1398 or. Kolaczino (Lek. 2 nr 2212), 1419 Colacyno (WR 2 nr 588), 1421 Colaczyno (WR 2 nr 969), 1424 Colaczino (WR 3 nr 1025), 1427 Colacino (WR 5 nr 457), 1486 Colaczky (KoścZ 17, 77v), 6 km na S od Książa.

1. 1438 n. pow. kośc. (PG 1, 91); 1510 n. par. Mchy (LBP 141).

2. 1398 lasy, pastwiska, granice, drogi, zagajniki → p. 3; 1550 dąb nad Obrą stanowi narożnik wsi K., opust. Mierzawy i Jaraczewo (PyZ 24 k. 166-167v).

3. Własn. szlach. 1398 Mikołaj z → Lubiatowa zapowiada lasy, pastwiska, granice, drogi i zagajniki w Lubiatowie, K. i Gawronach (Lek. 2 nr 2212).

1419-1427 Sędziwój z K. (WR 2 nr 588, 596; WR 3 nr 1025; WR 5 nr 457); 1419-1438 Żegota Kołacki z K. (WR 2 nr 596; WR 2 nr 969; WR 5 nr 457); 1427 Sędziwój i Żegota dziedzice w K. zapisują altaryście ołtarza Narodzenia NMP, Ś. Piotra w okowach, Ś. Andrzeja i Ś. Mikołaja w katedrze pozn., na wsi K. czynsz 5 grz. od sumy 50 grz. wykupiony z dóbr Lubiatowo (CP 14, 636); 1427 przeniesienie sumy 10 grz. należnej altaryście wspomn. ołtarza z dóbr Lubiatowo i K.¹Czynsz 10 grz. zapisał na Lubiatowie wikariuszom kat. pozn. Mikołaj [z Lubiatowa] stolnik pozn. w 1404 (Wp. 7 nr 545) na dobra Złotkowo i Morawsko [obecnie Morasko] (CP 14, 636); 1429 Wojciech Gliniecki z Glinna, Złotkowa i Morawska zobowiązuje się odzyskać (exbrigare et expedire) dok. star. [gen. wlkp.] w sprawie należącego do wspomn. ołtarza czynszu 5 grz., zakupionego przez niegdyś wikariusza Mikołaja Włodyczkę za 50 grz. w Lubiatowie i K.²Mik. Włodyczka wikariusz znany w l. 1397-1411 (Now. 1, 368) był fundatorem wspomn. ołtarza; dok. fundacyjny wystawił bp pozn. Wojciech Jastrzębiec (ACC 21, 193v) [1399-1412], zapewne ok. 1408 r. jak przyjmuje Now. 1, 368 (ACC 12, 20v); 1431 zapis czynszu 5 grz. od sumy 50 grz. na wsi K. dla wspomn. ołtarza (Wp. 9 nr 1149); 1438 Żegota z K. daje część K. swemu krewnemu (nepos) Piotrowi z K. (PG 1, 91).

1444 Marcin Kołacki³Jego pochodzenie z K. określa nagłówek cytowanej zapiski: Colaczino z Dzierżanowa [pow. pyzdr.] (WR 2 nr 1251).

1482-1511 Mikołaj Kołacki z K., s. Wincentego, brat Bartłomieja, zapewne też Jana i Stefana, zapewne ojciec Macieja⁴Bartłomiej nazwany został w 1522 stryjem Jana; w 1487 stryjem Jana nazwano Stefana; Jan ów to s. Jana. Zapewne chodziło tu o stryjów i bratanka rodzonych. Jan ojciec Jana, Stefan, Bartłomiej i Mikołaj byli zatem najpewniej braćmi i ss. Wincentego. O Macieju synu Mikołaja → przyp. 6: 1482 tenże kupuje od Marcina Łąckiego z Łęgu Małego część folw. w Jarosławkach, a od Jadwigi z Jarosławek ż. Wojciecha z Jarosławek kupuje z zastrz. pr. odkupu cały jej posag i wiano za 40 grz. (PG 9, 168); 1485 tenże płaci karę 8 sk. z pieniędzy, które ma na dziedzinie C, ponieważ nie stanął w sądzie na rozprawie przeciwko Wojciechowi i Jadwidze z Grabianowa (KoścZ 17, 27v); 1486 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Jana Rozdrażewskiego 2 ł. os. we wsi Panienka za 24 zł (PG 10, 48); 1486 tenże i Bartosz bracia niedz. ss. zm. Wincentego z C. → niżej, Jan; 1487 tenże i Bartłomiej bracia niedz. z C. → niżej, Stefan; 1488 tenże daje Małgorzacie z Kolnic c. zm. Piotra Chwalibogowskiego swą cz. w Jarosławkach, a otrzymuje w zamian cz. Kolnic i 100 grz. (PG 10, 101); 1493 tenże kupuje od Andrzeja s. Macieja z Chwałkowa 1 ł. opust. w Chwałkowie za 30 zł (PG 10, 181); 1494 tenże kupuje od Mik. Łaskiego dz. w Skoraczewie wieś Skoraczewo w pow. kośc. za 200 zł (PG 11, 55v); 1496 cz. w Jarosławkach, którą od tegoż nabyła w zamian za 1/2 Kolnie Małgorzata wd. po [Pawle] Pachocie Kolnickim (PG 7, 113); 1498 w poczcie tegoż na wyprawę turecką wysyła zastępcę Barbara wd. po Janie Łaszczyńskim (ExpBel. nr 498); 1508 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Hieronima Rozdrażewskiego kaszt. przem. 5 ł. os. we wsi Komorze w pow. pyzdr. za 30 grz. (PG 14, 37); 1510 tenże posiada cz. → Kolnie (LBP 137); 1510 [tenże?] Kołacki posiada 1 ł. opust. w Chwałkowie (LBP 140-141); 1511 tenże stryj cc. zm. Winc. Lipowskiego → niżej, Bartłomiej; → też Uwaga.

1486-1522 Bartłomiej (Bartosz) Kołacki z K., s. Wincentego, brat Mikołaja, a zapewne też Jana i Stefana: 1486 tenże i Mikołaj bracia niedz. ss. zm. Wincentego z C. → niżej, Jan; 1487 tenże i Mikołaj bracia niedz. z C. → niżej, Stefan; 1507 tegoż ż. Dorota c. Świętosława Komorskiego (PG 13, 124); 1509 tenże zwolniony z obowiązku pospolitego ruszenia (MS 4/2 nr 9116); 1510 tenże ma 1 1/2 ł. w K. (LBP 141); 1511 tenże kupuje od Heleny, Jadwigi, Anny, Elżbiety i Barbary cc. zm. Wawrz. Lipowskiego ich wieś Lipówka za 200 grz.; stryjem tych sióstr jest Mik. Kołacki (PG 14, 284); 1511 tenże zapisuje swej ż. Dorocie c. Świętosława Komorowskiego po 100 grz. posagu i wiana na 1/2 K. i 1/2 Lipówki (PG 14, 286); 1512-13 tenże dz. w Lipówce (KoścZ 18 k. 357v-358, 398); 1513 tenże sprzedaje Wojc. Dzierżanowskiemu wieś Lipówka i 3 tonie jez. w Ostrowiecznie za 200 grz. (PG 14, 411); 1518 tenże zapisuje swej ż. Dorocie c. Świętosława Komorskiego po 94 grz. na połowach swych części K. (PG 15, 249v); 1521 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Elżbiety wd. po Janie Osieckim jej cz. wsi Osiek w pow. pyzdr. za 50 grz. (PG 15, 376v); 1521 tenże wuj Małg. Czackiej wd. po Andrzeju Czackim, a ż. Jana Czackiego (PG 15, 404v); 1522 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Mac. Kołackiemu 2 ł. opust. w Chwałkowie, które kupił w 1521 od Jakuba Chwałkowskiego za 20 grz. (PG 15, 476); 1522 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu swemu bratankowi Janowi Kołackiemu cz. Osieka za 50 grz. (PG 15, 477).

1486-1529 Jan Kołacki z K., s. Jana (zapewne brata Mikołaja, Bartłomieja i Stefana): 1486 tenże s. zm. Jana Kołackiego płaci karę 8 sk., ponieważ nie stawił się w sądzie na rozprawie, pozwany przez Mikołaja i Bartosza braci niedz. ss. zm. Wincentego z C. (KoścZ 17, 77v); 1487 tenże bratanek Stefana → niżej, Stefan; 1516 tenże wuj Kat. Parzęczewskiej [z Parzęczewa w pow. pyzdr.], której stryjem jest Wawrz. Kolnicki (PG 15, 75); 1518 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od swej ż. Elżbiety wd. po Janie Kopaszewskim jej cz. w Lubiatowie za 60 grz. (PG 15, 204); 1521 tenże brat stryjeczny Wojciecha i Mikołaja z K. [zapewne ss. Stefana] → niżej; 1522 tenże bratanek Bartłomieja Kołackiego → wyżej, Bartłomiej; 1525 tenże zapisuje swej ż. Barbarze c. Dobrogosta Pogorzelskiego po 660 zł posagu i wiana na 1/2 Kolnie i 1/2 Osieka (PG 16, 86v); 1527 tenże wuj Wawrz. Kolnickiego (PG 16, 198); 1528 tenże daje Andrzejowi Sławińskiemu Kolnice i 400 zł, a otrzymuje w zamian wieś Grab w pow. kal. (PG 16, 242v); 1529 tenże zapisuje swej ż. Katarzynie c. zm. Dobrogosta Pogorzelskiego po 650 zł posagu i wiana na wsi Grab (PG 16, 280); → też Uwaga. 1487 Stefan Kołacki [zapewne brat Mikołaja, Bartłomieja i Jana, a więc s. Wincentego; zapewne ojciec Mikołaja i Wojciecha] zapisuje swej ż. Annie po 50 grz. posagu i wiana na swej 1/2 C. i dóbr, które nabędzie w przyszłości, 1/2 dworu, domu, folwarku z 1/2 bydła i trzody (PG 10, 76v); 1487 tenże z bratankiem Janem dziedzice w C. sprzedają z zastrz. pr. odkupu Mikołajowi i Bartłomiejowi braciom niedz. z C. 1/3 wsi C. i 1/3 folw., 5 ł. os. i 2 ł. opust. za 100 grz.; Stefan i Jan mają w ciągu trzech lat uwolnić ową 1/3 C. od wszystkich czynszów i innych obciążeń (PG 10, 89; KoścZ 17, 108v-109).

1495 Jakub Kołacki⁵Z K. łączymy go na podstawie jego związków z dziedzicami wsi Panienka, leżącej w sąsiedztwie K stryj Anny Graboszewskiej ż. Bartosza Grzymały z Panienki, a wuj Jadwigi ż. Jana Bielaka burmistrza pyzdr. (PG 7, 54).

1496-1535 Maciej Kołacki z K., zapewne s. Mikołaja⁶Mac. Kołacki dziedziczył Skoraczewo i zabiegał o dobra w Chwałkowie, Kolniczkach i Krotczynie (wsie należące do Kolnickich). Skoraczewo należało wcześniej do Mikołaja, który posiadał też części Chwałkowa i Kolnie: 1496 tenże kupuje od Małg. Kolnickiej wd. po Pawle Pachocie Kolnickim jej cz. Jarosławek (PG 7, 113); 1518 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Mikołaja i Jana ss. zm. Marcina Chwałkowskiego ich cz. w Chwałkowie za 50 grz. (PG 15, 249v); 1521 tenże sprzedaje Tyburcemu Burzy Jaraczewskiemu 1 ł. opust. i całą swą cz. w Chwałkowie nabytą z zastrz. pr. odkupu od Mik. Chwałkowskiego (PG 15, 388v); 1521 tenże zapisuje swej ż. Jadwidze c. zm. Jakuba Wargowskiego po 100 grz. posagu i wiana na 1/2 Skoraczewa (PG 15, 407); 1522 tenże kupuje 2 ł. w Chwałkowie → wyżej, Bartłomiej; 1527 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Wawrz. Kolnickiego jego cz. w Kolniczkach i Krotczynie za 200 grz. (PG 16, 198); 1528 tenże daje Skoraczewo Mac. Kolnickiemu, a otrzymuje w zamian jego cz. w Kolniczkach i Krotczynie (PG 16, 202v); 1528 tenże stryj Beaty c. zm. Mac. Mchowskiego (PG 16, 209v); 1528 tenże zapisuje swej ż. Jadwidze c. zm. Jakuba Wargowskiego po 100 kóp gr posagu i wiana na 1/2 Kolniczek i Krotczyna (PG 16, 244); 1530 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Jadwigi Kolnickiej ż. Tomasza Skoraszewskiego jej pr. do wsi Kolniczki za 300 grz. (PG 16, 343v); 1530 tenże daje Hieronimowi Rozdrażewskiemu kaszt. rogoz. folwark w Chromcu i 70 grz., a otrzymuje w zamian cz. Krotczyna i Kolniczek (PG 16, 359v); 1530 tenże sprzedaje Jadwidze ż. Tomasza Skoraszewskiego cz. Krotczyna nabytą od Hieronima Rozdrażewskiego (PG 16, 365v); 1531 tenże kupuje od Wawrz. Kolnickiego jego części w Kolniczkach i Krotczynie za 400 grz. (PG 16, 449v); 1533 tenże daje Mac. Kolnickiemu części Kolniczek i Krotczyna, zachowując sobie sołectwo w Kolniczkach, a otrzymuje w zamian Skoraczewo (PG 16, 585); 1533 tenże kupuje od Marcina Kolnickiego jego cz. Kolniczek za 200 grz. (PG 16, 591v); 1533 tenże zapisuje swej ż. Jadwidze c. zm. Jakuba Wargowskiego po 200 grz. posagu i wiana na Skoraczewie (PG 16, 591v); 1534 tenże sprzedaje Mac. Kolnickiemu cz. dworu w Kolniczkach (PG 16, 621); 1534 tenże kupuje od Hieronima Radziejowskiego kaszt. rogoz. część w Kolniczkach za 16 grz. (PG 16, 633); 1535 tenże daje Mac. Kolnickiemu i jego ż. Małg. Sowińskiej stawy w → Kolniczkach, a otrzymuje w zamian brzegi nowego stawu, który zbudował [w Kolniczkach] (PyZ 17, 124v-125v).

1521-32 Mikołaj Kołacki z K., brat Wojciech, zapewne ss. Stefana⁷Mikołaj i Wojciech byli braćmi stryj. Jana. Byli zatem najpewniej ss. Mikołaja, Bartłomieja lub Stefana (→ przyp. 4). Synem Mikołaja był Maciej (→ przyp. 6), który prowadził interesy zupełnie odrębnie od Mikołaja i Wojciecha. Bartłomiej żył jeszcze, gdy Mikołaj i Wojciech rozpoczęli samodzielną działalność majątkową. Mikołaj i Wojciech musieli być zatem ss. Stefana: 1521 tenże i Wojciech bracia rodzeni wraz z bratem stryj. Janem Kołackim dziedzice w K. sprzedają z zastrz. pr. odkupu Mik. Mieszkowskiemu swą 1/3 K. za 100 grz. (PG 15, 411v); 1523 tenże zapisuje swej ż. Zofii c. zm. Piotra Piątkowskiego po 150 grz. posagu i wiana na 1/2 swej cz. K. (PG 15, 509v); 1525 tegoż poddany z K. → niżej, Jerzy; 1528 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Agnieszki c. zm. Wincentego Kadzeńskiego, a ż. Jana Sulewskiego, 3 ł. os. w K. za 40 grz. (PG 16, 230); 1528 tenże → niżej, Jerzy; 1529 tenże → niżej, Wojciech; 1532 tenże stryj → Jerzego.

1521 Wojciech Kołacki z K., brat Mikołaja → wyżej.

1523-29 Jerzy Kołacki z K., brat Wojciecha i Achacego, zapewne ss. Wojciecha⁸Achacy, brat Jerzego, nazwał w 1532 swym stryjem Mik. Kołackiego, brata Wojciecha. Jerzy, Wojciech i Achacy musieli być zatem ss. Wojciecha. Wojciech wystąpił tylko raz w 1521, zapewne krótko potem zmarł: 1523 tenże zapisuje swej ż. Annie Jezierzyckiej⁹Jak wynika z zapiski z 1534 Anna była c. Jana Kani Jezierzyckiego [z Jezierzyc w pow. kośc.] i jego ż. Małgorzaty (ACC 109, 43-45) po 100 zł posagu i wiana na 1/2 swych części K. i Lubiatowa (PG 15, 511v); 1525 tenże dz. w Lubiatowie sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Wawrzyńcowi kmieciowi z K. poddanemu Mik. Kołackiego 1/2 ł. opust. w K. za 20 grz. (PG 16, 56v); 1525 tenże z ż. Anną sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Agnieszce c. zm. Winc. Kadzeńskiego a ż. Stan. Brzeźnickiego 3 1/2 ł. w K. za 40 grz. (PG 16, 92); 1528 tenże sprzedaje Mik. Kołackiemu swą cz. w K. należną z działów z braćmi Wojciechem i Achacym za 120 grz. (PG 16, 238v); 1528 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Jakubowi Międzychodzkiemu swą cz. Lubiatowa za 30 grz. (PG 16, 222v); 1534 tenże brat Wojciecha i Achacego → niżej, Wojciech.

1528-29 Wojciech Kołacki, brat Jerzego i Achacego: 1528 tenże brat Jerzego i Achacego → wyżej, Jerzy; 1529 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Jakubowi Międzychodzkiemu swą cz. Lubiatowa należną z działów z braćmi Jerzym i Achacym za 40 zł (PG 16, 276); 1529 tenże sprzedaje Mik. Kołackiemu całą swą cz. w K. za 80 grz. (PG 16, 276v).

1528-32 Achacy Kołacki, brat Jerzego i Wojciecha: 1528, 1529 tenże → wyżej, Jerzy, Wojciech; 1532 tenże sprzedaje swemu stryjowi Mik. Kołackiemu swą cz. w K. za 85 grz. (PG 16, 499).

1557 Mikołaj Kołacki [tożsamy z Mikołajem z l. 1521-12?] bierze w zastaw od Jakuba Chwałkowskiego za 302 grz. 1 ł. opust. w Chwałkowie i 3 części folw. w opust. wsi Mierzawy przy granicy K. wraz z dąbrową zw. Kulbasina Góra (PP 10, 296v).

1525 kmieć Wawrzyniec, poddany Mik. Kołackiego (PG 16, 56v).

1510 wieś ma 3 1/2 ł. os.: 1 1/2 ł. Bartłomieja, 1 ł. pana Lubiatowskiego, 1 ł. pani Szczęsnej; 5 1/2 ł. opust., z których 2 uprawia Bartłomiej; byłe sołectwo 1 1/2 ł. (LBP 141); 1530 pobór z 2 ł. (ASK I 3, 127v); 1563 pobór z 6 1/2 ł. i karczmy (ASK I 4, 175v); 1564 pobór z 6 1/2 ł. (IBP 310); 1580 pobór: cz. Jana Golińskiego 4 1/2 ł., 1 zagr., [owczarz posiada] 25 owiec; cz. Anny Kołackiej 1 1/4 ł., 1 zagr. (ŹD 76).

4. 1510 sołectwo na 1 1/2 ł. podzielone między trzech panów (LBP 141).

5. 1510 wieś w par. Mchy, płaci dzies. bpowi pozn. z 3 1/2 ł. os.; wszyscy trzej dziedzice płacą dzies. ze sołectwa plebanowi (LBP 141); 1564, 1580 wieś w par. Mchy (IBP 310; ŹD 76).

8. Kowalenko 232-233 przyjmuje istnienie grodziska w K.; Hensel 3, 84 uważa to za bardzo wątpliwe.

Uwaga: Nazwisko Kołacki nosili również dziedzice ze wsi Kołata w pow. gnieźn. Kołaccy z Kołaty są niekiedy trudni do rozróżnienia od Kołackich z K., tym bardziej że na przełomie XV i XVI w. w obydwu wsiach występują Mikołaj i Jan. Poniżej zestawiamy informacje, których nie można z całą pewnością przepisać ani do K., ani do Kołaty: 1443 Mik. Kołacki (WR 1 nr 1626); 1445 zm. Jan Kołacki brat Piotra z Pigłowic i duchownego Henryka (PG 2, 113); a. 1492 Mik. Kołacki ręczy za Annę wd. po Abrahamie z Kiszewa w sprawie posagu siostry Jana i Wojciecha z Lichenia (Lubiń C XVIII 6); 1497-98 w poczcie Mik. Kołackiego wysyła swych zastępców na wyprawę wołoską i turecką Katarzyna c. Tomasza z Kamienia [którego?] (ExpBel. nr 374, 550); 1499 Stan. Kołacki były posiadacz domu na ul. Wodnej [w Poznaniu] (AR nr 1754); 1500 Mik. Kołacki wuj Zofii Skałowskiej (PG 12, 128); 1502 Jan Kołacki stryj Katarzyny wd. po Mik. Jaromirskim (PG 12, 211v); 1505 Jan Kołacki (AC 2 nr 1592); 1508-17 Jan Kołacki śwd. dokumentów star. gen. Wlkp. (A 200, 215, 219, 226; CP 24, k. 4, 43, 100; CP 440, 8v; APP Akta klasztorne XII 8; Dominikanki P-ń C 19a); 1508 Jan Kołacki stryj Katarzyny c. zm. Zygmunta Rusockiego (PG 14, 4); 1509-31 Anna c. Mik. Kołackiego, ż. Mac. Stęgoskiego (PG 14, 173; PG 16, 427); 1511 Jan Kołacki daje Janowi Tarnowskiemu pleb. w Pyzdrach wieś Szyba z mł. i stawami pod Pyzdrami i 80 grz., a otrzymuje w zamian cz. przedmieścia Pyzdr należącą do wsi Tarnowo (PG 14, 274); 1517-18 Mac. Kołacki altarysta ałtarii fundacji rodu Doliwów w kat. pozn. (Now. 1, 266-267); 1522 Jan Kołacki pozostaje na czas wyprawy wojennej w zamku Koźmin (MS 4/2 nr 13286).