1259 kop. XV w. villa ecclesie sancti Adalberti, villa sancti Adalberti (Wp. 1 nr 379), 1420 [dopełniacz] Swathego Woczecha (WR 1 nr 1068), 1420 Swathy Woczech, Sanctus Albertus (PZ 6 k. 96v, 106), 1475 Swyanthy Woczyech (PZ 20, 26v), 1508 Szwyanthi Voczyech (ASK I 3, 12), 1,5 km na W od Międzyrzecza.

1. 1508 n. pow. pozn. (ASK I 3, 12); 1259 n. par. własna (Wp. 1 nr 379).

2. 1259 v.s.A. graniczy z Gorzycą →p. 5; 1476, 1504 wieś pod Międzyrzeczem →p. 5; 1481 wieś pod Międzyrzeczem →p. 3.

3. Własn. bpstwa pozn. 1259 wieś kościoła Ś. Wojciecha →p. 5.

1420 Darek kmieć z S.W. toczy proces z Nitartem z Gorzycy; kmiecia zastępuje Mik. Jarosławski (WR 1 nr 1068; PZ 6 k. 96v, 106).

1475 wieś S.W. wymieniona wśród wsi, które nie zapłaciły podatków król. (PZ 20, 26v).

1481 Wawrz. Marek z v.s.A. pod Międzyrzeczem; na jego domu i roli ciąży 1 grz. czynszu dla altarii [w Międzyrzeczu], który to czynsz zapisała jego zm. ż. Małgorzata (ACC 59, 29v); 1486 Piotr sołtys z v.s.A. pod Międzyrzeczem uwolniony przez oficjała pozn. z obowiązku płacenia czynszu z 2 ł. roli pod Międzyrzeczem [w Ś.W.?] dla altarysty Jana Ramolta z Międzyrzecza; łany te sołtys sprzedał Piotrowi Wielmiczowi ze tej samej wsi; oficjał zdejmuje klątwę, jaką został obłożony sołtys oraz poleca Ramoltowi zwrócić sołtysowi pobrane niesłusznie czynsze, a należności dochodzić od Wielmicza (ACC 64, 27).

1518 Maciej pleb. w Międzyrzeczu sprzedaje prac. Janowi Snopkowi 1 ł. w v. S. A., należący do uposażenia plebańskiego, za 16 grz.; kmieć ma dawać rocznie [plebanowi] 2 grz. czynszu, 2 koguty, 1/2 kopy jaj, 4 wozy drewna oraz pracować przez 2 dni przy koszeniu i przez 2 dni przy orce (ACC 93, 142).

1508 pobór od 5 ł. (ASK I 3, 12); 1510 pobór od 5 ł., 1 ł. soł. (ASK I 3, 270v); 1538 S.W. wśród wsi, które nie zapłaciły podatku król. i nie dopuścily do jego egzekucji (PG 80, 374); 1563 pobór od 5 ł., 1 ł. soł., karczmy i 4 komor. (ASK I 5, 227); 1564 wieś ma 11 ł. os. (z każdego dają 2 zł, koguta i 15 jaj), 1 ł. soł., 8 zagr. (każdy daje 12 gr, koguta i 15 jaj zamiast robocizn), jest łąka, bór bpa z barciami, z których co roku dają beczkę miodu (IBP 281); 1564/65 poradlne m. in. ze wsi S.W. należy do grodu w Międzyrzeczu (LWK I/1, 175); 1577 wieś bpa pozn. (ASK I 5, 693).

4. 1486 sołtys Piotr, 1510, 1563 łan soł. →p. 3.

5. 1259 ks. Bolesław Pob. zatwierdza ugodę między Janem plebanem kościoła Ś. Wojciecha w Międzyrzeczu i Jakubem wójtem w Międzyrzecza w sprawie kaplicy miej.; w związku z tym książę nadaje kościołowi Ś. Wojciecha 1 ł. roli leżący nad Obrą naprzeciw kościoła wraz z łąką oraz [ziemię] od tej łąki przez drogę wiodącą do miasta aż do strugi wpadającej do Obry; wsi kościoła Ś. Wojciecha książę nadaje imm. sąd. i ekon., zezwala plebanowi łowić bobry w Obrze na odcinku od mostu miej. aż do granicy v.s.A. z Gorzycą; mieszkańcy mają się cieszyć takimi samymi swobodami, jak ludzie bpa pozn. z Pczewa (Wp. 1 nr 379).

1476 Mikołaj kapłan z Międzyrzecza zobowiązuje się odbudować z drewna kościół we wsi S.W. pod Międzyrzeczem, który spłonął z powodu jego zaniedbania (AE II 456).

1504 Benedykt Niemiec (Almanus) pleban we wsi pod Międzyrzeczem; kapituła pozn. nakazuje mu przedstawić wyobrażenie (ymago) [chodzi o obraz lub figurę] ś. Anny, które w sposób zabobonny i z poduszczenia demonów ochrzcił, namaścił krzyżmem i umieścił na ołtarzu w obecności wielu swych parafian jako rodziców chrzestnych (AC 1 nr 958).

1518 pleb. w Międzyrzeczu dysponuje rolami w S.A. →p. 3.

1551 bp pozn. oddziela kościół w S.W. od kościoła par. w Międzyrzeczu, z którym był ostatnio połączony (AE X 44v).

1607 kościół Ś. Wojciecha drewniany, dobrze pokryty drewnem, dzwonnica drewniana, ogrodzenie cmentarza drewniane, zniszczone (AV 3, 136v); 1640 kaplica Ś. Wojciecha zbudowana z drewna (AV 10, 76); 1724/25 kościół mocno zniszczony (AV 22, 176; ŁOp. 2, 366).

8. Przy kościele odkryto cmentarz, prawdop. późnośredniowieczny i nowożytny; na skraju wsi, NE i NW od kościoła oraz w różnych miejscach na W od wsi znajdowano fragmenty naczyń z XIII-XV w. oraz z wcześniejszego średniowiecza; domniemane grodziska na NW od kościoła okazały się formami naturalnymi (Hensel 6, 386-390).

Uwaga: 1. Osada Ś.W. wyrosła wokół kościoła pod wezwaniem tego świętego. Kościół ten, jak wynika z dok. z 1259, był najstarszym kościołem par. Międzyrzecza (T. Jurek, Kościoły średniowiecznego Międzyrzecza, w: Kraje słowiańskie w wiekach średnich. Profanum i sacrum, Poznań 1998, s. 613-621). Ta osobliwa lokalizacja kościoła w ważnym ośrodku grodowym zdaje się wskazywać, że zaadaptowano do roli parafii istniejącą świątynię pełniącą pierwotnie in. funkcje. Obserwację tę skojarzyć można z istnieniem w Międzyrzeczu opactwa, wspomnianego w kronice Thietmara pod 1005. W literaturze sugerowano często, że mógł to być erem Pięciu Braci Męczenników (zabitych w 1003), ale o jego lokalizacji nie ma żadnych wskazówek źrodłowych. Z Międzyrzeczem łączyć natomiast można kl. w „Mestris”, założony przez ś. Wojciecha w 996/997 podczas jego ostatniej podróży z Niemiec do Polski (T. Jurek, Ad Mestris locum. Gdzie znajdował się klasztor założony przez św. Wojciecha?, RH 75, 2009, s. 7-23). Przypuszczalnie kl. ten lokalizować można właśnie w późniejszej osadzie Ś.W., a wezwanie kościoła stanowić może ślad utrzymującej się tradycji o założycielu. Istnienie tu klasztoru nie wyklucza, że z miejscem tym wiązać się mógł także nieco późniejszy erem Pięciu Braci.

2. Brak pewności, czy do Ś.W. odnieść należy Henryka „de Villa Alberti”, który w 1278 był śwd. w dok. Wojciecha ze Szczańca (Wp. 1 nr 483). Może chodzić tu niem. nazwę Albrechtsdorf. Podobnie nie wiadomo, czy można z Ś.W. łączyć Henryka plebana „de Woczeschicze” występującego w 1404/05 (K 5, 486).

3. Rozstrzygnięcie bpa pozn. z 1469, które Now. 2, 476, odnosił (cytując je pod 1470) do kościoła Ś. Wojciecha, dotyczy w istocie kaplicy Ś. Jana pod →Międzyrzeczem.