zapłacić kanonikowi za czynsz; Zwolek twierdzi, że czynsz i 4 koguty oraz 1/2 kopy jaj oddał kanonikowi przez sołtysa Macieja z Junikowa, a drugie 1/2 kopy jaj również przez tegoż sołtysa; zaprzecza, aby był winien kanonikowi więcej niż po 1/2 kopy jaj i 2 koguty co roku, które także już oddał (AC 2 nr 1731); 1531 role kap. pozn. w G. → p. 2.

3D. Własn. m. Poznania. 1299 ks. Władysław Łok. pomny przyrzeczenia, że da m. Poznaniowi 4 kuszników i 4 stróży dla ochrony miasta, nadaje mu zamiast tego cz. dziedziny G., która należała dotąd do niego, wraz z wszelkimi z tej części dochodami (Wp. 2 nr 819; MS 5/2 nr 5476, obl. 1552).

1415 Jan Balos kmieć w G. (SBP 91 nr 227); 1419 Świątek niegdyś rataj (colonus) Mik. Lingdenara [mieszcz. pozn.?] ugodził się z tymże Mikołajem i jego ojcem w sprawie szkody, której doznał w pożarze stodoły w G. od [kmiecia?] Kaliny (SBP s. 113-114 nr 323); 1440 w G. [kmiecie] Łazarz, Wojc. Głowaczewicz i Tomasz Grzegorzewicz poręczają przed rajcami m. Poznania jako panami dziedz. wsi G. za [kmiecia] Łazarza, iż ten będzie płacić Michałowi s. swego brata Pawła Slesinowicza 4 grz. czynszu rocznego od. 40 grz. w półgr. sumy głównej aż do spłaty tejże sumy (AR nr 161); 1445 Jan i jego ż. Małgorzata, kmiecie z G.? → p. 3B; 1447 Łazarz z G. poddany m. Poznania → p. 3B.

1463 wzm. 1487 rada m. Poznania dla polepszenia stanu miasta sprzedała z zastrz. pr. odkupu abpowi Janowi [Sprowskiemu] 12 grz. czynszu rocznego za 216 grz. przeznaczonego przez abpa na fundację altarii Wniebowzięcia NMP i ŚŚ Wojciecha, Stanisława i Doroty w kat. gnieźn.6Kor. Abpi 2, 304 datuje sprzedaż abpowi czynszu 12 grz. na 1461 r oraz 5 grz. czynszu rocznego za 100 grz. za mszę coroczną, zabezpieczone na dobrach i dochodach miejskich z wsi: Luboń, Winiary, G. i Jeżyce (AR nr 1478); 1487 rada m. Poznania ze względu na uciążliwość powyższych czynszów, m. in. w postaci żądań altarystów, aby te czynsze podwyższyć wobec spadku wartości monety, odsprzedaje je z zastrz. pr. odkupu Adamowi burmistrzowi i rajcy pozn. w łącznej wysokości 17 grz. za 541 flor. węg. i 20 gr (AR nr 1478).

Czynsze (census terrestris) dla m. Poznania z G.: 1462 zapłacono 1 1/2 grz. i 27 korców żyta oraz tyleż owsa (SBP 188 wstęp); 1496 na konie dla wozów na wojnę 3 grz.; czynsz z 5 ł. po 3 wiard. (SBP 428).

Pobór: 1499 G. [nie podano płatnika] zalega z podatkami (PG 62, 41); 1508 G. [formularz nie wypełniony] (ASK I 3, 26v); 1509 z cz. mieszczan [pozn.] z 4 ł., sołtys z 4 ł. (ASK I 3, 60v); 1563 z cz. m. Poznania: z 4 śl. os., 4 śl. soł., karczmy najemnej (ASK I 5, 241); 1567 [szafarze pozn.] oddali podatek z G., z cz. miejskiej: z 6 śl., z 4 śl. soł., od 3 zagr., z karczmy w dzierż. dorocznej (M. J. Mika, Opisy i lustracje Poznania z XVI-XVIII w., Poznań 1960, s. 8); 1569 Poznań płaci z G.: z 6 ł., sołectwa o 4 ł., od 4 zagr. i karczmy (M. J. Mika, Opisy, 18); 1577 z cz. m. Poznania: z 6 ł. kmiecych, 4 ł. soł., od 4 zagr. (ASK I 5, 730); 1580 z cz. m. Poznania: z 5 ł., 4 ł. soł., od 5 zagr. (ASK I 6 k. 164-164v); 1583 z cz. m. Poznania: z 5 ł. [os.], 1 ł. opust. 4 ł. soł., od 4 zagr. i 1 [ogrodu] opust., 2 komor. i 1 karczmarza (ASK I 4, 713).

Różni mieszkańcy z nie ustalonych części G.: 1404 Wojciech kmieć z G. w sporze ze szl.? (domina) Siechną z Kiączyna [k. Szamotuł] o jej list wienny (KP nr 2027); 1407 Staszek Kolano [kmieć?] z G. śwd. pleb. z Wilczyny (ACC 2, 68v); 1415 Jakub dz. [tenut.? w cz. wikariuszy lub kap. pozn.?] śwd. umowy kap. gnieźn. z cieślą z Poznania i młynarzem kap. pozn. (AC 2 nr 36); 1419 Andrzej [kmieć?] z G. śwd. młynarza z Krajkowa (WR 1 nr 982); 1453 Angieszka kobieta z G. w sporze z Maciejem sołtysem w G. [przedmiot sporu nie podany] (ACC 34, 111); 1580 szl. Wawrz. Kierski płatnik poboru [tenut.? w której części?] z 2 ł. opust. z części G. (ASK I 6, 164v).

4. 1284 ks. Przemysł II powierza Henrykowi z Tonch [miejscowość niezident.] mieszcz. pozn., dziedzinę G. w celu jej lokowania na pr. niem. i ustanawia go sołtysem dziedz. w G. według pr. pozn.; sołtys otrzymuje co szósty łan z wszelkimi przynależnościami, sądownictwo między Niemcami a Polakami z wyjątkiem spraw o zabójstwo i kary śmierci, które podlegają landwójtowi (advocatus provincialis) pozn., 1/3 z kar sąd., pr. budowy młynów i karczmy oraz stawów rybnych; sołectwo ma być wolne od służby z wyjątkiem potrzeby obrony kraju; G. otrzymuje imm. sąd.; mieszkańcy G. obdarzeni wolnizną z ról uprawianych i nieuprawnych na 8 l.; po jej upływie z każdego łanu małego ze wszystkich ról nadających się do orki mają płacić z tytułu czynszu i dzies. 1 wiard. srebra, 6 ćw. żyta i 6 owsa miary pozn.; sołtys otrzymuje wszystkie pożytki z istniejących tu moczarów i łąk, pr. polowania na zające, kuropatwy i cietrzewie, zwolnienie od ceł zarówno w okresie wolnizny, jak i po jej upływie na terenie ziem księcia; mieszkańcy wsi będą zwolnieni od cła całkowicie w czasie wolnizny, a po niej do jego połowy; będą też wolni od udziału w wyprawach wojennych, lecz zobowiązani do obrony kraju; czynsze mają odwozić tylko do Poznania; ks. przeznacza 2 ł. wolne dla kościoła [par.?] (Wp. 1 nr 547).

1390 rada m. Poznania oznajmia, że Wojc. Czabaj kupił od potomków (nati et pueri) Wojciecha niegdyś sołtysa w G. sołectwo wsi G. należącej do miasta [Poznania] i transumuje kopię przyw. ks. Przemysła II z 1284 dla sołectwa w G., którego or. spłonął w domu Kunka, w czasie pożaru m. Poznania [1314] spalonego przez ks. Władysława [Łokietka]7Mowa tu o czasach walk Przemka wójta pozn. z ks. Władysławem Łokietkiem i wyprawy wojsk tegoż ks. w celu odebrania synom zm. ks. głog. Henryka Poznania i Wielkopolski. (Wp. 3 nr 1895).

1419 Stefan Białowąs mieszcz. pozn. fundując altanę NMP w kościele par. Ś. Marii Magdaleny w Poznaniu, uposaża ją m. in. w czynsz roczny 6 grz. zakupiony z zastrz. pr. odkupu na sołectwie Mik. Lindenara w G. (Wp. 5 nr 308); 1429 Wojtek Wasilo i Jan łucznik mieszcz. pozn. ręczą za Henryka Lindaw sołtysa w G. w jego sprawie ze szl. Elżbietą Wojnowską o sprzedaż domu przy ul. Koziej w Poznaniu przez tegoż Henryka8Tenże Henryk Lindaw wymieniony w 1. 1419, 1420 jako mieszcz. pozn. (SBP 108 nr 296, 116 nr 340) (SBP 181 nr 508); 1431 Łukasz Folkir, Jan kusznik, Piotr Mielcarz (Melczars) i Wojtek Bogaty mieszcz. pozn. ręczą Annie Lindnarowej za Henryka Lindaw sołtysa z G., iż ten wykupi czynsz 11 grz. ciążący na domu tejże Anny, tak aby nie poniosła szkody (SBP 200 nr 556); 1435 Wojtek Wasilo jako poręczyciel swego siostrzeńca Wojtka obiecał Stanisławowi sołtysowi w G. uwolnić w ciągu roku [rodzaju obciążeń nie podano] sołectwo w G. (AR nr 29); 1436 Stanisław sołtys w G. sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Pawłowi z G. swemu zięciowi 1/2 łąki sołectwa w G. za 20 grz. szer. gr czeskich (AR nr 74); 1440 tenże Stanisław winien jest zapłacić Jadwidze c. Pawła Głowaczewicza z G. 4 grz. w półgr. za dobytek domowy (grada), gdy ta dorośnie (AR nr 160); 1448 Wojciech sołtys w G. zobowiązuje się zapłacić Stanisławowi sołtysowi, swemu poprzednikowi 5 grz. i 32 gr w półgr. zgodnie z ich umową w sprawie sołectwa w G. (AR nr 380); 1448 tenże Wojciech oświadcza, że na sołectwie w G. są zapisane dla Jadwigi c. zm. Pawła Głowacza z G. 4 grz. i 8 sk. (AR nr 381); 1449 sołtys Wojciech w G. → p. 3B; 1450 Andrzej s. zm. Wojciecha sołtysa z G. z matką swoją Agnieszką oświadczają, przez swego opiekuna Tomasza z G., że na sołectwie ich w G. są zapisane dla Jadwigi c. zm. Pawła [Głowacza] z G. 34 grz. i 8 sk., które winni jej wypłacić, gdy ta dorośnie (AR nr 435); 1453 Maciej sołtys z G. w sporze z Agnieszką z G. [→ p. 3, różni mieszkańcy z nie ustalonych części G.].

1458 Marcin sołtys z G. i Andrzej jego siostrzeniec sprzedają Janowi Słupskiemu [mieszcz. pozn.?] sołectwo w G. za 104 grz., z czego Andrzej otrzymuje 44 grz., a Marcin resztę (AR nr 783); 1459 legat 5 grz. Macieja [byłego?] sołtysa w G. na budowę kościoła Bożego Ciała w Poznaniu (Now. 2, 768); 1462 opiekunowie kościołów Ś. Marcina i Ś. Bernarda [k. Poznania] kwitują prac. Jana Słupskiego sołtysa w G. z 20 grz., które miał wypłacić na mocy testamentu zm. [nazwiska nie podano] zapisanego w aktach oficjała [gen. pozn.] (AR nr 963); 1468 Jan [Słupski] sołtys w G. zobowiązuje się do wypłaty 18 grz. Agnieszce swej córce z pierwszej swej ż. Katarzyny (AR nr 1104); 1469 rada m. Poznania, dla zasług rajcy Piotra s. Łukasza, który zobowiązał się do wykupienia 3 ł. sołectwa we wsi miejskiej G., które poprzednicy obecnego sołtysa sprzedali [z zastrz. pr. odkupu], pozwala mu wykupić sołectwo w G. od sołtysa Jana Słupskiego za 104 grz.; jeśli Piotr nie wykupi tych 3 ł. w ciągu roku, Jan Słupski będzie nadal ich posiadaczem; tenże Piotr winien będzie stosownie do zwyczajów sołectw m. Poznania wyprawiać obiad raz w roku dla rajców miasta przybywających na sądy; ma zapłacić Słupskiemu za budynki, jeśli ten je postawił dla polepszenia sołectwa; całe zboże ozime i jare z ról i siano z łąk sołectwa Piotr zatrzymuje dla siebie9Zapewne tej transakcji dot. wspomn. w SBP (ss. 154-155 wstęp, bez bliższych danych o osobach) ceremonia z 1469 r. we wsi miejskiej G. z okazji zdawania sołectwa tamże, polegająca na wręczeniu w obecności ławników nabywcy tegoż sołectwa lASK I (per virgae porrectionem). Autor dopatruje się w tej symbolicznej czynności starego obyczaju prawnego, towarzyszącego przejmo- waniu nieruchomości przez nowego posiadacza, a w danym wypadku symbolu władzy, wynikającej z uprawnień sołtysa (AR nr 1116); 1469 rada m. Poznania zobowiązuje się do zapłaty w ciągu roku Janowi Słupskiemu, dawnemu sołtysowi w G., reszty należności za sprzedane sołectwo w G. w kwocie 64 grz.; Piotr s. Łukasza, któremu rada sprzedała to sołectwo, zobowiązał się do spłacenia tej kwoty (AR nr 1120); 1470 Jan Słupski, niegdyś sołtys w G. oświadcza, że otrzymał od sław. Piotra s. Łukasza, pełną zapłatę za swe sołectwo10W 1470 tenże sołtys Jan nabył sołectwo we wsi Kokundorf k. Poznania (AR nr 1149) (AR nr 1148); 1484 Mac. Trzestka [kmieć?] z Sołacza i uczc. Elżbieta Strepanowa z Poznania, opiekunowie Jana s. zm. Jana Słupskiego [niegdyś] sołtysa z G. sprzedają sołectwo w G. uczc. Annie wd. po Janie Słupskim; Anna zobowiązuje się zapłacić z tegoż sołectwa z wyjątkiem swego wiana (ultra dotalicium suum) 30 grz. w ciągu 3 l. po 10 grz.; jeśli nie zapłaci, winna będzie Janowi [s. zm. męża] i jego następcom prawnym po 40 gr od 10 grz., dopóki cała suma nie zostanie spłacona (AR nr 1413).

1497 wójt z ławnikami [m. Poznania] wydali w G. [w czasie odbywania sądów] 7 gr (SBP 433); 1501 prac. Paweł dawny sołtys w G. oświadcza, że Jadwiga wd. po Macieju sołtysie z G. zapłaciła mu za sołectwo tamże (AR nr 1820); 1504 Szymon sołtys w G. zobowiązuje się, że do najbliższego sądu gajonego w G. zapisze swej ż. Małgorzacie 12 grz. wiana (AR nr 2052).

1509-83 łany soł. w G. → p. 3C, pobór.

5. 1423 kop. 1488/92 we wsi G. z każdego łanu chłopi (rustici) płacą preb. kan. Florianowi [kanonikat kap. pozn. Ś. Marcina k. Poznania] po 9 korczyków (quartalia) żyta, 9 owsa i 3 gr; 1510 do preb. [kanonikatu kap. pozn.] Ś. Marcina w G. należy dzies. 8 grz. (LBP 41).

6. 1449 Marcin Górczyński kmieć w Starołęce (AR nr 402); 1453 Andrzej Górczyński (Gorczensky) ławn. pozn. (AR nr 557); 1503 Barbara Górczyńska [z Poznania?] bednarka (doleatrix) otrzymuje na mocy testamentu zm. Marcina Czalugi 20 gr za robotę (AR nr 2006); 1511 Małg. Gorczyńska współtenutariuszka wójtostwa w Obornikach (MS 4/1 nr 1058).

1 Altaria Ś. Trójcy i Ś. Jadwigi została inkorporowana do kolegium wikariuszy kap. pozn. (Now. 1, 238; autor nie podaje daty inkorporacji).

2 Now. 1, 31 w odróżnieniu od Matuszewskiego koryguje datę tego dok. na 1286, powołując się na Liber privilegiorum B.

3 W 1609 wikariusze kat. pozn. otrzymali zgodę bpa pozn. na sprzedaż m. Poznaniowi swej części G. i folw. Kałek po to, aby za uzyskaną sumę nabyć czynsz na części G. należącej do m. Poznania (CP 4 nr 389). Now. 1, 238 podaje, że wikariusze zastawili wieczyście swoje dobra w G. i Kałku m. Poznaniowi za 5000 zł z rocznym czynszem 300 zł.

4 Now. 2, 355 (nie powołując się na źródło) pisze, iż osada przy kościele Ś. Marcina k. Poznania (jest to siedziba najstarszej par. na lewym brzegu rz. Warty w pobliżu Poznania) wraz z osadą Nowe Ogrody k. Poznania i częścią wsi G. była własnością kanonikatu katerdalnego „fundi Ś. Marcina”, do którego należał też patronat tegoż kościoła. W summariuszu kap. kat. pozn. z 1784 w opisie trans., z 1390 z dok. lokacyjnego dla G. z 1284 r. [→ p. 4] zaznaczono specjalnie, że trans, ten potwierdza fakt przeznaczenia przez ks. Przemysła II 2 ł. wolnych w G. „pro ecclesia sua” (w dok. z 1284 jest mowa o tych łanach tylko „pro ecclesia”), a łany te należały zapewne do kościoła par. wsi G. tzn. do kościoła Ś. Marcina k. Poznania i wraz z całym uposażeniem kościoła stały się własnością kapituły kat. pozn.

5 Nie dot. to części należącej do m. Poznania, do której należało też sołectwo.

6 Kor. Abpi 2, 304 datuje sprzedaż abpowi czynszu 12 grz. na 1461 r.

7 Mowa tu o czasach walk Przemka wójta pozn. z ks. Władysławem Łokietkiem i wyprawy wojsk tegoż ks. w celu odebrania synom zm. ks. głog. Henryka Poznania i Wielkopolski.

8 Tenże Henryk Lindaw wymieniony w 1. 1419, 1420 jako mieszcz. pozn. (SBP 108 nr 296, 116 nr 340).

9 Zapewne tej transakcji dot. wspomn. w SBP (ss. 154-155 wstęp, bez bliższych danych o osobach) ceremonia z 1469 r. we wsi miejskiej G. z okazji zdawania sołectwa tamże, polegająca na wręczeniu w obecności ławników nabywcy tegoż sołectwa lASK I (per virgae porrectionem). Autor dopatruje się w tej symbolicznej

czynności starego obyczaju prawnego, towarzyszącego przejmo-

waniu nieruchomości przez nowego posiadacza, a w danym wypadku symbolu władzy, wynikającej z uprawnień sołtysa.

10 W 1470 tenże sołtys Jan nabył sołectwo we wsi Kokundorf k. Poznania (AR nr 1149).