SARBIA

1394 or. de Sarbi (Lek. 1 nr 1924), 1409 Sarb (PZ 3, 119), 1411 Szarb (DBL nr 138), 1413 [nazwisko:] Sorbski! (WR 1 nr 848), 1449 Sarby (PG 3, 41), 1450 Szarby (PG 4, 118), 1475 Sarbye (PG 58, 36), 1479 Szarbia (PG 58, 87v), 1497 Sarp (PG 7, 150), 1508 Dzarb! (ASK I 3, 3), 1524 Sarpy (A nr 246), 1564 Garby! (IBP 304), 9 km na N od Buku.

1. 1449 n. pow. pozn. (PG 3, 41); [bez daty] par. Mieściska, do 1431 (1432?) par. Ceradz Kościelny, potem znów par. Mieściska → p. 5.

2. 1503 w S. dwór i dom (curia et domus), lasy, stawy (PG 12, 258); 1593 w podziale dóbr w S. wspomn.: Zban i Brzelawa [obiekty nieokreślone], sołectwo nad [strugą?] Czuperną, [struga?] Kasprowka, do której „uchodzi” rów (PG 161, 832-833).

3. Własn. szlach. 1394 Świętosław z S. w sporze z Szymonem Grzebienickim o 6 grz. i 8 sk. (Lek. 1 nr 1924).

1409-14 Jan Dokowski, Sarbski (Sorbski!) z → Dokowa Suchego, S., → Piekar [i → Borowa]: 1409 tenże w sporze ze swymi braćmi Florianem, Grzymkiem, Gerwardem i Wilkiem (Wilczkiem) z Dokowa [Suchego] o 172 grz. (PZ 3, 119); 1410 tenże wwiązuje (dedit possessionem) swych wspomnianych braci z Dokowa [Suchego] w S. na kwotę 172 grz. bez 6 gr; mogą oni tę dziedzinę zastawić lub sprzedać za tę sumę (PZ 3, 123; ZSW nr 1385; w haśle → Dokowo Suche, p. 3, pomyłkowo wymieniamy sumę 701 grz. i 42 gr oraz piszemy o zastawie); 1411 tenże jednym z poręczycieli Małgorzaty i Elżbiety cc. zm. Pietrasza Suczki z → Jerki [i ze Słonina k. Pniew, a może też z → Psarskiego k. Poznania] wobec opata lubińskiego (DBL nr 138; Wp. 5 nr 185; → także Wp. 5 nr 186, 188); 1414 tenże z braćmi Grzymkiem i Gerwardem z S., Dokowa Suchego i Piekar (KR 10, 13, cytowanego tam aktu nie udało się odnaleźć).

1409-10 Florian (Tworzyjan, Trojan) i Wilk (Wilczek) oraz 1409-14 Gerward i 1409-17 Grzymek z Dokowa Suchego [Florian też z → Dokowa Mokrego], S., → Piekar [i → Borowa], Dokowscy, bracia Jana: 1409 ciż z Dokowa [Suchego] i 1410 ciż z S. oraz 1414 ciż Gerward i Grzymek → wyżej; 1411 tenże Gerward z S. w sporze z Hesterną z Grodziszczka o 10 grz. z tytułu poręczenia (PZ 3, 154); 1417 tenże Grzymek z S. toczy procesy: z Małgorzatą wd. po tymże Wilku z → Dokowa [Suchego] o łąkę w Dokowie [Suchym]; z Jarosławem z Dokowa [Suchego] o 10 grz. szer. gr (PZ 5 k. 35v, 77v, 105v).

1435-40, 1462 Jan Sarbski z S., brat Piotra: 1435 tenże śwd. (WR 1 nr 1650); 1440 tenże z bratem Piotrem → p. 5; 1462 [tenże?] Jan Sarbski wraz z Andrzejem z Grąbiewa [i z Dokowa Mokrego, Kurowa] oraz Jarosławem Dokowskim [z Dokowa Suchego] występują jako stryjowie Anny i Doroty cc. Wincentego z Grąbiewa [syna Wojciecha, który był bratem wspomn. Andrzeja z Grąbiewa] (PG 6, 43v; KR 10, 13, pod 1463?).

1440-76 Piotr Sarbski (Szarpsky) z S., brat Jana: 1440 tenże z bratem Janem → p. 5; 1449 tenże zapisuje ż. Annie po 100 kóp gr posagu i wiana na 1/2 S. (PG 3, 41); 1449 tenże kupuje od Mik. Godziemby z Trzcianki 1/2 Trzcianki za 600 fl. węg. (PG 3, 57); 1450 tenże kupuje od Zofii ż. Mikołaja ze Sławna [k. Czarnkowa] 1/2 ł. w Sędzinach za 50 grz. (PG 4, 118); 1452 tenże w sporze z dziedzicami z → Herstopu (PZ 17, 13v); 1475 tenże wraz z synem Andrzejem z S. zawiera ugodę z Wojc. Trzcieńskim i jego synem Absalonem (PG 58, 36; KR 8, 21, błędnie pod 1476 i mylnie pisze o braciach Piotrze i Andrzeju); 1476 tenże sprzedaje wspomn. Wojc. Trzcieńskiemu 1/4 Trzcianki za 200 grz. i 1/4 folw. tamże z zastrz. pr. wykupu za 25 grz. (PG 9, 55v).

1475-1513 Andrzej Sarbski (Sarpski) z S. i → Grodziszczka, syn Piotra (PG 65, 293v): 1475 tenże z ojcem → wyżej; 1475 tegoż ż. Barbara [Sędzińska] odstępuje mu swą 1/3 dóbr w Wilkowie [k. Buku] i Sędzinach oraz 1/3 sum u Andrzeja z Szamotuł (PG 9, 34); 1477 tenże i jego ż. Barbara, dziedzice w Sędzinach, sprzedają Mik. Niegolewskiemu cz. Wilkowa za 47 grz. (PG 9, 83v); 1479 tenże kupuje od Wojc. Grodzickiego z Krzestkowic 1/3 Grodziszczka za 200 grz. (PG 9, 114v); 1479 tenże z S. i Grodziszczka w sporze z Gerwardem Piekarskim (KR 8, 21, cytowanego tam aktu nie odnaleziono); 1479 tenże z S. i Grodziszczka winien jest 20 grz. szer. półgr Wojc. [Grodzickiemu] z Krzestkowic (PG 58, 87v); 1480 tenże jednym z poręczycieli Piotra Trzcieńskiego (PG 58, 105); 1481 tenże sprzedaje Wawrz. Niegolewskiemu 1/3 Grodziszczka z wiatrakiem za 150 grz. (PG 9, 136); 1493 tenże występuje jako stryj Agnieszki Głupońskiej c. Winc. Kozłowskiego (PG 10, 192v); 1500 tenże kupuje cz. S. → niżej; 1501 tenże w sporze z Piotrem, Wojciechem i Mikołajem z Ćmachowa (PZ 23 k. 20, 33); 1503 tenże poręcza za Marcina Krzesińskiego (PG 64, 39v); 1503 tenże zapisuje ż. Barbarze Sędzińskiej po 200 grz. posagu i wiana na 1/2 S., na 1/2 folw., całym dworze i domu oraz na połowach lasów i stawów w S. (PG 12, 258); 1503 tegoż ż. Barbara Sędzińska sprzedaje swą cz. po ojcu w → Sędzinach (PG 12, 258; PG 64, 49v); 1506 Elżbieta c. tegoż Andrzeja, ż. Mik. Bytyńskiego z Witkowic [k. Szamotuł], Roszczek, Gorgoszewa [i z Bytynia oraz z Charbinowic] (PG 13, 86v); 1506 tenże występuje jako wuj Kat. Wielżyńskiej [z Wielżyna k. Szamotuł, obecnie nie istnieje] (PG 13, 86v); 1507 tenże występuje jako śwd. w sprawie aktów przemocy we wsi → Mieściska (DepTest. IV 55v); 1508 tenże występuje jako wuj Anny c. Gabriela Sierpowskiego, ż. Wojc. Witkowskiego [z Witkowic k. Szamotuł] (PG 66, 68v); 1510 tenże → niżej; 1510 tenże → niżej: pobór; 1513 tenże dziad Macieja, Doroty i Jadwigi dzieci [swej c. Elżbiety i] Mik. Bytyńskiego (ACC 89, 35).

1481-1548 szl. Jan Sarbski z S., syn Andrzeja: 1481 tenże kupuje od Marcina z Dąbrówki [par. Skórzewo] kan. pozn. i jego bratanka Jana 1/3 Dąbrowy w pow. pozn. z zastrz. pr. wykupu za 80 grz. (PG 9, 132); 1497 król Jan Olbracht nadaje Wojc. Przyborowskiemu pr. do [nie wymienionych] dóbr w pow. pozn. tegoż Jana Sarbskiego, który nie dopełnił obowiązku uczestnictwa w pospolitym ruszeniu (Posp. Rusz. nr 139; MS 2 nr 974); 1497 tenże sprzedaje Stan. Kozłowskiemu cz. S. z zastrz. pr. wykupu za 25 grz. (PG 7, 150); 1500 tenże sprzedaje [ojcu] Andrzejowi Sarbskiemu całą swą cz. S. z zastrz. pr. wykupu za 26 grz. (PG 12, 129); 1510 tenże wraz z Jerzym z S., ss. Andrzeja Sarbskiego (KoścZ 18, 162v; → Rzeszotarzewo, p. 3);

1510-41 tenże Jan występuje: 1510 jako wuj Anny Jabłonowskiej ż. Mac. Golęczewskiego (PG 66, 299v); 1511 (wraz z Marcinem Piekarskim pleb. w Granowie) jako stryjowie Urszuli Piekarskiej [c. Jurgi Piekarskiego] ż. Jana Gnińskiego (PG 14, 270); 1511 jako stryj Katarzyny c. Jurgi Piekarskiego, ż. Mac. Niegolewskiego (PG 68, 30); 1511 (wraz z Jurgą Piekarskim) jako wujowie Elżbiety ż. Jana Nojewskiego oraz Barbary panny, cc. Kaspra Żaka Gliszczyńskiego [ze wsi Glisno k. Wyrzyska w pow. nak., obecnie Glesno] (PG 68, 47v); 1511 jako wuj Małg. Grodzickiej [z Grodziszczka] ż. Macieja z Korzkwy [pow. pyzdr.] (PG 68, 123v); 1512 jako wuj Jadwigi Rzyżyńskiej ż. Jakuba Wolikowskiego [z Wolikowa k. Grodziska Wlkp., obecnie Wolkowo] (PG 68, 133); 1513 jako wuj Małgorzaty ż. Jana Górskiego oraz Anny ż. Wawrz. Kolnickiego, cc. Mik. Popowskiego [z Popowa k. Międzychodu] (PG 14, 196, dawniej k. 390); 1519 tenże brat Agnieszki ż. Mac. Gorzyckiego [z Gorzycy k. Międzyrzecza] (PG 70, 162); 1527 jako stryj Mac. Ponińskiego (PG 16, 200); 1531 jako wuj Anny c. Mac. Krajkowskiego, ż. Piotra Mrowińskiego (PG 16, 438); 1538 jako stryj Wacława Krzyszkowskiego [z Gralewa, Tuczęp, Linia] (PG 17, 216); 1531 jako wuj Anny ż. Jana Żabińskiego [z Żabna k. Mosiny] i c. Mac. Krajkowskiego (PG 16, 437v-438); 1539 jako stryj Agnieszki Czartkowskiej [z Czartek, pow. pyzdr.] ż. Marcina Zielątkowskiego [z Zielątkowa k. Obornik] (PG 17, 242v); 1541 jako stryj Anny Ćmachowskiej ż. Andrzeja Mrowińskiego (PG 17, 429v);

1519 tenże Jan wraz z Wojc. Niegolewskim występują w wywodzie szlachectwa kan. pozn. Pawła Gorzyckiego [z Gorzycy k. Międzyrzecza] jako świadkowie ze strony jego matki h. Leszczyc (MHP nr 277; też → p. 6: pod 1525); 1524-25 tenże jest właśc. placu i 4 ł. wraz z folw. w Międzyrzeczu (PG 16 k. 28, 88v; → Międzyrzecz – łany pod miastem, p. 3); 1524 tenże zapisuje ż. Katarzynie c. Jana Tłockiego po 100 kóp gr posagu i wiana na cz. S. (PG 16, 28); 1526 tenże kupuje od Wojc. Przyborowskiego cz. Witkowic i 2 ł. w Roszczkach z zastrz. pr. wykupu za 50 grz. (PG 16, 113); 1539 [zapewne tenże Jan, a nie jego bratanek Jan] zapisuje swej [drugiej] ż. Dorocie c. Stan. Niemieczkowskiego po 200 grz. posagu i wiana na 1/2 swej cz. S. (PG 17, 323); 1547 tegoż wyznacza Wojc. Mrowiński opiekunem swej c. Doroty (PG 18, 326v); 1548 tenże daje swemu bratankowi Tomaszowi Sarbskiemu 1/2 S. (PG 18, 430).

1482-1510 Mik. Sarbski duchowny → p. 6.

1497 Stan. Kozłowski kupuje cz. S. → wyżej: Jan.

1510 – zm. 1532 Jerzy Sarbski (Sarpski) z S., syn Andrzeja: 1510 tenże → wyżej: Jan; 1515 tenże sprzedaje Janowi Buszewskiemu altaryście w kościele par. w → Otorowie 1 grz. czynszu rocznego na 5 ł. os. w Turkowie z zastrz. pr. wykupu za 12 grz. (PG 15, 53); 1524 tenże z ż. Dorotą sprzedają kapitule kat. pozn. 1 grz. czynszu rocznego na 1/2 S. i na całym folw. w S. z zastrz. pr. wykupu za 12 grz. (A nr 246); 1526 tenże kupuje od Mac. Sędzińskiego i jego ż. Kat. Grzebienickiej łan roli opust. w → Sędzinach (PG 16, 117); 1532 tenże w sporze z Janem Piorunkiem altarystą we Lwówku, prosi o uwolnienie od ekskomuniki; altarysta domaga się 16 gr czynszu rocznego, zaległego od dwu lat, a zapisanego na Sędzinach (ACC 107, 8); 1532 tenże wspomn. jako zm. (PG 19, 76); 1532-33 tegoż c. Anna ż. Jana Rosnowskiego z Grodziszczka (PG 19, 76; PG 97, 173v).

1515-25 Jan Sarbski duchowny → p. 6.

1539-83 Jan, 1548-56 Andrzej, 1548-71 Tomasz [i z → Chyciny, → Goruńska, → Gorzycy], 1548-73 (zm. 1573-79) Winc. Sarbscy z S., dzieci Jerzego (TD): 1548 tenże Tomasz → wyżej: Jan; 1548 tenże Tomasz daje swym braciom Andrzejowi, Wincentemu i Janowi swe części po rodzicach w S., które otrzymał w dziale z tymi braćmi po śmierci ojca Jerzego Sarbskiego (PG 18, 430); 1556 tenże Andrzej sprzedaje swym braciom Wincentemu i Janowi swe części w S. (KoścZ 20, 24); 1577-80 Urszula Sarbska [najpewniej Urszula Bukowiecka wd. po Tomaszu Sarbskim] i 1577-83 tenże Jan → niżej.

1508 pobór od 7 ł., od 2 karczem po 6 gr (ASK I 3, 3); 1509 pobór od 7 ł., od karczmy 3 gr (ASK I 3, 37v); 1510 pobór od 6 ł. (ASK I 3, 247); 1510 S. wieś pana Andrzeja ma 6 ł. os., 1 ł. opust., 2 karczmy, 4 zagr.; dziedzic uprawia 2 ł. sołectwa opust. (LBP 167); 1563 pobór od 3 ł. i karczmy dor. (ASK I 5, 215v); 1577 pobór z części Jana Sarbskiego i Urszuli Sarbskiej [wd. po Tomaszu Sarbskim] (ASK I 5, 666); 1580 pobór z cz. Jana Sarbskiego od 1 ł., 1 zagr., 1 komor.; z cz. Urszuli Sarbskiej od 2 ł., 3 zagr., 1 rataja (colonus; ŹD 7); 1583 Jan Sarbski płaci pobór z S. (Piotrkowska 2, 63).

4. 1510 opust. sołectwo na 2 ł. → p. 3; 1593 → p. 2.

5. 1431 (1432?) Stan. [Ciołek] bp pozn. na prośbę Mac. Dryji kan. [i dziekana] katedry pozn., ponownie eryguje kościół par. w → Mieściskach1Dok. znany ze streszcz. zawartego w BJ rps 8057 IV k. 162, sporządzonego na podstawie luźnej karty w ACC 76, której tam nie było już w 1975 (informacja Jerzego Lucińskiego, także → Wp. 9 s. 272 przy nr 1268). Now. 2, 460, pod 1432 (też wg wspomn. kop. w ACC 76). Reg. w CP 28, 79v, pod 1432: Stan. [Ciołek] bp pozn. przyłącza wsie Stramnica, Grzebienicko, Wierzeja i S. do kościoła par. w Mieściskach pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP, ŚŚ. Mikołaja Wyznawcy i Katarzyny, który na skutek klęsk wojennych opuścili plebani; bp wciela do par. wsie Mieściska, Stramnica, Grzebienisko, Wierzeja i S., które dawniej do niej należały, a później zostały wcielone do par. Ceradz [Kościelny] (Wp. 9 nr 1268).

1432 Jan pleb. w Mieściskach oraz Filip pleb. w Ceradzu [Kościelnym] procesują się o dziesięciny snop. [ze wsi] przyłączonych do kościoła [par.] w Mieściskach (ACC 16, 203); 1433 (obl. 1433) oficjał pozn. zwalnia od ekskomuniki kmieci ze wsi [m. in. S.], które zostały przyłączone do kościoła [par.] w → Mieściskach (Wp. 9 nr 1310).

1440 Jan i Piotr bracia z S. w sporze z Filipem plebanem z Ceradza [Kościelnego] o dzies. z S. podnoszą, że nigdy nie oddawali mu dzies.; pleb. twierdzi, że dzies. nal. do niego i ma to udowodnić; bracia zgłaszają gotowość płacenia dzies. temu, komu się ona należy, tj. plebanowi z Mieścisk lub plebanowi z Ceradza [Kościelnego] (AE Ia 33).

1510 wiardunki dzies. z S. nal. do bpa pozn., meszne do plebana z Ceradza [Kościelnego] (LBP 167); 1564 dzies. wiardunkowa po 1 wiard. z 7 ł. w G. nal. do dochodów klucza dóbr bpów pozn. w Buku (IBP 304).

6. 1482-1510 Mik. Sarbski (Now. 1, 354): 1482 tenże kleryk prezentowany przez kolatora Stefana Lubiekowskiego [z → Lubikowa] na altarię [ŚŚ. Stanisława, Andrzeja, Zofii, Marii Egipskiej i Barbary] w kaplicy NMP zw. mansjonarską w kat. pozn. (ACC 60, 60v); 1510 tenże altarysta wspomn. altarii (LBP 180).

1515 Jan Sarbski prep. w Stęszewie występuje jako wuj Małgorzaty ż. Jana Górskiego z Chociczy (PG 15, 55); 1519 [tenże?] honorabilis Jan Sarbski występuje jako wuj Małgorzaty i Katarzyny cc. Stan. Kozłowskiego (PG 15, 281v); 1525 [tenże?] Jan Sarbski prep. w → Skórzewie, śwd. wywodu szlachectwa Pawła Gorzyckiego (MHP nr 287; → p. 3: Jan, pod 1519).

Uwaga: 1. W 1394 (reg. z 1784) Świętopełk zapisał wikariuszom kat. pozn. 2 grz. groszy pras. czynszu rocznego od sumy głównej 20 takich grz. na swych dobrach Sarb (Wp. 6 nr 341). Wg wydawców chodzi o naszą wieś S. Tymczasem mowa jest o Świętopełku z pewnością ze wsi → Garby, gdzie występuje w l. 1388-1408. Na Garbach zapisano też w 1411 wspomn. wikariuszom 1 grz. czynszu od sumy głównej 10 grz. (Wp. 7 nr 685).

2. K 3, 176-177, wymienia pod 1419 Piotra Sierpa z Cieśli i Sarbi. Obie cytowane zapiski (PZ 6, 1) dot. Piotra Sierpa z Cieśli.

3. Wydaje się, że nie pochodzili z naszej S.: 1455 Mikołaj sołtys de Sarp podejrzany o kontakty z husyckimi Czechami (AC 2 nr 521) i wspomn. w 1494 Jan syn Jakuba de Sarbye student w Krakowie (AS 2, 29). Nie ma jednak też podstaw do łączenia tych osób ze wsią szlach. Sarbia (połowa wsi nal. do par. Podlesie Kościelne i druga połowa do par. Popowo Kościelne) w pow. gnieźn. lub ze wsią Sarbka (par. Żoń) w pow. kcyn., nal. do kl. cyst. w Łeknie.

1 Dok. znany ze streszcz. zawartego w BJ rps 8057 IV k. 162, sporządzonego na podstawie luźnej karty w ACC 76, której tam nie było już w 1975 (informacja Jerzego Lucińskiego, także → Wp. 9 s. 272 przy nr 1268). Now. 2, 460, pod 1432 (też wg wspomn. kop. w ACC 76). Reg. w CP 28, 79v, pod 1432: Stan. [Ciołek] bp pozn. przyłącza wsie Stramnica, Grzebienicko, Wierzeja i S. do kościoła par. w Mieściskach.