1438 or. Lyssiny (ACC 22, 128v), 1439 Lyschina (CoPr. 3, 134v), 1444 Lyschyna (KoścZ 12, 490), Lyszina, Lyszny (ACC 27 k. 56v, 101v), 1447 Lissina (MS 4 supl. nr 818), 1448 Lisschina (AE I 151v), 1495 Lyssyna (WsG l, 2v), 1510 Lyszyna (ACC 87, 168), Lissyna (LBP 155), 1520 Lussyna (PG 15, 343), 1529 Almanica Lyssyna (ACC 104, 61v), 1566 Linszen (AE XI 258v), 1944 Lissen, 7 km na W od Wschowy.

1. 1444 n. pow. wsch. (KoścZ 12, 490); 1439 n. par. własna (CoPr. 3, 134v); 1510 dek. Wschowa (LBP 155).

2. 1495, 1509 młyny, 1509 bory i lasy → p. 3; 1528 granica miedzy wsiami Drzewce i L. w Królestwie [Polskim] a Czepielewem [obecnie Krzepielów, niem. Langenmark] i Strońskiem [obecnie Stare Strącze, niem. Altstrunz, 1944 Deutscheck] w ks. głog. biegnie od kopca narożnego zw. Stanhybel poprzez kopiec zw. Hymerbergk, padół na brzegu stawu Vytscher (Wilczer), drogę do mł. Wytchermyl (Wilczermühle) w L. do rzeki, która płynie od tego młyna, przez miejsce opust. młyna Tamemyl, pagórki, bory i łąki, jez. Tamel (Thamelsze) do mł. Takemyl (zw. też Klitschermühle); rzeka ta rozgranicza Wygnańczyce w Królestwie od Strońska w ks. głog. (Reces 11-12); 1619 droga do Lginia, mł. zw. Mil, łąki, ogrody → p. 5.

3. Własn. szlach. 1438 Elżbieta z L. pozwana przez plebana z Lginia o 1 grz. czynszu z Drzewc odpowiada, że nie ona jest dziedziczką tej wsi [Drzewc], lecz jej brat Kasper (ACC 22, 128v); 1444 Jan Kromno z L. z pow. wsch. śwd. (KoścZ 12, 490); 1447 Elżbieta wd. po Piotrze Kromno z L. wraz z s. Janem Kromno zapisuje plebanowi i altarystom w kościele par. we Wschowie 3 grz. czynszu od sumy głównej 30 grz. (MS 4 supl. nr 818; MK 37, 440-441).

1448 Jan Aulock → p. 5.

1495 Eufemia wd. po Jerzym Auloku a ż. Piotra Irzykowskiego odstępuje swemu obecnemu mężowi 1/3 wiana oprawionego przez zm. pierwszego męża na L., tj. 66 grz. i 16 sk., oraz zapisuje mu resztę tego wiana, tj. 130 grz., jako wyrównanie za straty poniesione przezeń z powodu spłaty jej długów (WsG l, 2v-3v); Irzykowski swe pr. do tych sum sprzedaje z zatrz. pr. wykupu szl. Kasprowi Hermanowi za 300 grz., który zobowiązuje się oddawać mu 1/2 czynszów od kmieci, dochodów z młynów i wszelkich in. dochodów z L. (WsG 1, 4-4v); 1496 taż Eufemia kwituje swego męża Piotra Irzykowskiego z posagu i wiana i kasuje dok. swej oprawy na L. (WsG 1, 5v).

1496 Mikołaj i Piotr Tosowie dziedzice w Wygnańczycach, L. i Tylewicach jako pełnomocnicy Piotra Spławskiego sprzedają z zastrz. pr. wykupu Kasprowi Krakwiczowi Drzewieckiemu całą wieś L. (WsG 1, 5v-6); 1497 Piotr Spławski daje Piotrowi z Opalenicy swe części w Wygnańczycach, Tylewicach i L. w pow. wsch., a otrzymuje w zamian 1 ł. w Kocurach oraz 1000 grz. (MS 2 nr 983).

1496 Mikołaj i Piotr Tosowie (Tasse, Thos, Tasche)¹Tosowie uzyskali być może cz. Ł. jako spadkobiercy Jerzego Auloka; należeli bowiem zapewne do rodziny Auloków: w 1496 wraz z Hanusem Niechlewskim sprzedali z zastrz. pr. wykupu 1/2 Wygnańczyc i Tylewic, jaka przypadła im pr. bliższości po ich bracie Janie Auloku (WsG 1, 6-6v) → wyżej; 1508 ciż bracia rodz. niedz. dziedzice w Tylewicach, Wygnańczycach i L. wnoszą o odłożenie ich rozprawy o podział Tylewic, Wygnańczyc i L. z [Piotrem] kustoszem pozn., Łukaszem, Sebastianem, Janem i Maciejem [Opalińskimi] z Włoszakowic, gdyż w ważniejszej sprawie mają proces przed sądem księcia oleśnickiego (WsG 1, 62); 1509 ciż → niżej; 1509 tenże Piotr kupuje z zatrz. pr. wykupu od szl. Jerzego Góry jego 1/2 L., Wygnańczyc i Tylewic za 525 zł węg. (WsG 1, 67); 1513 tenże Piotr w sporze z Rurmanem sołtysem i kmieciami w L., poddanymi panów [Opalińskich] z Włoszakowic; star. poleca im żyć w pokoju pod zakładem 100 grz. (WsG 1, 86).

1497 Piotr z Opalenicy nabywa cz. L. → wyżej; 1498 Piotr Opaliński dz. w L. (Cieplucha 231); 1508 Piotr kustosz pozn. i jego bracia → wyżej; 1509 Piotr kustosz pozn., Łukasz, Sebastian, Jan, Maciej bracia z Opalenicy dokonują z Piotrem i Mik. Tosami podziału dóbr w L., Tylewicach i Wygnańczycach: Opalińskim przypada cz. kmieci zgodnie z dawnym podziałem, a Tosom, którzy otrzymują mniej kmieci, za to wolny człowiek w Wygnańczycach imieniem Lorenc Porrkicz; folw. w L. ma zostać podzielony po połowie: cz. w stronę Wygnańczyc wezmą Opalińscy, drugą Tosowie; sołtys Rurman w L. należeć ma do Opalińskich, Tosowie zaś za to otrzymują wolnego człowieka imieniem Hadiacz; zagrodnicy podzieleni po połowie [imiona → niżej]; karczma ma należeć po połowie do obu stron, podobnie młyny, aż do zawarcia ugody z Rachembergami; Opalińscy otrzymują dwór w L., Tosowie dwór w Wygnańczycach; do Opalińskich należą bory i lasy w stronę Lginia, do Tosów bory i lasy w stronę Drzewc (WsG 1, 66-67); 1520 działy Opalińskich: Piotr daje swym braciom Łukaszowi, Sebastianowi, Janowi i Maciejowi m. in.L. (PG 15, 343); 1534 Mac. Opaliński zapisuje posag i wiano swej ż. Jadwidze z Lubrańca na 1/2 swych dóbr, jakie winny mu przypaść z działów z braćmi Sebastianem i Janem, m. in. w L. (PG 16, 682v).

1509 Jerzy Góra → wyżej: Tosowie.

1564 dwie części L. posiada Opaliński, jedną cz. Tost (IBP 311); 1566, 1567 działy Andrzeja Opalińskiego i Joachima Tosa (Tost, Tostke, Thoss) → niżej.

1531 pobór od 12 1/2 ł., od sołtysa 1 wiard. z ł., od karczmy 6 gr²W tym samym rejestrze z 1531 znajdują się też inne nieco dane o Ł. (ASK I 3, 187): pobór od 12 ł. po 1 wiard. od karczmy 6 gr, 1 ł opust (ASK I 3, 184v); 1535 pobór od 11 1/2 ł., 1 prętu, 1 ł. sołtysiego, karczmy (ASK I 4, 38v); 1563 pobór od 11 ł., 1 kwarty, 1 [kwarty?] niepełnej, karczmy (ASK I 5, 208); pobór z L. i Tylewic: od 8 1/2 ł., 3 prętów, 2 wiatraków dziedz.³Obok zapisano też pobór ze wsi Tylewice: 23 1/2 ł., 2 karczmy, komor. (ASK I 5, 208v); niemal takie same dane powtarzają się w rejestrze poboru z 1566 w odniesieniu do cz. Opalińskich w Tylewicach, oprócz której wyszczególniono też cz. Joachima Tosa (6 ł., 3 kwarty. 2 wiatraki: ASK I 4, 304v). Najpewniej Ł. i Tylewice jako osobna pozycja w rejestrze z 1563 to razem potraktowane działy Tosa w obu wsiach (dane o niej odpowiadają zsumowanym informacjom o działach Tosa w Ł. i Tylewicach z rejestrów 1565 i 1566). Wynika z tego. że dane podawane z reguły w rejestrach jako dotyczące wsi Ł. odnoszą się tylko do działu Opalińskich (ASK I 5, 207v); 1564 wieś miała niegdyś 12 1/2 ł., obecnie 9 ł. → p. 5; 1566 pobór: z cz. [Andrzeja Opalińskiego] kaszt. przem. od 11 ł., 1 1/2 pręta, karczmy, 12 zagr. po 6 gr, 2 komor. po 4 gr, od 5 komor. po 2 gr z powodu ich ubóstwa; z cz. Joachima Tostke od 2 ł., 2 zagr. po 2 gr, zagrodnika z zagrodą 4 gr (ASK I 4, 304v); 1567 pobór: z cz. Joachima Thossa od 2 ł., 2 zagr., 1 zagr. na kawałku roli; z cz. [Andrzeja] Opalińskiego od 11 ł., 4 zagr.; pobór płacony jest w Poznaniu (ASK I 5, 299v-300); 1579 pobór: z cz. [Andrzeja Opalińskiego] marszałka [wielkiego kor.] od 11 ł., 5 zagr. z rolami, rataja od 2 pługów, 14 komor. z inwentarzem, 16 komor. bez inwentarza, owczarza posiadającego 90 owiec; z cz. Joachima Tosa od 1 ł., 9 prętów, 1 zagr. z rolą, rataja od 3 pługów, 3 zagr. bez ról, 1 rzem., 2 komor. z inwentarzem, 3 komor. bez inwentarza, owczarza posiadającego 25 owiec, mł. dorocznego (ŹD 101; ASK I 3, 671v).

1509 zagrodnicy Nikel Czymer, Hanus Kropicz, Szthurmerin, Panyenige [odczyt niepewny], Czadlerin, Kropicz, Blosein, Butner (WsG 1, 66-67).

4. 1509 sołtys Rurman → p. 3; 1510 Marcin Rurman sołtys w L. z s. Franciszkiem oskarżeni o zranienie Jana Naymana kościelnego w Przyczynie (ACC 87, 168); 1513 sołtys Rorman → p. 3; 1531 sołtys → p. 3.

5. 1439-48 Maciej pleb. w L.: tenże prezentowany (comendatus) na pleb. w L. (CoPr. 3, 134v); 1444 tenże pleb. w L. toczy proces z Janem sołtysem w Tylewicach o 1/2 kopy czynszu; oficjał poleca sołtysowi zapłacić zaległy czynsz oraz 7 korcy żyta i 6 korcy owsa (ACC 27, 101v); 1448 temuż⁴Now. 2, 442 podaje, iż było dwóch plebanów Maciejów: pierwszy w 1. 1438-47, drugi od 1447, ale nie cytuje żadnego źródła plebanowi w L. i Tylewicach⁵Odrębna par. w Tylewicach poświadczona jest jeszcze w 1436 (Now. 2, 442), więc wydaje się, iż złączenie w ręku Macieja obu kościołów było tylko przejściowe; w zapisce zapowiada się zresztą rozdzielenie tego związku, zaś Maciej tytułowany jest „plebanus ecclesiarum”, a więc chyba dwóch równorzędnych kościołów. Dopiero w XVII w. mamy poświadczone przyłączenie kościoła w Tylewicach jako filialnego do par. L. (wizytacja z 1619 → niżej; inwestytury plebanów z 1602, 1622 i 1628: ACC 133 k. 25v, 360; ACC 139, 208; ACC 141, 228v). Nastąpiło to jednak, jak wolno przypuszczać, po odzyskaniu kościołów z rąk innowierców (→ p. 5 pod 1566) i nie należy takiego stosunku kościołów w L. i Tylewicach cofać do XV w. poleca bp pozn., by do dnia ś. Jana [24 VI; akt z 12 II] dokonał zamiany swego kościoła na inny, ponieważ nie wywiązywał się z obowiązków duszpasterskich i nie utrzymywał wikarego; nowy pleb. ma być zobowiązany do ustanowienia wikarego; gdyby Maciej nie dokonał zamiany w naznaczonym czasie, wówczas Jan Alog [Aulock] dz. L. i Tylewic otrzyma pr. do prezentowania nowego pleb. w jednym z tych kościołów, przy czym Maciejowi przysługiwać będzie wybór kościoła (AE I 151v).

1505 Andrzej Sthorych pleb. w L. dłużny jest Walentynowi Kinczelowi mieszcz. wsch. 1 kopę i 6 gr (ACC 82, 130); tenże oddalić ma konkubinę, którą dotąd utrzymywał w swym domu (ACC 82, 130v).

1510 par. L. [formularz nie wypełniony] (LBP 155).

1512 Paweł ze Szprotawy [na Śląsku] pleb. w L. rezygnuje ze swego beneficjum (ACC 88, 266v).

1529 Jan pleb. w A.L.⁶Now. 2, 442 podaje, że tenże Jan występował jako pleb. już w 1528 (ACC 104, 61v).

1564 dzies. z L. dla bpa pozn.: wg dawnego rejestru [1520?] płacono ją z 12 1/2 ł., obecnie z 9 ł. (IBP 311).

1566 bp pozn. instytuuje Jana Haliera na pleb. w L.; kościół ten zajęty był przez innowierców, a obecnie za sprawą patrona Andrzeja Opalińskiego kaszt. przem.⁷Innowiercza była rodzina Tosów. W sprawach inwestytury plebanów w L. w 1601, 1602 i 1622 wymienia się ich jako współpatronów kościoła par. (→ przyp. 4), atoli w wizytacji z 1619 jako patrona kościoła w L. podano samego Łukasza Opalińskiego, a jedynie filialny kościół w Tylewicach miał jako patronów Opalińskiego i Ernesta Tosa, nazwanego przy tej okazji „haereticus nequissimus” (AV 4, 166) przywrócony do pierwotnego stanu (AE XI 258v).

1619 kościół par. Wszystkich ŚŚ. w L. jest murowany, dach drewniany, ma 1 ołtarz; uposażenie: 2 ł. roli (przy drodze do Lginia oraz w stronę mł. zw. Mil) oraz 2 łąki i 2 ogrody; na gruncie plebańskim siedzi 3 zagr.; poddani Ernesta Tosa nie płacą mesznego; 22 poddanych Opalińskiego płaci po 1 ćw. żyta i owsa z ł.; tak samą płacą poddani Opalińskiego z Tylewic; stołowe i „patronalia” nie są opłacane przez nikogo; w Lginiu 4 zagr. płaci corocznie po wadze wosku; kościół NMP w Tylewicach jest kościołem filialnym, ma jako uposażenie 3 ł., ale piaszczyste i nie uprawiane (steriles); do kościoła należy też co trzeci rok 1/4 zbiorów z obsiewu skotnic, a jacyś zagrodnicy dają corocznie pewną ilość wosku (AV 4, 164v-166v).

8. Grodzisko zapewne średniowieczne, nieco na E od wsi; cmentarzysko szkieletowe i być może również ciałopalne, może z X-XI w., na wydmie na S od jeziora; osada może z XII-XIII w. na wzgórzu na E od wspomn. cmentarzyska; przypuszczalna osada może z X-XIII w. na S od wsi, na zachodnim brzegu jeziora (Hensel 3, 273-275).