Nazwa terytorialna, oznaczająca ziemię warsz. w szerszym znaczeniu, razem z późniejszymi ziemiami łomż. i nur. Określenie znane w II poł. XIV i w XV w., stosowane często w kancelarii książ. dla oznaczenia położenia osad, których dotyczyło nadanie lub transakcja, zazwyczaj wraz z drugim określeniem terytorialnym, wyrażanym słowem „prope” (koło) i wskazującym na przynależność do właściwego pow. sąd. (Kamieniec, Łomża, Nowogród, Nur, Ostrołęka, Ostrowia, Zambrów). Na obszar zw. „districtus” rozciągały się także kompetencje urzędników ziemi warsz., w tym kasztelana i podkomorzego. Z tego „districtus” została wyłączona szybciej z. łomż., która otrzymała własną hierarchię urzędów po części już za rządów książąt Janusza I i Bolesława IV (sąd ziemski dwuosobowy znany od 1419, pisarz ziem. od 1425, podkom. od 1442, chor. od 1448, wojski od 1456). W 1471 z. łomż. została włączona do księstwa ciech, Janusza II i przestała być zaliczana do districtus warsz. Wolniej wydzielała się z. nur. Określenia „districtus warsz.” używano dla tego obszaru przynajmniej do schyłku XV w. (Słomy w 1492: MK 18, 54v), wyparło go określenie powiatów sąd. (Kamieniec, Nur, Ostrowia). W 1471 powiaty te zostały zaliczone do z. warsz. księstwa Bolesława V, później też były związane z tym terytorium. Jeszcze w 1565 w lustracji dóbr królewskich ośrodki tych powiatów zaliczano do „ziemi warszewskiej”. Hierarchia urzędnicza z. nur. formowała się w XV w. (dwuosobowy sąd w pow. nur. od 1434, pisarz ziem. od 1428, skarbnik od 1469, wojski od 1483, cześnik od 1496) oraz w XVI w., kiedy sąd ziem. objął jurysdykcją wszystkie trzy powiaty, a do składu hierarchii dodano urzędy podczaszego 1524, stolnika 1564, a inne jeszcze później.

Literatura: PacSpis (do 1503); K. Pacuski, Materiały do spisu urzędników XVI w. (w posiadaniu autora); → Warszawa – kasztelania, Warszawa – księstwo, Warszawa – ziemia.