ŚWIĘTY WOJCIECH*

1244 or. ecclesia Beati Adalberti (Wp. 1 nr 243 = PmP nr 1), 1252 fundum Sancti Adelberti (Wp. 1 nr 302 = PmP nr 2), 1376 sanctus Adalbertus in monte extra muros civitatis Poznaniensis (Wp. 3 nr 1728), 1400 parochia Sancti Adalberti (KP nr 204), 1408 Mons Sancti Adalberti (DBL nr 134), 1419 suburbium sancti Adalberti (WR 3 nr 982), 1429 Sanctus Adalbertus ante Poznaniam (AC 2 nr 1014), 1544 przedmieście Szwyąthego Wocziecha (Dokumenty do historii ubezpieczeń ogniowych i obrony przeciwpożarowej ziem zachodnich Polski, [t. 1], Poznań 1935, s. 77), 1548 preurbium Sancti Adalberti dotis plebanalis (Akta 50), 1550 anteurbium s. Adalberti (Wilkierze 2 nr 62), 1570 platea Sancti Adalberti (Akta 190), kościół i osada na lewym brzegu Warty, potem przedm. za murami Poznania [→p. 3], ok. 0,5 km na N od Starego Rynku, dziś nazwa Wzgórza Świętego Wojciecha oraz ulic (ul. Święty Wojciech, ul. Wzgórze św. Wojciecha).

1. Przynależność administracyjna. 2. Topografia: 2A. Drogi; 2B. Wzgórza; 2C. Cegielnia miej.; 2D. Łaźnia; 2E. Młyny; 2F. Wody; 2G. Ulica; 2H. Groffowe Łąki. 3. Własn. podzielona: 3A. Część kościelna; 3B. Część miejska; 3C. Jurydyka Ostrorogów z Ostroroga; 3D. Winnica pod Łysą Górą obdarzona libertacją. 5A. Kościół par. Ś. Wojciecha: 5Aa. Kościół, uposażenie, plebani, witrycy; 5Ab. Parafia; 5Ac. Inni duchowni; 5B. Szkoła par.; 5C. Bractwa religijne; 5D. Inne instytucje kościelne na Przedmieściu Ś. Wojciecha (Szpital Ś. Ducha, zbór braci czeskich, zbór luterański). 6. Wydarzenia. 7A. Archiwum osady kościelnej; Kartografia; 7B. Dodatkowe skróty. 8. Zabytki kultury materialnej.

1. 1508 n. pow. pozn. (ASK I 3, 26v-27); 1244 n. par. własna (Wp. 1 nr 243 = PmP nr 1); 1510 dek. Poznań (LBP 67).

2. Topografia (→mapa na s. 161).

[Badania archeologiczne na terenie osady Ś.W. miały charakter ratunkowy i sondażowy (Kaczmarek 1/1, 315-318; →p. 8). Na terenie Wzgórza Ś.W. stwierdzono ślady osadnictwa z XI/XII w., ale domysł o istnieniu tam grodu książęcego (Münch 69-70) nie został potwierdzony. Osada rozwijała się następnie w tym miejscu po połowie XIII w., obejmując oba wyniesienia Wzgórza Ś.W. (na jednym wybudowano kościół Ś. Wojciecha, a na sąsiednim znajduje się dziś kościół Ś. Józefa i kl. Karmelitów Bosych) oraz drogę wychodzącą z miasta i przecinającą Wzgórze Ś.W. (dziś ul. Święty Wojciech).

Przypuszcza się, że osada Ś.W., podobnie jak →Święty Marcin (w źródłach pisanych od 1252) i Winiary (od 1253)¹W XIX w. Winiary przeniesiono w inne miejsce w związku z budową twierdzy pozn., wtedy też rozebrano murowaną kaplicę Ś. Leonarda pochodzącą z XVIII w. (ŁukObraz 2, 109; DzPoznania 174; wg Now. 2, 64, kaplicę rozebrano w 1806), powstały ok. XII w. Osada Ś.W. rozwijała się wówczas nie na Wzgórzu Ś.W., bo tam nie znaleziono jej śladów. Wg J. Kaczmarek, w: Civitas 46, ulokowana była bardziej na S, czyli na północnym brzegu rz. Bogdanki (zwanej też Flisą lub Rudnikiem). Powstała zatem przy jednym z najważniejszych i najstarszych źródłowo potwierdzonych szlaków komunikacyjnych, łączących centrum państwa z zachodnimi i wschodnimi sąsiadami. Droga ta, zw. lubuską lub frankfurcką, biegła nie na S od Bogdanki (jak to przedstawiono w DzPoznania, mapa 1), lecz wzdłuż północnych krawędzi doliny tej rzeki, na NW w kierunku „znacznego już w X w. kompleksu osadniczego w rejonie Jeziora Kierskiego” i dalej m. in. przez Kaźmierz, Pszczew do Międzyrzecza. Dopiero prawdop. od przełomu XIII i XIV w. funkcjonować zaczęła droga południowym skrajem doliny Bogdanki, tj. przez Kokundorf i Jeżyce w kierunku Frankfurtu (S. Weymann, Ze studiów nad zagadnieniem dróg w Wielkopolsce od X do XVIII wieku, „Przegląd Zachodni” 1953, nr 6-8, s. 210; M. Przybył, w: Civitas s. 115, 127 ryc. 2).

M. Przybył (tamże, 119) zwraca uwagę na rozpoczęty ok. połowy XIII w. proces translokacji osad podpoznańskich, w tym Ś.W. i →Świętego Marcina; przypuszcza, że było to spowodowane podniesieniem się poziomu wód gruntowych w Wielkopolsce oraz szybkim rozwojem dróg. Osady budowano już nie przy rzekach, lecz wzdłuż szlaków komunikacyjnych (też A. Rogalanka, w: DzPoznania 167-162; J. Kaczmarek, w: Civitas 47-49). Osada Ś.W. po połowie XIII w. rozwijała się na osi N-S, wzdłuż drogi (dziś ul. Święty Wojciech) przecinającej niewysokie Wzgórze Ś.W. (ok. 70 m n.p.m.). Zajęła północną cz. terenów podmiejskich: na S i SW rozwijała się między murami miasta i osadą Glinki (o jej położeniu →Święty Marcin, przyp. 2) oraz →Kokundorfem – wzdłuż rz. Bogdanki; na N graniczyła z Winiarami – wzdłuż rz. Wierzbak czyli Rudnik²Decydujemy się na stosowanie nie nazwy Rudnik (o średniowiecznej metryce), lecz nowożytnej nazwy Wierzbak (nazwa przeniesiona z dawnego mł. Wierzbak), ze względu na spore zamieszanie terminologiczne występujące w literaturze. Rudnik utożsamiano i z rz. Bogdanką, i z Wierzbakiem, i z Cybiną lub z jakimś in. dopływem Warty. Obecnie jest to lewy dopływ Bogdanki, a dawniej – i o nim piszemy – Wierzbak, który był lewym dopływem Warty, wpadał do tej rzeki w okolicach Podolnego Młyna (Kaniecki s. 111-112, 347; Naz 322), od E – z rz. Wartą.

Przed 1244 powstał książęcy kościół Ś. Wojciecha. W miejscu obecnej świątyni nie odnaleziono jego śladów. Wiadomo tylko, że w 1244, a następnie w l. 1380, 1387, 1388 i później kościół położony był na wzgórzu (→p. 5Aa). Może zatem kościół stał zawsze w tym samym miejscu, a jedynie po romańskiej świątyni nie zachował się ślad? (→p. 8).

Zasięg osady Ś.W. dobrze oddają nowożytne przekazy kartograficzne, zwłaszcza mapa Rzepeckiego z 1728 i późniejsze (→p. 7A). Rozplanowanie osady widoczne jest zresztą do dziś w terenie. Droga biegnąca przez osadę omijała położony z jej prawej strony szpital Ś. Ducha ufundowany w 1254 lub 1264³T. Jurek, w: Civitas 186 i przyp. 76, opowiada się za 1264, a M. Słoń, Fundatio civitatis. Program fundacyjny procesu lokacyjnego na przykładzie Wrocławia, Krakowa i Poznania, w: Procesy lokacyjne miast w Europie Środkowo-Wschodniej, Wrocław 2002, s. 227-245, za 1254 (→p. 5D). Zasiedlona była obustronnie, ale mniej intensywnie na wschodnim zboczu Wzgórza Ś.W., najpewniej ze względu na jego dość duże nachylenie (→rysunek A. Rogalanki, w: DzPoznania 169, rys. 7). Wg A. Rogalanki, gęsta zabudowa zachodniego obrzeża osady (widoczna na przekazach kartograficznych) postępowała zapewne dopiero od końca XIII w. i wynikała z ukształtowania się nowej drogi lokalnej omijającej Winiary (→p. 2A).

Intensywny rozwój osady obserwujemy od początku XV w. (pojawienie się źródeł masowych: pozn. księgi radzieckie od 1398 i księgi rezygnacji od 1430). Najpóźniej wtedy wyodrębniły się jej dwie części: miej. (→p. 3B) i kościelna (→p. 3A). Pod koniec XV w. na przedm. miej. ukształtowały się grunty szlach.: obdarzona król. libertacją winnica Naramowskich pod Łysą Górą (→p. 3D), a w XVI w. jurydyka Ostrorogów z Ostroroga (→p. 3C).]

2A. Drogi.

[Przebieg dróg na Przedm. Ś.W. to w znacznej mierze efekt przemian związanych z lokacją Poznania i translokacji osad pozn. ok. połowy XIII w. (→wyżej). Stara droga do Międzyrzecza, biegnąca wzdłuż północnego brzegu Bogdanki, funkcjonowała może do przełomu XIII i XIV w., potem zaś ukształtował się trakt wzdłuż jej południowego brzegu – przez Kokundorf. Nadal zachowała swoje znaczenie stara droga do Winiar, która przed lokacją Poznania prawdop. łączyła Świętego Gotarda z Winiarami. Biegła ona wschodnim wyniesieniem Wzgórza Ś.W. i może powodem poprowadzenia jej przez sam szczyt był wybudowany w tym miejscu kościół. Dalej droga ta skręcała za Burchardową (Łysą) Górą do Podgórnego Młyna i do Winiar (A. Rogalanka, w: DzPoznania 168). Droga ta widoczna jest na mapach z XVIII w., zwłaszcza na mapie Rzepeckiego z 1728, tzw. planie saskim z 1737 i mapie Geyera z ok. 1772-73 (→p. 7A). Po lokacji Poznania ukształtowała się nowa droga omijająca Winiary: z Poznania biegła między dwoma wyniesieniami Wzgórza Ś.W. (dziś ul. Święty Wojciech) do grobli zabezpieczającej staw na potrzeby Młyna Przepadek. W źródłach trakt ten często określany jest wielką lub publiczną drogą, gdyż po przekroczeniu rz. Wierzbak szlak rozwidlał się i jedno jego ramię wiodło do Szamotuł oraz Szczecina, a drugie do Obornik oraz Wałcza. Także po lokacji wykształciły się na Przedm. Ś.W. drogi lokalne: z Bramy Wronieckiej wiodła droga wzdłuż Bogdanki (fosy miej.) do Warty i położonych na jej lewym brzegu młynów, w lewą stronę droga prowadziła do zbudowanych nad Bogdanką cegielni miej., folusza, a także coraz liczniejszych domów i placy, po przekroczeniu rzeki zaś Bogdanki – w okolicy fousza – można było kierować się albo do Świętego Marcina, albo na wielki szlak międzyrzecki⁴Zob. dokładniej: S. Weymann, Ze studiów, op. cit., s. 195-253; WiesSoc 191-195 (nacisk na drogi lokalne); M. Przybył, w: Civitas 111-122; także →p. 7A (plany Poznania i mapy jego okolic).

W źródłach często te same drogi występują pod różnymi nazwami, o czym niżej informujemy (→niżej).]

1376-1442, 1469-1556 droga z Poznania do Obornik [= z miasta do kościoła Ś. Wojciecha]: 1376 →p. 5Aa; 1412 (Wp. 7 nr 698); 1442 →p. 3B: Andrzej Kurek; 1469-1575 wielka, publiczna droga [do Obornik lub Szamotuł] →niżej: droga do Szamotuł.

1419-46 droga do mł. [Przepadek →p. 2E] mniszek Ś. Katarzyny: 1419 →p. 3B: Szczepan Białowąs [1419-41]; 1434 przy [drodze z Poznania] do Sołacza znajduje się mł. dominikanek pozn. i staw należący do dominikanów (Wp. 9 nr 1344); 1541-75 droga publiczna, wielka [przy osadzie plebańskiej Ś.W.] (Akta s. 18, 46, 88, 102, 114, 304).

1434 [droga z Poznania] do Sołacza (Wp. 9 nr 1344).

1444-62? droga nad Wartę [= do młyna nal. do szpitala Ś. Ducha = do młyna Kaspra Heydy = do Młyna Nadolnego]: 1440 →p. 3B: Zetowie [1444-1537]; 1446 →p. 3B: Strunnik [1442-71]; 1446 →p. 3B: Strosberg [1430-1500]; 1462? →p. 3B: Grzegorz woźny [1462-65].

1441-97 droga od Bramy Wronieckiej, wzdłuż rz. Bogdanki, do cegielni miej. [→p. 2C; = droga do folusza = do Kokundorfu]: 1441 →p. 3B: Kąsy; 1442 →p. 3B: Maciek Rajewicz; 1442 →p. 3B: Jerzy złotnik; 1442, 1458 →p. 3B: Marcin Slang [1431 n.]; 1443, 1456 →p. 3B: Krosz; 1444 →p. 3B: Strosberg [1430-1500]; 1445 →p. 5Aa; 1446 →p. 3B: Jan Grzywa; 1453 →p. 3B: Geln; 1454, 1455 →p. 3B: Hanczel łaziebnik; 1455, 1463, 1466 →p. 3B: Piotr Łukaszowy [1451-76]; 1457 →p. 3B: Tonnbergowie; 1458 →p. 3B: Geln [1453-1514]; 1458 →p. 3B: Jakub Szukała [1445-58]; 1460 →p. 3B: Piotr Szemowski 1456-60]; 1461 →p. 3B: Wojc. Dambonosz; 1465, 1468 →p. 3B: Wilda [1461-96]; 1466 →p. 3B: Rotnikel [1455-67]; 1469 →p. 3B: Jan strycharz [1459-69]; 1497 →p. 3B: Grzegorz czapnik.

1441-1616 droga z miasta do kościoła Ś. Wojciecha (Ś. Jerzego) oraz do Wzgórza Ś.W. (Ś. Jerzego): 1441, 1481, 1555-1616 →p. 2G; 1442 →p. 3B: Jan garncarz; 1442 →p. 3B: Gerlin [1441-99]; 1443 →p. 3B: Peszel [1441-88]; 1444 →p. 3B: Dreher [1441-96]; 1444 →p. 3B: Ponieccy [1441 n.]; 1446 →p. 3B: Czech; 1446 →p. 3B: Jakub Sołtys; 1447 →p. 3B: Bogusz Trzebawski [1443-61]; 1447 →p. 3B: Andrzej Ogorzałka; 1449 →p. 3B: Jan Gliniarz; 1449 →p. 3B: Panczik [1448-73]; 1453 →p. 3B: Momot [1444-53]; 1453 →p. 3B: Struś [1448-1516]; 1454 →p. 3B: Czamp [1441-66]; 1454 →p. 3B: Katarzyna wd.; 1465 →p. 3B: Szennyk [1457-65]; 1466 →p. 3B: Małg. Golyasschewaper; 1477 →p. 3B: Jan Rokiczan [1470-85]; 1482 →p. 3B: Jakub kołodziej; 1486 →p. 3B: Ulryk Flaschner; 1498 →p. 3B: Szczodrowski [1495-1514]; 1501 →p. 3B: Jagienka piekarz; 1501 →p. 3B: Andrzej; 1501, [1516] →p. 3B: Wojc. Starosta [1500-16]; 1502 →p. 3B: Tonnbergowie [1457-1514]; 1503 →p. 3B: Grodzicki [1457 n.]; 1504 →p. 3B: Piotr Frona [1498-1514]; 1504 →p. 3B: Paweł Rzepioła [1491-1514]; [1505] →p. 3B: Jan Rożek [1504-14]; [1507] →p. 3B: cech sukienników; 1510 →p. 3B: Sroka [1443 n.]; 1512 →p. 3B: Adam kuśnierz; [1513] →p. 3B: Mik. Goływęgorz; 1513 →p. 3B: Piotr Klimek; [1514] →p. 3B: Andrzej Zięć; [1514-16] →p. 3B: Kobyłoch; 1548 droga do kościoła Ś. Wojciecha (Akta 52); 1545, 1549 droga publiczna, jak się idzie do kościoła Ś. Wojciecha (Akta s. 30, 62).

1442-71 droga do Jeżyc: 1442 →p. 3B: Bartosz młynarz; 1446 →p. 3B: Opecz [1441-67]; 1446 →p. 3B: Wojciech pisarz [1445-61]; 1465 →p. 3B: Wilda [1461-96]; 1471 →p. 3B: Konik [1448-77].

1443-62 droga do folusza miej. [→p. 2E, →p. 2C; = droga do Kokundorfu = do cegielni]: 1443 →p. 3B: Krosz; →p. 5Aa: 1454; →p. 3B: 1458 Szukała [1445-58]; →p. 3B: 1462 Wojc. Jasiński [1441-63].

1443 droga do Międzyrzecza [w XV wiodła już prawdop. przez Kokundorf] →p. 3B: Mik. Klasz.

1444-1555 droga do Kokundorfu: 1444 →p. 3B: Czamp [1441-66]; 1451 →p. 3B: Dorota wd.; 1462 →p. 3B: Wojc. Jasiński [1441-63]; 1462 →p. 3B: Jakub Gleych; 1555 droga publiczna do Kokundorfu (Akta 104).

1445-87 droga do mł. należącego do szpitala Ś. Ducha [→p. 2E; = droga nad Wartę]: 1445 →p. 3B: Hannus kramarz [1442-78]; 1487 →p. 3B: Heyda [1472-88].

1446-1575 wielka droga do Szamotuł: 1446 biegnie k. mł. [Przepadek →p. 2E] dominikanek (Dominikanie P-ń D 9a); 1454 →p. 3B: Fafko [1451-90]; 1468, 1478 →p. 3B: Wawrz. Rymarek [1467-92]; 1469 wielka droga [do Szamotuł lub Obornik] →p. 3B: Burchard [1444-89]; 1483 wielka droga do Szamotuł →p. 3B: Peszel [1441-88]; 1486 wielka droga [do Szamotuł lub Obornik] →p. 3B: Ulryk Flaschner; 1541-75 droga publiczna, wielka [do Szamotuł lub Obornik, przy osadzie plebańskiej Ś.W.] (Akta s. 18, 46, 88, 102, 114, 304); 1556 droga publiczna [do Szamotuł lub Obornik] (Zbiór akt kl. 531, dawniej Dominikanie P-ń C 41 k. 167, 172).

1450-60 droga do mł. Klizy na Wierzbaku [→p. 2E]: 1450 →p. 5Aa: Piotr pleb.; 1455 →p. 3B: Andrzej Kluk [1447-64]; 1460 droga za kościołem do mł. Klizy, k. Czerwonego Źródła [→p. 2F] →p. 3B: Buchwald [1419-72].

1455 droga do Nadolnego Młyna [= droga nad Wartę; →p. 2E] →p. 3B: Andrzej Kluk [1447-64].

1456-1576 droga do Winiar [= do młyna Klizy = do młyna Helta = droga k. Czerwonego Źródła]: 1456 →p. 3B: Andrzej Kluk [1447-64]; 1460, 1478 →p. 3B: Jerzy Bok [1455-78]; 1488 →p. 3B: Wojc. Kośmider; 1488-91 →p. 3B: Babcza [1482-91]; 1515 →p. 3B: Wałdowski [1451-1515]; 1576 wielka albo publiczna droga do Winiar (Akta s. 210, 306).

1459 droga przy cmentarzu Ś. Wojciecha, po prawej stronie idąc z miasta →p. 3B: Knobloch [1459-91].

1460 droga [do Winiar] k. Czerwonego Źródła [→p. 2F] do mł. Klizy [→p. 2E] →p. 3B: Buchwald [1419-72].

1465 droga do szpitala i kaplicy Ś. Ducha [→p. 5D]: →p. 3B: Zetowie [1440-1537]; →p. 3B: Elżbieta Mleczkowa; →p. 3B: Paweł złotnik [1441 n.].

1475 droga do mł. Kaspra Heydy [→p. 2E; = droga nad Wartę] →p. 3B: Wilda [1461-96].

1479 droga do mł. Helta [= droga do Winiar] →p. 3B: Strosberg [1430-1500].

2Ba. Wzgórze Ś. Wojciecha, zw. niekiedy Wzgórzem Ś. Jerzego.

[Wzgórze położone na N od Bramy Wronieckiej, zwane, podobnie jak sam kościół, czasem Wzgórzem Ś.W., a czasem Ś. Jerzego; przecinała je droga wychodzącą z Bramy Wronieckiej (→p. 2A). Osadnictwo na Wzgórzu Ś.W. poświadczone jest w XI/XII w. oraz po połowie XIII w. (→p. 2 i 8). Na wyniesieniu na E od drogi i wzdłuż niej, rozwinęła się cz. kościelna, skupiona wokół kościoła Ś. Wojciecha (→p. 3A). Na wyniesieniu położonym na W od drogi funkcjonowała cz. miej. (→p. 3B) i tam w 1564 powstała jurydyka Ostrorogów z Ostroroga (→p. 3C), którzy oddali swoje nieruchomości braciom czeskim (→p. 5D). Obecnie na tym drugim wyniesieniu barokowy kościół Ś. Józefa i kl. Karmelitów Bosych. W literaturze powtarzana jest błędna opinia, że na tym zachodnim wyniesieniu znajdował się kościół Ś. Jerzego (np.: Münch 69; Now. 2 s. 355, 643-644; SzPozn. 314; WiesSoc 192; Z. Kaczmarczyk, w: DzPoznania 93; ostatnio W. Gałka, O architekturze i plastyce dawnego Poznania do końca epoki baroku, Poznań 2001, s. 48). Kościół był tylko jeden – pod wezwaniem Ś. Wojciecha, czasem Ś. Jerzego albo ŚŚ. Wojciecha i Jerzego (→p. 5Aa, pod 1405, 1407).]

1244-1437 wzgórze z kościołem Ś. Wojciecha: 1244, 1376, 1387, 1389, 1405, 1437 →p. 5Aa.

1400-40 Wzgórze Ś. Jerzego (Jurgenberg): 1400 →p. 3B: Kemrerynne; 1404 Jurgenberg →p. 3B: Adamek; 1440 →p. 3B: Marcin Slang [1431 n.]; 1440 →p. 3B: Zetowie; 1460 wzgórze kościoła Ś. Jerzego →p. 3B: Jadwiga Geldnarowa.

1408-1515 Wzgórze Ś.W.: 1408 →p. 5Ac; 1412, 1434 (Wp. 7 nr 698; Wp. 9 nr 1344); 1419 →p. 3B: Szczepan Białowąs; 1515 →p. 3B: Wałdowski [1451-1515].

2Bb. Burchardowa (Burchardowej) Góra, zw. też →Czerwową Górą, Łysą Górą (Mons Calvus; nazwy o średniowiecznej metryce: Naz 214-215) lub od XVII w. także Winną Górą (Mons Vineus: Naz 244).

[Wyniesienie na N od Wzgórza Ś.W. Prawie do końca XVI w. u jego podnóża znajdowały się ogrody, winnice i dziedziny (część z nich należała do osady kościelnej, cz. do miasta). Ok. 1592 na górze usytuowano cmentarz luteran, a następnie ich zbór i in. zabudowania (→p. 5D). Sondażowe badania archeologiczne ujawniły materiał z pełnego średniowiecza, m. in. naczynia i kafle (Kaczmarek 1/1, 338).

Nazwy Burchardowa (Burchardowej) i Czerwowa pochodzą najpewniej od nazwisk jej dzierżawców, mieszczan pozn.: Burchardów i Czerwo Bukwiczów. Natomiast Łysa Góra może nawiązywać do topografii (brak szaty roślinnej) albo do dawnych wierzeń, na które powoływano się na początku XVII w., opisując odbywające się na Łysej Górze sabaty czarownic⁵Marcin z Kłecka, Proca na Ministry, y na wszystkie heretyki, Kraków 1607, s. 87, pisał, że „kilkadziesiąt czarownic na mękach wyznało, że z nimi kilkaset dyabłow na Łysej gorze w Poznaniu tańcowało... ze sobie tam czarci seym z czarownicami uczynili” (za: ŁukDys 197). O tajemnych schadzkach czarownic na Łysej Górze też w: Kronika jezuitów poznańskich (młodsza), t. 1: 1570-1653, Poznań 2004, s. 148; nazwa ta występuje już w XV w., a więc przed pojawieniem się tam luteran (ŁukDys 110, niesłusznie pisze, że dopiero po wybudowaniu na górze zboru, jezuici nazwali ją szyderczo Łysą)⁶MikaOpisy 372 (indeks), pod hasłem Czerwowska Góra odesłał do (góry) pogrzebowej żydowskiej. Tę rolę pełniła jednak →Muszyńska albo Musza Góra.

Od końca XV w. wymieniana jest w znanych źródłach winnica Naramowskich pod Łysą Górą, obdarzona król. libertacją →p. 3D.]

1376, 1380 winnice obok kościoła Ś. Wojciecha, na wzgórzu, nal. do pleb. Ś. Wojciecha →p. 5Aa.

1441-81 dziedzina, winnica, ogród, dom: 1441 dziedzina Pawła Bichty na górze za Ś. Wojciechem →p. 3B: Bichta [1431-57]; 1447 ogród czyli winnica Mik. Momota w dziedzinie Winiary i pod górą →p. 3B: Momot [1444-53]; 1455 ogród Małg. Burchardowej na górze k. mł. mnichów →p. 3B: Burchard [1444-89]; 1477 dom Winc. Ozgi za Ś. Wojciechem i obok góry →p. 3B: Ozga [1467-77]; 1481 winnica na górze →p. 3B: Tomal z Winiar [1450 n.].

1452-69 Góra Burchardowej, Burchardowa (mons Burchartowey, Burcharthowa gora): 1452 ogród Jana Odorfa k. Góry Burchardowej →p. 3B: Jan Odorf; 1469 ogród k. Burchardowej Góry →p. 3B: Tomasz.

1490 dom narożny przy Łysej Górze →p. 3B: Zetowie [1440-1537].

1516 rola czyli góra, którą Naramowski sprzedaje Janowi [Czerwo] Bukwiczowi →p. 3B: Zetowie [1440-1537].

1549 król Zygmunt August wyraża zgodę na wykupienie przez radę m. Poznania sołectwa →Bonin w Winiarach od sołtysa wsi miej. Winiary [szl.] Stan. [Pawłowskiego] Kokoszki, który m. in. usiłował przywłaszczyć sobie Łysą Górę (Mons Calvus) i nie uznaje jurysdykcji miej.; król nadaje Łysą Górę na własn. miastu (PmP nr 123) [nadanie chyba nie zostało zrealizowane, →niżej].

1553 Stan. Pawłowski Kokoszka sprzedaje Janowi Krzyżanowskiemu dworzaninowi królewskiemu folw. Bonin i Łysą Górę, 3 ł. wolne i 7 zagr. w Winiarach (MS 5 nr 6092).

Ok. 1592 własn. kościelna: pleb. Ś. Wojciecha wydzierżawia Łysą Górą luteranom na cmentarz [który funkcjonował tu do początku XIX w.] →p. 5D.

1630, 1640 rada m. Poznania na prośby ewangelików zakazuje wybierania gliny na Łysej Górze (Wilkierze 2 nr 157, 173).

2C. Cegielnia miej.

[Wzm. 1407 (WiesSoc 194); położona nad rz. Bogdanką, przy drodze do Kokundorfu, k. folusza miej. (→p. 2E).]

1441-62 droga do cegielni →p. 2A.

1444-93 cegielnia: 1444 →p. 3B: Adam Ruchocki; 1446 →p. 3B: Dreher [1441-96]; 1446, 1458, 1461 cegielnia k. walkmłyna →p. 3B: Piotr Strzeszich [1446-77]; 1448 →p. 3B: Wojc. Jasiński [1441-63]; 1453 →p. 3B: Wojc. Lubanie [1451-53]; 1456, 1494 →p. 3B: Czarny [1443-97]; 1459 →p. 3B: Katarzyna; 1479 →p. 3B: Więcław; 1481 →p. 3B: Małg. Broszczyna; 1481 →p. 3B: Bogumił [1447-81]; 1486 →p. 3B: Albrecht Czilig; 1491 →p. 3B: Wilda [1461-96]; 1493 →p. 3B: Stefan Engelhard [1491-93].

2D. Łaźnia? [Może jednak chodzić albo o łaźnię przy szpitalu Ś. Ducha lub jakąś publiczną →ŁukObraz 1, 65-67; Kaniecki 586-587.]

1457 łaźnia [na Gasce? →p. 3B], naprzeciw ogrodu Pawła Bichty →p. 5Aa; 1590 Wojciech szklarz [z osady plebańskiej Ś.W.] w swoim testamencie przeznacza drobną sumę na łaźnię [gdzie?] dla ubogich (Akta 278).

2E. Młyny.

[Przedm. Ś.W. otaczały młyny zakładane w różnym czasie na rzekach Bogdanka, Wierzbak i Warta. Stanowiły własn. klaszt., miej., król., czasem cz. młyna nal. do miasta, a cz. do króla. Często zmieniały swoje nazwy, pochodzące zwykle od aktualnych dzierżawców, stąd trudności z ich identyfikacją. Wszystkie wymienione niżej młyny leżały w par. Ś. Wojciecha. Nie zamieszczam tu informacji o młynach nal. do par. Świętego Wojciecha, ale zbudowanych poza Przedm. Ś.W., jak położony między Jeżycami i Sołaczem Młyn Niestachowski, mł. sołecki w Jeżycach i inne, o których →p. 5Ab.]

Boka →niżej: Podgórny; Buchwalda →niżej: Kończak.

→Cietrzewka lub Cietrzewski Młyn pana Sobockiego [pomyłkowo umieszczony w par. Ś. Wojciecha?] →p. 5Aa: 1508.

Dębnik, Folusik, Folusz Mały, Zamszowy Młyn →niżej: Heydy mł.

Dominikanów Młyn [I] (Molendinum Fratrum Predicatorum, Molendinum Monachorum, Molendinum Conventus Sancti Dominici) – na Wierzbaku, za Burchardową (Łysą) Górą, dokładna lokalizacja nie jest znana (w haśle →Bogdanka błędnie opisano jego położenie na rz. Bogdance). Wymieniany jako własn. dominikanów pozn. od 1253 i 1257 (Wp. 1 nr 321, 352 [= Wp. 2 nr 777 – tu lokalizacja na Wierzbaku]); także: →p. 3B: pod 1455, 1465, 1478 (dominikanie pozn. 1447-1531), 1481 (Tomal z Winiar 1450 n.).

Dominikanów Młyn [II] – na lewym brzegu Warty i poniżej ujścia do tej rzeki Bogdanki (fosy miej.), naprzeciw Kapitulnego Młyna (zbudowanego na prawym brzegu Warty), na Groffowych Łąkach. Wymieniany jako własn. dominikanów pozn. 1403 (Wp. 7 nr 483 – mł. na Warcie, poniżej młyna nal. do szpitala Ś. Ducha) i 1407 (SBP s. 63-64 nr 103 – rajcy pozn. poświadczają, że Piotr Dreher oddał Niklosowi Kończakowi swój mł. na Warcie, z którego płaci czynsz dominikanom). Młyn ten (lub inny, zbudowany w tym samym miejscu, bo o naszym po 1407 nie ma informacji) nal. w XVI w. do mieszczańskiej rodziny Groffów, a od 1635 wymieniany jest znów jako dominikański (Naz 368-369). Wzm. z 1407 wskazuje, że mógł to być mł. znany w XV w. jako Kończak (niżej).

Folusz, walkmłyn (walkmol, walkmole) – przy stawie (bez nazwy) rz. Bogdanki, k. cegielni miej., ok. 0,5 km na W od murów miasta, przy drodze do Kokundorfu (w połowie dzisiejszej ul. Młyńskiej); uwidoczniony m. in. na mapie Rzepeckiego (→p. 7A; też Kaniecki 377; WiesSoc 194). Za foluszem kończyły się tereny miej. Wymieniany od 1413, kiedy stanowił własn. król. (Wp. 7 nr 711). Następnie cz. młyna nal. do mieszczan pozn.: 1470 i 1491 do Tomasza Bogdanki (ACC 49, 117v; CP 14, 630; PG 10, 147), w 1472 Jerzego Boka burm. pozn. (PG 8, 162). W 1514 król Zygmunt zgadza się na wykupienie cz. folusza na potrzeby miasta (MS 4 nr 2254). Też →p. 3B: 1446 (Dreher 1441-96), 1446 (Stanisław młynarz 1444-48), 1446, 1461 (Piotr Strzeszich), 1448, 1462 – staw przy foluszu (Wojc. Jasiński), 1499 (Jan Szwymer 1496-99); →p. 5Aa: pod 1508.

Groffów →wyżej: Dominikanów Młyn [II].

Helta – na Wierzbaku, za Burchardową Górą (nie jest ident. z Podgórnym, bo młyny te wymieniono osobno w rejestrze poborowym z 1508, →p. 5Aa); też →p. 3B: 1479 (Strosberg 1430-1500); →p. 5Aa: pod 1510 (Naz 370-371).

Heydy – na Bogdance (fosie miej.), za kl. Dominikanów, przy stawie bez nazwy →p. 3B: 1475 (Wilda 1461-96). Wymieniany od 1467 (w tym roku własn. Kaspra Heydy, który kupił go od Naramowskich: AR nr 1088) do 1510. Może ident. z wspominanym od 1534 do końca XVIII w. Zamszowym Młynem (mł. białoskórników), który zw. był też Dębnikiem, Foluszem Małym i Folusikiem, a leżał na wyspie u ujścia Bogdanki (fosy miej.) do Warty i za kl. Dominikanów (Naz s. 374, 399-400; Kaniecki s. 377-378, 388). Też →p. 5Aa: pod 1508.

Klizinej, Klizy, Klizów →niżej: Podgórny.

Kończak (→Conkzacz, mł. niezident. k. Poznania), Kunczy, Buchwalda – na lewym brzegu Warty, między mł. należącym do szpitala Ś. Ducha a mł. sołtysów winiarskich (→niżej: Podolny Młyn). W 1415 obok mł. Kończak wymieniono (czy kolejny i niedawno powstały mł.?) Młoda (→p. 2F). Mł. Kończak wymieniany 1415-1512 (Naz 376): sprzedany przez braci Kończaków Grzegorzowi Buchwaldowi w 1442, a ten sprzedał go Jerzemu Zetowi →p. 3B: 1472 (Buchwald 1419-72), w 1477 wspomn. jako posag Anny Zetówny ż. Ulryka Helta (różny od młyna Helta). Też →p. 3B: 1508 (Gertruda). Możliwe, że jest ident. z Dominikanów Młynem [II].

Młoda mł.? →wyżej: Kończak.

Młyn szpitala Ś. Ducha – na lewym brzegu Warty, blisko ujścia do Warty rz. Bogdanki (fosy miej.). Wymieniany od 1403 (Dominikanie P-ń A 3) do 1704 (Naz 392-393). Też →p. 3B: 1445 (Hannus kramarz 1442-78), 1445-87 (szpital i kaplica Ś. Ducha 1445-95), 1469 (Marcin Wołek 1447 n.), 1472 (Buchwald 1419-72), 1482 (Tomal z Winiar 1450 n.), 1487 (Heyda 1472-88). Też →Kaniecki 384-385.

Nadolny, Pierzny →niżej: Podolny.

Piła – mł. miej., na Bogdance, naprzeciw Zamszowego Młyna; wzm. 1506-1779 (Naz 388).

Podgórny Młyn – zw. też (od nazwisk dzierżawców mł.) Klizinej, Klizy, Klizów 1406-60, potem Jerzego Boka 1460-78, zw. także Podgórnik lub Podgórny 1508-1913, Wysokie Koło 1632 (Kaniecki 389, uważa jednak młyn z wysokim kołem za osobny). Położony na Wierzbaku, za Burchardową Górą i k. Czerwonego Źródła, przy stawie bez nazwy z groblą →p. 3B: 1460 (Jerzy Bok 1455-78), na E od Młyna Przepadek; oznaczony m. in. na mapie Rzepeckiego →p. 7A (ŁukObraz 1, 187; Naz 375). Własn. plebana kościoła (od 1471 koleg.) Ś. Marii Magd. w Poznaniu. Też →p. 5Aa: pod 1420, 1448, 1450, 1453, 1508; →p. 3B: 1420-60 (Kliza), 1455 (Andrzej Kluk 1447-64), 1460 (Buchwald 1419-72), 1472 (Szamotulscy), 1478 (Jerzy Bok 1455-78), 1472 (plebani i kanonicy Ś. Marii Magd. 1445-87), 1478 (Jakub z Troskotowa). Też Kaniecki 379-380.

Podolny Młyn – wymieniany od 1432. Własn. sołtysów winiarskich, tj. rodziny Bogatych (o nich →p. 3B: 1404-65) i dziedziczących po nich Piórów z Winiar (o nich →p. 3B: 1444-79). Może leżał przy ujściu Wierzbaka do Warty i może ident. jest z Pierznym Młynem 1403-28 (Naz 388); może być też ident. z Nadolnym Młynem, który leżał na polu Bonin we wsi Winiary (MPń I 291, 47) i wymieniany jest od 1447 (Naz 388-389). Też →p. 3B: 1455 (Andrzej Kluk 1447-64), 1469 (Pióro 1444-79), 1469 (Marcin Wołek 1447 n.), 1472 (Buchwald 1419-72). Też Kaniecki 386.

→Przepadek (w haśle tym dalsze informacje) – na Wierzbaku, pod Burchardową Górą, znany od 1296 (Naz 380-381); oznaczony m. in. na mapie Rzepeckiego (→p. 7A); zbudowany przy jez. Trzepadko dominikanów (→p. 2F). Własn. dominikanek Ś. Katarzyny. Też →p. 5Aa: pod 1407, 1580; →p. 2A: 1419-46 (droga do mł.); →p. 3B: 1466 (Jan młynarz 1448 n.), 1472 (Szamotulscy), 1531 (dominikanie pozn. 1447-1531). Też Kaniecki 385.

Wysokie Koło →wyżej: Podgórny Młyn.

2F. Wody.

[Wody rzek Warty oraz Wierzbaka i Bogdanki (fosy miej.) stanowiły granice Przedm. Ś.W. Wewnątrz tego obszaru znajdowały się inne, dziś już nieistniejące, cieki wodne.]

→Czerwone Źródło – wypływało albo ze zbocza wysoczyzny przy Podgórnym Młynie, albo ze stoku Burchardowej (Czerwowej) Góry, przy mł. Klizy (→p. 2E). Wzm. ok. 1430 (→p. 3B: Piotr Kostrzyński) i w 1460 (→p. 3B: Buchwald 1419-72, Kliza 1420-60). Też Kaniecki 113-114.

→Czesnapaza i →Kąt – 1415 rada m. Poznania wydzierżawia Mik. Toczkowi obie wody za młynem Kończak i Młodą (SBP nr 230). Wg Kanieckiego s. 112, 273 ryc. 96, nazwa Kąt odnosi się do rz. Wierzbak, a Czesnapaza – do starorzecza tej rzeki; też →Naz s. 300, 308, 376.

Trzepadko jez. – przy mł. dominikanek Ś. Katarzyny (→p. 2E: Przepadek), własn. dominikanów pozn. Wymieniane od 1244 do XVI w. bez nazwy własnej (jezioro dominikańskie). Dopiero w notach dorsalnych z XVII w. i wzmiankach po 1740, dot. dokumentów średniowiecznych dominikanów, jezioro określane jako „Trzepadko” lub „Trzepodłko” (Zbiór akt kl. 531, dawniej Dominikanie P-ń C 44 k. 167, 177). Ta późniejsza nazwa pochodzi zapewne od równie późnej nazwy mł. dominikanek: 1635, 1653, 1658 wymieniani są młynarze Przepadłko, w 1677, 1699, a w 1724 mł. Przepadek lub Przepadłek (MikaOpisy s. 84, 93, 97, 110, 125, 175); jezioro zaznaczone m. in. na mapie Rzepeckiego (→p. 7A). Nie wiemy, która z nazw, Trzepadłko czy Przepadłko, jest wcześniejsza. Nazwa Przepadek utrzymała się do czasów współczesnych. Możliwe, że chodzi tu o błędną lekcję (już z XVII w.) litery T jako P lub odwrotnie. Jezioro zasypane w latach trzydziestych XX w., obecnie w tym miejscu boiska AZS (Naz 334-335).

Bez nazwy własnej wymieniane są: staw z groblą przy Podgórnym Młynie (→p. 2E), dwa stawy na fosie miej. (rz. Bogdanki) między Bramą Wroniecką a kl. Dominikanów (o jednym ze stawów →p. 2E: Heydy młyn, o dwóch stawach →Kaniecki 388); dalej staw przy foluszu czyli walkmłynie →p. 2E; w XV w. staw rz. Bogdanki⁷Przypuszcza się, że w czasie lokacji miasta cz. wód Bogdanki skierowano na N do fosy miej. Natomiast pozostała cz. jej wód płynęła starym korytem przez Poznań. U stóp Wzgórza Zamkowego Bogdankę spiętrzono na potrzeby młyna (Kaniecki 111), blisko murów miej., na lewo od Bramy Wronieckiej, zasilający wodociągi miej. [teren późniejszego Pl. Sapieżyńskiego, obecnie Pl. Wielkopolskiego, staw zasypano ok. 1880] (S. Paternowski, Finanse miasta Poznania w wiekach średnich, Poznań 1937, s. 19).

O domniemanym zakolu rz. Warty, sięgającym w XIII w. do szpitala Ś. Ducha →p. 5D.

2G. Ulica.

1441 Piotr Król [→p. 3B] rezygnuje cz. ogrodu, położonego po lewej stronie idąc do Ś. Jerzego, zaczynając od ulicy (platea⁸Platea – określenie to w źródłach często stosowano w odniesieniu do przedm., lecz w naszych wzmiankach to najpewniej ulica (droga)) aż do [ogrodu?] Bartosza strycharza [→p. 3B] (MPń I 297, 65); 1481 ulica między dwoma ogrodami →p. 5Aa; 1555 ulica, jak się idzie do kościoła (Akta 98); 1558, 1559, 1567, 1595 ulica [przy osadzie plebana Ś. Wojciecha] (Akta s. 126, 128, 270, 288); 1570 platea Sancti Adalberti (Akta 190), 1616 na ulicy, jako zowią Święto Woycieskiey (ŁukDys 153).

2H. Groffowe Łąki.

[Podmokłe łąki między Bogdanką (fosą miej.), rz. Wartą i Wierzbakiem, własn. m. Poznania. Na ich południowym obrzeżu wybudowano szpital i kaplicę Ś. Ducha (→p. 5D), a na południowo-wschodnim, blisko fosy miej., kutlof żydowski, wymieniany od 1542 (J. Kądziołka, Finanse miasta Poznania 1501-1648, Poznań 1960, s. 58; ŁukObraz 1, 10). Nazwa łąk pochodzi od nazwiska mieszczan pozn., dzierżawiących w XVI w. mł. na Warcie (Dominikanów Młyn II →p. 2E): 1563 i 1583 mł. Groffów (MikaOpisy s. 10, 32). Z czasem ustaliła się nazwa Grochowe lub Dominikańskie Łąki (Naz s. 59-60, 217). Na Groffowych Łąkach stały jeszcze młyny: Kończak (= Dominikanów Młyn [II]?), mł. szpitala Ś. Ducha oraz prawdop. Zamszowy (= Heydy?) i Podolny (→p. 2E). Tereny te wykorzystywane były przez mieszczan na ogrody i łąki (np. mapa Rzepeckiego →p. 7A). W XVI w. poprowadzono z Winiar przez łąki do miasta rury wodociągowe (Kaniecki 608). Jeszcze w połowie XIX w. stało tam „kilkanaście domków drewnianych” (ŁukObraz 1, 10). Ślady osadnictwa pochodzą z XIII-XVIII w. (Kaczmarek 1/1, 293-295).]

3. Własn. podzielona. 3A. Część kościelna.

[Poznań otaczały niewielkie osady o charakterze miej., podlegające wyłącznie zwierzchnictwu właściciela gruntu, posiadające własną jurysdykcję sąd. i administracyjną, ale nie posiadające praw miej. W literaturze nazywane są jurydykami; o ich kształtowaniu się, ostatecznej likwidacji w 1797 i włączeniu do Poznania →KulTop, oraz →Święty Marcin, p. 3B. O księgach jurydyki Ś.W. →p. 7A.

Część kościelna Przedm. Ś.W. ukształtowała się prawdop. najpóźniej w XV w. wokół kościoła Ś. Wojciecha, czyli na wschodnim wyniesieniu Wzgórza Ś.W. (→p. 2). Określana była jako fundus, dos, przedm. lub miasteczko⁹W księdze osady pleb.: 1546 suburbium S.A. in dote plebanali, 1548 preurbium S.A. dotis plebanalis, 1552 fundus et iurisdictio ecclesie S.A., 1560 fundus S.A., 1570 fundus plebanalis (Akta s. 40, 50, 86, 190). W rejestrach poborowych: 1577/78 S.A. parochia in Posnaniensi suburbio, 1580 plebanatus (co pewnie nal. rozumieć jako cz. plebana), 1583 i 1619 suburbium S.A. (→niżej: Pobór). Termin „miasteczko” pojawia się w XVIII w. (KulTop 257, przyp. 67). KulTop 22, błędnie: „Gdy na przedmieściach św. Wojciecha i św. Marcina wytworzą się jurydyki, wówczas nazwą przedmieścia określane będą jedynie te grunty, które podlegały jurysdykcji miejskiej” i zwykle dopowiadano, że chodzi o uposażenie pleb.¹⁰W księdze osady Ś.W. kilka razy określenie „fundus canonicalis” (Akta s. 218, 220, 224, 228, 231). Plebanem był w tym czasie Marcin z Mościsk (1579-88) penitencjarz kat. pozn. Być może był on też kanonikiem kat Informacje o osadzie kościelnej Ś.W. przechowały zwłaszcza źródła kościelne (ACC) i księgi osady z XVI-XVIII w. (→p. 7A), nieliczne zaś pochodzą ze źródeł miejskich pozn. (AR, MPń). Część ta zajmowała niewielki i zwarty obszar na wschodnim wyniesieniu Wzgórza Ś.W., ok. 4,5 ha (A. Rogalanka, w: DzPoznania s. 169 rys. 7), otoczony terenami miej. Od W jego gran. stanowiła droga wychodząca z Bramy Wronieckiej i przecinająca wzgórze (dziś ul. Święty Wojciech); jej prawe ramię biegło dalej do Podgórnego Młyna i Winiar (między osadą i Burchardową Górą), wyznaczając gran. od N. Od E osada graniczyła z Groffowymi Łąkami, a od S z nal. również do miasta Gaską oraz z budynkami szpitala i kaplicy Ś. Ducha.

Rozplanowanie tej części zakończono najpóźniej na początku XVI w. Świadczą o tym informacje w najstarszej zachowane księdze osady plebańskiej z 1537-98 (Akta) oraz przekazy kartograficzne z XVIII w. pokazujące układ, który ze względu na ukształtowanie terenu niewiele zmienił się od średniowiecza. Centrum osady stanowił kościół z przyległym placem, szkołą, domem pleb. i pobliskim cmentarzem (→p. 8). Parcele rozplanowano regularnie, wymierzając je wzdłuż dwóch dróg biegnących przez osadę:

1) po prawej stronie drogi idącej z miasta (już w XVI w. zw. ul. Święty Wojciech →p. 2G) i przecinającej wzgórze; ta cz. osady była gęsto zabudowana, domy (jak pokazują transakcje kupna-sprzedaży, które wymieniają dwóch sąsiadów) sąsiadowały ze sobą, zwrócone były frontem do drogi (wzm. o domach czy działkach „przy ulicy” oraz o domach narożnych), za domami zostawiono niewielkie działki gospodarcze (np. Akta s. 10, 62, 88), zakładano też ogrody (też ogródki różane) i sady (Akta s. 10, 62, 88, 96);

2) po obu stronach starej drogi do Winiar, równoległej do ul. Święty Wojciech (→p. 2 i 2A); tu zabudowa luźna, skupiona wokół kościoła, a zabudowania na wschodnim, dość stromym zboczu wzgórza, były nieliczne. Domy w osadzie były drewniane (Akta s. 70, 136, 190, 192, 204, 208, 212, 214, 274). Powtarzają się informacje o parcelach (działkach) „dawno” wymierzonych (Akta s. 50, 76, 90, 100, 110, 116). Osada miała charakter miej. Nie prowadzono na jej terenie działalności rolniczej.

Ludność osady w XV w. WiesSoc 193, szacuje na ok. 50 rodzin. Dla XVI w. dysponujemy jedynie informacjami z rejestrów poborowych (→niżej). Duża liczba rzem. w 1563 oznaczać może, że w osadzie rozwinęło się chałupnictwo lub funkcjonowała manufaktura, zorganizowana zapewne przez mieszczan pozn., zatrudniających mieszkańców osady kościelnej, a pewnie też miej. części Przedm. Ś.W. i m. Poznania. Jej rozwój zahamował lokalny pożar w 1567 (→niżej: Pobór). Księga osady potwierdza, że w l. 1537-98 w sposób ciągły mieszkały tutaj osoby o różnych zawodach (Akta). Szczególnie liczni byli garncarze (ok. 20 osób), krawcy (ponad 10 osób) i rzem. związani z sukiennictwem (ok. 15 tkaczy i sukienników). Wymieniani są też (od jednego do kilku reprezentantów in. zawodów): bednarz, cieśla, czapnik, kaletnik, karczmarz, kołodziej, kowal, kramarz, kupiec, kuśnierz, łaziebnik, młynarz, mydlarz, piekarz, piwowar, prasoł, rybak, rzeźnik, stelmach, szewc, szklarz, woźnica¹¹Mieszkanie w osadzie kościelnej i przyjęcie tutejszego prawa niosło za sobą konsekwencje: rzemieślnicy nie mogli nal. do cechów pozn., przyjąć prawa miej. w Poznaniu oraz sprzedawać w mieście swoich towarów – ten ostatni zakaz był jednak nagminnie łamany (KulTop 128-135; Z. Kulejewska-Topolska, w: DzPoznania 408). Rekompensatą były niższe ceny nieruchomości (J. Kądziołka, Finanse, op. cit., s. 39, 66-67, 70). Nie wszyscy mieszkańcy posiadali obywatelstwo osady, także ci, którzy mieli tu nieruchomości (częste są wzmianki o mieszczanach pozn. kupujących nieruchomości na terenie osady; przyjęcie zresztą obywatelstwa osady, nie musiało oznaczać rezygnacji z pr. miej. w Poznaniu: KulTop 129-131).

Osada podlegała zwierzchnictwu właściciela gruntu: najpierw była nim kapituła kat. pozn., potem pleban Ś. Wojciecha. Nie wiemy, jak i kiedy dokonała się ta zmiana. Zapewne kanonicy zostawali plebanami i tak osada uznana została za własność plebańską. Dowodnie w latach trzydziestych XVI w. pleban był już właścicielem osady: nazywany był panem dziedzicznym gruntu¹²W 1637 pleb. Ś. Wojciecha nazwany został „dominus absolutus dicti fundi” (KulTop 308, przyp. 49) (dominus hereditarius fundi: Akta 32), płacił podatki państwowe (→niżej: Pobór) i pobierał nal. mu czynsz ziemski (XVI w. w osadzie kościelnej Ś.W. płacono plebanowi czynsz ziemski zwyczajowo na ś. Marcina [11 XI] od 2 do 9 gr, rzadko więcej, oraz dawano od 1 do 6 kogutów lub kapłonów, zbierano się też na wynagrodzenie dla nauczyciela). Przypuszczać można, że ludność osady ponosiła na rzecz plebana opłaty z racji wykonywanego rzem.¹³Dopiero z początku XVII w. pochodzą pierwsze znane statuty cechowe wydawane przez plebanów dla rzemieślników osady Ś.W.: 1601 dla cechu krawców, szewców, kuśnierzy, kołodziejów, piekarzy i in. rzemieślników (Cechy Poznań 459 [potwierdzenia dok. z 1601: sygn. 460-465]; 1615 dla cechu szewców (Cechy Poznań 489 [potwierdzenie dok. z 1615: sygn. 554]) (→KulTop 135). Natomiast kapituła kat. pozn. zachowała pr. prezenty oraz pr. do części dochodów z terenu par. (→p. 5Aa).

Pleban nie zarządzał sam osadą, lecz powoływał ławników na czele z podwójcim oraz (od lat sześćdziesiątych XVI w.) rajców z burmistrzem. Urzędnicy ci wybierani byli przez pleb. z wąskiej grupy mieszkańców¹⁴Stanowili oni elitę lokalnej społeczności; pełnili też w osadzie inne funkcje (m. in. zwykle powoływano ich na pełnomocników sąd.). Przykładowo: Franciszek Redar sukiennik był witrykiem 1555 i podwójcim 1548-56; Szymon Lasek starszym bractwa NMP przy kościele Ś. Wojciecha 1567 oraz długoletnim rajcą, zastępcą burm. i burm. 1560-91; Wojc. Szklarz starszym bractwa literatów 1570 oraz rajcą 1576, 1585-86, 1593 i burm. 1587-88, 1593-95; z kolei krawiec Wojc. Stasiński (Straszyński) starszym bractwa literatów 1569-70 oraz wieloletnim ławnikiem i rajcą 1560-63, 1566-70, 1572-76, 1587-90 (Akta 48 n.). Tryb ich mianowania przez plebana wyraźnie opisano w 1589 (Akta 230-234). Powoływani byli na wiele lat i akceptowani byli na swoich funkcjach przez kolejnych plebanów. Był to zalążek samorządu, ograniczony do spraw sąd. (o czym niżej) oraz zbierania nadzwyczajnych podatków państwowych (niewątpliwie rajcy osady dysponowali spisami osób zobowiązanych do płacenia poborów, →MikaOpisy 83; KulTop 111-113). Może rada zbierała też czynsz ziemski dla plebana i realizowała uchwały o lokalnej kontrybucji, jak w 1589 na uposażenie pisarza, będącego także kierownikiem szkoły (Akta 234). Jurysdykcji rady podlegali wszyscy mieszkańcy. Rada stosowała pr. magd.; dysponowała, tak jak mieszkańcy in. jurydyk (KulTop 112), księgami „Weichbildu saskiego” i „Zwierciadła saskiego” (Akta 262-267). Spisane w nich postanowienia były podstawą wydawanych orzeczeń sąd.; księgi te były dostępne też dla pełnomocników sąd. stron sporu (Akta 250-268).

Pleban lub jego komendarz rzadko uczestniczyli w posiedzeniach sądu. Zwykle sam podwójci z ławnikami (lub burm. z rajcami) rozpatrywał wniesione sprawy. Najczęściej do księgi wnoszono sprawy niesporne: akty kupna-sprzedaży, dzierżawy nieruchomości, testamenty, długi, oprawy posagowe itp. W księgach późniejszych (→p. 7A) wpisywano też przyjęcia do pr. miejskiego osady, których nie ma w księdze najstarszej. Sąd urzędował niekiedy w domu plebana (Akta s. 156, 290), komendarza (Akta 48), burmistrza (Akta s. 190, 210), przyjmował też zeznanie w domu prywatnym (Akta s. 242-244), ale miał niewątpliwie stałą siedzibę (dom pisarza?; notarius civilis był zarazem kierownikiem szkoły: Akta 234 – 1589).

Informacje odnoszące się na pewno do cz. kościelnej są w XV w. nieliczne. Te niepewne opatrujemy komentarzem.]

 

1430 dom ze stodołą i zagrodą przed Bramą Wrocławską! [recte: Wroniecką]; do pleb. Ś. Jerzego nal. 7 gr, a do miasta 2 gr czynszu [nieruchomość na granicy cz. miej. i kościelnej?] →p. 3B: Kachna Biała; 1432 ogród położony naprzeciw kościoła Ś. Wojciecha [na gruncie kościelnym?] →p. 3B: Marcin zięć Kellera; 1444 do plebana nal. czynsz (5 gr i kogut) z działki k. szkoły, położonej naprzeciw kościoła Ś. Wojciecha; działkę kupuje uczc. Mikołaj z Kłecka [pow. gnieźn.] od Bartosza (MPń I 292, 39); 1446 Jan Omexa z osady kościelnej? →p. 3B; 1447 ogród położony przy ogrodzie pleb. Ś. Wojciecha i naprzeciw kościoła →p. 3B: Bichta 1432-57; 1461 [z cz. kościelnej pochodzili:] Mac. Małymaćko właśc. domu i placu na rogu, po prawej stronie idąc z ul. Wronieckiej do kościoła Ś. Wojciecha, Jakub Slang i Andrzej Struś starsi bractwa garncarzy [por. Struś i Slang z cz. miejs. 1448-1516 i 1431 n.], dalej śwd. dok. oficjała pozn. Świętosław przedmieszanin (suburbanus; ACC 41, 104, →p. 5C); 1463 ogród położony między ogrodami pleb. Ś. Wojciecha [na gruncie osady kościelnej?] →p. 3B: altaryści z kościoła Ś. Marii Magd. 1444-88; 1469 dom z zagrodą k. kościoła Ś. Wojciecha, za domem pleb. [na gruncie kościelnym?] →p. 3B: Dorota Ortylowa; 1470 [z cz. kościelnej pochodzili:] starsi bractwa literatów: Szymon Lasek i Stan. Uniejewski (AE XII 183); 1481 ogród Jana Małego między [ogrodem?] Mik. Kryspina i ulicą →p. 5Aa; 1523 wd. Bialina (Balyna) karczmarka z osady kościelnej →p. 5Aa; 1589 Walenty Ozimina wspomn. jako zm. [mieszkaniec osady kościelnej] →p. 5C.

Pobór: 1508-83 podatki państwowe płacone z par. i gruntu plebańskiego (szos, czopowe): 1508 pobór z par. (ASK I 3, 26v-27 = MikaOpisy 2); 1563 z cz. Marcina Przeborowskiego prep. Ś. Wojciecha (in eodem fundo plebanali S. Adalberti) od 75 rzem. 15 zł (ASK I 5, 245 = MikaOpisy 12); 1567 z cz. Marcina Przeborowskiego podwójny szos od 25 różnych rzem. po 8 gr, od 15 komor. po 7 gr, od 2 spalonych karczem po 6 gr; razem 20 zł i 17 gr (ASK I 5, 338v = MikaOpisy 18); 1577/78 prep. kościoła Ś. Wojciecha płaci całą kontrybucję 10 zł z Przedm. (suburbium) Ś.W. (ASK I 3, 730v = MikaOpisy 24); 1580 pobór z par. (ASK I 3, 165-166 = ŹD 43); 1580 pobór z Przedm. (suburbium) Ś.W.: z cz. pleb. (plebanatus) podwójny szos 10 zł, od 8 rzem. po 15 gr, od 13 komor. po 6 gr, od 4 kotłów do palenia gorzałki po 24 gr, razem 19 zł 24 den.; czopowe od 450 kwart gorzałki po 3 den. 2 zł 15 gr, razem 12 zł 9 den. (ŹD 48); 1583 pobór z Przedm. (suburbium) Ś.W. [chodzi o cz. plebana]: podwójnego szosu 10 zł, od 8 różnych rzem. po 15 gr, co daje 4 zł, od 12 komor. po 6 gr, co daje 2 zł 12 gr (ASK I 4, 720 = MikaOpisy 34); 1619 pobór łanowego z Przedm. Ś.W.: podwójny szos 10 zł, od 16 rzem. po 15 gr, od 10 komor. po 6 gr, od 4 piekarzy po 15 gr, od 1 komor. 6 gr, od 3 kramarzy po 15 gr, od kotła gorzałki 24 gr, od wyszynku 12 gr (MikaOpisy 67).

3B. Część miejska¹⁵Tłumaczymy występujące w źródłach słowa następująco: area = działka, campus = pole, curia = zagroda, domunculum (czyli dom złożony z izby i komory, czasem jednoizbowy) = domek, domus = dom, hereditas = dziedzina, hortus (ortus) = ogród, planicia, planicies = parcela, vinea = winnica. Czasem znaczenie poszczególnych terminów mogło być jednak inne. Przykładowo „hortus” nie zawsze oznaczał ogród (AR nr 1811: hortus seu curia, AR nr 1605: hortus seu vinea; przykładowo tutaj: 1473 ogród czyli łąka →Benedykt Henrigk, 1481 ogród czyli folwark →Wilda [1461-96], 1495 ogród czyli winnica →p. 3D), „domus” to nie tylko dom (1475 dom albo dziedzina →Ludwik tkacz [1469-82], 1491 →Struś [1448-1516]), „area” to nie zawsze działka (1475 działka albo dziedzina →Czeuchner [1453-75]), a „curia” nie musiała być zwykłą drewnianą zagrodą kmiecą lub zagrodniczą, lecz okazalszym budynkiem. Pozostawiamy pojawiającą się niekiedy pisownię z wielkiej litery przezwisk urobionych od nazw zawodów, nie mając pewności, czy były to przydomki, czy tylko określenia wykonywanego zawodu.

[Granice części miej. wyznaczały rzeki Warta, Bogdanka i Wierzbak, a od W folusz na Bogdance (wewnątrz tego obszaru, wokół kościoła Ś. Wojciecha, ukształtowała się cz. kościelna →p. 3A). Tak granice części miej. odczytać można na przekazach kartograficznych z XVIII w., a zwłaszcza na mapie Karola Grunda z 1780 i mapie z 1784 (→p. 7A) oraz na mapie Ignacego Lasoty z 1787 (→DzPoznania, mapa 5). Są to pierwsze mapy, na których pojawia się nazwa „Ś. Wojciech” nie na oznaczenie położenia kościoła, lecz przedmieścia (→p. 7A).

Ten rozległy obszar zasiedlany był stopniowo (o czym niżej), ale i nierównomiernie. Najgęstsza zabudowa postępowała od połowy XIII w. na Gasce (o niej →niżej), dalej wzdłuż wielkiej drogi wychodzącej z Bramy Wronieckiej i przecinającej Wzgórze Ś.W. oraz wzdłuż drogi biegnącej z miasta w kierunku Kokundorfu. Część przedmieścia nie nadawała się pod zabudowę mieszkalną (podmokłe Groffowe Łąki, zachodnie zbocze Wzgórza Ś.W. i chyba zawsze mało atrakcyjna Łysa Góra, która w końcu XVI w. przeszła na własn. plebana Ś. Wojciecha, a jedynie jej zbocza wykorzystywano na winnice i pod zabudowę mieszkalną, →p. 3D).

W literaturze część miej. (a chyba też kościelną) określa się niekiedy mianem „przedmieścia Wronieckiego” (WiesSoc, szczególnie s. 191-198), choć prawdop. chodzi o nazwę umowną, gdyż nie udało się znaleźć w znanych nam źródłach takiego określenia. Z kolei indeks zamieszczony w DzPoznania (s. 1011), wymienia hasła: (osada miej.) „Przed Bramą Wroniecką”, „U Bramy Wronieckiej”, a w tekście mowa jest też o miej. „przedmieściu św. Wojciecha” (tamże, s. 516).

W źródłach spotykamy na określenie przedmieścia miej. różne terminy, m. in. „U Ś. Wojciecha” (LWK I/1, 130, pod 1565: domy, z których szlacheccy właściciele nie płacą podatków miej.), niekiedy położenie nieruchomości przedstawiano ogólnie, tj. koło (circa), za (extra) lub pod (ante) Poznaniem (MikaOpisy 9; AR nr 1157; Wp. 7 nr 698). Najczęściej jednak opisywano położenie nieruchomości terminem „za (przed) Bramą Wroniecką”. To określenie stosowano zwłaszcza w pozn. księgach ławniczych (MPń), ale też w rejestrach poborowych, wymieniających nieruchomości znajdujące się we wszystkich częściach przedmieścia miej., czyli na Gasce, przy drodze do Kokundorfu, w okolicy Burchardowej (Łysej) Góry, na zachodnim wyniesieniu Wzgórza Ś.W., nad Bogdanką (fosą miej.) i przy szpitalu Ś. Ducha (o czym szczegółowo →niżej). Natomiast w nielicznych wprawdzie źródłach o charakterze bardziej uroczystym pisano o „Przedmieściu Ś.W.”: w dok. królewskim z 1564 (→p. 3C); w wilkierzach m. Poznania z 1544 w sprawie zabezpieczenia przedmieścia przed pożarami (→niżej), z 1550 (Wilkierze 2 nr 62) oraz z 1553 i 1593 – wybór starszych ulicznych przez władze m. Poznania (o czym →niżej w tej uwadze). Zdecydowaliśmy się zatem pisać o Przedm. Ś.W., pozostałe nazwy traktując jako określenia topograficzne i pamiętając, że Przedm. Ś.W. nazywano też – w źródłach różnej proweniencji – część kościelną (→p. 3A).

Część miejska obejmowała: 1) Gaskę – osadę położoną bezpośrednio za Bramą Wroniecką, na gruntach między Bramą Wroniecką a szpitalem Ś. Ducha i osadą kościelną (od niem. „Gässchen”, czyli uliczka; Gaską nazywano też podmiejską osadę k. Piasków). Nazwa Gaska pojawia się kilkakrotnie: →niżej 1455 dom (Goworek 1449-70), 1456 dom z zagrodą (Adam), 1456 dom, ogród i łąka (Wojciech prokurator), 1457 ogród, łaźnia? →p. 5Aa, →niżej 1483 działka i dom (Jadwiga), 1514 pobór szosu z Gaski (Szarnwaczka). Zwykle jednak w źródłach pisano nie o Gasce, lecz o nieruchomościach położonych przed (za) Bramą Wroniecką, koło szpitala Ś. Ducha, albo w kierunku kościoła Ś. Wojciecha po jego prawej lub lewej stronie (tylko przykładowo: →niżej pod 1440 Piotr krawiec [1440-58], pod 1441 Piotr Krakówka, pod 1442 Gerlin [1441-99]). Nasza Gaska to kolonia dość licznych domów. Szacuje się, że ok. 1430 było tutaj 25-26 domów, w 1514 szos płaciło z osady przed Bramą Wroniecką 28 osób, w 1535 – 45 osób, a w 1545 przed Bramą Wroniecką było 30 domów. Gaska była osiedlem typowo miej.;

2) grunty miej. za osadą kościelną, wzdłuż dróg do Sołacza i Winiar, za Burchardową (Łysą) Górą oraz Groffowe Łąki położone na E od osady kościelnej – ta część przedm. miała zabudowę luźną, większość posesji tworzyły ogrody i winnice, skupione przy południowej stronie Burchardowej Góry (→p. 2Bb). Nieruchomości tutaj położone także określano jako znajdujące się za (przed) Bramą Wroniecką (przykładowo: →niżej pod 1469 Tomasz rzem. [1469-77], pod 1472 Szamotulscy [1472-82], pod 1488 Babcza [1482-91], pod 1488 Wojc. Kośmider [1485-1505]). Gran. tej części przedm. stanowiły od N młyny zbudowane na rz. Wierzbak i dzierżawione przez mieszczan pozn., tj. Dominikanów Młyn [I], Helta, Przepadek dominikanek pozn., Podgórny nal. do plebana Ś. Marii Magd. oraz zapewne Podolny sołtysów winiarskich (→p. 2E). Tu skupiały się ogrody nal. do rodzin patrycjuszowskich Poznania, ale wśród dzierżawców ogrodów i winnic spotykamy też kmieci winiarskich;

3) grunty położone na W od Bramy Wronieckiej i wzdłuż Bogdanki – do połowy XV w. wykorzystywane nieomal w całości na ogrody, w połowie XV w. wybudowano tu ok. 20 domów, ok. 1480 było ich ok. 30. Zabudowania niejednokrotnie opisywano jako położone za (przed) Bramą Wroniecką (przykładowo: →pod 1444 Strosberg [1430-1500], pod 1448 i 1462 Wojc. Jasiński [1441-63], pod 1443 Krosz [1443-73], pod 1458 Marcin Slang [1431 n.], a także w rejestrach poborowych z lat 1563, 1567 i 1569 [MikaOpisy s. 8, 17, 18]). Zabudowane były głównie działki położone bliżej Bramy Wronieckiej i wzdłuż Bogdanki, czyli przy drodze do Kokundorfu, przy której wybudowano cegielnię miej. (→p. 2C), słodownię (→niżej: Krosz 1443-73, pod 1443) oraz folusz miej. (→p. 2E). Część gruntów dzierżawili mieszkańcy Kokundorfu, ale część należała do zamożnych mieszczan pozn. (Piotra Łukaszowego, Wojc. Jasińskiego, Mik. Wildy);

4) zachodnie wyniesienie Wzgórza Ś.W. – w XVI w. powstała tu szlachecka jurydyka Ostrorogów z Ostroroga, sąsiadująca z domami szl. Gołaskiego oraz garncarza (→p. 3C), potem też z domami szl. Krotoskiego i szl. Gajewskiego; grunty opisywano jako położone za (przed) Bramą Wroniecką (przykładowo: →pod 1443 Peszel [1441-88]). Jeszcze w XVI w. grunty Ostrorogów oddane zostały braciom czeskim, a w XVII w. Karmelitom Bosym (→p. 5D).

Zabudowa działek na Przedm. Ś.W., podlegających jurysdykcji miasta, dokonywała się głównie od połowy XV w. Na Przedm. Ś.W. ok. 1440 było tylko 40 domów i zagród, ok. 1460 – 87, w 1480 – 85 domów i zagród, ok. 1500 – 65 zabudowań, w 1549 – 54 domy, w 1550 – 86 (przybliżone wartości to efekt niepełnej dokumentacji zmian własn.: S. Waszak, Ludność i zabudowa mieszkaniowa miasta Poznania w XVI i XVII w., „Przegląd Zachodni” 9, 1953, nr 9-12, s. 86, 88, 90, 116; WiesSoc 191-195). Zabudowania na Przedm. Ś.W. służyły pewnie, podobnie jak w Winiarach (WiesWin 14), także do przechowywania wozów kupieckich, koni i magazynowania towarów. Nie sposób ocenić, kto tak naprawdę mieszkał na stałe na Przedm. Ś.W. WiesSoc 195, podkreśla zauważalną tam obecność mieszkańców sąsiednich wsi: Jeżyc¹⁶W obu tych wsiach występowali (→niżej): Bogaty (1404-65), Szczepan Białowąs (1419-41), Pieczykabat (1440), może Idzik (1442-64), Czarny (1443-97), Czepel (1444-94), może Piotr młynarz (1446-73), Giecz (1447-82), Tomal z Winiar (1450 n.), Fafko (1451-90), Wałdowski (1451-1515), Herman (1455-1500), może Ziemek (1456 n.), Skórzewski (1461-65), Kula (1462-82), może Mik. Rządca (1463), może Mac. Czapnik (1465), Jan Butny (1471-81), Mik. Serwatka (1474) oraz Szyling (1493-1575), Kokundorfu¹⁷Występowali w obu tych wsiach (→niżej): Bogaty (1404-65), Opecz (1441-67), Peszel (1441-88), Piotr Czarny (1443-97), Krabis (1464 n.), może też Mac. Budnik (1465-87), Ozga (1467-77), Walker (1469-85), Jan Butny (1471-81), Grzegorz Domacha (1473-77), Ulryk Helt (1475-1510), Mik. Mysz (1477-83), Jan Kaliski (1478), Marcin Chorąży (1478-81), może też Kryspin (1481), Mik. Wilda murarz (1478-81), Grzegorz Czapnik (1486-94), Winiar¹⁸W Winiarach i na Przedm. Ś.W. wymieniani są (→niżej): Czamp (1441-66), Pióro (1444-79), Mebus (1447-76), Tomal kmieć (1450 n.), Grzegorz (1457), Tonnbergowie kmiecie (1457-1514), Piotr Kończak (1460), Jakub Łagoda (1464-78) i Świętego Marcina¹⁹Na Świętym Marcinie i na Przedm. Ś.W. wymieniani są (→niżej): Pieczykabat (1440), Wojc. Jasiński (1441-63), Berger (1446-73), może Andrzej Kluk (1447-64), Piotr Łukaszowy (1451-76), Jerzy Bok (1455-78), Jakub Wilda (1461-96), Walker (1469-85), Kasper Grecz (1491), Piotr Adamowy (1494-99), a także kupców przybywających do miasta i wynajmujących domy na jego przedm.²⁰→niżej: Kuncza Goldemuter z Norymbergi (1467), Georg Ley (Lehe) z Ulm (1472), Paweł i Stefan z Włoch (1489), Augustyn Mazoni z Włoch (1521) Wraz z nimi pojawiali się woźnice (stąd zakaz rady m. Poznania udzielania im gościny na przedmieściach, →niżej: pod 1485), czy osoby pracujące w mieście i w okolicznych folwarkach (→niżej: Maciej syn Choduli 1474). Rzemieślnicy notowani na Przedm. Ś.W. nie stanowili jednak elity rzem., lecz w większości warstwę średnią. Z kolei liczna grupa zamożnego mieszczaństwa traktowała swoje nieduże nieruchomości w Ś.W. jak bezpieczną inwestycję, dającą stały dochód z renty gruntowej i dzierżaw. Mieszkali chyba w znakomitej większości w murach miasta, a Przedm. Ś.W. nie traktowali jako dzielnicę wypoczynkową²¹Do XV w. na Przedm Ś.W. notowany jest napływ przedstawicieli Buchwaldów, Klizów, Zetów, Ponieckich, Peszlów, Gerlinów, Idzików, Czarnych, Burchardów, Czeplów, Strosbergów, Bergerów, Bogatych, Gieczów, Naramowskich (Rosmanów), Fafków, Boków, Hermanów, Grodzickich. W II połowie XV w. napłynęły na miejską cz. Przedm. Ś.W. kolejne zamożne rodziny, także dzierżące urzędy miej. (Wildów, Walker, Heyda, Helt, Szyling i Piotr Adamowy). W XV i XVI w. sporadycznie notowani są na przedm. przedstawiciele rodzin szlach. (→niżej: Michał Wyszyński 1442, Adam Ruchocki 1444, Zakrzewscy 1457-84, Sobocki 1508-65, Jan Gołaski 1564, Chrzypski 1565 oraz Zetowie 1440-1537 – król uznał ich szlacheckie pochodzenie w 1505) oraz magnackich (→niżej: Ostrorogowie z Ostroroga 1451-1564 i Szamotulscy 1472-1582).

Ponieważ w księgach miej. zapisywano wszystkie transakcje kupna-sprzedaży nieruchomości (na pewno z cz. miej., a zupełnie wyjątkowo z cz. kościelnej w XV w.), dzięki temu ujawniły się w licznej grupie różne instytucje kościelne mające tutaj swoje uposażenie²²→niżej: altaryści z kościoła Ś. Marii Magd. 1444-88, altaria Ś. Zygmunta (może w kat. pozn.?) ok. 1430 (→niżej: wd. po Henczlu), plebani i kanonicy u Ś. Marii Magd. 1445-87, dominikanie pozn. 1447-1531, szpital Ś. Krzyża za Bramą Wrocławską 1455, szpital i kościół Ś. Ducha na Groffowych Łąkach 1445-95, szpital Ś. Gertrudy (w murach, k. Bramy Wrocławskiej) 1447-72 (też →p. 5D).

Mieszkańcy części miej. Przedm. Ś.W. podlegali sądownictwu m. Poznania (z wyjątkiem osób i gruntów wyłączonych przywilejami król. spod jurysdykcji miej. →p. 3C, →p. 3D). Na Przedm. Ś.W. władzę w zastępstwie magistratu pozn. sprawowali starsi uliczni (wzmianki o nich pochodzą z XVI w.), do których nal. władza administracyjna i sąd. Rozstrzygali oni drobne sprawy karne, poważniejsze przekazywali radzie lub ławie miej. Poznania. To oni dbali o porządek i bezpieczeństwo, szczególnie przeciwpożarowe (→niżej: pod 1544), wyznaczali straż nocną, dbali, by obrót ziemią odbywał się za wiedzą i wolą rady miej. (Maisel s. 105-106, 200 – wybór starszego ulicznego na Przedm. Ś.W. w 1595; KulTop s. 113-114, 303 przyp. 17 – wybór 8 starszych na Przedm. Ś.W. w 1553).

Podane przez WiesSoc 196-197, tab. 35, informacje o mieszkańcach Ś.W. z l. 1430, 1450, 1470 i 1500 okazują się rozbieżne z danymi zebranymi przez nas, choć oparte są na tych samych źródłach. Trudno to wytłumaczyć.

Źródła nie zawsze pozwalają na jednoznaczne przyporządkowanie informacji o pochodzeniu danej osoby do części miej. lub kościelnej. W takich przypadkach wątpliwych odnosimy ją do części miej., opatrując to komentarzem i odsyłaczem do cz. kościelnej.

Pierwsze wzmianki o Żydach mieszkających na Przedm. Ś.W. pochodzą z 1618-19 (MikaOpisy s. 55-56, 64).

Przedm. miejskie Ś.W. zostało włączone do Poznania przez władze pruskie w 1793.

Osoby wymieniane na Przedm. Ś.W., tam gdzie to było możliwe, umieszczamy w grupie rodzinnej, krótko informujemy o pełnionych funkcjach we władzach m. Poznania, przynależności do cechów, posiadanych nieruchomościach w in. osadach podmiejskich, fundacjach altaryjnych itd. Dlatego odsyłacze w tekście często kierują do rodziny, a nie do osoby, np. piszemy: 1404 Adamek Kowalski sprzedaje ogród Wojtkowi Bogatemu [1404-65], co oznacza, że w akapicie rodziny Bogatych („1404-65 Bogaty”), znalazły się informacje o tym konkretnym Wojtku Bogatym.

Zdecydowaliśmy się na układ osobowy, a nie topograficzny w tej części tekstu, gdyż niezwykle trudnym zadaniem byłoby wskazanie, które części przedmieścia zamieszkiwały wymieniane niżej osoby lub rodziny. Często posiadali oni nieruchomości w różnych miejscach przedmieścia Ś.W., nieruchomości te podlegały transakcjom kupna-sprzedaży, dzierżawy, czyli zmieniały właścicieli, a nie zawsze w źródłach precyzyjnie określano ich położenie.]

1400 pani Kemrerynne z ss. Niklosem i Erazmem sprzedaje Niklosowi Mewosowi ogród k. Wzgórza Ś. Jerzego (SBP s. 42 nr 18).

1404 Adamek Kowalski z ż. Agnieszką sprzedają Wojtkowi Bogatemu [1404-65] swój ogród, położony za Wzgórzem Ś. Jerzego przy rzece [Wierzbak] (SBP nr 67).

1404-65 Bogaty (Dives, Rechin) z Poznania [też z →Jeżyc 1441 n. (landwójt Mac. Bogaty 1441-42); →Kokundorfu 1426 n.; rodzina pozn. krojowników sukna, rzeźników, rajców i ławników; sołtysi winiarscy (SBP s. 441, 452; AR 3 s. 167, 187; WiesSzlachta 63; Władze 2, 180-181; WiesWin 12)]: – 1404-54 Wojciech (Wojtek): 1404 ma ogród za Wzgórzem Ś. Jerzego →wyżej; 1445 rezygnuje Kunegundzie ż. Mik. Fettera [1440-48] wszystkie swoje ogrody przed Bramą Wroniecką (MPń I 292, 72v); 1446 rezygnuje 3 ogrody →niżej: Strosberg [1430-1500]; 1448, 1450 jest witrykiem kościoła Ś. Wojciecha →p. 5Aa; 1453-54 jest opiekunem: 1453 Kat. Momotówny →niżej: Momot [1444-53], 1454 Kunegundy →niżej; – 1445 Bogaty siodlarz ma [ogród?] →niżej: Hannus kramarz [1442-78], 1448 wd. po nim Helena →niżej; – 1465 Mikołaj ma dziedzinę →niżej: Mac. Czapnik [1465].

1419 Jan z Przedm. Ś.W., śwd. (WR 1 nr 982).

1419 Małg. Lyndinne mieszczka pozn. ma ogród [lub?] łąkę →niżej.

1419-41 Szczepan Białowąs [właśc. ogrodu na Jeżycach 1419 (SBP 454; AR 3, 170)]: 1419 tenże z ż. Elżbietą fundują altarię w kościele Ś. Marii Magd. w Poznaniu; zapisują na ten cel czynsze m. in. na łące z ogrodem, które leżą pod wzgórzem kościoła Ś. Wojciecha, między ogrodami i łąkami nal. do mieszczan pozn. Małg. Lyndinne [→wyżej] i Henryka Buchwalda [→niżej], także na całym ogrodzie Neko Margońskiego [→niżej] oraz na 3 domach obok tego ogrodu i przy Wzgórzu Ś.W., po prawej stronie idąc do mł. [Przepadek] mniszek Ś. Katarzyny (Wp. 8 nr 865); 1441 Białowąs niegdyś posiadał ogród i łąkę →niżej: Bichta [1431-57].

1419-72 Buchwald [SBP s. 440, 453; AR 3, 169; MikaStudia 22-23; Władze 2, 183]: – 1419 Henryk [kramarz pozn., rajca 1407, 1417, 1421, burm. 1415, 1418 i ławnik 1420, 1424-25 (Władze 2, 183)]: ma ogród [lub?] łąkę →wyżej: Szczepan; – 1459-72 Grzegorz [kramarz pozn., rajca 1440, 1454-55, 1457-58, 1468-69, ławnik 1441, 1442, 1452 (Władze 2, 183)]: 1459 →niżej: Zetowie [1440-1537]; 1460 sprzedaje Jerzemu Bokowi [1455-78] łąkę za kościołem Ś. Wojciecha, po prawej stronie w kierunku mł. niegdyś Klizy, idąc k. Czerwonego Źródła, między łąką Peszla [1441-88] oraz ogrodem Piórowej [1444-79] (MPń I 295, 8); 1464 ma dom →niżej: Jan rybak; 1470 tenże, w imieniu Jana altarysty w kościele Ś. Marii Magd. [1444-88], sprzedaje Błażejowi garncarzowi [1470] działkę czyli dziedzinę (aream seu hereditatem) tego Jana, położoną między dziedzinami Goworka [1449-70] i duchownego (dominus) Mikołaja [1464-70] (MPń I 296, 174v-175); 1472 sprzedaje Jerzemu Zetowi [1440-1537] mł. [→p. 2: Kończak] nad Wartą, między młynami nal. do szpitala Ś. Ducha [1445-95] i sołtysa z Winiar [Podolny, w tym czasie już najpewniej w posiadaniu Piórów 1444-79], oraz łąki i pastwiska między łąkami szpitala i niegdyś [Wojc.] Jasińskiego [1441-63] (MPń I 296, 232v).

1419-1501 Margońscy [SBP 471; AR 3, 218]: 1419 Neko Margoński [Mikołaj, Niczko, kupiec pozn., ławnik 1385, 1403, rajca 1388, 1390 (Władze 2, 223; SBP 445)] ma ogród →wyżej: Szczepan Białowąs [1419-41]; – 1494 Margońska ma zagrodę →niżej: Mizgała [1479-94]; 1501 Jadwiga Margońska sprzedaje działkę opust. →niżej: Wojc. Starosta [1500-16].

1420-60 Kliza (Cleyse) [wielokrotni ławnicy, rajcy, burm. pozn. (AR 3, 174; SBP s. 440, 455; WiesSternb 134; Władze 2, 209-210)]: – 1420 Jan ma mł. →p. 5Aa; 1441 Jan niegdyś właśc. ogrodu →niżej: Bichta [1431-57]; 1444 Jan sprzedaje Stanisławowi młynarzowi [1444-48] mł. wraz ze wszystkimi ogrodami za kościołem Ś. Jerzego pod Poznaniem (AR nr 286); 1448, 1450, 1453 mł. Klizy →p. 5Aa; 1455 mł. Klizy →niżej: Andrzej Kluk [1447-64]; 1460 mł. niegdyś Klizy →wyżej: Buchwald [1419-72]; 1460 mł. niegdyś Klizy k. Czerwonego Źródła (SBP 44); – 1460 dzieci zm. Jana Klizy oraz duchowny Jan Kliza sprzedają mł. →niżej: Jerzy Bok [1455-78].

1430 Kachna Biała rezygnuje magistrowi Mik. Strosbergowi [→niżej] dom ze stodołą i zagrodą przed Bramą Wrocławską [!], niegdyś nal. do Mik. Trira [→niżej] i Wojtka kowala [→niżej]; Strosberg ma płacić 7 gr czynszu pleb. Ś. Jerzego i 2 gr miastu (SBP nr 124, wg MPń I 291, 11v, do księgi wpisano Brama Wrocławska i uznajemy to za błąd pisarza; może chodzi o nieruchomość na granicy cz. miej. i kościelnej?).

1430 Wojtek kowal →wyżej; wd. po nim →niżej: Jadwiga [1443-60].

1430, 1467-79 Trir [SBP 487; AR 3, 264]: 1430 Mikołaj →wyżej: Kachna Biała [1430]; 1467 Maciej ma ogród →niżej: Wilda [1461-96]; 1471 Maciej ma dziedzinę →niżej: Konik [1448-77]; 1475 Trir ma ogród →niżej: Tomasz Bogdanka [1471-1503]; 1479 Maciej sprzedaje Więcławowi Lewpelt [1479] ogród przed Bramą Wroniecką, między [ogrodami?] Jakuba Pióro [1444-79] i tego Więcława (MPń I 297, 73).

1430-1500 Strosberg [SBP s. 448, 485; AR 3, 258-259; WiesSternb 119-120; Władze 2, 248-249; WSB 705-706; MikaStudia 42-65; WiesWin 14; PSB 44, 94-95, Mikołaj zm. 1413]: – 1430 Mik. [Major, syn Piotra; rajca pozn. 1431-32 (Władze 2, 248)] posiada dom ze stodołą i zagrodą →wyżej: Kachna Biała [1430]; ok. 1430 [tenże?] Mik. syn Piotra płaci z winnicy na wzgórzu czynsz plebanowi pozn. [tj. Ś. Marii Magd.] (AR nr 1163 – wpis bez daty, wg wydawcy pochodzi z ok. 1430); 1446 wspomn. jako zm., jego dzieciom rezygnuje Wojc. Bogaty [1404-65] 3 ogrody k. Bramy Wronieckiej, idąc w kierunku rz. Warty, między ogrodami Stefana Kreidlera [1445-48] i [szpitala] Ś. Ducha [1445-95] (MPń I 293, 25); – 1444 [zm. ok. 1451] Mik. Senior [syn Piotra; pozn. krojownik sukna, ławnik 1420, 1424-25, 1426, 1435-36, 1440, 1450, rajca 1423, 1427, 1437, 1443-45, 1447-49 (Władze 2, 249)]: 1444 kupuje od altarystów u Ś. Marii Magd. [1444-88] ogród przed Bramą Wroniecką i zapisuje im na tym ogrodzie czynsz 1 grz., ogród ten położony jest między [ogrodami?] Mac. Momota [1444-53] i Jakuba [Karcha?] garncarza [1442-58], idąc do cegielni [przy drodze do Kokundorfu] (MPń I 292 k. 42v, 45v); – 1452 Strosberg ma [działkę?] →niżej: Andrzej rzeźnik [1452 n.]; – 1461 Majorowa ma dziedzinę →niżej: Mikołaj bednarz [1454-62]: – 1465 Strosbergowie kolatorzy altarii w kaplicy [Ś. Anny w kościele Ś. Marii Magd.] →niżej: Marcin postrzygacz sukna [1459-73]; – 1468-75 Piotr Major [syn Mik. Majora; pozn. krojownik sukna, ławnik 1463-71, starszy bractwa 1472-74, rajca 1475 (Władze 2, 248)]: 1469 ma dziedzinę →niżej: Andrzej, →niżej: Źlewlazł [1455-70]; 1470 otrzymuje ogród z zagrodą →niżej: Czeuchner [1453-75]; 1475 ma dziedzinę →niżej: Wilda [1461-96]; 1488 dzieci zm. Piotra sprzedają ogród →niżej: Peszel [1441-88]; – 1479-89 [zm. bezpotomnie 1495] Grzegorz [syn Mik. Seniora; pozn. krojownik sukna, starszy bractwa 1471, 1474-75, 1477-79, ławnik 1472-73, 1476, 1481-85, rajca 1486-88, burm. 1489, 1491-94 (Władze 2, 248)]: 1479 tenże (Georgius!) kupuje od opiekuna dzieci [brak imion] ich łąkę przed Bramą Wroniecką, między [łąką?] Kaspra Heydy [1472-88] i drogą do mł. Ulryka Helta [1475-1510] (MPń I 297, 86); 1486-89 posiada: 1486 łąkę →niżej: Kołacki [1471-1500], 1487 ogród →niżej: Heyda [1472-88], 1489 ogród, 1500 Jadwiga Strosbergowa [wd. po Grzegorzu] ma zagrodę →niżej: Herman [1455-1500].

[Ok. 1430] wd. po Henczlu Falschagynne [łaziebniku (AR 3, 201)] ma ogród za Ś. Jerzym, po prawej stronie, płaci 1 grz. na altarię Ś. Zygmunta²³Może chodzi o altarię ŚŚ. Wacława, Zygmunta, Leonarda, Marii Magd. i Doroty w kat. pozn., ufundowaną w kaplicy Ś. Leonarda (kaplica Górków) w 1410 przez kanclerza kap. Mik. Górkę, jego brata Jakuba i siostrę Małg. Iłowiecką (Now. 1, 330). Czynsz 1/2 grz. dla swojej altarii Ś. Ducha i ŚŚ. Apostołów w kat. pozn. miał zapisany w 1444 także kan. kat. pozn. Filip Ciecirad Chwałkowski (na ogrodzie niegdyś Slanga i obok Bichty na Przedm. Ś.W.: ACC 27, 49) (AR nr 1165 – wpis bez daty, wg wydawcy pochodzi z ok. 1430).

[Ok. 1430] Piotr Kostrzyński [SBP s. 440, 467; AR 3, 178; znany jest [tenże?] Piotr Kostrzyński rajca pozn. 1379, 1381, 1387-88 (Władze 2, 212)] ma winnicę k. Czerwonego Źródła i płaci 1/2 grz. na altarię Ś. Zygmunta (AR nr 1165).

[Ok. 1430] Andrzej kuśnierz [tenże? Andrzej Kirschner, kuśnierz pozn., ławnik 1397, 1407-08, wójt 1409-10, 1413, 1417-18, 1420 (Władze 2, 177)] ma winnicę za Ś. Jerzym i płaci na altarię Ś. Zygmunta 1 wiard. (AR nr 1165; możliwe, że mieszkańcami Przedm. Ś.W. były wymienione w tej zapisce kolejne osoby, płacące czynsze na rzecz wspomn. altarii, choć nie napisano wyraźnie, że ich ogrody i winnica znajdowały się na Przedm. Ś.W.: Woziwoda [ok. 1430] – 7 sk., Piotr cieśla – 4 gr, magister Piotr Stetil – 7 sk.).

[Ok. 1430] Woziwoda [z Przedm. Ś.W.?] →wyżej.

1431-57 Bichta [i z Piasków 1466; o nim →Święty Marcin (p. 5Ab), pod 1466 (SBP 454; AR 3, 166)]: 1431, 1440 Bichta ma ogród →niżej; – 1441-47 Paweł: 1441 sprzedaje Pawłowi Peszlowi [1441-88] altaryście u Ś. Krzyża czynsze na swoich dziedzinach, tj. na górze [Burchardowej Górze] za Ś. Wojciechem, dalej czynsze na ogrodzie niegdyś Jana Klizy [1420-60], ogrodzie niegdyś Przecława [1441], ogrodzie niegdyś Jerzego Knoffmolnera [1441] oraz ogrodzie i łące niegdyś [Szczepana] Białowąsa [1419-41] (MPń I 291, 65); 1444 ogród [tegoż?] Bichty na Przedm. Ś.W. (ACC 27, 49); 1445 rezygnuje szpitalowi Ś. Ducha [1445-95] ogród wraz z czynszem między ogrodami Henriczowej [1445-68] i [Mik.] Lantmana pleb. [u Ś. Marii Magd. w l. 1445-87] (MPń I 292, 65); 1447 rezygnuje Andrzejowi zw. Białabroda [1447-61] ogród [prawdop. w cz. kościelnej] przy ogrodzie pleb. Ś. Wojciecha, naprzeciw kościoła (MPń I 293, 34); 1447 rezygnuje 2 ogrody w Winiarach, 1457 ogród niegdyś Pawła →p. 5Aa.

1431-65, 1469? Marcin Slang (Slank) alias Igielnik [SBP 483; AR 3 s. 219, 253; jego potomkowie? →niżej: Igielnik 1455-83]: 1431 temuż rezygnują Jadwiga Slangowa [jego matka: SBP 462] z c. Katarzyną ogród obok [ogrodu] Bichty i w pobliżu kościoła Ś. Jerzego (SBP s. 252 nr 197); 1440 rezygnuje Szczepanowi Ptasznikowi [?] (Ptasunyk) [→niżej] i jego ż. Katarzynie dom [położony] obok ogrodu Bichty [1431-57] i pod Wzgórzem Ś. Jerzego (MPń I 291, 43); 1440 ma zagrodę →niżej: Szymon Zizarka [1440]; 1441 ma dom →niżej: Kąsy [1441-75]; 1442 ma [dom?] →niżej: Jan garncarz [1442-46]; 1442 rezygnuje Piotrowi Zielonemu krawcowi [1440-58] dom, po prawej stronie idąc do cegielni [przy drodze do Kokundorfu] i obok swojego drugiego domu narożnego (MPń I 291, 102v); 1444 ogród niegdyś Slanga na Przedm. Ś.W. (ACC 27, 49); 1447 Slang ma dom →niżej: Piotr krawiec [1440-58]; 1456, 1469 [tenże?] →niżej: Igielnik [1453-83]; 1458 kupuje od Tomala [z Winiar 1450 n.] dom narożny za Bramą Wroniecką, przy [domach?] Jagny [1458] i [bez imienia] płóciennika [1455-59], po prawej stronie idąc do cegielni (MPń I 294, 142v); 1465 Slang ma [ogród?] →niżej: Trunek [1465-66].

1432 Marcin zięć Kollera [SBP 466; AR 3, 176; Władze 2, 210] sprzedaje ogród niegdyś nal. do Mac. Szachtera [1432-47], położony obok ogrodów Mikołaja młynarza [1432-47] i tegoż Marcina, naprzeciw kościoła Ś. Wojciecha [na gruncie kościelnym?] (SBP s. 268 nr 321).

1432-47 Mikołaj młynarz: 1432 ma ogród →wyżej; 1447 niegdyś właśc. ogrodu →niżej: Tomasz Hoffman [1447].

1432-47 Maciek (Maciej) Szachta (Szachter): 1432 ogród niegdyś Mac. Szachtera →wyżej: Marcin; 1444 sprzedaje ogród →niżej: Stan. Gara [1441-45]; 1447 ma dom →niżej: Bogusz Trzebawski [1443-61].

1438 Jerzy kowal ma dom za Bramą Wroniecką (MPń I 291, 74).

1440 Barbara wd. po Macieju ma działkę →niżej: Niklos murarz [1440-58]; 1459 dzieci [tegoż?] zm. Macieja →niżej: Jan i Hanka [1459].

1440 Szymon Zizarka [SBP s. 449, 491; Władze 2, 263] sprzedaje Szczepanowi [1440] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między zagrodami [Marcina] Slanga [1431 n.] i Nikla Fettera [1440-48] (MPń I 291, 43v).

1440 Szczepan Ptasznik [?] (Ptasunyk) i jego ż. Katarzyna właściciele domu →wyżej: Marcin Slang [1431 n.]; 1440 [tenże?] Szczepan ma zagrodę →wyżej.

1440 Pieczykabat [alias Joppenbecker, rodzina pozn. słodowników i kramarzy →Jeżyce; też ze →Świętego Marcina, p. 3C (SBP s. 443, 464; AR 3, 240; Władze 2, 232)] ma ogrody i łąki →niżej: Zetowie [1440-1537].

1440-48 Sosna (Sosner): 1440 ma dom →niżej: Piotr krawiec [1440-58]; 1441 ma zagrodę →niżej: Piotr Krakówka [1441]; 1448 dom niegdyś Sosny →niżej: Naramowscy [1448-95].

1440-48 Mikołaj (Nikiel) Fetter [bednarz (SBP s. 441, 458; AR 3, 190)]: 1440 ma zagrodę →wyżej: Szymon Zizarka [1440]; 1441 ma dom →niżej: Kąsy [1441-75]; 1444 ma dom →niżej: Ponieccy [1441 n.]; 1445 tegoż ż. Kunegunda ma ogrody →wyżej: Bogaty [1404-65]; 1446 ma dom →niżej: Jan Czech [1446-78]; 1448 z żoną rezygnują Tomaszowi cieśli [1448] dom przed Bramą Wroniecką (MPń I 293, 77v).

1440-50 Maciek (Maciej) kowal [dwie osoby?]: 1440 ma dom →niżej: Piotr krawiec [1440-58]; 1441 tegoż [zagroda?] →niżej: Piotr Krakówka [1441]; 1442 ma zagrodę →niżej: Jerzy złotnik [1442-62]; 1450 ma dom, zapisuje czynsz →p. 5Aa; 1454 wd. po Macieju →niżej: Katarzyna; 1478 Aleksy i Jadwiga dzieci [tegoż?] Macieja sprzedają mł. →niżej: Jakub z Troskotowa.

1440-52 Szymon garncarz: 1440 sprzedaje dominikanom pozn. czynsze na wszystkich swoich dobrach, [położonych] przed Bramą Wroniecką (MPń I 297, 55v); 1442 ma [dom?], 1446 [niegdyś] posiadał dom →niżej: Jan garncarz [1442-46]; 1448 [tenże?] Szymon ma [domek?] →niżej: Struś [1448-1516]; 1452 [tenże?] Szymon ma dom →niżej: Czepel [1444-94].

1440-58 Niklos (Mikołaj) murarz [co najmniej dwie osoby, trudne do odróżnienia; por. KMP 1925, nr 2, s. 30]: 1440 Niklos sprzedaje Barbarze wd. po Macieju [1440] działkę przed Bramą Wroniecką, przy swojej winnicy (MPń I 291, 53); 1447 Niklos ma [zagrodę?] →niżej: Giecz [1447-82]; 1451 Mikołaj ma ogród, 1454 Niklos ma zagrodę →niżej: Fafko [1451-90]; 1453 Mikołaj ma ogród →niżej: Geln [1453-1514]; 1456 Mikołaj ma ogród →niżej: Krosz [1443-73]; 1457 ogród niegdyś tegoż Mikołaja →niżej: Tonnbergowie [1457-1514]; 1458 Mikołaj murarz rezygnuje Mikołajowi murarzowi ogród za Bramą Wroniecką, między [ogrodami?] Opecza [1441-67] i [Marcina] Wałdowskiego [1451-1515] (MPń I 294, 145v).

1440-58 Piotr krawiec z Krakowa [AR 3, 250; WiesSoc 18]: 1440 ma dom, między domami Sosny [1440-48] i Macieja kowala [1440-50], za Bramą Wroniecką i naprzeciw szpitala [Ś. Ducha]; jego krewną jest Łucja mniszka z kl. Ś. Katarzyny (MPń I 291, 48); 1442 [tenże?] Piotr Zielony krawiec ma dom →wyżej: Marcin Slang [1431 n.]; 1447 Piotr krawiec rezygnuje Michałowi Arnoldowi płóciennikowi [1447] dom za Bramą Wroniecką, idąc [z miasta] po lewej stronie, przed domami [Marcina] Slanga [1431 n.] i Hannusa Schoen [1441-47] (MPń I 293, 44v); 1450 ma działkę →niżej: Goworek [1449-70]; 1458 ma dom →niżej: Hannus Fugil [1458].

1440-62 Jan Pacierz (Paternoster) [mieszcz. pozn., potem średzki (MikaStudia 68); krojownik sukna, starszy bractwa 1444-46, ławnik 1447 (Władze 2, 231)]: 1440 ma łąkę →niżej; 1462 łąka niegdyś Pacierza →niżej: Wojc. Jasiński [1441-63].

1440-1537 Zetowie [MikaStudia 30 n.; od 1462-63, gdy Jerzy Zet kupił →Naramowice, zw. Naramowskimi, w 1505 król uznał ich szlach. pochodzenie]: – 1440 Jerzy, Jan, Małgorzata, Katarzyna i Elżbieta, dzieci zm. Jana [zapewne kramarza pozn. i rajcy 1427-28 (Władze 2, 263)], występują z matką Barbarą, rezygnują Janowi Pacierzowi [1440-62] swoją łąkę pod Wzgórzem Ś. Jerzego, w kierunku Warty, idąc obok ogrodów i łąk Pieczykabata [1440] (MPń I 291, 40v); – 1459-90 [zm. 1494/95] Jerzy (Jurga) [pozn. krojownik sukna, ławnik 1454-58 (z przerwami), rajca 1462-94 (z przerwami), burm. 1467-69, 1476, 1480-82, 1487-88, 1491, starszy bractwa 1456 (Władze 2, 263; WSB 507-508; PSB 22, 528-529, a. 1475 przyjęty przez Górkę i Bnińskiego do h. Łodzia)]: 1459 kupuje od Jana i Hanki [1459] dzieci zm. Macieja [1440], ich opiekunem jest Grzegorz Buchwald [1419-72], zagrodę między parcelą miej. (planicia civitatis) i [zagrodą?] Mleczki [1441-59] (MPń I 294, 157v); 1460 sprzedaje Michałowi postrzygaczowi sukna [1460] ogród przed Bramą Wroniecką, przy [ogrodzie?] Konika [1448-77] i naprzeciw [ogrodu?] Piecza [1448-60] (MPń I 294, 167v); 1465 rezygnuje Andrzejowi tkaczowi [1465-75] zagrodę z domem przed Bramą Wroniecką, w kierunku szpitala [Ś. Ducha], obok domu Piotra słodownika [1462-65] (MPń I 296, 65); 1469 kupuje od Piotra Łukaszowego [1451-76] łąkę przed Bramą Wroniecką, położoną między łąkami swoją i szpitala [Ś. Ducha 1445-95] (MPń I 296, 150v); 1469 Marcin młynarz [Marcin Wołek? 1447 n.] z mł. [którego?] tegoż Jerzego →niżej: Marcin Wołek [1447 n.]; 1470 sprzedaje szpitalowi Ś. Ducha 1/2 grz. czynszu na swoim ogrodzie przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Paczka [1444-70] i niegdyś Czarnego Maćka [1443-97] (MPń I 296, 181); 1470 kupuje od Mikołaja ślusarza [1461-70], który jest opiekunem szpitala Ś. Ducha [1445-95], ogród nal. do tego szpitala, położony za Bramą Wroniecką oraz między dziedzinami Paczka [1444-70] i niegdyś Czarnego Maćka [1443-97] (MPń I 296, 181); 1472 ma mł., pastwiska i łąki →wyżej: Buchwald [1419-72]; 1472 ma łąki →niżej: Georg Ley [1472]; 1474 kupuje od Mik. Giecza [1447-82] łąkę przed Bramą Wroniecką, między łąkami swoją i szpitala Ś. Ducha [1445-95] (MPń I 296, 273v); 1476 kupuje od Agnieszki z Naramowic [1476], c. Dominika zagrodnika, dom oraz zagrodę i ogród przed Bramą Wroniecką, między [domami?] Macieja rzem. [1461-94] i Błażeja [1463-76] (MPń I 297, 25v); 1490 jest kolatorem altarii²⁴Zetowie Naramowscy od 1468 mieli pr. patronatu altarii Nawiedzenia NMP oraz ŚŚ. Katarzyny i Barbary, założonej ok. 1416-18 w Środzie, a potem przeniesionej do kat. pozn. (→Naramowice, Uwaga); na jej uposażenie Mikołaj rurmistrz [odpowiedzialny za miej. ciągi wodne] zw. Sołtysem [1490] zapisuje 1/2 grz. czynszu na swoim domu narożnym przy Łysej Górze (MPń I 298, 124v); – 1502-37 Andrzej Zet Naramowski pleb. Ś. Wojciecha →p. 5Aa; 1516 Andrzej kan. kat. pozn. rezygnuje Janowi [Czerwo] Bukwiczowi mieszcz. pozn. [1516] rolę czyli górę (ager sive mons), położoną za kościołem Ś. Wojciecha [chodzi o Burchardową Górę] z obowiązkiem płacenia miastu czynszu ziemskiego w wysokości 4 gr (MPń I 310, 76).

1441 Piotra Bedlka ma ogród →niżej: Piotr Król [1441-43].

1441 Przecław niegdyś właśc. ogrodu →wyżej: Bichta [1431-57].

1441 Jerzy Knoffmolner [Jurga, Georg Knowffmolner (SBP 466)] niegdyś miał ogród →wyżej: Bichta [1431-57].

1441 Piotr Krakówka szewc [znany jest kupiec Mik. Krakówka (AR 3, 179)] sprzedaje Wojc. Mleczce [1441-59] dom, położony między zagrodą Sosny [1440-48] i [zagrodą?] Maćka kowala [1440-50], naprzeciw szpitala [Ś. Ducha], przy fosie miej. (MPń I 297, 60v).

1441-43 Piotr Król, Królewicz [syn Jakusza rajcy i ławnika pozn., mąż Małgorzaty (SBP s. 444, 468; AR 3, 180; Władze 2, 214)]: 1441 rezygnuje Michałowi Dreherowi siodlarzowi [1441-96] cz. ogrodu, między ogrodem Piotra Bedlki [1441] i swoim własnym, po lewej stronie idąc do Ś. Jerzego, zaczynając od ulicy (platea) aż do [ogrodu?] Bartosza strycharza [1441-59] (MPń I 297, 65); 1443 sprzedaje ogród →niżej: Peszel [1441-88].

1441-45 Stan. Gara garncarz [SBP 459; AR 3, 192]: 1441 Gara garncarz, witryk kościoła Ś. Jerzego →p. 5Aa; 1442 Stanisław ma [dom?] →niżej: Jan garncarz [1442-46]; 1443 Gara garncarz ma dom →niżej: Mik. Klasz [1443-44]; 1444 Stanisław rezygnuje Jakubowi [Karchowi] garncarzowi [1442-58] dom przed Bramą Wroniecką, między domami Jana garncarza [1442-46] i swoim własnym (MPń I 292, 32); 1444 Stanisław ma [ogród?] →niżej: Wawrzyniec pisarz [1442 n.]; 1444 Stanisław kupuje od Maćka Szachty [1432-47] ogród przed Bramą Wroniecką przy rzece, idąc obok ogrodu Wawrzyńca [1442 n.] i innego ogrodu wspomn. Maćka (MPń I 292, 50v); 1445 Gara ma [ogród?] →niżej: Wincenty [1445].

1441-47 Jan (Hannus) Schon (Schoen) [rodzina Schone, Schöne (SBP 482; AR 3, 249; Władze 2, 242)]: 1441 Jan Schon ma zagrodę →niżej: Kąsy [1441-75]; 1447 Hannus Schoen ma dom →wyżej: Piotr krawiec [1440-58].

1441-59 Bartłomiej (Bartosz) strycharz: 1441 ma [ogród?] →wyżej: Piotr Król [1441-43]; 1450 ma dziedzinę →niżej: Momot [1444-53]; 1450 ma dziedzinę →niżej: Jan Hempel [1446-50]; 1455 ma [ogród?] →niżej: szpital Ś. Krzyża [1455]; 1459 ma [dom?] →niżej: Kay [1459-63]; 1459 ma [ogród?] →niżej: Marcin Magnus słodownik [1456-59]; 1460 wd. po nim →niżej: Dorota Forma [1460].

1441-59 Mleczko: 1441 Wojciech ma dom →wyżej: Piotr Krakówka [1441]; 1448 Maciej rzeźnik ma [dom?] →niżej: Naramowscy [1448-95]; 1454 Mleczko ma dom →niżej: Katarzyna wd. [1454]; 1459 Mleczko ma [zagrodę?] →wyżej: Zetowie [1440-1537]; 1465 wd. [po Wojciechu?, Macieju?] →niżej: Elżbieta Mleczkowa [1465].

1441-63 Wojc. Jasiński (Jasieński) [pozn. krojownik sukna, starszy bractwa 1441 (Władze 2, 204; SBP s. 443, 463; AR 3, 206); też ze →Świętego Marcina (p. 3C) 1446]: 1441 rezygnuje na drodze zamiany Piotrkowi Kąsemu [1441-75] ogród przed Bramą Wroniecką, między ogrodami [Mik.] Opecza [1441-67] i Paszka złotnika [1441 n.] (MPń I 291, 59v); 1444 ma parcelę →niżej: Burchard [1444-89]; 1448 rezygnuje Piotrowi Pieczowi [1448-60] działkę przed Bramą Wroniecką, przy cegielni [przy drodze do Kokundorfu], między [działką?] Konika [1448-77] i in. swoją działką (MPń I 293, 61v); 1448 [tenże?] Jasieński rezygnuje Mikołajowi wikariuszowi [1448] ogród przed Bramą Wroniecką, przy walkmłynie [przy drodze do Kokundorfu] i [ogrodzie?] Jakuba Jasińskiego (MPń I 293, 81); 1462 Wojciech, za zgodą starszej c. Anny, w imieniu której występuje mąż Piotr Łukaszowy [1451-76], rezygnuje młodszej c. Agnieszce, ż. Marcina [z Przedm. Ś.W.? 1462], swoją zagrodę i stodołę przed Bramą Wroniecką, za cegielnią miej., idąc do Kokundorfu; rezygnuje jej też łąkę ze stawem przed Bramą Wroniecką, między łąkami Henricza [1445-68] i niegdyś Pacierza [1440-62]; z kolei c. Annie daje staw [przy Foluszu →p. 2E] wraz z działką przed Bramą Wroniecką, obok zagrody wspomn. Agnieszki i walkmłyna, obok drogi do Kokundorfu i cegielni miej. po prawej stronie (MPń I 295, 51v-52v); 1463 Wojciech ma dziedzinę →niżej: Jakub Gleych [1462-63]; 1468 wspomn. Anna →niżej: Piotr Łukaszowy [1451-76]; 1472 Jasiński posiadał niegdyś łąkę →wyżej: Buchwald [1419-72].

1441-66 Czamp (Czump) [kmiecie z Winiar, gdzie byli ławnikami (SBP s. 441, 456; AR 3, 183; WiesWin 10)]: 1441 Michał witryk kościoła Ś. Wojciecha →p. 5Aa; 1444 Jakubowi sprzedaje Mik. Grospetir [1444], który jest opiekunem Baltazara i Jana Drahimskich [1444], za zgodą Katarzyny ich matki, zagrodę przed Bramą Wroniecką, idąc do Kokundorfu, naprzeciw źródła wodociągów miej. (ortus canalium civilium)²⁵Poznań korzystał z kilku ujęć wody, przesyłanej systemem rurociągów do miasta, a jedno z nich znajdowało się na terenie ogrodu, położonego za cegielnią, między Kokundorfem a zamkiem. Określane było w 1431-32, 1449 i 1496 jako „ortus civitatis alias Rorgarte”, „ortus canalium”, „ortus civitatis... alio nomine ortus canalium” (SBP s. 254, 275 nr 371 i s. 418; AR nr 407). Też Kaniecki 592-645 i obok gran. z Kokundorfem (MPń I 292, 48v); 1454 Marcin [rzeźnik pozn., starszy cechu 1454 (Władze 2, 186)] sprzedaje Mik. Wałachowi [1454-59] ogród, który otrzymał pr. bliższości po śmierci swojego brata Piotra Czampa, położony po lewej stronie drogi z miasta do kościoła Ś. Wojciecha, między zagrodą Wawrzyńca z Koronowa [1448-65] i domem Mikołaja bednarza [1454-62] (MPń I 294, 95); 1462 Czamp ma dziedzinę →niżej: Mikołaj bednarz [1454-62]; 1465-66 Bartosz jest witrykiem kościoła Ś. Wojciecha →p. 5Aa.

1441-67 Opecz [też z →Kokundorfu 1446-65; SBP 475; AR 3, 230]: 1441 Opecz ma ogród →wyżej: Wojc. Jasiński [1441-63]; 1442 Mikołaj ma ogród →niżej: Bartosz młynarz [1442, 1456?]; 1444 Mikołaj jest opiekunem dzieci zm. Erkerta →niżej: Pióro [1444-79]; 1446 Opecz z Kokundorfu ma ogród [na Przedm. Ś.W.] →niżej: Wojciech pisarz [1445-61]; 1446 Niklos ma ogród za Bramą Wroniecką, idąc ku Jeżycom po prawej stronie (MPń I 293, 19v); 1453 Opecz z Kokundorfu jest witrykiem kościoła Ś. Wojciecha →p. 5Aa; 1453 Opecz ma [ogród?] →niżej: Wojc. Lubanie [1451-53]; 1455 Opecz ma [ogród?] →niżej: szpital Ś. Krzyża [1455]; 1458 Opecz ma [ogród?] →wyżej: Niklos murarz [1440-58]; 1464 Opecz ma dziedzinę →niżej: Maciej rzem. [1461-94]; 1465, 1467 Mikołaj ma ogród →niżej: Wilda [1461-96].

1441-43?, 1444-67 Ponieccy (Poniecz) [Poniecki alias Falkenhain (AR 3, 237-238; SBP s. 441, 457; Władze 2, 234); też →1481 Stan. Sokół Poniecki]: – 1441-43 Piotr pleb. Ś. Wojciecha pod Poznaniem, syn Jana z Ponieca [nie wiadomo, czy można łączyć go z mieszczańską rodziną Ponieckich] →p. 5Aa; – 1444 Andrzej [pozn. krojownik sukna, starszy bractwa 1450-51, 1454-55, 1458-60, 1462-63, rajca 1452-54, 1464-67 (Władze 2, 234)]: tenże w imieniu [ż.] Barbary, także Mikołaj kuśnierz [1442-46] w imieniu ż. Heleny oraz Henryk brat rodzony dzieci zm. Baumgarta [1444] rezygnują Mik. Czeplowi [1444-94] zagrodę, idąc do kościoła Ś. Wojciecha po lewej stronie obok domu Mik. Fettera [1440-48] (MPń I 292, 49v); 1453 Poniecki ma dom →niżej: Czeuchner [1453-75]; 1458 Katarzynie matce tegoż Andrzeja rezygnuje Święch Zdun [1446-99] dom, położony między domami [Jana] Zeydenheftera [1447-58] i [Jakuba] Gelna [1453-1514] (MPń I 294, 145); 1467 Andrzej kupuje od Kunczy Goldemutera [1467] zagrodę, niegdyś [nal. do] Jana Hefftera [1446-71], położoną przed Bramą Wroniecką i między dziedzinami konwentu dominikanów [1447-1531] oraz [Jakuba] Gelna [1453-1514] (MPń I 296, 107).

1441-75 Kąsy, Kąsypiotrek: – 1441-55 Piotr (Piotrek) Kąsy (Kanszy, Kossy): 1441 ma ogród →wyżej: Wojc. Jasiński [1441-63]; 1441 rezygnuje Janowi Schonowi [1441-47] zagrodę przed Bramą Wroniecką, po lewej stronie idąc z miasta do cegielni miej. [przy drodze do Kokundorfu], obok domów Marcina Slanga [1431 n.] i Nikla Fettera [1440-48] (MPń I 291, 62); 1444 ma ogród →niżej: Pióro [1444-79]; 1446 ma [dom?] →niżej: Strunnik [1442-71]; 1455 ma [ogród?] →niżej: Marcin Wołek [1447 n.]; – 1471-75 Agnieszka Kąsypiotrowa: 1471 kupuje od Tomasza Bogdanki [1471-1503] dom z ogrodem przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Strunnika [1442-71] i niegdyś Eckertowej [1444-71] (MPń I 296, 201v); 1471 kupuje od Stanisława słodownika [1465-71] jego ogród przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami swoją i Strunniczki [1442-71] (MPń I 296, 217v); 1473 dziedzina Kąsypiotrowej →niżej: Czeuchner [1453-75]; 1475 dziedzina nal. niegdyś do Kąsypiotrowej →niżej: Statkowa [1474-75]; – 1474 Jan Kąsypiotrek nadaje, zgodnie z testamentem matki Katarzyny, 1/2 grz. czynszu zapisanego na zagrodzie i ogrodzie, położonych między dziedzinami Jana Czeuchnera [1453-75] i Statkowej [1474-75], uczniom, którzy w kościele Ś. Jerzego śpiewają [na mszy] przed komunią ś. (MPń I 296, 274).

1441, 1465-75 Paweł (Paszek) złotnik [czy ident. z Pawłem Peszlem złotnikiem? →niżej: Peszel 1441-88; por. KMP 2000, nr 1, s. 21, Paszek złotnik 1459-82]: 1441 [tenże?] Paszek złotnik ma ogród →wyżej: Wojc. Jasiński [1441-63]; 1465 sprzedaje Grzegorzowi szewcowi [1465-66] dom z zagrodą przed Bramą Wroniecką, idąc w kierunku szpitala Ś. Ducha, między [zagrodami?] Marka kowala [1454-75] i Sasinowej [1465-66] (MPń I 296, 56v); 1466 kupuje od Grzegorza szewca [1465-66] dom przed Bramą Wroniecką, między domami Marka kowala [1454-75] i Wojc. Ojca tkacza [1465-76], naprzeciw szpitala Ś. Ducha (MPń I 296, 86); 1469 kupuje od Wojc. Ojca [1465-76] dom przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Elżbiety [wd. po Stanisławie] płócienniku [1465-71] i tegoż Pawła (MPń I 296, 155); 1471 sprzedaje Jakubowi folusznikowi [1471] dom przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Elżbiety [wd. po wspomn. Stanisławie Płócienniku 1465-71] i tegoż Pawła (MPń I 296, 195); 1475 ma [dom?] →niżej: Bartosz Buchwelder [1472-75]; 1475 sprzedaje Wawrz. Czechowi [1446-78] dziedzinę przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Marka kowala [1454-75] i Tomala [z Winiar 1450 n.] (MPń I 297, 9v).

1441-88 Peszel [SBP s. 446, 476; AR 3, 233-234; MikaStudia 66-75]: – 1441-57 duchowny Paweł [też z →Kokundorfu 1452, prep. w Środzie; →p. 5Aa, pod 1457]: 1441 altarysta u Ś. Krzyża →wyżej: Bichta [1431-57]; 1451 duchowny jest opiekunem szpitala [najpewniej Ś. Gertrudy], jego matka Gertruda →niżej: Fafko [1451-90]; 1457 duchowny →p. 5Aa; – 1443 mieszcz. (providus) Paweł kupuje od Piotra Króla [1441-43] ogród przed Bramą Wroniecką, w pobliżu kościoła Ś. Jerzego, między ogrodami Jana [1443] i Michała [Drehera] siodlarza [1441-96], po lewej stronie idąc z miasta (MPń I 292, 15); 1451 Paweł Peszel [brak określenia: mieszcz. czy duchowny] ma winnicę →niżej: Dorota wd. [1451]; 1460 łąka Peszla [brak określenia: mieszcz. czy duchowny] →wyżej: Buchwald [1419-72]; 1461 Paweł [brak określenia mieszcz. czy duchowny], jego opiekunem jest Jan Fafko [1451-90], rezygnuje Wawrz. Mrozowi [1461] ogród za kościołem Ś. Wojciecha, przy ogrodzie altarystów od Ś. Marii Magd. [1444-88] (MPń I 295, 29v); – 1461 Paweł Peszel złotnik [por. KMP 2000, nr 1, s. 21, tenże? Paweł złotnik 1459-81, zm. przed 1499] kupuje od duchownego Jana ze Słupcy [1461] dom z zagrodą przed Bramą Wroniecką, obok domu Marka kowala [1454-75] i zagrody Bednarza [1461] (MPń I 295, 27); 1463 Peszel [brak określenia: mieszcz. czy duchowny] ma ogród →niżej: altaryści Ś. Marii Magd. [1444-88]; – 1472-83 Mikołaj [pozn. krojownik sukna, starszy bractwa 1484, ławnik 1483, 1485-89, rajca 1490-92 (Władze 2, 231)]: 1472 tenże, jako opiekun szpitala Ś. Gertrudy [1447-72], sprzedaje Wawrz. Rymarkowi [1467-92] winnicę na wzgórzu [Burchardowa Góra?] przed Bramą Wroniecką, którą niegdyś posiadał Mac. Mebus [1447-76] (MPń I 296, 223v); 1472 jest opiekunem szpitala Ś. Gertrudy →niżej: Wiącek [1472-89]; 1475 [tenże?] Peszel ma dziedzinę →niżej: Bogumił [1447-81]; 1483 sprzedaje Ulrykowi Heltowi [1475-1510] ogród z domem przed Bramą Wroniecką, k. drogi wielkiej do Szamotuł po prawej stronie, przy [ogrodzie?] Igielnika [1455-83] (MPń I 298, 6); – 1487 Stanisław i jego ż. Małg. Peszlowie kupują od Mac. Pieniądza [?] (Pyandz) [1473-87] dom przed Bramą Wroniecką i przy Ś. Wojciechu, między zagrodami Stan. Czarnegomaćka [1443-97] i niegdyś Szymona słodownika [1461-87] (MPń I 298, 91v); 1488 Małg. Peszlowa sprzedaje Bernhardowi Politkowi [1488-93] ogród dzieci zm. Piotra Majora [Strosberga 1430-1500] przed Bramą Wroniecką, przy ogrodzie Andrzeja Malarka [1488] (MPń I 298, 101).

1441-96 Dreher [SBP 457; AR nr 188; Władze 2, 189; Piotr Dreher dzierżawca mł. 1407 →p. 2E: Dominikanów Młyn II]: – 1441-46 Michał siodlarz (sellator): 1441 ma cz. ogrodu →wyżej: Piotr Król [1441-43]; 1443 ma ogród →wyżej: Peszel [1441-88]; 1444 rezygnuje Jerzemu złotnikowi [1442-62] sad między zagrodą Kurzątki [1444] i ogrodem młodego Paczka [1444-70], po lewej stronie idąc do kościoła Ś. Wojciecha (MPń I 292, 39); 1446 tenże oraz Jan Omexa [1446] i Michał Berger [1446-73] rezygnują Janowi Gerlinowi [1441-99] swój ogród przed Bramą Wroniecką, między ogrodami Jana Krosza [1443-73] i Stanisława młynarza [1444-48] z walkmłyna oraz przy cegielni miej. [przy drodze do Kokundorfu], także łąki i staw [najpewniej przy walkmłynie] (MPń I 293, 25); 1446 w sporze z pleb. Ś. Wojciecha →p. 5Aa; – 1485-96 Michał olejarz: 1485 ma dom →niżej: Jadwiga Krchowe [1485]; 1496 ma dom →niżej: Czarny [1443-97].

1441-99 Gerlin [SBP s. 442, 459; AR 3, 194]: – 1441-58, 1460? Jan [kupiec pozn., ławnik 1441-43, rajca 1452-54 (Władze 2, 195)]: 1441 ma domek k. szpitala [Ś. Ducha] →p. 5Aa; 1442 kupuje od szl. Michała Wyszyńskiego [1442] dom przed Bramą Wroniecką, obok szpitala [Ś. Ducha], idąc do Ś. Jerzego po prawej stronie (MPń I 291, 99v); 1444 ma dom →niżej: Piotr Strycharz [1443-44]; 1446 ma łąki, staw i ogród →wyżej: Dreher [1441-96]; 1453 ma ogród →niżej: Geln [1453-1514]; 1453 ma [ogród?] →niżej: Struś [1448-1516]; 1458 tenże Jan i 1460 [tenże?] Gerlin ma [ogród?] →niżej: Piotr Szemowski [1456-60]; – 1453, 1469? Wojciech [kupiec pozn., ławnik 1436, 1453, rajca 1437, 1439, wójt 1440, 1454, burm. 1438, 1441-42 (Władze 2, 195)]: 1453 Wojciech rezygnuje Wojciechowi [1453] dom przed Bramą Wroniecką, między [domami?] Goworka [1449-70] i Piotra [1453-55] (MPń I 294, 78); 1469 [tenże?] Wojc. Gerlin występuje jako opiekun Burchardowej i jej cc. →niżej: Burchard [1444-89]; – 1467-73 Barbara Gerlinowa: 1467 ma ogród →niżej: Andrzej Kościeński [1465-67]; 1467 Gerlinowa ma dziedzinę →niżej: Czarny [1443-97]; 1473 Barbara Gerlinowa, której opiekunem jest Wojc. Heyda [1472-88], sprzedaje Janowi Lammertowi [1473-75] ogród przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Piotra Czarnego [1443-97] i niegdyś Marcina postrzygacza sukna [1459-73] (MPń I 296, 242); – 1474-89 Piotr [rzeźnik pozn., starszy cechu 1491-92 (Władze 2, 195)] i 1474-91, 1499? Jan [kramarz pozn., starszy bractwa 1488-92, ławnik 1493-97, 1499-1501, rajca 1498, 1502-03, rajca dożywotni 1504-17 (Władze 2, 195)], ss. zm. Jana Gerlina: 1474 ciż bracia posiadają ogród, położony między ogrodami Adama i Mik. Wildów [1461-96] (MPń I 296, 279v); 1489 Piotr ma dom →niżej: Struś [1448-1516]; 1490 Jan kramarz kupuje od Katarzyny wd. [1490-91] po Mikołaju aptekarzu [1477] i jej syna Jana dom z ogrodem, położony między ogrodem sprzedających a ogrodem Ulryka Helta [1475-1510] (MPń I 298, 129); 1491 Jan kupuje od opiekuna Katarzyny wd. po wspomn. Mikołaju aptekarzu [1477] oraz od jej starszego syna Kaspra, występującego w imieniu swoich braci i sióstr, ich zagrodę położoną między zagrodami prep. [Ś. Ducha 1445-95; w 1495 łąka Helta znajdowała się k. łąki prep. Ś. Ducha →niżej: Wilda 1461-96] oraz Mac. Knoblocha [1459-91] (MPń I 298, 135); 1499 Gerlin ma ogród →niżej: Jan Szwymer [1496-99].

1442 szl. Michał Wyszyński sprzedaje dom →wyżej: Gerlin [1441-99].

1442 Andrzej Kurek przedmieszczanin (suburbanus) [osoby o przydomku Kurek znane w Poznaniu w końcu XV i w XVI w. (Władze 2, 216)] sprzedaje dom przed Bramą Wroniecką, przy [domach] Tomasza Strycharza [1442] i Jana mydelnika [1442-47], idąc do Obornik po prawej stronie (MPń I 291, 102).

1442 Tomasz Strycharz ma dom →wyżej.

1442 Mik. Glosz ma [dom?] →niżej: Jan garncarz [1442-46].

1442 Michał bednarz ma zagrodę →niżej: Jerzy złotnik [1442-62].

1442 Maciej żebrak ma ogród →niżej: Strunnik [1442-71].

1442-43 Maciek (Maciej) Rajewicz: 1442 rezygnuje Tomkowi altaryście u Ś. Marii Magd. czynsz zapisany na swoim domu z ogrodem, po prawej stronie idąc z miasta, przy cegielni [przy drodze do Kokundorfu] (MPń I 291, 101v); 1443 ma ogród →niżej: Stanczel [1443-56].

1442-44 Tylo [SBP 448]: 1442 Jan ma ogród →niżej: Bartosz młynarz [1442, 1456?]; 1444 Tylo ma ogród →niżej: Adam Ruchocki [1444].

1442-46 Mikołaj kuśnierz [AR 3, 227; może ident. z Mik. Czeplem, w tej rodzinie było aż dwóch Mikołajów kuśnierzy →1444-94; por. KMP 1929, nr 4, s. 310]: 1442 ma ogród →niżej: Bartosz młynarz [1442, 1456?]; 1444 ma ogród →niżej: Adam Ruchocki [1444]; 1444 z ż. Heleną [z Przedm. Ś.W.?] →wyżej: Poniecki [1441 n.]; 1446 ma [ogród?] →niżej: Wojciech pisarz [1445-61].

1442-46 Jan garncarz [może ident. z Janem Hempelem garncarzem 1446-50]: 1442 daje Jakubowi Karchowi garncarzowi [1442-58] dom, przy [domach?] Marcina Slanga [1431 n.] i Stan. Gary [1441-45], po prawej stronie idąc z miasta ku wzgórzu [Wzgórze Ś.W.]; Jakub daje w zamian Janowi dom, położony między [domami?] Szymona garncarza [1440-52] i Mik. Glosza [1442], po prawej stronie idąc z miasta do kościoła Ś. Wojciecha (MPń I 291, 86v); 1444 ma dom →wyżej: Stan. Gara [1441-45]; 1446 rezygnuje duchownemu Pawłowi Jeżowi (Gyesz) czynsz 1 grz. na swoim domu przed Bramą Wroniecką, który był [niegdyś] Szymona garncarza [1440-52], dla altarii Wniebowzięcia NMP w kościele par. [Ś. Marii Magd.] (MPń I 293, 15v).

1442-47 Jan Mydelnik: 1442 ma dom →wyżej: Andrzej Kurek [1442]; 1447 ma domek →niżej: Marcin Wołek [1447 n.].

1442, 1456? Bartosz młynarz z mł. Bogdanka [mł. ten stał przed bramą zamkową]: 1442 rezygnuje Janowi Tylo [1442-44] ogród przed Bramą Wroniecką, idąc w kierunku Jeżyc po prawej stronie, między ogrodami Mikołaja kuśnierza [1442-46] i Mik. Opecza [1441-67], naprzeciw ogrodu Wawrzyńca [1442 – zm. 1462-73] pisarza grodzkiego [w Poznaniu] (MPń I 292, 7v); 1456 [tenże?] Bogdanka [lub in. dzierżawca mł. Bogdanka] ma [dom?] →niżej: Adam [1456].

1442-58 Jakub Karch garncarz: 1442 ma dom →wyżej: Jan garncarz [1442-46]; 1444 ma dom →wyżej: Stan. Gara [1441-45]; 1444 [tenże?] Jakub garncarz ma [ogród?] →wyżej: Strosberg [1430-1500]; 1445 Karch ma [ogród?] →p. 5Aa; 1453 sprzedaje działkę →niżej: Czeuchner [1453-75]; 1453, 1458 ma dom →niżej: Momot [1444-53], →niżej: Geln [1453-1514].

1442-62 Jerzy złotnik: 1442 kupuje od Jana Idzika [1442-64] zagrodę z ogrodem, przy zagrodzie Michała bednarza [1442] i Macieja kowala [1440-50] przed Bramą Wroniecką, po lewej stronie idąc do cegielni miej. [przy drodze do Kokundorfu] (MPń I 291, 91v); 1444 ma sad →wyżej: Dreher [1441-96]; 1450 ma [dom?] →p. 5Aa; 1451 ma [ogród?] →niżej: Paczko [1444-70]; 1454 ma dom →niżej: Katarzyna wd. [1454]; 1462 niegdyś posiadał ogród →niżej: Dorota [1462]; 1462-66 [wd. po tymże Jerzym?] →niżej: Jurgowa [1462-66].

1442-64 Idzik [SBP 490; AR 3, 206]: 1442 Jan [tenże? Jan Idzik 1442 z →Jeżyc] sprzedaje zagrodę z ogrodem →wyżej; 14634 Piotr sprzedaje zagrodę →niżej: Jan słodownik [1463-72].

1442-71 Strunnik [AR 3, 259]: 1442 Święchna Strunniczka kupuje od Hannusa Kramarza [1442-78] ogród przed Bramą Wroniecką, położony przy [innym?] ogrodzie wspomn. Kramarza i Macieja żebraka [1442] (MPń I 291, 93v); 1444 Piotr ma [ogród?] →niżej: Wawrzyniec pisarz [1442 n.]; 1446 Wojc. Strunnik rezygnuje Święchnie ż. Piotra Strunnika dom z ogrodem przed Bramą Wroniecką, idąc nad rzekę, między [domami?] wspomn. Piotra Strunnika i [Stefana] Kreidlera [1445-48] (MPń I 293, 30); 1446 Maciej ma dom przed Bramą Wroniecką, między [domami?] Święcha [1446-99] i Piotra Kąsego [1441-75] (MPń I 293, 30v); 1448 Mac. Mały ma [dom?] →niżej: Michał Deczka [1448]; 1464 Strunnik ma dom, 1465 Strunniczka ma dziedzinę →niżej: Rotnikel [1455-67]; 1466 dziedzina Wawrzyńca →niżej: Giecz [1447-82]; 1471 Strunnik, Strunniczka posiadają dziedzinę →wyżej: Kąsy [1441-75].

1442 – zm. a. 1462-73 Wawrzyniec pisarz (notarius) grodu pozn. [z Żurawi k. Kcyni, ławnik pozn. 1446, 1450-51, 1456-57, rajca 1453-54, 1458 (Władze 2, 256; SBP 445; AR 3, 212); mąż Małgorzaty (taż? 1477), potem ż. Jana Josta z →Kokundorfu]: 1442, 1444 ma ogród →wyżej: Bartosz młynarz [1442, 1456?], →niżej: Burchard [1444-89]; 1443 ma dom →niżej: Krosz [1443-73]; 1444 temuż rezygnuje Wawrzyniec [1444] ogród przed Bramą Wroniecką, między [ogrodami?] Piotra Strunnika [1442-71] i Stan. Gary [1441-45] (MPń I 292, 45); 1444 [tenże?] Wawrzyniec ma ogród →wyżej: Stan. Gara [1441-45]; 1446 ma dom, między [domami?] Pawła Krosza [1443-73] i duchownego Marcina Kokota [1446] (MPń I 293, 32); 1462-64 dzieci tegoż zm. Wawrzyńca →niżej: Jan, Paweł i Wojciech; 1462 Wawrzyniec niegdyś posiadał dziedzinę →niżej: Grzegorz woźny [1462-65]; 1464 dziedzina zm. [najpewniej tegoż] Wawrzyńca →niżej: Jan syn Tomasza [1464], →niżej: Małg. Snormechorowa [1464]; 1473 zm. Wawrzyniec posiadał [ogród?] →niżej: Panczik [1448-73].

1442-78 Hannus (Jan) kramarz, budnik [dwie lub więcej osób, w tym Jan budnik starszy bractwa 1456-57, 1467-68 (Władze 2, 203)]: 1442 Hannus Kramarz sprzedaje ogród →wyżej: Strunnik [1442-71]; 1445 Jan Kramarz rezygnuje Stefanowi Kreidlerowi [1445-48] ogród, łąkę i stodołę (oreum) przed Bramą Wroniecką, idąc do mł. należącego do szpitala [Ś. Ducha 1445-95] po lewej stronie, między [ogrodami?] Wojc. Smirmachera [1445] i Bogatego siodlarza [1404-65] (MPń I 292, 53v-54); 1453 Hannus Kammer rezygnuje Janowi Bogumiłowi [1447-81] ogród przed Bramą Wroniecką, między [ogrodami?] Piotra [1453-55] i Wojciecha [1453], a Jan Bogumił rezygnuje temuż Hannusowi czynsz zapisany na swoim ogrodzie i łące przed Bramą Wroniecką, między [wspomn.] Piotrem i Wojciechem (MPń I 297, 78); 1456 Hannus Kammer sprzedaje zagrodę i ogród →niżej: Marcin Magnus słodownik [1456-59]; 1456 Hannus Nobel [przydomek znany w tym czasie w Poznaniu (SBP 474)] budnik ma dom z ogrodem →niżej: Czarny [1443-97]; 1459 [tenże?] Hannus ma dom →niżej: Piotr Łukaszowy [1451-76]; 1459 Hannus Budnik ma [dom?] →niżej: Kay [1459-63]; 1459 Jan budnik ma [ogród?] →niżej: Rotnikel [1455-67]; 1459 Hannus budnik ma [ogród?] →niżej: Jan strycharz [1459-69]; 1461 Jan Budnik ma dziedzinę →niżej: Zachariasz [1459-61]; 1465 Hannus Budnik ma dziedzinę →niżej: Marcin postrzygacz sukna [1459-73]; 1468 Jan Budnik ma [zagrodę?] →niżej: Kat. Niklewa [1468]; 1471-74 Jan budnik ma dziedzinę 1471 →niżej: Kołacki [1471-1500], 1474 →niżej: Mikołaj słodownik [1470-77]; 1478 Jan Kramarz sprzedaje Stanisławowi z Podrzewia [1478] dom k. kościoła Ś. Wojciecha, między domami Cichosza [1478] i [Jana] Prusa [1478-1504] (MPń I 297, 68); 1478 wd. po Janie Budniku →niżej: Elżbieta [1478].

1443 Jaśkowa ma ogród →niżej: Stanczel [1443-56].

1443 Jan ma ogród →wyżej: Peszel [1441-88].

1443 Stan. Sienek ma zagrodę →niżej: Sroka [1443-47, 1510].

1443-44 Maćkowicz (Masczkowicz, Maschowicz): 1443 Piotr ma ogród →niżej: Stanczel [1443-56]; 1444 Jan ma dom →niżej: Paczko [1444-70].

1443-44 Mik. Klasz (Klosz): 1443 Mik. Klasz rezygnuje swojemu synowi, duchownemu Jakubowi, dom przed Bramą Wroniecką, idąc do Międzyrzecza po prawej stronie, położony między domami [Stan.] Gary garncarza [1441-45] i Piotra Strycharza [1443-44], wraz z 7 gr czynszu dla kościoła Ś. Wojciecha (MPń I 292, 27); 1444 Mik. Klosz ma dom →niżej.

1443-44 Piotr Strycharz: 1443 ma dom →wyżej; 1444 rezygnuje [M]arcinowi strażnikowi [1444] działkę przed Bramą Wroniecką, po prawej stronie idąc do miasta, między domami Jana Gerlina [1441-99] i Mik. Klosza [1443-44] (MPń I 292, 47v).

1443-56 Stanczel: 1443 Niklos rezygnuje Piotrowi Maćkowiczowi [1443-44] ogród przed Bramą Wroniecką, między ogrodami Mac. Rajewicza [1442-43] i Jaśkowej [1443] (MPń I 292, 10v-11); 1456 Franczek ma dom i ogród →niżej: Andrzej Kluk [1447-64].

1443-59 Konopka: 1443 Stanek ma ogród, idąc od folusza miej. do cegielni [przy drodze do Kokundorfu], po lewej stronie przed Bramą Wroniecką (MPń I 292, 16v); 1451 Konopka ma [ogród?] →niżej: Paczko [1444-70]; 1456 Kat. Konopczyna kupuje od Mik. Gandka [1456] dom za Bramą Wroniecką, przy działce Paczka [1444-70] i domu Michała [1456] (MPń I 294 k. 117, 121); 1459 Piotr kupuje od Stan. Piernika [1459-60] dom na Przedm. Ś.W., między [domami?] Stanisława i Łysego Kani [1459] (MPń I 294, 156).

1443 – zm. a. 1460 Jadwiga wd. po Wojtku Kowalu [1430]: 1443 ma dom →niżej: Krosz [1443-73]; 1455 Wojtowa Kowalowa ma [dom?] →niżej: Goworek [1449-70]; 1460 wspomn. jako zm. siostra stryj. Piotra Kończaka z Winiar [1460] →niżej: Święch [1446-99].

1443-61 Bogusz Trzebawski [stryj Mikołaja duchownego (AR 3, 264)]: 1443 ma zagrodę →niżej: Sroka [1443-47, 1510]; 1447 rezygnuje Grzegorzowi woziwodzie (ductor aque) [1447] zagrodę, idąc do Ś. Wojciecha, między domami Mac. Szachty [1432-47] i [Anny] Sroczyny [1443-47, 1510] (MPń I 293, 44v); 1461 niegdyś posiadał dziedzinę →niżej: Mikołaj bednarz [1454-62].

1443-73 Krosz [SBP s. 440-441, 455, 468; AR 3, 180-181]: – 1443-51 Paweł [pozn. słodownik, ławnik 1423, 1431, 1435, 1445, 1450, rajca 1436, 1438-39, 1443-44, 1446-47, starszy cechu 1441 (Władze 2, 214)]: 1443 rezygnuje Mik. Lantmanowi pleb. [u Ś. Marii Magd. w Poznaniu] czynsz [zapisany] na swoim domu za Bramą Wroniecką, między domami Jadwigi [wd. po Wojtku] kowalu [1443-60] i Wawrzyńca pisarza [1442 n.] oraz na swojej słodowni, idąc do cegielni miej. [przy drodze do Kokundorfu] po lewej stronie, przy ogrodzie Mac. Czarnego [1443-97] (MPń I 292, 19); 1446 ma [dom?] →wyżej: Wawrzyniec pisarz [1442 n.]; 1451 [tenże?] Paweł Krosz ma [ogród?] →niżej: Paczko [1444-70]; – 1446-55 Jan: 1446 ma ogród →wyżej: Dreher [1441-96]; 1453 rezygnuje ogrod, 1455 otrzymuje dom →niżej: Geln [1453-1514]; 1454 [tenże?] Hannus ma [dom?] →niżej: Andrzej Jednooki [1454-56]; – 1455 Paszkowa Kroszowa [wd. po Pawle?] ma dom →niżej: Piotr Łukaszowy [1451-76]; – 1455 (lub 1456) Krosz ma [działkę?] →niżej: Andrzej Jednooki [1454-56]; – 1456 Jakub, syn Jana Krosza, rezygnuje Piotrowi Szemowskiemu kuśnierzowi [1456-60] m. in. ogród przed Bramą Wroniecką, idąc do cegielni [przy drodze do Kokundorfu] po lewej stronie, przy ogrodzie Mikołaja murarza [1440-58], oraz dom z działką k. kościoła Ś. Wojciecha, przy [domu?, działce?] krawca [1456] (MPń I 294, 124v); – 1473 Małg. Kroszowa kupuje od dominikanów pozn. [1447-1531] m. in. dom i zagrodę przed Bramą Wroniecką, przy dziedzinie Czarnego Maćka [1443-97] (MPń I 296, 245v); 1473 sprzedaje Mac. Rockowi [1472-79] działkę za Bramą Wroniecką, przy działce Czarnego Maćka [1443-97] (MPń I 296, 249v).

1443-97 Czarny (Niger) [SBP s. 441, 456; AR 3, 183-184; Władze 2, 186]: – 1443 Maciej (Maciek) Czarny [pozn. krojownik sukna, rajca 1442, 1450, 1456-58, ławnik 1452-54 (Władze 2, 186; WiesWin 13 – właśc. folw. w Winiarach, mąż Zofii c. Ambrożego krojownika sukna, jeden z fundatorów kl. bernardyńskiego w Poznaniu); też z →Jeżyc 1454]: 1443 ma ogród →wyżej: Krosz [1443-73]; – 1456 Wojc. Czarny rezygnuje Hannusowi Noblowi budnikowi [1442-78] dom z ogrodem za Bramą Wroniecką, przy cegielni [przy drodze do Kokundorfu], obok [domu?] Hanczla [łaziebnika? 1454-55, 1456?] i Adama (Jadam) [1456] (MPń I 294, 116v); – 1467-97 Piotr Czarny słodownik [starszy cechu 1477-80, 1487 (Władze 2, 186; WiesSpis 178); też z →Kokundorfu 1497]: 1467 kupuje od Kat. Marcinowej [1467-75] ogród przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Hannusa Strycharza [1459-69] i [Barbary] Gerlinowej [1441-99] (MPń I 295, 111v); 1469 ma dziedzinę →niżej: Jan strycharz [1459-69]; 1473 ma dziedzinę →wyżej: Gerlin [1441-99]; 1473 ma dziedzinę →niżej: Jan Lammert [1473-75]; 1494 sprzedaje Stanisławowi rurmistrzowi [1494] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między cegielnią [przy drodze do Kokundorfu] i zagrodą Michała Długiego słodownika [1467-99] (MPń I 298, 174v); 1496 kupuje od Kat. Konojedzkiej [1475-94] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między domami Michała Drehera olejarza [1441-96] i Mac. Ławickiego [1472-99] (MPń I 298, 206v); 1497 Piotr ma zagrodę →niżej: Grzegorz rzeźnik [1497]; – 1468-87 Stan. Czarnymaćko [pozn. krojownik sukna, starszy bractwa 1481-82, ławnik 1485-87, 1495-96, 1502, 1513, 1516, 1518-19, wójt 1492, 1494, 1497-99, 1501, 1504-07, 1510-12, 1514, 1517, burm. 1503 (Władze 2, 186); syn Macieja, mąż Agnieszki Fafkównej (WiesSpis 174); też z →Jeżyc 1481]: 1468 sprzedaje Bartoszowi Waszowskiemu [1468, 1486] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami mnichów [dominikanów pozn. 1447-1531] i szpitala [Ś. Ducha 1445-95] (MPń I 296, 134); 1474 →niżej: Ambroży Czarny; 1479 sprzedaje Mac. Rockowi [1472-79] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między [zagrodami?] Jakuba Grodzickiego (Grodziski) [1457 n.] i Stan. Mizgały [1479-94] (MPń I 297, 72); 1486 kupuje od Bartosza Waszowskiego [1468, 1486] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami mnichów [dominikanów pozn. 1447-1531] i szpitala [Ś. Ducha 1445-95] (MPń I 298, 57v); 1487 ma zagrodę →wyżej: Peszel [1441-88]; – 1460-73 Maciej (Maciek) Czarny: 1460 ma zagrodę →niżej: Święch [1446-99]; 1461 ma dziedzinę →niżej: Szymon słodownik [1461-87]; 1464-68 ma dziedzinę: 1464, 1468 →niżej: Jan słodownik [1463-72], 1465 →niżej: Mikołaj golarz [1465], 1466 →niżej: Jan piekarz [1466]; 1470 ma zagrodę →niżej: Jakub Sołtys [1446-74]; 1470 dziedzina niegdyś Czarnego Maćka →wyżej: Zetowie [1440-1537]; 1473 Czarny Maciek ma dziedzinę i działkę →wyżej: Krosz [1443-73]; – 1474 Ambroży Czarny sprzedaje Stan. Czarnemu [→wyżej] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Jakuba Sołtysa [1446-74] i [wspomn.?] Stanisława (MPń I 296, 271v).

1443-47, 1510 Sroka [Sroka – zagrodnicy z Winiar (WiesWin 12)]: 1443 Jan Sroka przedmieszcz. ma zagrodę przed Bramą Wroniecką, idąc z kościoła Ś. Wojciecha po lewej stronie, między zagrodami Bogusza Trzebawskiego [1443-61] i Stan. Sienka [1443] (MPń I 292, 16v); 1447 Sroczyna [Anna ż. Jana (AR nr 2255)] ma dom →wyżej: Bogusz Trzebawski [1443-61]; 1510 Jan rzeźnik sprzedaje Jakubowi Bielejewskiemu garncarzowi [1510-14, 1535] dom po lewej stronie idąc do Ś. Wojciecha (WiesSpis 216).

1444 Tomasz ma dom →niżej: Paczko [1444-70].

1444 Kurzątko [SBP 456; AR 3, 182; może Mikołaj, brat Jana Janika altarysty pozn. (Wp. 10 nr 1486/2)] ma zagrodę →wyżej: Dreher [1441-96].

1444 Mik. Grospetir [z Przedm. Ś.W.?; Piotr Gros, Magnus (SBP 461); Niklos Grospetir (AR 3, 199)] jest opiekunem Drahimskich →wyżej: Czamp [1441-66].

1444 [M]arcin strażnik miej. (vigilis) ma działkę →wyżej: Piotr Strycharz [1443-44].

1444 Baltazar i Jan Drahimscy [SBP 457; AR 3, 188]: ciż z matką Katarzyną sprzedają zagrodę →wyżej: Czamp [1441-66].

1444 Baumgart [z Przedm. Ś.W.? (AR 3, 164)] wspomn. jako zm., jego brat Henryk →wyżej: Poniecki [1441 n.].

1444 Wawrzyniec (Lorincz) rezygnuje ogród →wyżej: Wawrzyniec pisarz [1442 n.].

1444 Tomasz Kuchlar ma ogród →niżej: Pióro [1444-79].

1444 szl. Adam Ruchocki z ż. Barbarą rezygnują Mikołajowi kuśnierzowi [1442-46] ogród przed Bramą Wroniecką, za cegielnią miej. [przy drodze do Kokundorfu], przy ogrodach Tyla [1442-44] i Niklosa [1444] (MPń I 297, 30v-31).

1444 Niklos ma ogród →wyżej.

1444-48 Stanisław młynarz [dwie osoby?]: 1444 ma mł. z ogrodami →wyżej: Kliza [1420-60]; 1446 [tenże?] Stanisław młynarz z walkmłyna ma ogród →wyżej: Dreher [1441-96]; 1448 Stanisław wspomn. jako zm., jego bratanek Jan [1448-53, 1466], obaj młynarze z mł. Klizy [1420-60] →p. 5Aa.

1444-53 Momot (Momothowicz, Momothlewicz) [AR 3, 234; Władze 2, 226]: – 1444-46 Maciej (Maciek): 1444 ma dom →niżej: Paczko [1444-70]; 1444 ma [ogród?] →wyżej: Strosberg [1430-1500]; 1446 ma [dom?] →niżej: Jan Grzywa [1446]; – 1447 Mikołaj zapisuje witrykom szpitala Ś. Ducha czynsz 1 grz. na swoim ogrodzie czyli winnicy, położonym między ogrodami czyli winnicami Mac. Mebusa [1447-76] i [Hanusza] Odorfa [1447] z drugiej strony, w dziedzinie Winiary pod górą [Burchardową Górą] (MPń I 293, 33v); – 1450 Katarzyna c. Momota kupuje od Mik. Panczika [1448-73] działkę przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Bartłomieja strycharza [1441-59] i Jana Hafciarza [1446-71] (MPń I 294, 1v); 1453 Kat. Momotówna, jej opiekunem jest Wojc. Bogaty [1404-65], rezygnuje Jakubowi Karchowi garncarzowi [1442-58] swój dom, idąc z miasta do Ś. Wojciecha po prawej stronie, między [domami?] Jana Hafciarza [1446-71] i Bartłomieja [1453] (MPń I 294, 83).

1444-70 Paczko (Paczek, Paczkonis, Paczkowicz) [SBP 475; AR 3, 231]: – 1444 młody Paczko ma ogród →wyżej: Dreher [1441-96]; – 1444 Piotr rezygnuje Janowi Maćkowiczowi [1443-44] dom przed Bramą Wroniecką, miedzy domami Tomasza [1444] i Mac. Momota [1444-53] (MPń I 292, 30v); – 1451 Jerzy Paczko [pozn. kramarz, starszy bractwa 1444-45, 1449, 1453 (Władze 2, 230)]: w imieniu ż. Katarzyny, c. Koperszmidta, oraz Piotr Łukaszowy [1451-76] syn Łukasza Koperszmidta, rezygnują Mikołajowi, bratu Piotra Łukaszowego, ogród przed Bramą Wroniecką, między [ogrodami?] Jakuba Szolcza [1447-91] i Pawła Krosza [1443-73] (MPń I 294, 9); – 1451 Paweł rezygnuje Michałowi Bogumiłowi [1447-81] ogród naprzeciw kościoła Ś. Wojciecha, przy [ogrodach?] Jerzego złotnika [1442-62] i Konopki [1443-59] (MPń I 294, 17); – 1456 Paczko ma działkę →wyżej: Konopka [1443-59]; 1467 Paczko (Paczkonis) ma dziedzinę →niżej: Michał Szczewski [1466-67]; 1470 Paczko ma dziedzinę →wyżej: Zetowie [1440-1537].

1444-71 Erkert, Eckert: 1444 Piotr, Jakub i Katarzyna dzieci zm. Jakuba Erkerta piekarza sprzedają ogród →niżej; 1471 Eckertowa posiadała niegdyś dziedzinę →wyżej: Kąsy [1441-75].

1444-79 Pióro [sołtysi winiarscy (SBP 476; AR 3, 240; Władze 2, 233; WiesSternb 128-130)]: – 1444-45, 1450? Szymon: 1444 kupuje od Piotra, Jakuba i Katarzyny, dzieci zm. Jakuba Erkerta piekarza [1444-71], oni występują z opiekunem Mik. Opeczem [1441-75], ogród przed Bramą Wroniecką, idąc w kierunku rz. Warty, między ogrodami Piotrka Kąsego [1441-55] i Tomasza Kuchlara [1444] (MPń I 292, 32); 1445 rezygnuje Mikołajowi [1445] dom z ogrodem przed Bramą Wroniecką, idąc nad rz. [Wartę?] (MPń I 292, 54v); 1450 [tenże?] Pióro ma [działkę?] →niżej: Goworek [1449-70]; – 1446 Jan ma [domek?] →niżej: Jakub Sołtys [1446-74]; – 1449 Piórowa ma [dom?] →niżej: Jan Gliniarz [1449]; 1459 Piórowa ma [dom?] →niżej: Małg. Szymonowa [1459]; 1460 ogród Piórowej →wyżej: Buchwald [1419-72]; 1469 mł. [Podolny] Piórowej →niżej: Marcin Wołek [1447 n.]; – 1479 Jakub ma [ogród?] →wyżej: Trir [1430 n.].

1444-88 altaryści z kościoła [koleg. od 1471] Ś. Marii Magd. w Poznaniu²⁶Altaryści Ś. Marii Magd. posiadali również czynsze na nieruchomościach położonych za Bramą Wroniecką: 1419 (Szczepan Białowąs 1419-41), 1442 (Maciek Rajewicz 1442-43), 1446 (Jan garncarz 1444-46), 1444 (Strosberg 1430-1500), 1460 (Jadwiga Geldnarowa), 1465 (Marcin postrzygacz sukna 1459-73), 1475 (Ludwik tkacz 1469-82). – uposażenie [zmieszczamy tu prawie wszystkie znane transakcje dokonane przez altarystów, choć nie można wykluczyć, że niektóre, nieliczne, nie dot. uposażenia altarii, lecz majątku rodzinnego. Sądzę, że transakcjami rodzinnymi były – i dlatego nie zamieszczam ich w poniższym wykazie – tylko dwie: z 1460 Jana Klizy (→Jerzy Bok 1455-78) i z 1482 Mik. Giecza (1447-82)]: 1444 altaryści sprzedają ogród →wyżej: Strosberg [1430-1500]; 1455 Mik. Andrzej (Nicola Andreas) Kleyber altarysta u Ś. Marii Magd., w imieniu wszystkich altarystów, rezygnuje Mik. Rotnikelowi [1455-67] ogród i zagrodę przed Bramą Wroniecką, przy [ogrodach?] Andrzeja Rattnira [1455] i Szukały [1445-58] (MPń I 294, 102v); 1459 Teodoryk altarysta sprzedaje ogród →niżej: Marcin Magnus słodownik [1456-59]; 1461 altaryści posiadają ogród →wyżej: Peszel [1441-88]; 1463 altaryści rezygnują Stanisławowi [1463] ogród, położony między ogrodami pleb. Ś. Wojciecha [pod Burchardową Górą?] i Peszla [1441-88] (MPń I 296, 6); 1470 Jan altarysta sprzedaje działkę czyli dziedzinę →wyżej: Buchwald [1419-72]; 1473 Mikołaj altarysta wspomn. jako zm., jego dom →niżej: Berger [1446-73]; 1488 Kasper Szamotulski altarysta i jego następcy na altarii otrzymują zagrodę →niżej: Heyda [1472-88].

1444-89 Burchard [pozn. kramarze, wójtowie, ławnicy, rajcy (AR 3, 169; SBP s. 440, 454; Władze 2, 183); też Jan Lammert 1473-75]: – 1444-69 Małg. Burchardowa: 1444 Burchardowa rezygnuje Wojc. Jasińskiemu [1441-63] parcelę przed Bramą Wroniecką, przy ogrodzie Wawrzyńca pisarza [1442 n.] (MPń I 292, 34v); 1452 Góra Burchardowej →niżej: Jan Odorf [1452]; 1455 Małgorzata sprzedaje Tomalowi [z Winiar 1450 n.] ogród, [położony] na górze [Burchardowej], k. mł. mnichów [Dominikanów I] i obok winnicy Tomasza Igielnika [1455-83] (MPń I 284, 106); 1456 Małgorzata →niżej: Andrzej Kluk [1447-64]; 1469 Góra Burchardowej →niżej: Tomasz rzem. [1469-77]; 1469 Małgorzata wraz z c. Agnieszką [ż. Jana Prusa, który przybrał nazwisko Burchard – może to któryś z poniższych Janów? (WiesSoc 147)], ich opiekunem jest Wojc. Gerlin [1441-99], sprzedają Wawrz. Rymarkowi [1467-92] ogród przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Igielnika [1455-83] i Mebusa [1447-76] oraz drogą wielką [do Szamotuł lub Obornik] (MPń I 296, 148); – 1475 Piotr ma dziedzinę →niżej: Wilda [1461-96]; – 1475-87 Jan: 1475 rezygnuje Ulrykowi Heltowi [1475-1510] swoją zagrodę przed Bramą Wroniecką, między zagrodami Błażeja [1463-76] i Mik. Wojczyka słodownika [1470-77] (MPń I 297, 8); 1476 [tenże?] Hannus ma dziedzinę →niżej: Piotr Łukaszowy [1451-76]; 1487 Jan ma ogród →niżej: Heyda [1472-88]; – 1489 ogród Burcharda →niżej: Herman [1455-1500].

1444-94 Czepel [wielokrotni pozn. ławnicy, rajcy, wójtowie i burmistrzowie (SBP s. 441, 456; AR 3, 184-185; Władze 2, 187; →Jeżyce, pod 1445)]: – 1444-80 Mikołaj [w tych samych latach działało trzech Mikołajów Czeplów, dwóch z nich było kuśnierzami, jeden zakończył działalność we władzach miej. w 1460; Mikołaj (I) był ławnikiem 1440, 1443-44, 1447, 1449, 1460, rajcą 1441, 1444, 1448, 1454-56, 1459, wójtem 1442, burm. 1451, starszym cechu kuśnierzy 1450; kolejny Mikołaj (II), mąż Małgorzaty, był kuśnierzem i krojownikiem sukna, rajcą 1461, 1476, ławnikiem 1462-63, 1466-67, 1470-75, 1477-79, wójtem 1469, starszym bractwa 1465 (Władze 2, 187), też ze →Świętego Marcina (p. 3C) 1462; w tych latach znamy jeszcze Mikołaja 1442-46 i może on być ident. z pierwszym Mik. Czeplem; kolejny Mikołaj to kan. pozn. fundi Ś. Marcin 1499 →Święty Marcin, p. 3A]: 1444 Mikołaj ma zagrodę →wyżej: Ponieccy [1441 n.]; 1452 tenże, jako opiekun Agnieszki [Szulewnej? 1452?, 1453], rezygnuje Wojciechowi garncarzowi [1452] domek, położony między domami Macieja garncarza [1452] i Szymona [garncarza? 1440-52] (MPń I 294, 60); 1453 ma [dom?] →niżej: Czeuchner [1453-75]; 1453 występuje jako opiekun Agnieszki Szulewnej [1452?, 1453] →niżej: Struś [1448-1516]; 1455 ma dom →niżej: Geln [1453-1514]; 1459 temuż rezygnuje Łukasz altarysta u Wszystkich ŚŚ. [1459] dom narożny przed Bramą Wroniecką (MPń I 294, 160v); 1466 Małgorzata ż. tegoż Mikołaja rezygnuje Mik. Wildzie [1461-96] i jego ż. Annie całą swoją ojcowiznę i macierzyznę, tj. łąkę z ogrodem przed Bramą Wroniecką oraz 400 fl. (MPń I 296, 85v); – 1468 Mikołaj [II] ma łąkę →niżej: Giecz [1447-82]; 1473 temuż ceduje Benedykt Henrigk [1473], krewny (affinus) zm. Andrzeja Helisza [1473], ogród czyli łąkę przed Bramą Wroniecką, między łąką zm. Wojtka [1473] i ogrodem Piotra młynarza [1446-73] (MPń I 296, 242v); 1474 temuż cedują Jakub Łagoda [z Winiar 1464-78], Mik. Serwatka [1474] i Mik. Wilda [1461-96] ogród przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami i łąkami Hektorowej [1464-74] oraz zm. Krabisa [1464-78, 1529] i Jerzego Boka [1455-78] (MPń I 296, 277v); 1475 ma dziedzinę →niżej: Czeuchner [1453-75]; 1478 kupuje od Jana sołtysa z Górczyna (Goczino!) [1478] dom przed Bramą Wroniecką, przy działce swojej i za [działką?] Mik. Suchorza [1478] (MPń I 297, 63); 1480 ma [działkę?] →niżej: Mik. Jezierski [1480]; – 1484 [dom?] Małg. Czeplowej [ż. Mik. Czepla (II)] →niżej: Piotr kowal [1480-1514]; 1485 dom Czeplowej →niżej: Jadwiga Krchowe [1485]; 1492 zagroda Czeplowej →niżej: Konojedzki [1475-94]; 1494 Małg. Czeplowa, jej opiekunem jest Jakub Wilda [1461-96], sprzedaje Janowi Szylingowi [1493-1575], 1/2 łąki za Ś. Wojciechem i przy łące Piotra Adamowego [1494-99] (MPń I 298, 185).

1445 Mikołaj ma dom z ogrodem →wyżej: Pióro [1444-79].

1445 Stachna wd. Tomaszowa [taż? wd. po Tomaszu Strycharzu 1442, lub po Tomaszu Kuchlar 1444, innym? Tomaszu 1444] sprzedaje ogród, jej opiekunem jest Paweł rzem. wyrabiający łuki [1445, z Przedm. Ś.W.?] →niżej: Wojciech pisarz [1445-61].

1445 Paweł rzem. wyrabiający łuki (arcufex) [z Przedm. Ś.W.?] →wyżej.

1445 Wojc. Smirmacher ma [ogród?] →wyżej: Hannus kramarz [1442-78].

1445 Jerzy altarysta [gdzie?] ma ogród →p. 5Aa.

1445 Winc. Placzek ma ogród przy [ogrodach?] Jerzego i Jakuba Szibalów [1445], rezygnuje czynsz →p. 5Aa.

1445 Jerzy i Jakub Szibala (Schibala) posiadają [ogrody?], Jakub jest witrykiem kościoła Ś. Wojciecha →p. 5Aa.

1445 Wincenty z ż. Dorotą rezygnują Janowi synowi Maćka krawca [1445] ogród przed Bramą Wroniecką, położony przy [ogrodach?, Stan.] Gary [1441-45] i Jakuba Szukały [1445-58] (MPń I 292, 64).

1445 Jan, syn Maćka krawca, ma ogród →wyżej.

1445-48 Stefan Kreidler [rzeźnik, starszy cechu, 1440, 1444-48 (Władze 2, 214); Erazm Kreidler z Krakowa (SBP 468); por. Mikołaj burgr. i celnik krak. (UDR IV/5 s. 63)]: 1445 Stefan ma łąkę, ogród i stodołę →wyżej: Hannus kramarz [1442-78]; 1446 Kreidler ma [dom?] →wyżej: Strunnik [1442-71]; 1446 Stefan ma ogród →wyżej: Strosberg [1430-1500]; 1448 Kreidler ma [dom?] →niżej: Michał Deczka [1448] →niżej: Helena wd. [1448].

1445-58 Szukała: 1445 Jakub ma [ogród?] →wyżej: Wincenty [1445]; 1455 [ogród?] Szukały →wyżej: altaryści Ś. Marii Magd. [1444-88]; 1458 Jakub (Schwkala) rezygnuje Jakubowi „de Czymyelyno” [Imielno k. Pobiedzisk?] kowalowi [1458] działkę z domkiem za Bramą Wroniecką, przy zagrodzie i ogrodzie Mik. Rotnikla [1455-67], po prawej stronie idąc do cegielni [przy drodze do Kokundorfu] (MPń I 294, 141).

1445-61 Wojciech [zw. Albrechtem (MPń I 294, 94v)] pisarz (notarius) ławniczy pozn. [MPń I 294 k. 90v, 94v; Maisel 211]: 1445 kupuje od Stachny wd. Tomaszowej [1445], jej opiekunem jest Paweł rzem. wyrabiający łuki [1445], ogród przed Bramą Wroniecką (MPń I 292, 55v); 1446 kupuje od Elżbiety Pałuczyny [1446] ogród przed Bramą Wroniecką, idąc ku Jeżycom po prawej stronie, między [ogrodami?] Mikołaja kuśnierza [1442-46] i Opecza z Kokundorfu [1441-67] (MPń I 293, 19v); 1448 ma [dom?] →niżej: Helena wd. [1448]; 1455 ma [ogród?] →niżej: Marcin Wołek [1447 n.]; 1461 niegdyś posiadał [ogród?] →niżej: Błażej rzeźnik [1461].

1445-68 Henriczowa, Henricz [taż? Henriczowa z dziećmi (SBP 462; AR 3, 201-202)]: 1445 Henriczowa ma ogród →wyżej: Bichta [1431-57]; 1462 Henricz ma łąkę →wyżej: Wojc. Jasiński [1441-63]; 1468 Jerzy Henricz ma łąkę →niżej: Giecz [1447-82].

1445-87 plebani i kanonicy kościoła [od 1471 koleg.] Ś. Marii Magd. w Poznaniu²⁷Duchowni (plebani, kanonicy, kustosz) Ś. Marii Magd. mieli też czynsze zapisane lub kupione przez nich na nieruchomościach za Bramą Wroniecką: 1443 (Krosz 1443-73), 1481 (Geln 1453-1514), 1496 (Jan kowal 1482-96), 1496 (Jan Szwymer 1496-99) – uposażenie [też →p. 2E]: 1445 pleb. ma ogród →wyżej: Bichta [1431-57]; – 1465-87 Mac. Budnik [1465-87] jako witryk u Ś. Marii Magd. sprzedaje: 1465 Marcinowi Sławetnemu płóciennikowi [1465] działkę nal. do tego kościoła, położoną przed Bramą Wroniecką, między [działkami?] Andrzeja Olejnika [1465] i Piotra słodownika [1462-65] (MPń I 296, 75v); 1487 Grzegorzowi Sułowskiemu [1487-90] dziedzinę nal. do tego kościoła, położoną przed Bramą Woniecką, obok domu Marcina sukiennika [1487-98] i ziemią nal. do miasta [1475-87] (MPń I 298, 86); – 1467 witrycy kościoła Ś. Marii Magd. sprzedają Jakubowi [1467] dom nal. do tego kościoła, położony przed Bramą Wroniecką i przy [domu?] Marcina płóciennika [1467, 1475?] (MPń I 296, 115); – 1472 prep. sprzedaje mł. Wysokie Koło [= Podgórny Młyn?, →p. 2E] nal. do uposażenia prepozytury →niżej: Szamotulscy [1472-1582]; 1475 prep. sprzedaje działkę nal. do prepozytury →niżej: Bogumił [1447-81].

1445-95 szpital i kaplica Ś. Ducha²⁸Szpital Ś. Ducha posiadał też czynsze zapisane na nieruchomościach położonych za Bramą Wroniecką: 1445 (Bichta 1431-57), 1447 (Momot 1444-53), 1457 (Tonnbergowie 1457-1514), 1458 (Piotr Strzeszich 1446-77), 1470 (Zetowie 1440-1537) – uposażenie [też →p. 2E]: 1445 ogród →wyżej: Bichta [1431-57]; 1445 mł. →wyżej: Hannus kramarz [1442-78]; 1446 ogród →wyżej: Strosberg [1430-1500]; 1448 domek z ogrodem →niżej: Struś [1448-1516]; 1449 ogród →niżej: Mebus [1447-76]; 1455 sprzedaż ogródka →niżej: Marcin Wołek [1447 n.]; 1456 sprzedaż domu i ogrodu →niżej: Andrzej Kluk [1447-64]; 1459 rezygnacja z ogrodu →niżej: Knobloch [1459-91]; 1461, 1462 sprzedaż ogrodu →niżej: Błażej rzeźnik [1461], →niżej: Dorota [1462]; 1464-65 prep. [Ś. Ducha?] ma dom, dziedzinę →niżej: Rotnikel [1455-67]; 1466 dziedzina →niżej: Rotnikel [1455-67]; 1466 dziedzina →niżej: Jan piekarz [1466]; 1468, 1486 dziedzina →wyżej: Czarny [1443-97]; 1469 mł. →niżej: Marcin Wołek [1447 n.]; 1469 łąki, 1470 sprzedaż ogrodu, 1474 łąka →wyżej: Zetowie [1440-1537]; 1472 łąka →niżej: Georg Ley [1472]; 1472 mł., łąki →wyżej: Buchwald [1419-72]; 1476 dziedzina →niżej: Piotr Łukaszowy [1451-76]; 1482 mł. →niżej: Tomal z Winiar [1450 n.]; 1487 mł. →niżej: Heyda [1472-88]; 1491 prep. [Ś. Ducha] ma zagrodę →wyżej: Gerlin [1441-99]; 1495 prep. Ś. Ducha ma łąkę →niżej: Wilda [1461-96].

1446 Elżbieta Pałuczyna [znana jest pozn. rodzina Pałuków, w tym Mik. Pałuka kupiec, ławnik 1405, rajca 1410, 1413-14, 1422, burm. 1419-21, 1423; →Jeżyce, pod 1425 Mik. Pałuka (SBP s. 446, 475; AR 3, 231; Władze 2, 230)] sprzedaje ogród →wyżej: Wojciech pisarz [1445-61].

1446 Jan Grzywa [AR 3, 199] sprzedaje Mik. Szczudło [1446-52] dom z ogrodem przed Bramą Wroniecką, idąc do cegielni miej. [przy drodze do Kokundorfu] po prawej stronie, między [domami?] Maćka Momota [1444-53] i Jerzego Zakuwacza [1446-73] (MPń I 293, 20v).

1446 Marcin Kokot duchowny ma [dom?] →wyżej: Wawrzyniec pisarz [1442 n.].

1446 Jan Omexa [z osady kościelnej?] sprzedaje ogród, łąki i staw →wyżej: Dreher [1441-96]; w sporze z pleb. ze Ś. Wojciecha →p. 5Aa.

1446-50 Jan Hempel (Hampel) garncarz [SBP 462; AR 3, 201; może ident. z Janem garncarzem 1442-46], syn zm. Szymona Kościeńskiego garncarza]: 1446 sprzedaje dom →niżej: Czech [1446-78]; 1447 tenże, syn zm. Szymona Kościeńskiego garncarza, rezygnuje Stefanowi budnikowi [1447-48] działkę przed Bramą Wroniecką, w obrębie swojego domu i Jana Zeydenheftera [1447-58] (MPń I 293, 40); 1448 Hempel garncarz z matką Małgorzatą i [jej?] córką rezygnują Maciejowi rurmistrzowi (aqueductor) [1448] działkę przed Bramą Wroniecką, między działkami wspomn. Macieja i tegoż Hempela (MPń I 293, 75); 1448 Hempel ma [dom?] →niżej: Panczik [1448-73]; 1450 Hempel, także w imieniu swojego rodzeństwa Stefana, Tomasza i Małgorzaty oraz matki Małgorzaty, rezygnują Bartoszowi strycharzowi [1441-59] i swemu synowi Hempelowi dziedzinę przed Bramą Wroniecką, przy domie [Jana] Zeydenheftera [1447-58] i [domie?] Mac. [Strusia] garncarza [1448-1516] (MPń I 293, 117v).

1446-52 Szczudło: 1446 Mikołaj ma dom z ogrodem →wyżej: Jan Grzywa [1446]; 1448 Mikołaj kupuje od Stanisława [1448] jego ogród przed Bramą Wroniecką (MPń I 293, 80v); 1452 Szczudło ma [działkę?] →niżej: Andrzej rzeźnik [1452 n.].

1446-71 Jan Hafciarz (Heffter) [czy ident. z Janem Zeydenhefterem? 1447-58; mogą być dwie osoby, w tym Jan hafciarz pozn., kramarz, starszy cechu 1446, 1448-51, rajca 1453-54, starszy bractwa 1458 (Władze 2, 203)]: 1446 [tenże Jan?] hafciarz (heftarius) [bez imienia] ma dom →niżej: Czech [1446-78]; 1450 ma dziedzinę, 1453 ma [dom?] →wyżej: Momot [1444-53]; 1460 [tenże?] Hefftarek ma dziedzinę →niżej: Geln [1453-1514]; 1467 niegdyś posiadał zagrodę →wyżej: Ponieccy [1441 n.]; 1468 [tenże?] Hefftarek ma [zagrodę] →niżej: Kat. Niklewa [1468]; 1471 [tenże?] Hafciarz ma dziedzinę →niżej: Kołacki [1471-1500].

1446-73 Berger (Barger) [rodzina pozn. słodowników, ławników, rajców, starszych cechu (SBP s. 439, 452; AR 3, 165; Władze 2, 179)]: – 1446 Michał [też ze →Świętego Marcina (p. 3C) 1436] sprzedaje ogród, łąki i staw →wyżej: Dreher [1441-96]; – 1447 Mikołaj [tenże? Mikołaj słodownik pozn., ławnik 1434, starszy cechu 1446 (Władze 2, 179)]: ma domek (MPń I 293, 49v); ma domek →niżej: Marcin Wołek [1447 n.]; – 1473 Jan sprzedaje Annie Szymunowej [1473], on występuje jako egzekutor testamentu zm. Mikołaja altarysty w koleg. Ś. Marii Magd. [1444-88], dom przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Andrzeja Mewrera [1470-73] i Mac. Pieniądza [?, 1473-87] (MPń I 296, 257); – 1473 Maciej (Matis) ma [dziedzinę?] →niżej: Piotr cieśla [1473].

1446-73 Piotr młynarz [może z →Jeżyc 1441-42]: 1446 niegdyś posiadał ogród, położony przy Ś. Wojciechu (AR nr 339); 1473 ma ogród →wyżej: Czepel [1444-94].

1446-73 Zakuwacz [później znany jest Jakub garncarz, starszy cechu 1560, 1562-64 (Władze 2, 262)]: 1446 Jerzy ma [dom?] →wyżej: Jan Grzywa [1446]; 1462 Jakub ma dziedzinę →niżej: Grzegorz woźny [1462-65]; 1473 Zakuwacz ma [ogród?] →niżej: Panczik [1448-73].

1446-74 Jakub (Jakusz) Sołtys, Sołtysik [w osobnym akapicie umieszczamy nosicieli nazwiska Szolcz 1447-91, gdyż nie ma pewności, czy wywodzili się z tej samej rodziny; nadto nasz Jakub może być ident. z Jakubem Grodzickim zw. Sołtysem 1457 n. (por. AR 3, 249)]: 1446 rezygnuje Zygmuntowi swojemu dziadowi? (avus?) dwa swoje domki na Przedm. [Ś.W.], idąc z miasta do kościoła Ś. Wojciecha po lewej stronie na rogu (in acie), przy [domku?] Jana Pióro [1444-79] (MPń I 293, 30v); 1470 kupuje od Stanisława z Lublina [1470] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między zagrodami niegdyś Jakuba Szolcza [1447-91] i Czarnego Maćka [1443-97] (MPń I 296, 166); 1474 Jakub Sołtys ma dziedzinę →wyżej: Czarny [1443-97].

1446-77 Piotr Strzeszich [Bartłomiej (AR nr 259); Mik. Strzezich z →Kokundofu 1477-78]: 1446 ma ogród przed Bramą Wroniecką, między walkmłynem i cegielnią miej. [przy drodze do Kokundorfu] (MPń I 293, 29); 1458 rezygnuje szpitalowi Ś. Ducha czynsz 1/2 grz. na swoim ogrodzie przed Bramą Wroniecką i za cegielnią miej. (MPń I 294, 150); 1461 z ż. Barbarą rezygnują Mik. Wildzie [1461-96] ogród przed Bramą Wroniecką, między walkmłynem i cegielnią (MPń I 295, 18v); 1462 z ż. Barbarą kupują od dominikanów pozn. [1447-1531] ogród przed Bramą Wroniecką (MPń I 295, 47); 1477 tegoż ż. Barbara kupuje od Jadwigi ż. Tomasza rzem. wyrabiającego łuki [1469-77] ich dom z ogrodem za kościołem Ś. Wojciecha (MPń I 297, 42v).

1446-78 Czech [SBP s. 439, 456; AR 3 s. 163, 184; Władze 2, 186]: 1446 Jan Czech garncarz (lutifigulus) z Przedm. Ś.W. pod Poznaniem oskarża o cudzołóstwo swoją żonę Nizę, ale wybacza jej, ona zaś przysięga przed krucyfiksem, że będzie wierna mężowi (AC 2 nr 1220); 1446 Jan Czech kupuje od Jana Hempela [1446-50], syna zm. Szymona Kościeńskiego garncarza, jego dom przed Bramą Wroniecką, między domami Mik. Fettera [1440-48] i [Jana?] hafciarza [1446-71], idąc do Ś. Wojciecha po prawej stronie, za 30 grz. (AR nr 311); 1475 Wawrz. Czech ma dziedzinę →wyżej: Paweł złotnik [1441 n.]; 1478 Czech furman ma dom →niżej: Tomal z Winiar [1450 n.].

1446-99 Święch: – 1446-60 Święch słodownik [mogą być dwie osoby]: 1446 Święch ma [dom?] →wyżej: Strunnik [1442-71]; 1458 Święch Zdun sprzedaje dom →wyżej: Ponieccy [1441 n.]; 1460 Święch słodownik kupuje od Piotr Kończaka z Winar [1460] zagrodę przed Bramą Wroniecką, otrzymaną przez Piotra po śmierci jego siostry stryj. Jadwigi Wojtkowej [1443-60], między zagrodami Czarnego Maćka [1443-97] i duchownego Macieja [1460-61] (MPń I 294, 174v); – 1472 Jan Święch [pozn. krojownik sukna, ławnik 1459-62, 1464, 1468-69, 1474, rajca 1465-66, 1473 (Władze 2, 252)]: →niżej: Georg Ley z Ulm [1472]; – 1499 Stan. Święch ma zagrodę →niżej: Długa, Długi [1467-99].

1447 [Hanusz] Odorf (Oderzff) [zagrodnik i ławnik w Winiarach 1448 i 1450 (WiesWin 11)] ma ogród czyli winnicę →wyżej: Momot [1444-53]; 1452 jego dzieci →niżej: Jan Odorf i Barbara [1452].

1447 Stanisław ma domek (MPń I 293, 49v).

1447 Michał Arnold [SBP 450 – Mik. Arnolth] płóciennik (linitextor) ma dom →wyżej: Piotr krawiec [1440-58].

1447 Tomasz Hoffman [SBP s. 443, 463; AR 3, 203; Władze 2, 201-202] ceduje wobec rady Poznania ogród nal. do nowego szpitala dla ubogich [Ś. Gertrudy 1447-72], niegdyś Mikołaja młynarza [1432-47], położony naprzeciw ogrodu [pleb. kościoła] Ś. Wojciecha, między jeziorem mniszek [pewnie chodzi o Trzepadko jez. dominikanów, położone przy Przepadek Młynie katarzynek →p. 2F] i ogrodem wspomn. Mikołaja młynarza (AR nr 350).

1447 Mik. Klinkner [kupiec pozn., rajca 1437, ławnik 1444-47 (Władze 2, 209)] sprzedaje ogród z łąką →niżej: Mebus [1447-76].

1447 Andrzej Ogorzałka rezygnuje Mik. Bogumiłowi [1447-81] dom przed Bramą Wroniecką, przy domu narożnym Jana Zeydenheftera [1447-58], idąc do Ś. Wojciecha po prawej stronie (MPń I 293, 43).

1447 Niczek syn Łukasza ma [zagrodę?] →niżej: Giecz [1447-82].

1447 Grzegorz woziwoda ma zagrodę →wyżej: Bogusz Trzebawski [1443-61].

1447-48 Stefan budnik: 1447 ma działkę →wyżej: Jan Hempel [1446-50]; 1448 sprzedaje dom →niżej: Panczik [1448-73].

1447-49, 1457? Andrzej Grosfewer [SBP 461; AR 3, 199]: 1447 ma dom z działką →niżej: Bogumił [1447-81]; 1449 sprzedaje zagrodę z domem →niżej: Panczik [1448-73]; 1457 [tenże?] Grossewe ma [ogród?] →niżej: Tonnbergowie [1457-1514].

1447-58 Jan Zeydenhefter [Hafciarz (SBP s. 449, 483; AR 3, 251); nie można wykluczyć, że ident. jest z Janem Hafciarzem 1446-71]: 1447 ma [dom?] →niżej: Bogumił [1447-81]; 1447, 1450 ma dom →wyżej: Jan Hempel [1446-50]; 1447 Jan ma dom narożny →wyżej: Andrzej Ogorzałka [1447]; 1448 ma [dom?], 1449 sprzedaje zagrodę z domem, 1457 ma dom →niżej: Panczik [1448-73]; 1458 ma dom →wyżej: Ponieccy [1441 n.].

1447-61 Broda, Białabroda [SBP 453; AR 3, 168; zagrodnicy winiarscy (WiesWin 12)]: 1447 Andrzej Białabroda ma ogród →wyżej: Bichta [1431-57]; 1448 Andrzej Broda ma [winnicę?] →niżej: Jakub Garber [1448]; 1461 Nikiel Broda ma ogród →niżej: Zachariasz kowal [1459-61].

1447-64 Andrzej (Andris) Kluk (Klug) słodownik [AR 3, 175; por. bracia Kluki ze →Świętego Marcina (p. 3C) 1414]: 1447 ma winnicę przed Bramą Wroniecką (MPń I 293, 60); 1455 rezygnuje Andrzejowi Węzłowi [1455] winnicę przed Bramą Wroniecką, idąc od mł. Klizy [1420-60] do Nadolnego Młyna [= Podolnego →p. 2E], przy [winnicy?] Hermana [1455-1500] (MPń I 294, 108v); 1456 tenże, jako opiekun szpitala Ś. Ducha [1445-95], rezygnuje Franczkowi Stanczelowi [1443-56] dom i ogród przy drodze za Ś. Wojciechem i przy ogrodzie pleb. Ś. Wojciecha (MPń I 294, 113v); 1456 tenże, jako opiekun szpitala Ś. Ducha [1445-95], za zgodą rajców pozn. i Małg. Burchardowej [1444-89], rezygnuje Jakubowi Gelnowi [1453-1514] ogród przy Ś. Wojciechu, między [ogrodami?] Mebusa [1447-76] i Igielnika [1455-83], obok drogi do Winiar (MPń I 294, 118); 1464 rezygnuje Jakubowi Łagodzie z Winiar [1464-78] ogród przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Hektorowej [1464-74] i Krabisa [1464-78, 1529] (MPń I 296, 24).

1447-66, 1469? Marcin Wołek młynarz [por. Więcek Wnolek 1490]: 1447 rezygnuje Mik. Bergerowi [1446-73] domek, położony między domkami Jana [Stanislai – nadpisane] Rulanta [1447-1505] i Jana Mydelnika [1442-47], na Przedm. Ś.W. po prawej stronie (MPń I 293, 34v); 1455 z ż. Agnieszką kupują od witryków szpitala Ś. Ducha [1445-95] ogródek (ortulus) z 5 bruzdami ziemi przed Bramą Wroniecką, między [ogrodami?] Wojciecha pisarza [1445-61] i Piotrka Kąsego [1441-75] (MPń I 294, 107v); 1455-56 Wołek ma [dom?] na Gasce: 1455 →niżej: Goworek [1449-70], 1456 →niżej: Wojciech prokurator [1456-69]; 1461 sprzedaje Maciejowi rzem. wyrabiającemu łuki [1461-94] zagrodę i ogród przed Bramą Wroniecką, między [zagrodami?] Goworka [1449-70] i Błażeja rzeźnika [1461] (MPń I 295, 24); 1466 [tegoż ż.] Agnieszka Wołkowa kupuje od starszych bractwa kuśnierzy [z Poznania 1459-66] dom tego bractwa przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Tominy [1459-80] i Jana Sasina tkacza [1465-66]; zarazem Agnieszka sprzedaje bractwu kuśnierzy 1/2 grz. czynszu na tym domu (MPń I 296, 86v); 1469 [tenże?] Marcin młynarz z mł. [którego?] Jerzego Zeta [1440-1537], położonego między młynem nal. do szpitala Ś. Ducha [1445-95] i mł. [Podolnym] Piórowej [1444-79] (MPń I 296, 155v-156).

1447-72 szpital Ś. Gertrudy²⁹Altaria w kaplicy szpitala Ś. Gertrudy i sam szpital miały zapisane czynsze na nieruchomościach za Bramą Wroniecką: 1452 (Wałdowski 1451-1515); 1472 (Wiącek 1472-89); 1475 i 1479 (Wilda 1461-96) [przy tzw. nowym cmentarzu farnym za murami miasta; fundacja Gertrudy z Ditmarów, wd. po Mik. Peszlu³⁰Szpital ufundowany został ok. 1430 (DzPoznania 290; Now. 2, 652-653; P. Dembiński, w: Civitas s. 338 i przyp. 57). O Gertrudzie →PSB 25, 665] – uposażenie: 1447 ogród szpitala →wyżej: Tomasz Hoffman [1447]; 1451 sprzedaż ogrodu →niżej: Fafko [1451-90]; 1472 sprzedaż winnicy →wyżej: Peszel [1441-88]; 1472 sprzedaż ogrodu →niżej: Wiącek [1472-89].

1447-76 Mebus (Mebes, Mabisch) [z Winiar (SBP 471; AR 3, 222)]: 1447 Maciej ma ogród czyli winnicę →wyżej: Momot [1444-53]; 1449 Maciej kupuje od Mik. Klinknera [1447] ogród z łąką przed Bramą Wroniecką, przy ogrodach mnichów [dominikanów pozn. 1447-1531] i [szpitala] Ś. Ducha [1445-95] (MPń I 293, 91v); 1453 Maciej ma ogród →niżej: Stanisław murarz [1453]; 1454 Mebus ma ogród →niżej: Wałach [1454-59]; 1456 Mebus ma [ogród?] →wyżej: Andrzej Kluk [1447-64]; 1457 Mebus ma [winnicę?] →niżej: Geln [1453-1514]; 1469 Mebus ma dziedzinę →wyżej: Burchard [1444-89]; 1472 Maciej niegdyś posiadał winnicę →wyżej: Peszel [1441-88]; 1474 Małgorzata, żona Fabiana nożownika (cultrifex) [1474], ceduje swojemu stryjowi Mik. Mebusowi, ogród przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami pleb. Ś. Wojciecha i dominikanów pozn. [1447-1531] (MPń I 296, 279); 1476 Mebus sprzedaje ogród i łąkę →niżej: Jerzy Bok [1455-78].

1447-81 Bogumił [Bogumił z Grodna rurmistrz, ż. Małgorzata (SBP 452)]: – 1447 Mik. Bogumił ma dom →wyżej: Andrzej Ogorzałka [1447]; rezygnuje Andrzejowi Grosfewerowi [1447 n.] dom z działką przed Bramą Wroniecką na rogu, naprzeciw ogrodu mnichów [dominikanów pozn. 1447-1531] i przy [domu?] Jana Zeydenheftera [1447-58] (MPń I 293, 47); – 1451 Michał Bogumił ma ogród →wyżej: Paczko [1444-70]; – 1453-75 Jan Bogumił: 1453 ma ogród →wyżej: Hannus kramarz [1442-78]; 1456 [tenże?] Bogumił ma [ogród?] →niżej: Marcin Magnus słodownik [1456-59]; 1461 [tenże?] Bogumił ma stodołę →niżej: Wojciech „de Allexino” [1461]; 1469 ma ogród i łąkę przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Błażeja [1463-76] i Marcinowej [1467-75] (MPń I 296, 156v); 1473 tegoż Jana łąka i ogród →niżej: Piotr Morlin [1456-73]; 1473 sprzedaje Janowi Lammertowi [1473-75] zagrodę, stodołę i łąkę przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Marcinowej [1467-75] i Błażeja [1463-76] (MPń I 296, 252v); 1475 kupuje od prep. Ś. Marii Magd. [1445-87] działkę nal. do prepozytury, położoną przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Mac. Budnika [1465-87] i [Pawła?] Peszla [1441-88] (MPń I 296, 285v); – 1481 Teofil alias Bogumił sprzedaje Janowi Libehemi [1481] 1/2 ogrodu przed Bramą Wroniecką, między ogrodami [brak imienia] sukiennika [1481] i tegoż Teofila (MPń I 297, 118v); 1481 Bogumił sprzedaje Janowi Kunie [1481] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między [zagrodą?] Jana Libeheen [1481] i cegielnią [przy drodze do Kokundorfu] (MPń I 297, 120v).

1447-82 Giecz [też z →Jeżyc 1491-94; rodzina pozn. krojowników sukna, ławników, rajców, wójtów (SBP s. 442, 460; AR 3, 193; Władze 2, 194; WiesWin 14; PSB 7, 365 – Mikołaj zm. po 1443)]: – 1447 Jan rezygnuje Jakubowi Szolczowi [1447-91] zagrodę z domem i ogród przed Bramą Wroniecką, między [zagrodami?] Niczka syna Łukasza [1447] i Niklosa murarza [1440-58] (MPń I 293, 48v); – 1466-82 Jan: 1466 tenże oraz Mik. Cleynsmet [1461-70] sprzedają Michałowi Zającowi [1466] dom przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami N. [Mikołaja?] Laska [1452-75] i Wawrz. Strunnika [1442-71] k. fosy [rz. Bogdanki] (MPń I 296, 89); 1466 ma domek →niżej: Piotr Łukaszowy [1451-76]; 1468 temuż ceduje jego ż. Agnieszka swoje części po rodzicach, m. in. łąkę ze stawem przed Bramą Wroniecką, między łąkami Jerzego [Bok – skreślone] Henricza [1445-68] i Mik. Czepla [1444-94] (MPń I 296, 127); 1470 sprzedaje zagrodę →niżej: Jan Rokiczan [1470-85]; 1475 tenże →niżej: Mikołaj; 1478 Giecz ma zagrodę →niżej: Jan Lignar [1477-78]; 1480 Jan jest opiekunem →niżej: Tomina [1459-80]; 1481 Jan otrzymuje od siostry Heleny ż. Michała [1481] dom i kocioł do warzenia piwa (sartagina) przed Bramą Wroniecką, między [domami?] Gelna [1453-1514] i [Jana] Rokiczana [1470-85] (MPń I 297, 117v); 1481 Jan sprzedaje Piotrowi olejarzowi [Grodzickiemu 1457 n.] domek, między [domkiem?] Jana Rokiczana [1470-85] i domem Gelna [1453-1514] (MPń I 297, 125v); 1482 Jan z bratem →niżej: Mikołaj; – 1474-76, 1477? Mikołaj: 1474 sprzedaje łąkę →wyżej: Zetowie [1440-1537]; 1475 z bratem Janem sprzedają Stanisławowi piekarzowi [1475] dom przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Jakuba Grodzickiego [1457 n.] i Andrzeja tkacza [1465-75] (MPń I 296, 280v); 1475 [tenże Mikołaj z bratem Janem] Gieczowie są kolatorami altarii u Ś. Marii Magd. →niżej: Ludwik tkacz [1469-82]; 1476 Agnieszka ż. tegoż Mikołaja wraz [z siostrą] Anną ż. Piotra Łukaszowego sprzedają łąkę →niżej: Piotr Łukaszowy [1451-76]; 1477 Giecz ma zagrodę →niżej: Jan Rokiczan [1470-85]; – 1482 Mikołaj altarysta w koleg. Ś. Marii Magd. ceduje swojemu bratu Janowi ogród przed Bramą Wroniecką, między ogrodami Ludwika [1469-82] i Wojc. Rosmana [1482], także dom i kocioł do warzenia piwa przed Bramą Wroniecką, między [domami?] Gelna [1453-1514] i [Jana] Rokiczana [1470-85] (MPń I 297, 130v-131v).

1447-91 Szolcz [pozn. złotnicy, piekarze, ławnicy, rajcy, burmistrzowie (AR 3, 248; Władze 2, 242)]: 1447 Jakub ma dom, ogród i zagrodę →wyżej: Giecz [1447-82]; 1451 Jakub ma [ogród?] →wyżej: Paczko [1444-70]; 1470 Jakub niegdyś posiadał zagrodę →wyżej: Jakub Sołtys [1446-74]; 1486 Marek ma zagrodę →niżej: Albrecht Czilig [1486]; 1487 Marek kuśnierz ma zagrodę przed Bramą Wroniecką, przy zagrodzie Marcina Slapa [1487-97] (MPń I 298, 90v-91); 1488 Jakub ma zagrodę →niżej: Grodzicki [1457 n.]; 1489 Jakub ma zagrodę →niżej: Grzegorz czapnik [1486-94]; 1491 tegoż Jakuba stodoła czyli zagroda przed Bramą Wroniecką, między zagrodami Jana Grodzickiego [1457 n.] i Grzegorza Sternberga [1486-94] (MPń I 298, 138v).

1447-1505 Rulant: 1447 Jan [Stanisław?] ma domek →wyżej: Marcin Wołek [1447 n.]; 1454 Rulant ma [dom?] →niżej: Kunegunda [1454]; 1456 Mikołaj kupuje od Tomala zagr. z Winiar [1450 n.] dom przed Bramą Wroniecką i k. [domu?] Michałowej Płóciennik [1456] (MPń I 294, 124); 1457 Jan kupuje od Macieja [1457] i jego ż. Barbary działkę za Bramą Wroniecką, między [działkami?] Szennyka [1457-65] i Stefana [1457] (MPń I 294, 129v); 1457 Niklos ma [dom?] →niżej: Agnieszka [1457]; 1482 Rulant ma dom →niżej: Jakub kołodziej [1482]; 1491 Bartłomiej ma dom →niżej: Struś [1448-1516]; 1502 Bartosz sprzedaje dom →niżej: Wojc. Starosta [1500-16]; 1505 Błażej syn Bartosza sprzedaje działkę →niżej: Jan Rożek [1504-14].

1447-1531 dominikanie pozn.³¹Dominikanie pozn. posiadali też czynsze zapisane na nieruchomościach za Bramą Wroniecką: 1440 (Szymon garncarz), 1451 (Wojc. Lubanie 1451-53), 1484 (Piotr kowal 1480-1514) – uposażenie [też →p. 2E; na mapach, m. in. Rzepeckiego z 1728 zaznaczona jest na Przedm. Ś.W. rola nal. do dominikanów, położona na zachodnim wyniesieniu Wzgórza Ś.W., w jego północnej części →p. 7A: Plany, mapa 4]: 1447 ogród →wyżej: Bogumił [1447-81]; 1449 ogród →wyżej: Mebus [1447-76]; 1451 kupują winnicę →niżej: Dorota wd. [1451]; 1452 [ogród?], 1474 staw [Trzepadko jez.] →niżej: Wałdowski [1451-1515]; 1455 mł. [Dominikanów Młyn I] →wyżej: Burchard [1444-89]; 1461 dom [działka?] →niżej: Mikołaj bednarz [1454-62]; 1462 ogród →niżej: Zakrzewscy [1457-84]; 1462 sprzedają ogród →wyżej: Piotr Strzeszich [1446-77]; 1462 sprzedają ogród →niżej: Jakub Gleych [1462-63]; 1465 mł. [Dominikanów Młyn I] →niżej: Małg. Świączyna [1465]; 1467 dziedzina →wyżej: Ponieccy [1441 n.]; 1468, 1486 dziedzina →wyżej: Czarny [1443-97]; 1469 sprzedają dom z ogrodem →niżej: Andrzej [1469]; 1470 dziedzina, 1477 ogród →niżej: Jan Rokiczan [1470-85]; 1471 dziedzina →niżej: Konik [1448-77]; 1473 sprzedają dom i zagrodę →wyżej: Krosz [1443-73]; 1474 dziedzina →wyżej: Mebus [1447-76]; 1475 ogród →niżej: Tomasz Bogdanka [1471-1503]; 1475 ogród →niżej: Nysz [1453-75]; 1476 [łąka] →niżej: Jerzy Bok [1455-78]; 1478 zagroda →niżej: Jan Lignar [1477-78]; 1478 staw i mł. [Dominikanów Młyn I] →niżej: Tomal z Winiar [1450 n.]; 1480 staw →niżej: Wałdowski [1451-1515]; 1485 zagroda →niżej: Heyda [1472-88]; 1531 konwent dominikanów pozn. skarży się królowi Zygmuntowi na rajców pozn., którzy bezprawnie zagarnęli cz. ogrodu [nal. do kl.] i kazali tam zbudować szpital dla ubogich pod wezwaniem Ś. Ducha, czerpią wodę ze stawu [Trzepadko jez.] i domagają się czynszu z mł. [Przepadek] nal. do kl. Ś. Katarzyny; król poleca rozpatrzyć sprawę i wydać wyrok (Zbiór akt kl. 531, dawniej Dominikanie P-ń C 44, 177).

1448 Maciej rurmistrz (aqueductor) ma działkę →wyżej: Jan Hempel [1446-50].

1448 Tomasz cieśla ma dom →wyżej: Mik. Fetter [1440-48].

1448 Stanisław sprzedaje ogród →wyżej: Szczudło [1446-52].

1448 Mikołaj wikariusz [u Ś. Wojciecha?] nabywa ogród →wyżej: Wojc. Jasiński [1441-63].

1448 Michał Deczka [Deczka – krawcy pozn. (WiesSoc 18)] rezygnuje [komu?] dom z ogrodem przed Bramą Wroniecką, między [domami? Stefana] Kreidlera [1445-48] i Mac. Małego (parvus) Strunnika [1442-71] (MPń I 293, 73v).

1448 Jakub Garber [SBP 459] kupuje od pleb. Ś. Wojciecha winnicę z domem, położone przy [winnicy?] Andrzeja Brody [1447-61] →p. 5Aa.

1448 Helena wd. po Bogatym siodlarzu [1404-65], jej opiekunem jest Wojc. Obrzański, ma 4 domki i łąkę przed Bramą Wroniecką, położone przy [domach? Stefana] Kreidlera [1445-48] i Wojciecha pisarza [1445-61] (MPń I 293, 75v).

1448-60 Piecz (Pecz) [z Winiar (WiesWin 9; AR 3 s. 233, 240; SBP 476); →Kokundorf i →Śląskowo, pod 1469 i 1496-98, gdzie znany jest mgr Jan Piecz]: 1448 Piotr ma działkę →wyżej: Wojc. Jasiński [1441-63]; 1460 Piecz ma [ogród?] →wyżej: Zetowie [1440-1537].

1448-65 Wawrzyniec z Koronowa [pozn. krojownik sukna, starszy bractwa 1439, 1448, burm. 1440, rajca 1441, 1443-47, 1449-51 (SBP 444; AR 3, 177; Władze 2, 256)]: 1448 jest opiekunem szpitala Ś. Ducha →niżej: Struś [1448-1516]; 1454 ma zagrodę →wyżej: Czamp [1441-66]; 1465 ma dziedzinę →niżej: Mikołaj golarz [1465].

1448-53, 1466? Jan młynarz: 1448 jest młynarzem mł. Klizy [1420-60], jego stryjem był zm. Stanisław młynarz w tym młynie [1444-48] →p. 5Aa; 1453 Jan niegdyś młynarz z mł. Klizy zapłacił czynsz kościołowi Ś. Wojciecha →p. 5Aa; 1466 [tenże?] Jan młynarz z mł. mniszek [Przepadek] (MPń I 296, 95).

1448-73 Panczik [AR 3, 231-232]: 1448 Mikołaj kupuje od Stefana budnika [1447-48] dom przed Bramą Wroniecką, między [domami?] Zeydenheftera [1447-58] i [Jana] Hempela garncarza [1446-50] (MPń I 293, 75v); 1449 Mikołaj kupuje od Andrzeja Grosfewera [1447 n.] zagrodę z domem przed Bramą Wroniecką, idąc do Ś. Wojciecha po prawej stronie, przy domu narożnym Zeydenheftera [1447-58] (MPń I 293, 96v); 1450 Mikołaj sprzedaje działkę →wyżej: Momot [1444-53]; 1457 Mik. Panczik [?] (Banczo) ma winnicę →niżej: Geln [1453-1514]; 1457 Mikołaj rezygnuje szl. Jakubowi i Janowi braciom Zakrzewskim [1457-84] dom z ogrodem Za [Bramą] Wroniecką, przy [domu] narożnym [Jana] Zeydenheftera [1447-58] i przy drodze (MPń I 294, 130); 1462 Mikołaj jest opiekunem →niżej: Anna [1462]; 1472 Panczik ma dziedzinę →niżej: Jan słodownik [1463-72]; 1473 Jan sprzedaje Janowi Lammertowi [1473-75] ogród przed Bramą Wroniecką, obok fosy, między [ogrodami?] zm. Wawrzyńca pisarza [1442 n.] i Zakuwacza [1446-73] (MPń I 296, 248); 1473 Panczik ma dziedzinę →niżej: Jan Patena [1473-91].

1448-77 Konik [AR 3, 177]: – 1448 Konik ma [działkę?] →wyżej: Wojc. Jasiński [1441-63]; 1460 Konik ma [ogród?] →wyżej: Zetowie [1440-1537]; 1464 Konik ma dziedzinę →niżej: Maciej rzem. [1461-94]; 1465, 1467 Konik ma ogród →niżej: Wilda [1461-96]; – 1471-77 Jan [pozn. słodownik, starszy cechu 1467, 1469 (Władze 2, 211); nie można wykluczyć, że ident. z Janem słodownikiem 1463-72]: 1471 sprzedaje Tomaszowi Bogdance [1471-1503] ogród przed Bramą Wroniecką, idąc do wsi Jeżyce, między dziedzinami Mac. Trira [1430 n.] i dominikanów pozn. [1447-1531] (MPń I 296, 217v); 1477 sprzedaje ogród →niżej: Wilda [1461-96].

1448-95 Naramowscy (Rosmanowie) też z →Naramowic [MikaStudia 18 n.; WiesWin 13], mieszczanie pozn.: – 1448 Jan [krojownik sukna, ławnik 1443 i 1450, syn Erazma Rosmana mieszcz. pozn. (Władze 2, 227)]: sprzedaje Maciejowi rzeźnikowi [1441-59] dom, nal. niegdyś do Sosny [1440-48], położony przed Bramą Wroniecką i obok [domu?] Mac. Mleczki rzeźnika [1441-59] (MPń I 293, 79); – 1492-93 (zm. 1504) Mikołaj syn Jana, dworzanin Władysława Jag. króla Czech i Jana Olbrachta króla Polski [PSB 22, 529]: 1492 otrzymuje od króla winnicę [pod Burchardową Górą]; 1493 13 I otrzymuje od króla folw. Bonin, łany w Winiarach oraz [winnicę] pod Łysą Górą wraz z libertacją; 1493 21 I sprzedaje winnicę pod Łysą Górą; 1495 wspomn. jako niegdyś właśc. winnicy →p. 3D.

1448-1516 Struś [SBP 485; AR 3, 258]: – 1448-53 Maciej garncarz: 1448 kupuje od Wawrzyńca [z Koronowa 1448-65] rajcy pozn., jako opiekuna szpitala Ś. Ducha [1445-95], domek z ogrodem przed Bramą Wroniecką, między [domkami?] tegoż Macieja i Szymona [garncarza? 1440-52] (MPń I 293, 66v); 1450 ma [dom?] →wyżej: Jan Hempel [1446-50]; 1453 kupuje od Agnieszki Szulewnej [1452?, 1453], która występuje z opiekunem Mik. Czeplem [1444-94], jej ogród, idąc do Ś. Wojciecha, położony między [ogrodami?] Jana Gerlina [1441-99] i tegoż Macieja (MPń I 294, 81); – 1460-81 Struś posiada: 1460 dziedzinę, 1481 [dom?] →niżej: Geln [1453-1514]; – 1489 Katarzyna rezygnuje swojemu synowi Klemensowi dom przed Bramą Wroniecką, między domami Piotra Gerlina [1441-99] i Gelna [1453-1514] (MPń I 298, 111); 1491 wspomn. Klemens olejarz sprzedaje Pawłowi Rzepiole olejarzowi [1491-1514] dom albo dziedzinę przed Bramą Wroniecką, między domami Bartłomieja Rulanta [1447-1505] i Suszki [1491], idąc do Ś. Wojciecha (MPń I 298, 135); 1513 Marcin garncarz sprzedaje Jadwidze Klimkowej dom →niżej: Piotr Klimek garncarz [1513-15]; 1514 Struś płaci 2 gr szosu od majątku przed Bramą Wroniecką (WiesSpis 215); 1516 Jan zw. Kulawym garncarz kupuje dom (dworek) →niżej: Wojc. Starosta [1500-16].

1449 Jan Gliniarz rezygnuje Janowi Goworkowi [1449-70] dom przy [domu?] Piórowej [1444-79], [idąc] do Ś. Wojciecha (MPń I 293, 100).

1449-70 Goworek: 1449 Jan ma dom →wyżej; 1450 Jan rezygnuje Piotrowi krawcowi [1440-58] działkę na przedm., przed Bramą [Wroniecką], między [działkami?] Pióra [1444-79] i Kunrata [1450-65] (MPń I 293, 121-121v); 1453 Goworek ma [dom?] →wyżej: Gerlin [1441-99]; 1455 Jan Goworek kupuje od Tomala [z Winiar 1450 n.] dom przed Bramą Wroniecką przy [domach?] Źlewlazła [1455-70] i [Jadwigi] Wojtkowej Kowalowej [1443-60] (MPń I 294, 107v); 1455 Jan rezygnuje Winc. Kosiorkowi [1455] dom na Gasce przed Bramą Wroniecką, między [domami?, Marcina] Wołka [1447 n.] i Piotra [1453-55] (MPń I 294, 110v); 1461 Goworek ma [zagrodę] →wyżej: Marcin Wołek [1447 n.]; 1461 Goworek ma dom →niżej: Wojciech „de Allexino” [1461]; 1470 Goworek ma dziedzinę →wyżej: Buchwald [1419-72].

1450 Maciek ma [dom?] →p. 5Aa.

1450 Masza [?] i Lisawiewa (Lisawyewa) posiadają [domy?] →p. 5Aa.

1450-65 Kunrat: 1450 ma [działkę?] →wyżej: Goworek [1449-70]; 1465 [tenże?] Kurant ma dom →niżej: Piersznik [1455 (lub 1456) – 1465].

1450-82, 1529 Tomal [zw. Tomaszem] kmieć z Winiar [ławnik w sądzie wiejskim w Winiarach (WiesWin 10); też z →Jeżyc (AR 3, 262)]: – 1450 Tomal ma ogród w Winiarach, zapisuje czynsz kościołowi Ś. Wojciecha →p. 5Aa; 1455 Tomal ma ogród →wyżej: Burchard [1444-89]; 1455 Tomal sprzedaje dom →wyżej: Goworek [1449-70]; 1456 Tomal zagr. z Winiar sprzedaje dom →wyżej: Rulant [1447-1505]; 1458 Tomal sprzedaje dom →wyżej: Marcin Slang [1431 n.]; 1465-66 Tomalewa, Tomal mają ogród →niżej: Trunek [1465-66]; 1469 Tomal ma [ogród?] →niżej: Tomasz rzem. [1469-77]; 1475 Tomal ma dziedzinę →wyżej: Paweł złotnik [1441 n.]; – 1475 Kasper Tomal ma dom →niżej: Bartosz Buchwelder [1472-75]; 1478 Kasper sprzedaje Jerzemu Georer [1478] dom przed Bramą Wroniecką, między domami Jana Weisa (Weyszs) płóciennika [1478] i Czecha furmana [1446-78] (MPń I 297, 63v); 1478 Mikołaj kupuje od Mikołaja murarza [1478-81] ogród przed Bramą Wroniecką, między stawem nal. do mnichów [dominikanów 1447-1513] i ogrodem Wincentego [1478], naprzeciw mł. dominikanów [Dominikanów Młyn I] (MPń I 297, 67v); 1481 Tomal z Winiar sprzedaje Ulrykowi Heltowi [1475-1510] ogród obok mł. dominikanów [Mł. Dominikanów I] na górze [Burchardowej] i przy winnicy Igielnika [1455-83] (MPń I 297, 124v); 1482 Andrzej, Stefan, Mikołaj, Wojciech i Klemens, ss. zm. Tomala z Winiar, zawierają między sobą ugodę i cedują swoje pr. do mł. należącego do szpitala Ś. Ducha [1445-95] na rz. Warcie i za Bramą Wroniecką swojemu bratu rodz. Kasprowi Tomalowi młynarzowi, zgodnie z przywilejem zm. Wojtka Kuli, [dawnego] młynarza z tego młyna [1462-82], zobowiązują się dawać ubogim ze szpitala Ś. Ducha co tydzień ćw. (mensura) mąki pszennej (MPń I 297, 129-129v); – 1529 Wojc. Tomal wspomn. jako zm. właśc. winnicy pod Łysą Górą →p. 3D.

1451 Jan Wyszogród (Wischogrod) [z Wyszogrodu?] ma [dom?] →niżej: Wojc. Lubanie [1451-53].

1451 Dorota wd. po Wincentym rezygnuje konwentowi dominikanów [1447-1531] winnicę za Bramą Wroniecką, idąc do Kokundorfu, między winnicami Stan. Ostroroga [1451-1564] i Pawła Peszla [1441-88] (MPń I 294, 31v).

1451 Mik. Przekupień ma dom →niżej.

1451-53 Wojc. Lubanie [z Lubonia?]: 1451 rezygnuje dominikanom pozn. czynsz 1 grz., [zapisany] na swoim domu, położonym między [domami?] Jana Wyszogroda [1451] i Stanisława krawca [1451-69] oraz na folw. za [szpitalem] Ś. Ducha, między domami Szydłowskiego [1451-64] i Mik. Przekupnia [1451] (MPń I 294, 26v); 1453 rezygnuje Niklowi Beem [1453] ogród, położony za Bramą Wroniecką i za cegielnią miej. [przy drodze do Kokundorfu], między [ogrodami?] Stan. Ostroroga [1451-1564] i Opecza [1441-67] (MPń I 294, 81).

1451-64 Szydłowski [AR 3, 248]: 1451 ma dom →wyżej; 1462 ma dziedzinę →niżej: Anna [1462]; 1462 ma [zagrodę?] →niżej: Jan, Paweł i Wojciech [1462-64]; 1463 ma dziedzinę →niżej: Maciej pisarz [1462-63]; 1464 ma dziedzinę →niżej: Szymon słodownik [1461-87].

1451-69 Stanisław krawiec: 1451 ma [dom?] →wyżej: Wojc. Lubanie [1451-53]; 1454 ma działkę →niżej: Andrzej Jednooki [1454-56]; 1469 Stan. Łysy ma dziedzinę →niżej: Dorota Ortylowa [1469].

1451-76 Piotr Łukaszowy syn Łukasza Koperszmidta [pozn. miedziownika, kotlarza; Piotr – pozn. krojownik sukna, sołtys wsi Górczyn, tam posiadał w 1480 folw. (→Święty Marcin, p. 5Aa); ławnik 1448, 1456-57, 1481, 1483-85, 1486, 1488, rajca 1449-52, 1458, 1461, 1467-69, 1480, 1482, burm. 1454-55, 1459-60, 1462-66, 1470-71, 1487 (Władze 2, 211; MikaStudia 8-10; WiesSternb 129; WSB 570; PSB 26, 383)]: 1451 rezygnuje ogród, wspomn. jego brat Mikołaj i siostra Katarzyna ż. Jerzego Paczko →wyżej: Paczko [1444-70]; 1455 rezygnuje Hanczlowi Beneszowi cieśli [1455] dom z ogrodem przed Bramą Wroniecką, po lewej stronie idąc do cegielni [przy drodze do Kokundorfu], między domami tegoż Piotra i działkami Jerzego Boka (Jorgibok) [1455-78] (MPń I 294, 107); 1455 sprzedaje Franciszkowi Partuce płóciennikowi [1455-59] dom przed Bramą Wroniecką, między domami swoim i Paszkowej Kroszowej [1443-73] (MPń I 294, 107v); 1455 rezygnuje Mik. Tonczerowi [1455] dom przed Bramą Wroniecką, idąc do cegielni [przy drodze do Kokundorfu], między [domami?] Franczka płóciennika [1455-59] i Benesza [1455] (MPń I 294, 110); 1459 sprzedaje Andrzejowi Rozynie [zw. też Roza 1459] dom przed Bramą Wroniecką, między domami Franczka [1455-59] i Hannusa [1442-78] (MPń I 294, 158); 1462 tegoż ż. Anna, c. Jasińskiego →wyżej: Wojc. Jasiński [1441-63]; 1463 rezygnuje Tomkowi kuśnierzowi [1460-63] swój dom z ogrodem przed Bramą Wroniecką, idąc do cegielni, między dziedzinami Jerzego Boka [1455-78] i Andrzeja płóciennika [1463] (MPń I 296, 1v); 1466 rezygnuje Janowi Gieczowi [1447-82] domek przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Stefana [1466] i Jana tkacza [1466], po lewej stronie idąc do cegielni (MPń I 296, 83); 1468 Anna ż. tegoż Piotra Łukaszowego, c. zm. Wojc. Jasińskiego [1441-63], rezygnuje mężowi m. in. ogród przed Bramą Wroniecką, przy dziedzinie Robaka [1468, 1488] (MPń I 296, 127v); 1469 sprzedaje łąkę →wyżej: Zetowie [1440-1537]; 1472 ma dziedzinę →niżej: Grzegorz Wunderlich [1472-76]; 1476 Anna żona tegoż Piotra oraz Agnieszka żona Mik. Giecza [1447-82] sprzedają Ulrykowi Heltowi [1475-1510] swoją łąkę przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami tego Helta, Hannusa Burcharda [1444-89] i szpitala Ś. Ducha [1444-95] (MPń I 297, 22v-23).

1451-90 Fafko: – 1451-61 [zm. po 1462] Jan (Hannus) [sołtys w →Jeżycach 1441-58, fundator altarii u Ś. Marii Magd., pozn. krojownik sukna, rajca 1428-29, 1431, 1438, 1442-47, 1449, 1451, 1454-58, 1460, 1461-62, ławnik 1430, 1434, 1440, burm. 1432-33, 1439, 1450, 1459 (Władze 2, 191; WSB 177; PSB 6, 343-344; MikaStudia 72-82)]: 1451 rezygnuje wraz z Pawłem Peszlem [1441-88], który występuje jako opiekun szpitala [najpewniej Ś. Gertrudy] i w imieniu matki Gertrudy, Marcinowi Wałdowskiemu [1451-1515] ogród przed Bramą Wroniecką przy ogrodzie Mikołaja murarza [1440-58] (MPń I 294, 11); 1454 Hannus rezygnuje Hanczlowi łaziebnikowi [1454 n.] zagrodę za kościołem Ś. Wojciecha, idąc do Szamotuł po lewej stronie, między zagrodami murarzy Niklosa [1440-58] i Marcina [Wałdowskiego? 1451-1515] (MPń I 294, 93); 1461 Jan jest opiekunem →wyżej: Peszel [1441-88]; – 1470 Andrzej kapłan →p. 5Aa; – 1470 Stanisław i Małgorzata dzieci Jana cedują matce Jadwidze [była drugą ż. Jana] winnicę, którą otrzymali po śmierci ojca Jana, położoną za kościołem Ś. Wojciecha [pod Burchardową Górą], między ogrodem Mikołaja słodownika [1470-77] i polem Hektorowej [1464-74] (MPń I 296, 167v); 1488 Małg. Fafkówna jest właśc. winnicy za Ś. Wojciechem; w imieniu swoim i matki Jadwigi zobowiązuje się dawać ze wszystkich swoich dóbr ruchomych i nieruchomych 6 grz. czynszu szl. Tomaszowi Bogdance młynarzowi [1471-1503], a jeśli nie będzie płacić, Tomasz zostanie wwiązany w tę winnicę (AR nr 1494); 1490 Jadwiga rezygnuje swojemu zięciowi Wolfgangowi Deginbergerowi [zw. Fafko 1490-95] winnicę przed Bramą Wroniecką oraz przy folw. [Tomasza] Bogdanki [1471-1503] i winnicy Wojciecha słodownika [1490] (MPń I 298, 132).

1451-1515 Wałdowski [AR 3, 264; Piotr Wałdowski też z →Jeżyc 1497]: – 1451-74 Marcin murarz [KMP 1925, nr 2, s. 30]: 1451 ma ogród →wyżej: Fafko [1451-90]; 1452 ma ogród za kościołem Ś. Wojciecha i obok [ogrodu?] mnichów [dominikanów pozn. 1447-1531]; na ogrodzie ciąży czynsz zapisany na rzecz nowego szpitala [Ś. Gertrudy] (AR nr 496); 1454 [tenże?] Marcin ma zagrodę →wyżej: Fafko [1451-90]; 1458 Wałdowski ma [ogród?] →wyżej: Niklos murarz [1440-58]; 1465 ma ogród →niżej: Tonnbergowie [1457-1514]; 1474 kupuje od Łukasza piekarza [1474] ogród przed Bramą Wroniecką, między stawem [Trzepadko jez.] nal. do mnichów [dominikanów pozn. 1447-1531] i ogrodem [luka], naprzeciw mł. dominikanów (MPń I 296, 266); – 1480 Kat. Wałdowska rezygnuje swojemu zięciowi Mikołajowi [1480] dziedzinę przed Bramą Wroniecką, między [dziedziną?] Wawrz. Tonnberga [1457-1514] i stawem mnichów [dominikanów pozn. 1447-1531] (MPń I 297, 90v); 1499 Wałdowski ma dom →niżej: Tonnbergowie [1457-1514]; 1503 Wałdowski ma dom z ogrodem nad fosą miej., 1514 Wałdowski płaci 16 [gr?] szosu od majątku przed Bramą Wroniecką, 1515 Wałdowski ma posiadłość za Wzgórzem Ś.W. i k. drogi do Winiar (WiesSpis 215).

1451-1564 Ostrorogowie z Ostroroga: – 1451-53 Stanisław [star. gen. Wlkp. 1439-40, 1448-51] posiada: 1451 winnicę przy drodze do Kokundorfu →wyżej: Dorota wd. [1451]; 1453 [ogród?] za Bramą Wroniecką i za cegielnią miej. →wyżej: Wojc. Lubanie [1451-53]; – 1550-64 Jakub [star. gen. Wlkp. 1566-68]: 1550 ma dom z ogrodem i zabudowaniami gospodarczymi na Przedm. Ś.W. (PSB 24, 502; Wielkopolscy Ostrorogowie, red. A. Gąsiorowski, Ostroróg 1998, s. 86); 1564 tegoż dom przed Bramą Wroniecką →p. 6; 1564 nadaje braciom czeskim swoją nieruchomość na Przedm. Ś.W. →p. 3C; – XVII w. spadkobiercy Jakuba →p. 3C.

1452 Wojciech garncarz ma domek, Maciej garncarz ma dom →wyżej: Czepel [1444-94].

1452 Jan Odorf i Barbara dzieci zm. [Hanusza] Odorfa [1447] rezygnują Jakubowi Wernarowi [1452-53] ogród za Ś. Wojciechem, między ogrodami Crasszny Własowa [1452] i Górą Burchardowej [1444-89] (MPń I 294, 47).

1452 Crasszny Własowa (Wlaszowa) ma ogrody →wyżej.

1452?, 1453 Agnieszka Szulewna: 1452 [taż?] Agnieszka sprzedaje domek →wyżej: Czepel [1444-94]; 1453 Agnieszka Szulewna sprzedaje ogród →wyżej: Struś [1448-1516].

1452-53 Jakub Wernar: 1452 ma ogród →wyżej: Jan Odorf [1452]; 1453 Wernar ma ogród →niżej: Stanisław murarz [1453].

1452-75 Lasek (Laszek): – 1452-65 Jan siodlarz (sellator): 1452 sprzedaje działkę →niżej: Andrzej rzeźnik [1452 n.]; 1464 ma ogród →niżej: Maciej rzem. [1461-94]; 1465 ma dwa domki →niżej: Rotnikel [1455-67]; 1465 sprzedaje ogród →niżej: Wilda [1461-96]; – 1466 N. [Mikołaj?] ma dziedzinę →wyżej: Giecz [1447-82]; 1469 N. [Mikołaj?] ma [dom?] →niżej: Ludwik tkacz [1469-82]; 1475 N. [Mikołaj?] ma dziedzinę →niżej: Czeuchner [1453-75]; 1475 Lasek [bez imienia] ma dziedzinę →niżej: Ludwik tkacz [1469-82].

1452-94 Andrzej rzeźnik [dwie osoby?]: 1452 kupuje od Jana siodlarza [1452-75] działkę przed Bramą Wroniecką, między [działkami?] Strosberga [1430-1500] i Szczudły [1446-52] (MPń I 294, 30); 1486 ma łąkę →niżej: Kołacki [1471-1500]; 1494 ma zagrodę →niżej: Ulryk Helt [1475-1510].

1453 Bartłomiej ma [dom?] →wyżej: Momot [1444-53].

1453 Jerzy pleb. w Bninie ma dom →niżej: Czeuchner [1453-75].

1453 Nikiel Beem ma ogród →wyżej: Wojc. Lubanie [1451-53].

1453 Wojciech ma dom →wyżej: Gerlin [1441-99]; 1453 [tenże?] Wojciech ma [ogród?] →wyżej: Hannus kramarz [1442-78].

1453 Stanisław murarz z ż. Małgorzatą rezygnują Stan. Nyszowi [1453-75] swoją winnicę za kościołem Ś. Wojciecha, między ogrodami [Jakuba] Wernara [1452-53] i Mac. Mebusa [1447-76] (MPń I 294, 86).

1453-55 Piotr [dwie osoby?]: 1453 ma [dom?] →wyżej: Gerlin [1441-99]; 1453 ma [ogród?] →wyżej: Hannus kramarz [1442-78]; 1455 ma [dom?] →wyżej: Goworek [1449-70].

1453-75 Nysz: 1453 Stanisław ma winnicę →wyżej: Stanisław murarz [1453]; 1475 Mikołaj ma ogród przed Bramą Wroniecką, między ogrodem dominikanów pozn. [1447-1531] i łąką pleb. Ś. Wojciecha (MPń I 297, 6v).

1453-75 Czeuchner [pozn. krojownicy sukna, wielokrotni ławnicy i rajcy (SBP s. 441, 456; AR 3, 185; Władze 2, 187); w pozn. księgach konsystorskich zw. Czichnarkami (WiesSoc 112)]: – 1453-75 Jan: 1453 Jan i Regina dzieci zm. Jana; Jakub Karch [1442-58] rezygnuje im działkę przed Bramą Wroniecką, między domami Jerzego pleb. w Bninie [1453] i Ponieckiego [1441 n.] oraz za [domem?] Mik. Czepla [1444-94] (MPń I 294, 67v); 1466 Jan ma zagrodę i ogród →niżej: Rotnikel [1455-67]; 1468 ma zagrodę →niżej: Wilda [1461-96]; 1470 daje Piotrowi Majorowi [Strosbergowi 1430-1500] ogród z zagrodą przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Jana Wildy [1461-96] i Stroblewej [1470], w zamian otrzymuje działkę przed Bramą Wroniecką k. dziedziny Andrzeja Mewrera [1470-73] (MPń I 296, 183v); 1473 kupuje od Wawrzyńca murarza [1469-75] dom z ogrodem przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Ludwika [tkacza 1469-82] i Kąsypiotrowej [1441-75] (MPń I 296, 244); 1474 ma dziedzinę →wyżej: Kąsy [1441-75]; 1475 kupuje od Ludwika tkacza [1469-82] dom z ogrodem przed Bramą Wroniecką i za kaplicą Ś. Ducha, między dziedzinami Wawrzyńca murarza [1469-75] i N. [Mikołaja?] Laska [1452-75] (MPń I 296, 290v); 1475 ma dziedzinę →niżej: Ludwik tkacz [1469-82]; 1475 sprzedaje Mik. Konojedzkiemu [1475-94] działkę albo dziedzinę przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Mik. Czepla [1444-94] i Jana Białego [1475] (MPń I 297, 9); – 1458 Piotr [tenże? Piotr pozn. krojownik sukna, ławnik 1439, 1443, 1448, 1450, 1453-54, rajca 1444-47, 1448, 1451, 1454-58 (Władze 2, 157)]: ma działkę →niżej: Geln.

1453-1514 Geln [SBP 459; AR 3, 193]: – 1453-67 Jakub murarz [WiesSpis 216; KMP 1925, nr 2, s. 31-32]: 1453 temuż rezygnuje Jan Krosz [1443-73] ogród za Bramą Wroniecką, położony między ogrodami Jana Gerlina [1441-99] i Mikołaja murarza [1440-58], po prawej stronie idąc z miasta do cegielni [przy drodze do Kokundorfu] (MPń I 294, 81v); 1455 tenże rezygnuje Janowi Kroszowi [1443-73] dom przed Bramą Wroniecką, przy drodze wielkiej i domu Mik. Czepla [1444-94] (MPń I 294, 110); 1456 ma ogród →wyżej: Andrzej Kluk [1447-64]; 1457 rezygnuje Mik. Panczikowi (Banczo!) [] winnicę przy [winnicach?] Tomasza Igielnika [1455-83] i Mebusa [1447-76] (MPń I 294, 127); 1458 rezygnuje Jakubowi Karchowi [1442-58] dom przy działce Piotra Czeuchnera [1453-75], przed Bramą Wroniecką, idąc do cegielni miej. [przy drodze do Kokundorfu] (MPń I 294, 150v); 1458, 1467 [Jakub] ma dom, dziedzinę →wyżej: Ponieccy [1441 n.]; 1460 kupuje od Doroty Formy [1460] wd. po Bartoszu strycharzu dom i ogród za Bramą Wroniecką, między dziedzinami Hefftarka [Jan Hafciarz? 1446-71] i Strusia [1448-1516] (MPń I 295, 8); – 1481-1503 Wawrzyniec: 1481 zapisuje kanonikom koleg. Ś. Marii Magd. czynsz 1 grz. na swoim domu i ogrodzie przed Bramą Wroniecką, między [domami?] Strusia [1448-1516] i [Jana] Rokiczana [1470-85] (MPń I 297, 115v); 1503 ma dom (WiesSpis 216); – 1481-82 Geln ma [dom?] →wyżej: Giecz [1447-82]; 1485 Geln ma zagrodę →niżej: Heyda [1472-88]; 1489 Geln ma dom →wyżej: Struś [1448-1516]; 1514 Gelnowa płaci 11 gr szosu od majątku przed Bramą Wroniecką (WiesSpis 216).

1454 Katarzyna wd. po Macieju kowalu [1440-50] sprzedaje Markowi kowalowi [1454-75] dom za Bramą Wroniecką, po lewej stronie idąc z miasta do Ś. Wojciecha, między domami Mleczki [1441-59] i Jerzego złotnika [1442-62], naprzeciw szpitala Ś. Ducha (MPń I 294, 95).

1454 Kunegunda, jej opiekunem jest Wojc. Bogaty [1404-65], rezygnuje Stan. Furmanowi [1454] dom za Bramą Wroniecką, między [domami?] Rulanta [1447-1505] i Andrzeja [1454] (MPń I 294, 101).

1454 Stan. Furman ma dom, Andrzej ma [dom?] →wyżej.

1454 Wojc. Włoch ma ogród →niżej: Hanczel łaziebnik [1454-55, 1456?].

1454 Kuncza Wert [AR 3, 268] ma winnicę →niżej: Wałach [1454-59].

1454 Andrzej bednarz ma ogród →niżej: Hanczel łaziebnik [1454-55, 1456?].

1454-56 Andrzej Jednooki (Monoculus): 1454 sprzedaje Stanisławowi krawcowi [1451 n.] działkę za Bramą Wroniecką, między [domem?] Hannusa Krosza [1443-73] i domem tegoż Andrzeja (MPń I 294, 101v); 1455 (lub 1456) kupuje od Doroty Czeszki [1455 lub 1456] działkę przed Bramą Wroniecką, między [działkami?] Krosza [1443-73] i Stan. Piersznika [1455 (lub 1456) – 1465] (MPń I 294, 111); 1456 rezygnuje Stan. Piersznikowi [1455 (lub 1456) – 1465] dom z zagrodą za Bramą Wroniecką, przy Starym krawcu [1456] i Wojciechu [1456] (MPń I 294, 114v).

1454-55, 1456? Hanczel łaziebnik: 1454 kupuje od witryków kościoła Ś. Wojciecha [→p. 5Aa] ogród za Bramą Wroniecką, idąc z miasta do cegielni [przy drodze do Kokundorfu] po lewej stronie, między ogrodami Andrzeja bednarza [1454] i Wojc. Włocha [1454] (MPń I 294, 90); 1454 ma zagrodę →wyżej: Fafko [1451-90]; 1455 kupuje od rajców pozn. działkę opust. za Bramą Wroniecką i przy cegielni miej. (MPń I 294, 105v); 1456 [tenże?] Hanczel ma [dom?] →wyżej: Czarny [1443-97].

1454 – zm. a. 1459 Wałach [AR 3, 264; SBP s. 448, 488]: – 1454 Mikołaj ma ogród →wyżej: Czamp [1441-66]; – 1454 Maciej [prawdop. ident. z kuśnierzem pozn., rajcą 1453-54, starszym cechu 1458 (KMP 1928, nr 4, s. 309-310; Władze 2, 255)]: tenże, w imieniu rajców [pozn.], rezygnuje Kunczy Wertowi [1454] winnicę za kościołem Ś. Wojciecha i przy ogrodzie Mebusa [1447-76] (MPń I 294, 93v); 1459 wspomn, jako zm.; Mac. Janek złotnik i Stan. Bertke, jako opiekunowie dóbr i [egzekutorzy] jego testamentu, rezygnują bractwu kuśnierzy [z Poznania 1459-66] jego domek przed Bramą Wroniecką i przy [domkach?] Wawrzyńca [1459] oraz Tominy [1459-80] (MPń I 294, 156).

1454-62 Mikołaj bednarz: 1454 ma dom →wyżej: Czamp [1441-66]; 1460 ma dom →niżej: Stan. Fosz [1460-64]; 1461 kupuje od dominikanów pozn. [1447-1531] ich dom [działkę?] przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami niegdyś [Bogusza] Trzebawskiego [1443-61] i Majorowej [Strosbergowej 1430-1500] (MPń I 295, 24); 1462 rezygnuje Stan. Foszowi [1460-64] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Czampa [1441-66] i Jurgowej [1462-66] (MPń I 295, 36).

1454-75 Marek kowal [AR 3, 218]: 1454 ma dom →wyżej: Katarzyna wd. [1454]; 1461 ma dom →wyżej: Peszel [1441-88]; 1465 ma dom →niżej: Elżbieta Mleczkowa [1465]; 1465 ma [zagrodę?], 1466 dom, 1475 dziedzinę →wyżej: Paweł złotnik [1441 n.].

1454, 1481 Szymon [z Przedm. Ś.W.?] witryk kościoła Ś. Wojciecha →p. 5Aa.

1454-87 działki miej.: 1454 działka opust. →wyżej: Hanczel [1454 n.]; 1463 pole →niżej: Jakub Gleych [1462-63]; 1475 parcela miej. →wyżej: Zetowie [1440-1537]; 1487 miasto Poznań ma ziemię →wyżej: plebani i kanonicy Ś. Marii Magd. [1445-87].

1455 szpital Ś. Krzyża³²Altarysta u Ś. Krzyża kupił też czynsze na różnych nieruchomościach za Bramąą Wroniecką w 1441 (→wyżej: Bichta 1431-57) [za Bramą Wroniecką, fundacja Gertrudy z Ditmarów, wd. po Mik. Peszlu³³F. Pohorecki, O dawnym szpitalu i kościółku Św. Krzyża w Poznaniu, KMP 1990, nr 3/4, s. 69-88 (przedruk z: KMP 1931, nr 4); P. Dembiński, w: Civitas 337-338] – uposażenie: Niklos Kreler [pozn. kowal, starszy cechu 1443, 1448-50, 1454-55 (AR 3, 179; Władze 2, 214)], jako opiekun szpitala Ś. Krzyża, rezygnuje Piotrowi Herwigowi [1455] ogród przed Bramą Wroniecką, między [ogrodami?] Bartłomieja strycharza [1441-59] i Opecza [1441-67] (MPń I 294, 107v).

1455 Piotr Herwig [SBP 563] ma ogród →wyżej.

1455 Mik. Tonczer ma dom →wyżej: Piotr Łukaszowy [1451-76].

1455 Andrzej Rattnir [?] ma [ogród?] –>wyżej: altaryści Ś. Marii Magd. [1444-88].

1455 Winc. Kosiorek (Kossyorek) ma dom na Gasce →wyżej: Goworek [1449-70].

1455 Andrzej Węzeł (Wazel) [kmieć i ławnik w Winiarach (WiesWin 10)] ma winnicę →wyżej: Andrzej Kluk [1447-64].

1455 Hanczel Benesz cieśla ma dom z ogrodem; Benesz ma [dom?] →wyżej: Piotr Łukaszowy [1451-76].

1455 (lub 1456) Dorota Czeszka sprzedaje działkę →wyżej: Andrzej Jednooki [1454-56].

1455-59 Franciszek (Franczek) Partuka płóciennik (telifex, laynwaber): 1455 ma dom, ma [dom?], 1459 ma dom →wyżej: Piotr Łukaszowy [1451-76]; 1458 [tenże?] płóciennik [bez imienia] ma [dom?] →wyżej: Marcin Slang [1431 n.].

1455 (lub 1456) – 1465 Piersznik: 1455 (lub 1456) Stanisław ma [działkę?]; 1456 ma dom z zagrodą →wyżej: Andrzej Jednooki [1454-55]; 1465 Anna Pierszniczka ma dom k. kościoła Ś. Wojciecha i obok domu Kuranta [1450-65] (MPń I 296, 58).

1455-67 Rotnikel [rodzina rzeźników i czerwonoskórników pozn., starszych cechowych, ławników i rajców (SBP 446; AR 3, 244; Władze 2, 238)]: – 1455-59 Mikołaj [tenże? Mikołaj rzeźnik, starszy cechu 1451, 1453 (Władze 2, 238)]: 1455 nabywa ogród z zagrodą →wyżej: altaryści Ś. Marii Magd. [1444-88]; 1458 ma zagrodę i ogród →wyżej: Jakub Szukała [1445-58]; 1459 Mikołaj ma [ogród?] →niżej: Mac. Jawor [1459]; – 1459 Rotnikel kupuje od Jana strycharza [1459-69] cz. ogrodu przed Bramą Wroniecką, z tyłu [ogrodów?] Zachariasza kowala [1459-61] i Jana budnika [1442-78] (MPń I 294, 154v); 1461 Rotnikel ma dom →niżej: Wojc. Dambonosz [1461]; 1464 Rotnikel kupuje od Daniela Swoba [1461] domek przed Bramą Wroniecką, między domami prep. [Ś. Ducha? 1445-95] i Strunnika [1442-71] (MPń I 296, 22); 1464 Rotnikel ma dziedzinę →niżej: Małg. Snormechorowa [1464]; 1465 Rotnikel sprzedaje Janowi Laskowi [1452-75] dwa domki przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Strunniczki [1442-71] i prep. [Ś. Ducha? 1445-95] (MPń I 296, 62); 1465 Rotnikel ma ogród →niżej: Wilda [1461-96]; 1466 Rotnikel sprzedaje Janowi Czeuchnerowi [1453-75] zagrodę i ogród przed Bramą Wroniecką, idąc do cegielni po lewej stronie, między dziedzinami Mik. Wildy [1461-96] i szpitala [Ś. Ducha 1445-95] (MPń I 296, 96v); 1467 Rotnikel ma dziedzinę →niżej: Wawrz. Rymarek [1467-92]; 1499 Agnieszka wd. po Mikołaju, potem wd. po Bernardynie Politko →niżej: Politko [1488-93].

1455-70 Źlewlazł (Slewlaszl) [Andrzej słodownik (AR 3, 253)]: 1455 Źlewlazł ma [dom?] →wyżej: Goworek [1449-70]; 1469 Zlewlases N. [Nicolaus – skreślone] wspomn. jako zm.; N. [Mikołaj?] Hoczer piekarz [1469] i Szymon słodownik [1461-87], jako egzekutorzy jego testamentu, rezygnują stodołę (oreum), między dziedzinami Piotra Majora [Strosberga 1430-1500] i Czadzygrocha [1469] oraz przed Bramą Wroniecką (MPń I 296, 150v); 1470 Źlewlazł ma dom →niżej: Mikołaj duchowny [1464-70].

1455-78 Jerzy Bok (Bock) [pozn. krojownik sukna, ławnik 1452, 1454-59, burm. 1460-77, 1479-80, 1482, rajca 1478, 1481 (Władze 2, 181; WiesWin 14; P. Dembiński, Burmistrz poznański Jerzy Bok i jego fundacja w kościele farnym Ś. Marii Magdaleny, KMP 1999, nr 1, s. 35-49); też ze →Świętego Marcina (p. 3C) 1473]: 1455 ma działki →wyżej: Piotr Łukaszowy [1451-76]; 1457 ma [ogród?], 1462 ma ogród →niżej: Tonnbergowie [1457-1514]; 1460 ma łąkę →wyżej: Buchwald [1419-72]; 1460 kupuje od duchownego Jana Klizy [1420-60] altarysty u Ś. Marii Magd. oraz od dzieci zm. Jana Klizy mieszcz. pozn. mł. [Podgórny] za miastem i za kościołem Ś. Wojciecha w dolinie pod wzgórzem [pod Burchardową Górą], idąc do Winiar, wraz ze stawem, groblą, łąkami i ogrodami nal. do tego mł. [suma nie podana] (AR nr 881); 1463 ma dziedzinę →wyżej: Piotr Łukaszowy [1451-76]; 1467 kupuje od Małg. Pegrzyny [1467] zagrodę z ogrodem, które nal. do niej po śmierci Mac. Maruszy [1462-67], położone między zagrodami tegoż Jerzego Boka i Adama [ławnika pozn. 1462-67] (MPń I 296, 99); 1474 ma dziedzinę [lub?] ogród →wyżej: Czepel [1444-94]; 1476 kupuje od [Macieja – skreślone] Mebusa [1447-76] ogród i łąkę przed Bramą Wroniecką, między [łąkami] pleb. Ś. Wojciecha i dominikanów [1447-1531] (MPń I 297, 23); 1478 mł. [Podgórny] tegoż Jerzego leży za kościołem Ś. Wojciecha w dolinie pod wzgórzem [Burchardową Górą], idąc do Winiar; młynarz →niżej: Jakub z Troskotowa [1478]

1455-83 Igielnik [może potomkowie Marcina Slanga alias Igielnika 1431-65, 1469?; wzmianki o Igielniku zwłaszcza z 1456 i 1469 mogą dotyczyć wspomn. Marcina Slanga]: 1455 Tomasz ma winnicę →wyżej: Burchard [1444-89]; 1456 Igielnik ma [ogród?] →wyżej: Andrzej Kluk [1447-64]; 1457 Tomasz ma [winnicę?] →wyżej: Geln [1453-1514]; 1467 Stanisław ma [ogród?] →niżej: Mac. Woźny [1467-76]; 1468 Igielnik ma [dom?] →niżej: Wawrz. Rymarek [1467-92]; 1469 Igielnik ma dziedzinę →wyżej: Burchard [1444-89]; 1481 Igielnik ma winnicę →wyżej: Tomal [z Winiar 1450 n.]; 1483 Igielnik ma [ogród?] →wyżej: Peszel [1441-88].

1455-1500 Herman [też z →Jeżyc 1506 (SBP s. 443, 463; AR 3, 202)]: – 1455 Herman ma [winnicę?] →wyżej: Andrzej Kluk [1447-64]; – 1487-1500 Jan [pozn. krojownik sukna, starszy bractwa 1491-95, rajca 1496-97, 1499-1500, 1502, ławnik 1503 (Władze 2, 201)]: 1487 otrzymuje tytułem posagu swojej ż. Barbary Heyda m. in. ogród →niżej: Heyda [1472-88]; 1489 sprzedaje Pawłowi i Stefanowi braciom z Promontorio [1489] ogród przed Bramą Wroniecką, między ogrodami Burcharda [1444-89] i Grzegorza Strosberga [1430-1500] wraz ze stawem oraz przepływ wody z fosy miej. kanałem do tego ogrodu (MPń I 298, 119); 1500 Jan rajca kupuje od Mik. Kołaczka rzeźnika [1471-1500] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między zagrodami Styra [1500] i Jadwigi Strosbergowej [1430-1500] (MPń I 299, 45).

1456 Mik. Gandek sprzedaje dom →wyżej: Konopka [1443-59].

1456 Adam rezygnuje Andrzejowi Tworkowi [1456] dom z zagrodą na Gasce za Bramą Wroniecką, między [domami?] Bogdanki [Bartosza młynarza? 1442, 1456?] i Mikołaja [1456]; 1456 [tenże?] Adam (Jadam) ma [dom?] →wyżej: Czarny [1443-97].

1456 Andrzej Tworek [AR 3, 264; por. Piotr i Wojc. Tworkowie kmiecie oraz ławnicy w Winiarach 1486 (WiesWin 10)] ma dom z zagrodą na Gasce →wyżej.

1456 Mikołaj ma [dom?] na Gasce →wyżej.

1456 Stary krawiec ma [dom?, zagrodę?] →wyżej: Andrzej Jednooki [1454-56]; 1456 krawiec [imię nie podane] ma [dom?, działkę?] →wyżej: Krosz [1443-73].

1456 Wojciech ma [dom?, zagrodę?] →wyżej: Andrzej Jednooki [1454-56].

1456 Jan [G?]oły ([G]oly) [SBP 460; AR 3, 196] rezygnuje Wojciechowi cieśli [1456] dom przy szpitalu Ś. Ducha (MPń I 294, 121v).

1456 Wojciech cieśla ma dom →wyżej.

1456 Michałowa Płóciennik ma [dom?] →wyżej: Rulant [1447-1505].

1456 Michał ma dom →wyżej: Konopka [1443-59].

1456 Mik. Fleischman ma działkę →niżej.

1456-58 Jerzy (Jorge) Roder [rodzina pozn. sukienników i słodowników; ławnicy, starsi cechowi (SBP 446; AR 3, 243; Władze 2, 237; WiesWin 12 – Roder zagrodnicy winiarscy)]: 1456 rezygnuje Mik. Fleischmanowi [1456] działkę przy [działce?] Ziemka kowala [1456-65, 1480?] i przed Bramą Wroniecką (MPń I 294, 123); 1458 rezygnuje Mik. Chochołowi ze Środy [1458] wspomn. działkę przed Bramą Wroniecką, przy [działce?] Ziemka kowala [1456 n.] (MPń I 294, 142v).

1456-59 Marcin Magnus słodownik [AR 3, 219]: 1456 kupuje od Hannusa Kammera [1442-78] zagrodę z ogrodem przed Bramą Wroniecką i za [szpitalem] Ś. Ducha, przy [ogrodzie? Jana?] Bogumiła [1447-81] (MPń I 294, 113); 1459 kupuje od Teodoryka altarysty od Ś. Marii Magd. [1444-88] ogród przed Bramą Wroniecką, między [ogrodami?] Bartosza strycharza [1441-59] i Michała niegdyś woźnego miej. w Jeżycach (olim civitatis servitorem in Giszicze) [1459] (MPń I 294, 152).

1456-60 Piotr Szemowski (Szelmowski!) kuśnierz: 1456 Szelmowski! ma dom z działką i ogród →wyżej: Krosz [1443-73]; 1458 rezygnuje Mik. Grance [1458] ogród przed Bramą Wroniecką, między [ogrodami?] Jana Gerlina [1441-99] i Tonnberga [1457-1514] (MPń I 294, 142); 1460 rezygnuje Tomaszowi kuśnierzowi [1460-63] ogród przed Bramą Wroniecką, po prawej stronie idąc do cegielni [przy drodze do Kokundorfu], między ogrodami [Jana?] Gerlina [1441-99] i [Wawrz.] Tonnberga [1457-1514] (MPń I 294, 178v).

1456-69 Wojciech prokurator³⁴Może był syndykiem miej. (procurator causarum civilium), czyli urzędnikiem zastępującym pisarza rady lub ławy. Prokuratorami (już w XV w.) nazywano również obrońców stron występujących przed sądami miej. (Maisel s. 217-218, 221-222) [wymieniany tenże? jako mieszkaniec Poznania 1450-54 (MPń I 293, 112v; MPń I 294 k. 88, 114)]: 1456 rezygnuje Piotrowi Morlinowi [1456-73] dom z ogrodem i łąką, obok [domu?] Wołka [1447 n.] na Gasce (MPń I 294, 114); 1469 ma dziedzinę →niżej: Dorota Ortylowa [1469].

1456-73 Piotr Morlin [AR 3, 224]: 1456 ma dom z ogrodem i łąką na Gasce →wyżej; 1473 nadaje po swojej śmierci synowi Mikołajowi czynsz 3 wiard., który ma [zapisany] na ogrodzie i łące niegdyś Jana Bogumiła [1447-81] przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Błażeja [1463-76] i Marcinowej [1467-75] (MPń I 296, 259).

1456-65, 1480? Ziemek kowal [tenże? Andrzej Ziemek z →Jeżyc 1441-59]: 1456-58 ma [działkę?] →wyżej: Jerzy Roder [1456-58]; 1457 [tenże?] Ziemek ma [dom?] →niżej: Agnieszka [1457]; 1465 Barbara Ziemkowa [taż? Barbara Ziemkowa też z →Jeżyc 1441-59] ma dziedzinę →niżej: Mac. Czapnik [1465]; 1480 [tenże?] Ziemek ma [działkę?] →niżej: Mik. Jezierski [1480].

1457 Agnieszka, w imieniu której występuje Mikołaj szewc [1457], rezygnuje Piotrowi Swirczyk [1457] dom za Bramą Wroniecką, przy [domach?] Ziemka [Ziemek kowal? 1456 n.] i Niklosa Rulanta [1447-1505] (MPń I 294, 137).

1457 Mikołaj szewc [z Przedm. Ś.W.?]; 1457 Piotr Swirczyk ma dom →wyżej.

1457 Grzegorz z Winiar ma ogród na Gasce wraz z łaźnią →p. 5Aa.

1457 Maciej z ż. Barbarą sprzedają działkę →wyżej: Rulant [1447-1505].

1457 Stefan ma [działkę?] →wyżej: Rulant [1447-1505].

1457-65 Szennyk: 1457 Szennyk ma [działkę?] →wyżej: Rulant [1447-1505]; 1465 Stan. Szennyk sprzedaje Grzegorzowi woźnemu [1462-65] dom z połową zagrody przed Bramą Wroniecką, idąc do kościoła Ś. Wojciecha po prawej stronie, między domami Burgertha [1465] i tegoż Stanisława (MPń I 296, 67).

1457-84 szl. Zakrzewscy: 1457 szl. Jakub i Jan bracia Zakrzewscy kupują dom z ogrodem →wyżej: Panczik [1448-73]; 1462 Jan zeznaje przed oficjałem pozn., że otrzymał [od kogo?] zapłatę za dom, położony obok ogrodu kl. dominikanów [1447-1531] na Przedm. Ś.W. pod Poznaniem i zrzeka się tego domu (Dominikanie P-ń, A 120); 1470-84 Jan Zakrzewski pleb. Ś. Wojciecha →p. 5Aa.

1457-70?, 1470-1503 Grodzicki (Grodziski) [pozn. krojownicy sukna, wielokrotni ławnicy, rajcy i burm. (SBP s. 442-443, 461; AR 3, 198; WiesSzlachta 65-66; Władze 2, 197-198)]: – 1457-70 Mikołaj z Grodziska, „de Parui” [z tej rodziny?] pleb. Ś. Wojciecha →p. 5Aa; – 1475-88 Jakub Sołtys (Scultetus, Scholtis) [pozn. krojownik sukna, starszy bractwa 1472-73, 1479, 1485-86, ławnik 1475, 1480, 1482-84, rajca 1476-78, 1487-89, ojciec Jana i Mikołaja (PSB 8, 615; Władze 2, 197); może być ident. z Jakubem zw. Sołtys, Sołtysik 1446-74]: 1475 ma dziedzinę →wyżej: Giecz [1447-82]; 1479 ma [zagrodę?] →wyżej: Czarny [1443-97]; 1488 daje synowi Janowi zagrodę przed Bramą Wroniecką, między zagrodami Mac. Robaka [1468, 1488] i Jakuba Szolcza [1447-91] (MPń I 298, 95v); – 1481-85 Piotr olejarz: 1481 ma domek →wyżej: Giecz [1447-82]; 1485 ma łąkę →niżej: Heyda [1472-88]; – 1488-91 Jan [syn wspomn. wyżej Jakuba; pozn. krojownik sukna, ławnik 1490-92, 1503, 1521-22, 1524-25, 1559, rajca 1493, 1495, 1530-33, rajca dożywotni, burm. 1498-99, 1535-39, 1540, 1543, 1545, 1553, szafarz 1530, 1533 (PSB 8, 615-616; Władze 2, 197; WSB 230-231: zm. ok. 1510)]: 1488 syn Jakuba →wyżej; 1491 ma zagrodę →wyżej: Szolcz [1447-91]; – 1500 dzieci zm. Piotra sprzedają dom →niżej: Wojc. Starosta [1500-16]; 1503 Maciej syn [zm.] Piotra sprzedaje Mik. Kośli [1503-14] dom po prawej stronie idąc do Ś. Wojciecha (WiesSpis 214).

1457-1514 Tonnbergowie kmiecie winiarscy [AR 3, 262; WiesSpis 214]: – 1457-80 Wawrzyniec (Lorincz): 1457 z ż. Katarzyną rezygnują szpitalowi Ś. Ducha czynsz 1/2 grz. na ogrodzie niegdyś Mikołaja murarza [1440-58], położonym za Bramą Wroniecką i między [ogrodami?] Grossewe [Andrzej Grosfewer? 1447 n.] i Jerzego Boka [1455-78], idąc do cegielni [przy drodze do Kokundorfu] (MPń I 294, 132v); 1458 Tonnberg ma [ogród?], 1460 ma ogród →wyżej: Piotr Szemowski [1456-60]; 1459 kupuje od Michała i jego ż. Barbary [1459] ogród, między winnicą Zebranowa [1459] i [winnicą?] tegoż Wawrzyńca, obok kościoła Ś. Wojciecha (MPń I 294, 168); 1462 Wawrzyniec rezygnuje Mac. Maruszy [1462-67] ogród przed Bramą Wroniecką, między ogrodami Jerzego Boka [1455-78] i Adama rajcy [pozn. 1462-67] (MPń I 295, 72v); 1463 Tonnberg ma ogród →niżej: Małg. Szubranowa [1463]; 1464 Wawrzyniec jest opiekunem →niżej: Małg. Snormechorowa [1464]; 1465 z ż. Katarzyną sprzedają Mikołajowi z Pilzna wikariuszowi wieczystemu w kat. pozn. 1 grz. czynszu od sumy głównej 12 grz. m. in. z ogrodu za kościołem Ś. Wojciecha, między ogrodami Marcina Wałdowskiego murarza [1451-1515] z jednej i Hannusa Czegel Frachera [1465] z drugiej strony (CP 10, 293-294); 1480 ma [dziedzinę?] →wyżej: Wałdowski [1451-1515]; – 1499-1514 [syn tegoż?] Maciej: 1499 ma dom i winnicę za Bramą Wroniecką, między domami Michała Szlachetki [1499] i Wałdowskiego [1451-1515] (MPń I 299, 32); 1502 ma dom z ogrodem, idąc do Ś. Wojciecha po lewej stronie, 1514 płaci 8 gr czynszu od majątku za Bramą Wroniecką (WiesSpis 214).

1458 Hannus Fugil z [ż.?] Dorotą posiadają dom i działkę za Bramą Wroniecką, między domami Mik. Manczyny [1458] i Piotra krawca [1440-58] (MPń I 294, 145).

1458 Mik. Manczyna ma dom →wyżej.

1458 Mik. Chochoł ze Środy ma działkę →wyżej: Jerzy Roder [1456-58].

1458 Jakub „de Czymyelyno” [Imielno k. Pobiedzisk?] kowal ma działkę →wyżej: Jakub Szukała [1445-58].

1458 Jagna ma [dom?] →wyżej: Marcin Slang [1431 n.].

1458 Mik. Granka ma ogród →wyżej: Piotr Szemowski [1456-60].

1459 Jan i Hanka dzieci zm. Macieja [wd. po nim? Barbara 1440] sprzedają zagrodę →wyżej: Zetowie [1440-1537].

1459 Barbara Hynkowa [AR 3, 203] sprzedaje ogród →niżej: Mac. Jawor [1459].

1459 Michał i jego ż. Barbara sprzedają ogród →wyżej: Tonnbergowie [1457-1514].

1459 Małg. Szymonowa sprzedaje Adamowi Kay [1459-63] dom przed Bramą Wroniecką, między [domami] Piórowej [1444-79] i Lyranta [1459-77] (MPń I 294, 158v).

1459 Andrzej Rozyna [zw. Roza (MPń I 294, 158)] ma dom →wyżej: Piotr Łukaszowy [1451-76].

1459 Zebran lub Zebranowa [AR 3, 250] „winnica Zebranowa” →wyżej: Tonnbergowie [1457-1514].

1459 Wawrzyniec ma [domek?] →wyżej: Wałach [1454-59].

1459 Stanisław ma [dom?] →wyżej: Konopka [1443-59].

1459 Łysy Kania [znane są w tym czasie osoby z przydomkami Łysy i Kania (AR 3 s. 171, 216; Władze 2 s. 207, 221)] ma [dom?] →wyżej: Konopka [1443-59].

1459 Katarzyna właśc. łaźni (balneatrix) rezygnuje Jakubowi zagrodnikowi [1459] ogród przed Bramą Wroniecką, obok cegielni miej. [przy drodze do Kokundorfu] (MPń I 294, 170).

1459 Jakub zagrodnik (ortulanus) ma ogród →wyżej.

1459 Łukasz [syn Szymona] altarysta u Wszystkich ŚŚ. [na Piaskach, kan. koleg. NMP w Środzie, pleb. w Radzyniu, prep. u Ś. Ducha k. Poznania, dziekan u Ś. Marii Magd., notariusz publiczny, pisarz ławniczy 1458, radziecki 1459-63, 1471-74, 1479 (Władze 2, 221; I. Radtke, Kancelaria miasta Poznania do roku 1570, Warszawa 1967, s. 72)] sprzedaje dom →wyżej: Czepel [1444-94].

1459 Maciej (Matis) Jawor [pozn. rodzina ławników i rajców (SBP 464; AR 3, 206; Władze 2, 205)]: Maciej kupuje od Barbary Hynkowej [1459], której opiekunem jest Mik. Rotnikel [1455-67], jej ogród przed Bramą Wroniecką, między [ogrodami?] wspomn. [Mik.] Rotnikla [1455-67] i Zachariasza kowala [1459-61] (MPń I 294, 155); sprzedaje Janowi malarzowi [1459-61] wspomn. ogród przed Bramą Wroniecką, między [ogrodami?] Rotnikla [1455-67] i Zachariasza kowala [1459-61] (MPń I 294, 156v).

1459 Michał woźny sąd. miej. (servitor, famulus): niegdyś woźny sąd. w Jeżycach ma [ogród?] →wyżej: Marcin Magnus słodownik [1456-59]; ma [ogród?] →niżej: Jan strycharz [1459-69].

1459 Ludwik z Otorowa mieszcz. ma ogród →niżej: Knobloch [1459-91].

1459-60 Stan. Piernik: 1459 sprzedaje dom →wyżej: Konopka [1443-59]; 1460 rezygnuje Piotrowi [1460] dom przed Bramą Wroniecką, przy [domu?] Jury [1460] (MPń I 294, 179v).

1459-61 Zachariasz kowal [starszy cechu 1461-65, 1467-73 (AR 3, 245; Władze 2, 261)]: 1459 ma [ogród?] →wyżej: Rotnikel [1455-67]; 1459 ma [ogród?] →wyżej: Mac. Jawor [1459]; 1461 rezygnuje Niklowi Brodzie [1448-61] ogród przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Jana Budnika [1442-78] i niegdyś Jana malarza [1459-61] (MPń I 295, 23v).

1459-61 Jan malarz [KMP 1924, nr 5/6, s. 98]: 1459 ma ogród →wyżej: Mac. Jawor [1459]; 1461 niegdyś posiadał dziedzinę →wyżej.

1459-63 Kay: 1459 Adam ma dom →wyżej: Małg. Szymonowa [1459]; 1459 Adam sprzedaje Marcinowi postrzygaczowi sukna [1459-73] dom z ogrodem przed Bramą Wroniecką, między [domami?] Hannusa Budnika [1442-78] i Bartosza Strycharza [1441-59] (MPń I 294, 158v); 1463 Magd. Kayowa ma dom →niżej: Małg. Szubranowa [1463].

1459-66 bractwo kuśnierzy [z Poznania]: 1459 ma domek →wyżej: Wałach [1454-59]; 1460, 1466 sprzedaje dom: 1460 →niżej: Stan. Fosz [1460-64], 1466 →wyżej: Marcin Wołek [1447 n.].

1459-69 Jan (Hannus) strycharz: 1459 z ż. Dorotą posiadają ogród przed Bramą Wroniecką, między [ogrodami?] Hannusa budnika [1442-78] i Michała woźnego sąd. [1459] (MPń I 294, 155); 1459 sprzedaje cz. ogrodu →wyżej: Rotnikel [1455-67]; 1467 Hannus Strycharz ma dziedzinę →wyżej: Czarny [1443-97]; 1469 z ż. Dorotą posiadają dziedzinę przed Bramą Wroniecką, idąc do cegielni [przy drodze do Kokundorfu], między dziedzinami Walkera [1469-85] i Piotra Czarnego [1443-97] (MPń I 296, 150).

1459-73 Marcin postrzygacz sukna (pannitonsor, pannirasor): 1459 ma dom z ogrodem →wyżej: Kay [1459-63]; 1465 sprzedaje Andrzejowi altaryście w kaplicy [Ś. Anny u Ś. Marii Magd. w Poznaniu (MPń I 296, 111)], której kolatorami są Strosbergowie [1430-1500], czynsz 1 grz. m. in. na swojej zagrodzie przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Hannusa Budnik [1442-78] i Andrzeja Kościeńskiego [1465-67] (MPń I 296, 72-72v); 1467 ma dziedzinę →niżej: Andrzej Kościeński [1465-67]; 1473 niegdyś posiadał dziedzinę →wyżej: Gerlin [1441-99]; 1473 tegoż zm. Marcina dziedzina →niżej: Jan Lammert [1473-75]; 1474 Małgorzata c. tegoż Marcina postrzygacza sukna →niżej: (jej mąż) Mikołaj słodownik [1470-77].

1459-77 Lyrant (Lurant): 1459 Lyrant ma [dom] →wyżej: Małg. Szymonowa [1459]; 1477 Lurant ma dom →niżej: Mikołaj słodownik [1470-77].

1459-80 Tomina: 1459 Tomina ma [domek?] →wyżej: Wałach [1454-59]; 1466 Tomina ma dziedzinę →wyżej: Marcin Wołek [1447 n.]; 1480 Katarzyna, której opiekunem jest Jan Giecz [1447-82], sprzedaje Mac. Szopie [1480-1500] dom przed Bramą Wroniecką, przy [domu?] Wawrzyńcewej [1480-1507] (MPń I 297, 93v).

1459-91 Knobloch [SBP 456; AR 3, 175]: – 1459 Michał, jako opiekun szpitala Ś. Ducha [1445-95], rezygnuje mieszcz. Ludwikowi z Otorowa [1459] ogród nal. do tego szpitala, k. drogi przy cmentarzu Ś. Wojciecha, po prawej stronie idąc z miasta (MPń I 294, 162); – 1477-91 Maciej [pozn. słodownik, starszy cechu 1495, 1501 (Władze 2, 210); [tenże?] Maciej słodownik 1466 lub Mac. Moszyna 1495]: 1477, 1481 jest opiekunem: 1477 →niżej: Małg. Jostowa [1477], 1481 →niżej: Klara [1481]; 1491 Maciej ma zagrodę →wyżej: Gerlin [1441-99].

1460 Jura ma [dom?], 1460 Piotr ma dom →wyżej: Stan. Piernik [1459-60].

1460 Jadwiga Geldnarowa zapisuje altarystom Ś. Marii Magd. czynsz 1 grz. na swoim ogrodzie pod wzgórzem kościoła Ś. Jerzego (MPń I 294, 172).

1460 Piotr Kończak z Winiar [SBP 467; mł. Kończak →p. 2E; por. 1445 witryk Mik. Kończak z Winiar →p. 5Aa] sprzedaje zagrodę, wspomn. jako zm. jego siostra stryj. Jadwiga, wd. po Wojtku kowalu [1443-60] →wyżej: Święch [1446-99].

1460 Dorota Forma [?] wd. po Bartłomieju strycharzu [1441-59] sprzedaje dom i ogród →wyżej: Geln [1453-1514].

1460 Michał postrzygacz sukna ma ogród →wyżej: Zetowie [1440-1537].

1460-61 Maciej duchowny: 1460 ma zagrodę →wyżej: Święch [1446-99]; 1461 ma dziedzinę →niżej: Szymon słodownik [1461-87].

1460-63 Tomasz (Tomek) kuśnierz, [starszy cechu 1454-55, 1459-60, 1463 (KMP 1928, nr 4, s. 310; Władze 2, 253)]: 1460 ma ogród →wyżej: Piotr Szemowski [1456-60]; 1463 ma dom z ogrodem →wyżej: Piotr Łukaszowy [1451-76].

1460-64 Stan. Fosz (Fuchs) płóciennik (linifex) [por. Mik. Fosch kuśnierz, starszy cechu (AR 3, 191; Władze 2, 193)]: 1460 kupuje od [bractwa] kuśnierzy [z Poznania 1459-66] dom za Bramą Wroniecką, obok domu Mikołaja bednarza [1454-62] (MPń I 294, 176v); 1462 ma zagrodę →wyżej: Mikołaj bednarz [1454-62]; 1464 ma cz. dziedziny →niżej: Jan syn Tomasza [1464].

1461 Błażej z Modrza mieszcz. ma dom →niżej.

1461 Wojciech „de Allexino” sprzedaje mieszcz. Błażejowi z Modrza [1461] dom za Bramą Wroniecką, między domami Goworka [1449-70] i stodołą [Jana?] Bogumiła [1447-81] (MPń I 295, 11v).

1461 Wawrz. Mroz (Mross) ma ogród, 1461 Jan ze Słupcy duchowny sprzedaje dom z zagrodą, 1461 Bednarz ma zagrodę →wyżej: Peszel [1441-88].

1461 Daniel Swob [por. Swob Kuncza i in. (SBP 486; AR 3, 260)] sprzedaje domek →wyżej: Rotnikel [1455-67].

1461 Grzegorz rezygnuje Stanisławowi zagrodnikowi swój ogród za kościołem Ś. Wojciecha (MPń I 295, 12).

1461 Wojc. Dambonosz rezygnuje Janowi Zielonemu [1461] dom przed Bramą Wroniecką, idąc z miasta do cegielni [przy drodze do Kokundorfu] po prawej stronie, między domami Rotnikla [1455-67] i [Jerzego] Skórzewskiego [1461-65] (MPń I 295, 18).

1461 Jan Zielony [por. Piotr krawiec zw. Zielonym 1440-58] ma dom →wyżej.

1461 Błażej rzeźnik [AR 3, 166; [tenże? Błażej rzeźnik był starszym cechu 1448, 1463-65 (Władze 2, 180)]: ma [zagrodę?] →wyżej: Marcin Wołek [1447 n.]; kupuje od Mikołaja ślusarza [1461-70], który jest opiekunem szpitala Ś. Ducha [1445-95], ogród nal. do szpitala, a położony przed Bramą Wroniecką, między [ogrodami?] niegdyś Wojciecha pisarza [1445-61] i Koszyczka [1461] (MPń I 295, 20v); ma [zagrodę?] →wyżej: Marcin Wołek [1447 n.].

1461 Koszyczek ma [ogród?] →wyżej.

1461 Piotr słodownik ma zagrodę →niżej: Szymon słodownik [1461-87].

1461-65 Jerzy Skórzewski: 1461 ma dom →wyżej: Wojc. Dambonosz [1461]; 1465 Skórzewski (Skorewski) pleb. [najpewniej Jerzy pleb. w →Skórzewie 1456-75, właśc. kilku nieruchomości w Poznaniu i Jeżycach] ma ogród →niżej: Wilda [1461-96].

1461-70 Mikołaj ślusarz [z Przedm. Ś.W.?], opiekun szpitala Ś. Ducha: 1461 →wyżej: Błażej rzeźnik [1461]; 1466 Mik. Kleinschmied (Cleynsmet) i Jan Giecz sprzedają dom →wyżej: Giecz [1447-82]; 1470 opiekun szpitala Ś. Ducha →wyżej: Zetowie [1440-1537].

1461-87 Szymon słodownik [starszy cechu 1471-80 (Władze 2, 252)]: 1461 rezygnuje Piotrowi słodownikowi [1461] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami duchownego Macieja [1460-61] i Czarnego Maćka [1443-97] (MPń I 295, 19); 1463 ma ogród →niżej: Maciej pisarz [1462-63]; 1464 rezygnuje Janowi, Pawłowi i Wojciechowi [1462-64] ss. zm. Wawrzyńca pisarza [1442 n.] ogród przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Szydłowskiego [1451-64] i Jana słodownika [1463-72] (MPń I 296, 29v); 1468 [tenże?] Szymon ma dziedzinę →niżej: Jan słodownik [1463-72]; 1469 jest egzekutorem testamentu →wyżej: Źlewlazł [1455-70]; 1487 niegdyś posiadał zagrodę →wyżej: Peszel [1441-88].

1461-94 Maciej (Matis) rzem. wyrabiający łuki (arcufex) [AR 3, 220]: 1461 ma zagrodę i ogród →wyżej: Marcin Wołek [1447 n.]; 1464 ma [dom?] →niżej: Jan rybak [1464]; 1464 sprzedaje Janowi Laskowi siodlarzowi [1452-75] ogród przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Opecza [1441-67] i Konika [1448-77] (MPń I 296, 37v); 1468 ma dziedzinę →niżej: Piotr Sołtys [1468]; 1472 ma dziedzinę →niżej: Marusza [1462-67]; 1476 ma [dom?] →wyżej: Zetowie [1440-1537]; 1483 ma zagrodę →niżej: Agnieszka wd. [1483]; 1494 ma [zagrodę?] →niżej: Ulryk Helt [1475-1510].

1461-96 Wilda [pozn. rodzina krojowników sukna (SBP s. 449, 489; AR 3, 267; Władze 2, 258)]: – 1461-81 Mikołaj [krojownik sukna, ławnik 1454, 1456, 1474-76, rajca 1459-60, 1462-73, 1480, 1485-87, burm. 1461, 1481 (Władze 2, 258)]: 1461 ma ogród →wyżej: Piotr Strzeszich [1446-77]; 1465 kupuje od Jana Laski [1452-75] ogród przed Bramą Wroniecką, między ogrodami Konika [1448-77] i M[ik.] Opecza [1441-67], po prawej stonie idąc ku Jeżycom (MPń I 296, 67); 1465 kupuje od Mikołaja duchownego [1464-70] dom przed Bramą Wroniecką, idąc do cegielni [przy drodze do Kokundorfu], między ogrodami Rotnikla [1455-67] i [Jerzego] Skórzewskiego [1461-65] pleb. [w →Skórzewie] (MPń I 296, 66); 1466 z ż. Anną otrzymują od Małgorzaty ż. Mik. Czepla dobra po rodzicach →wyżej: Czepel [1444-94]; 1466 Wilda ma dziedzinę →wyżej: Rotnikel [1455-67]; 1467 Mikołaj sprzedaje Mac. Trirowi [1430 n.] ogród przed Bramą Wroniecką, między ogrodami Konika [1448-77] i M[ik.] Opecza [1441-67] (MPń I 296, 108v); 1468 Mikołaj sprzedaje Janowi Wildzie [→niżej] zagrodę przed Bramą Wroniecką, po prawej stronie idąc do cegielni [przy drodze do Kokundorfu], przy zagrodzie Jana Czeuchnera [1453-75] (MPń I 296, 139); 1474 sprzedaje ogród →wyżej: Czepel [1444-94]; 1474 wraz z Adamem Wildą posiadają ogrody →niżej: Adam; 1477 ma ogród →niżej: Małg. Jostowa [1477]; 1477 kupuje od Jana Konika [1448-77] ogród przed Bramą Wroniecką, między ogrodami tegoż Mik. Wildy oraz Jana [→niżej] i Pawła [1477] pisarzy (MPń I 297, 39v); 1479-81 ma [ogród?] →niżej; – 1468-70 Jan: 1468 ma zagrodę →wyżej; 1470 ma dziedzinę →wyżej: Czeuchner [1453-75]; – 1474 Adam: wraz z Mikołajem posiadają ogrody →wyżej: Gerlin [1441-99]; – 1475-81 Jan pisarz [syn Mik. Wildy (MPń I 297, 86v; SBP s. 464, 209; AR 3, 209)]: 1475 ma ogród przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Piotra Majora [Strosberga 1430-1500] i Jana Lammerta [1473-75], zapisuje na nim czynsz dla altarii w kaplicy nowego szpitala [Ś. Gertudy] (MPń I 296, 291v); 1475 sprzedaje Kasprowi Heyda [1472-88] ogród ze stawem przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Piotra Burcharda [1444-89] i Jana Lammerta [1473-75], idąc do mł. Heydy po lewej stronie (MPń I 297, 3); 1477 ma ogród →wyżej: Mikołaj; 1479 sprzedaje ubogim ze szpitala Ś. Gertrudy czynsz 1 grz. na ogrodzie ze stawem przed Bramą Wroniecką, między [ogrodami?] Mik. Wildy [→wyżej] i matki tegoż Jana (MPń I 297, 86v); 1481 ma ogród, położony między [ogrodami?] Mik. Wildy [→wyżej] i Mik. Myszy [1477-83] (MPń I 297, 117); 1481 sprzedaje Marcinowi Chorążemu [1478-81] cz. ogrodu czyli folwarku przed Bramą Wroniecką, między [ogrodami?] Mik. Taborka [1477-83] i tegoż Jana (MPń I 297, 118v); 1481 Jan oraz Stan. Merlicz kuśnierz [1481-95] kupują od Macieja (Mathijas) Jannika [1481-92] ogród przed Bramą Wroniecką, między ogrodami Mik. Wildy [→wyżej] i Kołackiego [1471-1500] (MPń I 297, 125); – 1491-93 Mikołaj: 1491 zrzeka się na rzecz Piotr Welszera i Jan Remera mieszczan z Zwickau [1491] oraz Stefana Engelharda z Frankfurtu [nad Odrą?, 1491-93] ogrodu wielkiego przed Bramą Wroniecką i za cegielnią miej. [przy drodze do Kokundorfu] oraz małego ogrodu przy cegielni, za zamkiem, za 230 fl. węg. (MPń I 298, 141v); 1493 sprzedaje Mik. Konojedzkiemu rzeźnikowi [1475-94] ogród przed Bramą Wroniecką, między [ogrodami?] Pawła Zimocha [1493-1504] i Bernardyna Politko [1488-93] (MPń I 298, 158); 1493 tegoż Mikołaja ogród wielki sprzedaje →niżej: Stefan Engelhard [1491-93]; – 1494-95 Jakub [tenże? w 1508 ma folw. w osadzie Wierzbica →Święty Marcin, p. 5Aa]: 1494 występuje jako opiekun Małg. Czeplowej →wyżej: Czepel [1444-94]; 1495 sprzedaje Ulrykowi Heltowi rajcy [1475-1510] łąkę przed Bramą Wroniecką, między łąkami Piotra Adamowego [1494-99] i prep. Ś. Ducha [1445-95] (MPń I 298, 190); – 1496 ogród wielki niegdyś Mikołaja →niżej: Jan Szwymer [1496-99].

1462 Dorota kupuje od opiekunów szpitala Ś. Ducha [1445-95] ogród tego szpitala, nal. niegdyś do Jerzego złotnika [1442-62], położony przed Bramą Wroniecką i naprzeciw kościoła Ś. Wojciecha (MPń I 295, 36v).

1462 Marcin [z Przedm. Ś.W.?] mąż Agnieszki Jasińskiej →wyżej: Wojc. Jasiński [1441-63].

1462 Piotr Polaj (Polay) [Polan?, por. Grzegorz czapnik 1486-94] ma [zagrodę?] →niżej: Jan, Paweł i Wojciech [1462-64].

1462 Anna, której opiekunem jest Mik. Panczik [1448-73], rezygnuje Katarzynie dom przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Szydłowskiego [1451-64] i Jana Kuli [1462-82] (MPń I 295, 37).

1462 Katarzyna ma dom →wyżej.

1462-63 prac. Jakub Gleych: 1462 kupuje od dominikanów pozn. [1447-1531] ich ogród przed Bramą Wroniecką, idąc do Kokundorfu po lewej stronie na rogu (MPń I 295, 44v); 1463 ma ogród przed Bramą Wroniecką, między ogrodem [Piotra] Skołuty [1463-65] i polem miej., naprzeciw dziedziny Wojc. Jasińskiego [1441-63], obok Kokundorfu (MPń I 296, 1).

1462-63 Maciej pisarz (notarius) [AR 3, 221]: 1462 ma zagrodę →niżej; 1463 rezygnuje Szymonowi słodownikowi [1461-87] ogród przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Szydłowskiego [1451-64] i Jana słodownika [1463-72] (MPń I 296, 10).

1462-64 Jan, Paweł i Wojciech ss. zm. Wawrzyńca pisarza [1442 n.]: 1462 ciż rezygnują Maciejowi pisarzowi [1462-63] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między [zagrodami?] Piotra Polaja [1462] i Szydłowskiego [1451-64] (MPń I 295, 50v); 1464 ciż kupują ogród →wyżej: Szymon słodownik [1461-87].

1462-65 Grzegorz woźny sąd.: 1462 rezygnuje Piotrowi słodownikowi [1462-65] dom przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami niegdyś Wawrzyńca pisarza [1442 n.] i Jakuba Zakuwacza [1446-73], po lewej stronie idąc w kierunku rzeki [Warty?] (MPń I 295, 65v); 1465 (preconus alias wosnye) ma dom z połową zagrody →wyżej: Szennyk [1457-65].

1462-65 Piotr słodownik: 1462 ma dom →wyżej; 1465 ma dom →wyżej: Zetowie [1440-1537]; 1465 ma [działkę?] →wyżej: plebani i kanonicy Ś. Marii Magd. [1445-87].

1462-66 Jurgowa [wd.? po złotniku Jerzym 1442-62]: 1462 ma dziedzinę →wyżej: Mikołaj bednarz [1454-62]; 1466 ma działkę →niżej: Małg. Golyasschewaper [1466].

1462-67 Marusza: 1462 Maciej ma ogród →wyżej: Tonnbergowie [1457-1514]; 1467 Maciej wspomn. jako zm. właśc. zagrody i ogrodu, jego spadkobierczynią jest Małg. Pegrzyna [1467] →wyżej: Jerzy Bok [1455-78]; 1472 Paweł sprzedaje Andrzejowi Fuga [1472-76] dom i ogród przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Błażeja [1463-76] i Macieja wyrabiającego łuki [1461-94] (MPń I 296, 224).

1462-67 Adam [pozn. krojownik sukna, rajca 1456-57, 1459-66, 1471-76, 1480, ławnik 1458, 1467-69, 1478-79, 1481-82, burm. 1477, 1483-86 (Władze 2, 176)]: 1462 ma ogród →wyżej: Tonnbergowie [1457-1514]; 1467 ma zagrodę →wyżej: Jerzy Bok [1455-78].

1462 – zm. a. 1482 Kula [młynarze (SBP 468; AR 3, 182); Mik. Kula kuśnierz (WiesSzlachta 61); może krewni Jana i Bartłomieja Kula (ławnika) z →Jeżyc 1481, 1487-99]: 1462 Jan ma dziedzinę →wyżej: Anna [1462]; 1482 Wojtek [z Przedm. Ś.W.?] wspomn. jako zm. młynarz z mł. należącego do szpitala Ś. Ducha [1445-95] →wyżej: Tomal [z Winiar 1450 n.].

1463 Małg. Szubranowa z synem Andrzejem sprzedają Magd. Kayowej [1459-63] dom przed Bramą Wroniecką, między ogrodami Tonnberga [1457-1514] i Błażeja [1463-76] (MPń I 296, 3v).

1463 Jakub Ząbek [Ząbek – zagrodnicy z Winiar (WiesWin 12); AR 3, 246] sprzedaje Mik. Rządcy [1463] dom przed Bramą Wroniecką, między domami Abrahama [1463] i Mik. Kucharza [1463] (MPń I 296, 8v).

1463 Abraham ma dom, 1463 Mik. Kucharz ma dom →wyżej.

1463 Mik. Rządca (Rzancza) [Elżbieta c. Piotra Rządcy z →Jeżyc 1441-42; Wojc. Rządczyc z →Jeżyc 1451] ma dom →wyżej.

1463 Stanisław ma ogród →wyżej: altaryści Ś. Marii Magd. [1444-88].

1463 Andrzej płóciennik (linifex) [AR 3, 161] ma dziedzinę →wyżej: Piotr Łukaszowy [1451-76].

1463-65 Piotr Skołuta (Skoluta, Skoluth): 1463 ma ogród →wyżej: Jakub Gleych [1462-63]; 1465 ma dom →niżej: Elżbieta Mleczkowa [1465].

1463-72 Jan słodownik [może być ident. z Janem Konikiem słodownikiem 1448-77]: 1463-64 ma dziedzinę: 1463 →wyżej: Maciej pisarz [1462-63], 1464 →wyżej: Szymon słodownik [1461-87]; 1464 kupuje od Piotra Idzika [1442-64] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Mikołaja duchownego [1464-70] i Czarnego Maćka [1443-97] (MPń I 296, 46); 1468 sprzedaje Mac. Gołemu [1468-78] zagrodę przed Bramą Wroniecką, przy kościele Ś. Wojciecha, między dziedzinami Mac. Czarnego [1443-97] i Szymona [słodownika? 1461-87] (MPń I 296, 118v); 1472 kupuje od Baltazara garbarza [1472] dom z ogrodem przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Panczika [1448-73] i Ławickiego [1472-99] (MPń I 296, 224v).

1463-76 Błażej [może być kilka osób]: 1463 ma ogród →wyżej: Małg. Szubranowa [1463]; 1464 ma [dom?] →niżej: Jan rybak [1464]; 1469, 1473 ma dziedzinę →wyżej: Bogumił [1447-81]; 1472 ma dziedzinę →wyżej: Marusza [1462-67]; 1473 ma dziedzinę →wyżej: Piotr Morlin [1456-73]; 1475 ma zagrodę →wyżej: Burchard [1444-89]; 1476 ma [dom?] →wyżej: Zetowie [1440-1537]; 1476 sprzedaje ogród →niżej: Heyda [1472-88].

1464 Jan syn zm. Tomasza sprzedaje Stan. Foszowi płóciennikowi [1460-64] cz. dziedziny przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami duchownego Jana [1464-83] i zm. Wawrzyńca [pisarza 1442 n.] (MPń I 296, 33v-34).

1464 Małg. Snormechorowa, której opiekunem jest Wawrz. Tonnberg [1457-1514], sprzedaje Pawłowi tkaczowi [1464] dom z ogrodem przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Rotnikla [1455-67] i zm. Wawrzyńca [pisarza 1442 n.] (MPń I 296, 34v).

1464 Paweł tkacz ma dom z ogrodem →wyżej.

1464 Jan rybak rezygnuje Grzegorzowi Buchwaldowi [1419-72] dom przed Bramą Wroniecką, między [domami?] Macieja wyrabiającego łuki [1461-94] i Błażeja [1463-76] (MPń I 296, 31v).

1464-70 Mikołaj duchowny (dominus) [niektóre zapiski mogą dot. Mikołaja pleb. Ś. Wojciecha 1457-70 →p. 5Aa]: 1464 ma dziedzinę →wyżej: Jan słodownik [1463-72]; 1465 sprzedaje dom →wyżej: Wilda [1461-96]; 1470 Mikołaj duchowny [z pewnością chodzi o altarystę u Ś. Marii Magd., który występuje w MPń w zapisce poprzedzającą naszą] ceduje siostrze Annie dom przed Bramą Wroniecką, między domami Źlewlazła [1455-70] i Wojtkowej [1470-98] (MPń I 296, 184v); 1470 Mikołaj duchowny ma dziedzinę →wyżej: Buchwald [1419-72].

1464-74 Hektorowa [może Barbara Koperszmidtówna c. burm., wd. po Piotrze zw. Piechnem bądź Piórem, w 1452-59 była ż. szl. Hektora, który wraz z jej ręką przejął sołectwo winiarskie (WiesSternb 129; WiesWin 12)]: 1464 ma dziedzinę →wyżej: Andrzej Kluk [1447-64]; 1470 ma pole →wyżej: Fafko [1451-90]; 1474 ma dziedzinę [lub?] ogród →wyżej: Czepel [1444-94].

1464-78 Jakub Łagoda z Winiar [Łagoda – zagrodnicy winiarscy (WiesWin 12; M. Szymkowiak, Rodzinne dzieje Łagodów z Winiar, KMP 2008, nr 4, s. 130; AR 3, 211]: 1464 ma ogród →wyżej: Andrzej Kluk [1447-64]; 1474 sprzedaje ogród →wyżej: Czepel [1444-94]; 1478 ma [ogród?, w Winiarach?] →p. 5Aa.

1464-83 Jan duchowny: 1464 ma dziedzinę →wyżej: Jan syn Tomasza [1464]; 1483 ma [dom?] na Gasce →niżej: Jadwiga [1483].

1464-78, 1529 Krabis (Krabes, Grabes, Grabisz, Graben) [zagrodnicy winiarscy (WiesWin 12); też z →Kokundorfu, tam Mik. Grabisz wspomn. 1464-86]: 1464 ma dziedzinę →wyżej: Andrzej Kluk [1447-64]; 1474 wspomn. jako zm. właśc. dziedziny [lub?] ogrodu →wyżej: Czepel [1444-94]; 1478 Mik. Grabisz ma [ogród?, w Winiarach?] →p. 5Aa; 1529 Sebastian Graben [sołtys winiarski?] sprzedaje Janowi Tregerowi [1529] winnicę pod Łysą Górą →p. 3D.

1465 Hannus Czegel Fracher ma ogród →wyżej: Tonnbergowie [1457-1514].

1465 Burgerth [tenże? Burgart 1449 (MPń I 292, 106)] ma dom →wyżej: Szennyk [1457-65].

1465 Małg. Świączyna sprzedaje Łukaszowi mieszcz. z Rogoźna [1465] ogród przy mł. dominikanów [1447-1531], za kościołem Ś. Wojciecha (MPń I 296, 69v).

1465 Łukasz mieszcz. z Rogoźna ma dom →wyżej.

1465 Mikołaj golarz sprzedaje Stanisławowi słodownikowi [1465-71] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Wawrzyńca z Koronowa [1448-65] i Czarnego Maćka [1443-97] (MPń I 296, 70).

1465 Elżbieta Mleczkowa wd. [po Wojciechu lub Mac. Mleczko? 1441-59] sprzedaje Piotrowi Skołucie [1463-65] dom, położony w kierunku kaplicy Ś. Ducha, między domami Marka kowala [1454-75] i Andrzeja tkacza [1465-75] (MPń I 296, 49).

1465 Mac. Czapnik [tenże? Mac. Czapnik też z →Jeżyc 1465-83, gdzie był ławnikiem 1475-83; ojciec? Łukasza z →Jeżyc 1484-89 (ławnika tamże 1489), 1499; dziad? Łukasza Małego z →Jeżyc 1491-97] rezygnuje starszym [bractwa] garncarzy [→p. 5C] czynsz 1 grz. od sumy głównej 13 grz. na swojej roli, między dziedzinami Mik. Bogatego [1404-65] i Barbary Ziemkowej [1456 n.], na ufundowanie altarii w kościele Ś. Wojciecha (MPń I 296, 73v).

1465 Marcin Sławetny płóciennik (linifex) ma działkę, 1465 Andrzej Olejnik ma [działkę?] →wyżej: plebani i kanonicy Ś. Marii Magd. [1445-87].

1465 Lubaszek ma [ogród?]; 1465-66 Szarbin (Szabin) ma ogród →niżej.

1465-66 Trunek, Trunkowski (WiesWin 12): 1465 Mik. Trunek zagr. z Winar ma ogród, między ogrodami Tomalewej [1450 n.] i Szarbina [1465-66] oraz między [ogrodami?, Marcina] Slanga [1431 n.] i Lubaszka [1465] (MPń I 296, 51); 1466 Trunkowski ma ogród, między ogrodami Szabina [1465-66] i Tomala z Winiar [1450 n.] (MPń I 296, 95).

1465-66 Sasinowa, Sasin [AR 3, 246]: 1465 Sasinowa ma [zagrodę?] →wyżej: Paweł złotnik [1441 n.]; 1466 Jan Sasin tkacz [tenże? Jan tkacz 1466] ma dziedzinę →wyżej: Marcin Wołek [1447 n.].

1465-66 Grzegorz szewc: 1465 ma dom z zagrodą, 1466 sprzedaje dom →wyżej: Paweł złotnik [1441 n.]; 1465 ma dom →niżej: Wojc. Ojciec [1465-76].

1465-67 Andrzej Kościeński: 1465 ma dziedzinę →wyżej: Marcin postrzygacz sukna [1459-73]; 1467 sprzedaje Barbarze Gerlinowej [1441-99] ogród przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Marcina postrzygacza sukna [1459-73] i Marcinowej Długiej [1467-99] (MPń I 296, 107v).

1465-71 Stanisław słodownik: 1465 ma zagrodę →wyżej: Mikołaj golarz [1465]; 1471 sprzedaje ogród →wyżej: Kąsy [1441-75].

1465-71 Elżbieta wd. po Stanisławie płócienniku (linitextor): 1465 sprzedaje dom →niżej: Wojc. Ojciec [1465-76]; 1469-71 ma dziedzinę →wyżej: Paweł złotnik [1441 n.].

1465-75 Andrzej tkacz: 1465 ma dom z zagrodą →wyżej: Zetowie [1440-1537]; 1465 ma dom →wyżej: Elżbieta Mleczkowa [1465]; 1475 ma dziedzinę →wyżej: Giecz [1447-82].

1465-76 Wojc. Ojciec (Oczecz) tkacz: 1465 kupuje od Elżbiety wd. [1465-71] po Stanisławie płócienniku dom przed Bramą Wroniecką, między domami Grzegorza szewca [1465-66] i wspomn. Elżbiety (MPń I 296, 68v); 1466 ma dom →wyżej: Paweł złotnik [1441 n.]; 1469 sprzedaje dom →wyżej: Paweł złotnik [1441 n.]; 1476 ma dziedzinę →niżej: Jan Zimmerfeld [1476].

1465-87 Mac. Budnik [tenże? Mac. Budnik z →Kokundorfu 1497]: 1465-87 witryk kościoła Ś. Marii Magd. →wyżej: plebani i kanonicy Ś. Marii Magd. [1445-87]; 1467 ma dom →niżej: Michał Szczewski [1466-67]; 1475 ma dziedzinę →wyżej: Bogumił [1447-81].

1466 Stefan ma dziedzinę →wyżej: Piotr Łukaszowy [1451-76].

1466 Jan tkacz [tenże? Jan Weise płóciennik 1478; tenże? Jan Sasin tkacz 1465-66] ma dziedzinę →wyżej: Piotr Łukaszowy [1451-76].

1466 Małg. Golyasschewaper [?, →Goły 1468-78], w jej imieniu występuje mąż Guncerz, sprzedaje Michałowi Szczewskiemu [1466-67] dom na wzgórzu, w kierunku kościoła Ś. Wojciecha, przy działce Jurgowej [1462-66] (MPń I 296, 95v).

1466 Michał Zając ma dom →wyżej: Giecz [1447-82].

1466 Jan piekarz sprzedaje Maciejowi słodownikowi [1466] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Mac. Czarnego [1443-97] i szpitala Ś. Ducha [1445-95] (MPń I 296, 81v).

1466 Maciej słodownik [tenże? Mac. Knobloch słodownik 1459-91 lub może Mac. Moszyna 1495] ma zagrodę →wyżej.

1466-67 Michał Szczewski lub Szyczowski (Sziczowski): 1466 ma dom →wyżej: Małg. Golyasschewaper [1466]; 1467 sprzedaje Mac. Budnikowi [1465-87] dom przed Bramą Wroniecką, idąc w kierunku kościoła Ś. Wojciecha, między dziedzinami Paczka [1444-70] i Łukasza [1467] (MPń I 296, 104v).

1467 Łukasz ma dziedzinę →wyżej.

1467 Małg. Pegrzyna, spadkobierczyni zm. Mac. Maruszy [1462-67], sprzedaje zagrodę z ogrodem →wyżej: Jerzy Bok [1455-78].

1467 Małg. Rzezynogowa sprzedaje dom →niżej: Mac. Woźny [1467-76].

1467 Kuncza Goldemuter [Kuncza Goldmunt, Goldemunth, Goldinmundlein, kupiec z Norymbergi (AR 3, 185)] sprzedaje zagrodę →wyżej: Ponieccy [1441 n.].

1467 Drożyński [rodzina pozn. rzeźników, starszych cechu (AR 3, 188; Władze 2, 189)] ma dziedzinę, 1467 Jan kuśnierz [tenże? Jan kuśnierz pozn., starszy cechu 1461, 1470 (Władze 2, 203)] ma 1/2 zagrody →niżej: Wawrz. Rymarek [1467-92].

1467 Jakub ma dom →wyżej: plebani i kanonicy Ś. Marii Magd. [1445-87].

1467 Pirzchała ma dziedzinę, 1467 Wawrz. Kruzewicz sprzedaje dom z ogrodem →niżej: Mac. Woźny [1467-76].

1467-75 Kat. Marcinowa: 1467 sprzedaje ogród →wyżej: Czarny [1443-97]; 1469-73 [taż?] Marcinowa ma dziedzinę →wyżej: Bogumił [1447-81]; 1473 [taż?] Marcinowa ma dziedzinę →wyżej: Piotr Morlin [1456-73]; 1475 [taż?] Kat. Wielka Marcinowa sprzedaje Mik. Wojczykowi słodownikowi [1470-77] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Ulryka Helta [1475-1510] i Jakuba kuśnierza [1473-75] (MPń I 296, 287).

1467, 1475? Marcin płóciennik (linitextor): 1467 ma [dom?] →wyżej: plebani i kanonicy Ś. Marii Magd. [1445-87]; 1475 M. [Marcin?] tkacz (textor) ma [dom?] →niżej: Bartosz Buchwelder [1472-75].

1467-76 Mac. Woźny: 1467 kupuje od Małg. Rzezynogowej [1467] dom k. kościoła Ś. Wojciecha, między dziedzinami Ozgi [1467-77] i Pirzchały [1467] (MPń I 296, 113); 1467 kupuje od Wawrz. Kruzewicza [1467] dom z ogrodem przed Bramą Wroniecką, przy [ogrodzie?] Stan. Igielnika [1455-83] (MPń I 296, 99v); 1468 sprzedaje dom z ogrodem →niżej: Wawrz. Rymarek [1467-92]; 1476 kupuje od Kat. Bębenkowej [1476] dom z ogrodem przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Białobroszyńskiego [1476] i tegoż Mac. Woźnego (MPń I 297, 22v).

1467-77 Ozga [też z →Kokundorfu]: 1467 Ozga ma dziedzinę →wyżej; 1477 Winc. Ozga zobowiązuje się zapłacić 5 grz. za dom kupiony od Macieja [1477], położony obok góry [Burchardowej Góry] za Ś. Wojciechem (AR nr 1279).

1467-92 Wawrzyniec (Lorincz) Rymarek (Rymerek): 1467 sprzedaje Janowi [Drożyńskiemu] kuśnierzowi [1467] 1/2 zagrody przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Rotnikla [1455-67] i Drożyńskiego [1467] (MPń I 296, 104v); 1468 kupuje od Macieja woźnego sąd. miej. (preco) [1467-76] dom z ogrodem przed Bramą Wroniecką, idąc do Szamotuł po prawej stronie, przy [bez imienia] Igielniku [1455-83] (MPń I 297, 126v); 1469 ma ogród →niżej: Tomasz rzem. [1469-77], →wyżej: Burchard [1444-89]; 1472 ma winnicę →wyżej: Peszel [1441-88]; 1478 Małgorzata ż. tegoż Wawrz. Rymarka sprzedaje Janowi Kaliskiemu [1478] ogród za kościołem Ś. Wojciecha, między drogą do Szamotuł i [ogrodem?] Mik. Jabłonki [1478] (MPń I 297, 60); 1492 Rymarek ma zagrodę →niżej: Maciej złotnik [1481-92].

1467-99 Długa, Długi [SBP s. 445, 469; AR 3 s. 187, 214]: – 1467 Marcinowa Długa [może wd. po Marcinie Długim słodowniku i starszym cechu 1456 (Władze 2, 189)] ma dziedzinę →wyżej: Andrzej Kościeński [1465-67]; – 1494-99 Michał Długi (Longus) zw. Łysym słodownik [starszy cechu 1519 (Władze 2, 221; WiesSpis 177)]: 1494 ma zagrodę →wyżej: Czarny [1443-97]; 1499 sprzedaje Stan. Święchowi [1446-99] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między zagrodami Stan. Ławickiego [1472-99] i Stan. Mądrego Księcia [ok. 1430, 1499] ( MPń I 299, 34v).

1468 Kat. Niklewa rezygnuje swemu mężowi Jakubowi zagrodę przed Bramą Wroniecką, między [zagrodami?] Jana Budnika [1442-78] i Hefftarka [Jan Hafciarz? 1446-71] (MPń I 297, 129v).

1468 Piotr Sołtys [SBP s. 447, 482; AR 3, 248] sprzedaje Michałowi Konwisarzowi (Rothgysser) [1468] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Mik. Statka [1468-73] i Macieja wyrabiającego łuki [1461-94] (MPń I 296, 132v).

1468 Michał Konwisarz ma zagrodę →wyżej.

1468-73 Statek: 1468 Mikołaj ma dziedzinę →wyżej; 1473 N. [Mikołaj?] ma [dziedzinę?] →niżej: Piotr cieśla [1473]; 1474-75 wd. po Mikołaju →niżej: Statkowa [1474-75].

1468-78 Goły [Goły – zgrodnicy winiarscy (WiesWin 12), SBP 460; AR 3, 196; por. Małg. Golyasschewaper 1466]: 1468 Maciej ma zagrodę →wyżej: Jan słodownik [1463-72]; 1478 Mikołaj z ż. Małgorzatą sprzedają Marcinowi Chorążemu [1478-81] i jego ż. Annie ogród przed Bramą Wroniecką, między ogrodami Pawła oraz Elżbiety [1478] wd. po Janie Budniku [1442-78] (MPń I 297, 59v).

1468, 1486 Bartosz Waszowski: 1468 ma zagrodę, 1486 sprzedaje ją →wyżej: Czarny [1443-97].

1468, 1488 Robak [SBP 479; AR 3, 242]: 1468 Robak ma dziedzinę →wyżej: Piotr Łukaszowy [1451-76]; 1488 Mac. Robak ma zagrodę →wyżej: Grodzicki [1457 n.].

1469 Dorota Ortylowa [Dorota Ortel, Ortil (SBP 475; AR 3, 230)]: sprzedaje Mac. Osłowi [1469] dom z zagrodą k. kościoła Ś. Wojciecha, za domem pleb. [na gruncie kościelnym?], między dziedzinami Stan. Łysego krawca [1451-69] i Wojciecha prokuratora [1456-69] (MPń I 296, 146).

1469 Mac. Osioł [SBP 475; AR 3, 230] ma dom z zagrodą →wyżej.

1469 Andrzej kupuje od dominikanów pozn. [1447-1531] ich dom z ogrodem przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Piotra Majora [Strosberga 1430-1500] i [tegoż?] Andrzeja (MPń I 296, 150v).

1469 N. [Mikołaj?] Hoczer piekarz [z Przedm. Ś.W.? (SBP 463; por. AR 3, 203)] jest egzekutorem testamentu →wyżej: Źlewlazł [1455-70].

1469 Czadzygroch ma dziedzinę →wyżej: Źlewlazł [1455-70].

1469 Stanisław sprzedaje dom z ogrodem →niżej: Ludwik [1469-82].

1469-75 Wawrzyniec murarz: 1469 ma [dom?] →niżej: Ludwik [1469-82]; 1473 sprzedaje dom z ogrodem, 1475 ma dziedzinę →wyżej: Czeuchner [1453-75].

1469-77 Tomasz rzem. wyrabiający łuki (arcufex): 1469 rezygnuje Wawrz. Rymarkowi [1467-92] ogród przed Bramą Wroniecką, między [ogrodem?] Tomala [z Winiar 1450 n.] i Burchardową Górą (MPń I 296, 144v); 1477 Jadwiga ż. tegoż Tomasza sprzedaje dom z ogrodem →wyżej: Piotr Strzeszich [1446-77].

1469-82 Ludwik tkacz [SBP s. 445, 470; AR 3, 214]: 1469 kupuje od Stanisława [1469] dom za kaplicą Ś. Ducha, między [domami?] Wawrzyńca murarza [1469-75] i N. [Mikołaja?] Laska [1452-75] (MPń I 296, 145v); 1473 ma dziedzinę, 1475 sprzedaje dom z ogrodem →wyżej: Czeuchner [1453-75]; 1475 sprzedaje Zygmuntowi altaryście w koleg. Ś. Marii Magd. w Poznaniu i dla altarii, której kolatorami są Gieczowie [1447-82], 1/2 grz. czynszu na swoim domu albo dziedzinie za Bramą Wroniecką, między dziedzinami Jana Czeuchnera [1453-75] i Laska [1452-75] (MPń I 296, 281); 1482 [tenże?] Ludwik ma ogród →wyżej: Giecz [1447-82].

1469-85 Walker [też z →Kokundorfu 1464-97, →Świętego Marcina (p. 3C) 1482 (SBP s. 448, 488; AR 3, 266)]: – 1469 Walker ma dziedzinę →wyżej: Jan strycharz [1459-69]; – 1485 Jan [pozn. krojownik sukna, ławnik 1478, rajca 1479-82, 1484-86, 1496-1500, 1501-02 (Władze 2, 255)]: sprzedaje wraz z Ulrykiem Heltem [1475-1510] zagrodę →niżej: Heyda [1472-88].

1470 Stanisław z Lublina sprzedaje zagrodę →wyżej: Jakub Sołtys [1446-74].

1470 Stroblewa [Strobil Mikołaj, Urszula (AR 3, 258)] ma dziedzinę →wyżej: Czeuchner [1453-75].

1470 Błażej garncarz ma działkę czyli dziedzinę →wyżej: Buchwald [1419-72].

1470-73 Andrzej Mewrer [Murarz? (SBP s. 445, 471; AR 3, 222)] ma dziedzinę: 1470 →wyżej: Czeuchner [1453-75], 1473 →wyżej: Berger [1446-73].

1470-77 Mikołaj słodownik: 1470 ma ogród →wyżej: Fafko [1451-90]; 1474 zapisuje ż. Małgorzacie 60 grz. wiana m. in. na zagrodzie i ogrodzie przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Małego Paszka [1474] i Jana budnika [1442-78] (MPń I 296, 270); 1474 Małgorzata ż. tegoż Mikołaja, c. Marcina postrzygacza sukna [1459-73], daje mężowi zagrodę z ogrodem przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Małego Paszka [1474] i Jana budnika [1442-78] (MPń I 296, 270); 1475 [tenże?] Mik. Wojczyk słodownik: ma zagrodę →wyżej: Kat. Marcinowa [1467-75], ma zagrodę →wyżej: Burchard [1444-89]; 1477 kupuje od Doroty ż. zm. Grzegorza Dzieweczki [1477] i jej syna Macieja dom przed Bramą Wroniecką, między domami Luranta [1459-77] i Szuszki [1477] (MPń I 297, 37v).

1470-85 Jan Rokiczan [AR 3, 243; Władze 2, 237 – Rokiczan (bez imienia) kramarz, starszy bractwa 1478-81]: 1470 kupuje od Jana Giecza [1447-82] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami wspomn. Jana Giecza i dominikanów pozn. [1447-1531] (MPń I 296, 175v); 1477 sprzedaje Janowi Lignarowi [1477-78] zagrodę przed Bramą Wroniecką, idąc do Ś. Wojciecha, przy zagrodzie Giecza [1447-82] i ogrodzie dominikanów pozn. [1447-1531] (MPń I 297, 29v); 1478 ma zagrodę →niżej: Jan Lignar [1477-78]; 1481 Jan ma [dom?] →wyżej: Geln [1453-1514]; 1481 Jan ma [dom?], 1481-82 Jan ma [domek?] →wyżej: Giecz [1447-82]; 1485 zagroda niegdyś Jana →niżej: Heyda [1472-88].

1470-98 Wojtkowa: 1470 Wojtkowa ma dom →wyżej: Mikołaj duchowny [1464-70]; 1498 [taż?] Kat. Wojtkowa, której opiekunem jest Jan Szczodrowski [1495-1514], sprzedaje Piotrowi Fronie sukiennikowi [1498-1514] dom przed Bramą Wroniecką, między [domami?] wspomn. Jana Sczodrowskiego i Marcina sukiennika [1487-98] (MPń I 299, 14v).

1471 Marcin rzeźnik [tenże? Marcin Slap rzeźnik 1487-97] ma zagrodę →niżej: Kołacki [1471-1500].

1471 Jakub folusznik ma dom →wyżej: Paweł złotnik [1441 n.].

1471-81 Jan Butny [Budny?] z →Kokundorfu [1464-86 (wicesołtys 1479, sołtys 1481-86, ławnik 1468-71); też z →Jeżyc 1451; rodzina zagrodników winiarskich (WiesWin 12)]: 1471 nadaje ogród kościołowi Ś. Wojciecha →p. 5Aa; 1471-81 witryk →p. 5Aa.

1471-1500 Kołacki [AR 3, 176]: – 1471 Jakub sprzedaje Marcinowi rzeźnikowi [1471] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Jana budnika [1442-78] i Hafciarza [1446-71] (MPń I 296, 192v); 1481 Kołacki ma ogród →wyżej: Wilda [1461-96]; – 1483-1500 Mikołaj rzeźnik: 1483 jest opiekunem →niżej: Jadwiga [1483]; 1486 kupuje od Szymona krawca [1486] ogród przed Bramą Wroniecką, między łąkami Grzegorza Strosberga [1430-1500] i Andrzeja rzeźnika [1452 n.] (MPń I 298, 71); 1500 Mik. Kołaczek rzeźnik sprzedaje zagrodę →wyżej: Herman [1455-1500].

1471-1503 Tomasz Bogdanka młynarz [sołtys winiarski, podawał się za szlachcica (WiesWin 12-13); AR 3, 167]: 1471 sprzedaje dom z ogrodem →wyżej: Kąsy [1441-75]; 1471 ma ogród →wyżej: Konik [1448-77]; 1475 sprzedaje Jakubowi Sternbergowi [1475] ogród przed Bramą Wroniecką, między ogrodami mnichów [dominikanów pozn. 1447-1531] i Trira [1430 n.] (MPń I 296, 288); 1488 otrzymuje czynsz z winnicy [pod Burchardową Górą], 1490 ma folw. →wyżej: Fafko [1451-90]; 1493 ma folw., 1495-1503 jest właśc. winnicy →p. 3D.

1472 Baltazar garbarz (cerdo) sprzedaje dom z ogrodem →wyżej: Jan słodownik [1463-72].

1472 Jakub Niebosz sprzedaje dom →niżej: Bartosz Buchwelder [1472-75].

1472 Semita [?] ma [ogród?] →niżej: Wiącek [1472-89].

1472 Jan Kolbe (Kolba) [SBP 467; AR 3, 176] ma dom →niżej: Grzegorz Wunderlich [1472-76].

1472 Georg Ley (Lehe) kupiec z Ulm [P. Dembiński, Burmistrz poznański..., KMP 1999, nr 1, s. 39] otrzymuje od Wojc. Heydy [1472-88] i Jana Święcha [1446-99] m. in. dom i łąkę za Bramą Wroniecką, między łąkami Jerzego Zeta [1440-1537] i szpitala Ś. Ducha [1445-95] (MPń I 296, 228v).

1472 Wierzbięta ma ogród →niżej: Wiącek [1472-89].

1472-75 Bartosz Buchwelder (Buchwalder): 1472 kupuje od Jakuba Niebosza [1472] dom przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Michała i Hannusa [Buchwelder? (SBP 453)], naprzeciw szpitala Ś. Ducha (MPń I 296, 236v); 1475 sprzedaje Kasprowi Tomalowi [z Winiar 1450 n.] dom przed Bramą Wroniecką, między [domami?] Pawła złotnika [1441 n.] i M. [Marcina?] tkacza [1467, 1475?] (MPń I 297, 7v).

1472-76 Andrzej Fuga: 1472 ma dom z ogrodem →wyżej: Marusza [1462-67]; 1476 ma dziedzinę →niżej: Heyda [1472-88].

1472-76 Grzegorz Wunderlich [SBP 490; AR 3, 271]: 1472 z ż. Dorotą i jej bratem Marcinem sprzedają Janowi Kolbe [1472] dom przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Andrzeja Roca [1472-79] i Piotra Łukaszowego [1451-76] (MPń I 296, 239); 1476 kupuje od Anny, w imieniu której występuje jej mąż Marcin [1476], dom przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Franczka [1476] i Stanisława [1476] (MPń I 297, 23v).

1472-79 Rock (Roca, Rack): 1472 Andrzej ma dziedzinę →wyżej; 1473 Maciej ma działkę →wyżej: Krosz [1443-73]; 1479 Maciej ma zagrodę →wyżej: Czarny [1443-97].

1472-88 Heyda: – 1472-88 Wojc. Heyda [pozn. krojownik sukna, ławnik 1469, 1475-80, rajca 1474, 1483, 1488, (Władze 2, 201)]: 1472 →wyżej: Georg Ley z Ulm [1472]; 1473 jest opiekunem Gerlinowej →wyżej: Gerlin [1441-99]; 1488 tenże, jako opiekun Marcina i Katarzyny dzieci zm. Jakuba Szamotulskiego [1472-1582], rezygnuje ich bratu Kasprowi altaryście u Ś. Marii Magd. [1444-88] m. in. ich zagrodę przed Bramą Wroniecką (MPń I 298, 106v); – 1475-87 Kasper [pozn. krojownik sukna, kramarz, ławnik 1454-55, starszy bractwa 1456, rajca 1457, 1459-71, 1475, 1478, burm. 1472, 1474, 1479, 1483-86, 1488 (Władze 2, 201; PSB 9, 495)]: 1475 kupuje ogród ze stawem [zapewne staw przy mł. Kaspra Heydy →p. 2E] →wyżej: Wilda [1461-96]; 1479 ma [łąkę?] →wyżej: Strosberg [1430-1500]; 1485 burm. pozn. kupuje od Jana Walkera rajcy [1469-85] i Ulryka Helta [1475-1510] m. in. zagrodę Jana Rokiczana [1470-85] przed Bramą Wroniecką, między zagrodami Gelna [1453-1514] i dominikanów pozn. [1447-1531], zagrodę tę uzyskali tytułem spłaty długów [Jana] Rokiczana [1470-85]; następnie Kasper sprzedaje tę zagrodę Piotrowi Grodzickiemu olejarzowi [1457 n.] (MPń I 298 k. 46v, 49v); 1487 daje Janowi Hermanowi [1455-1500], mężowi swojej c. Barbary, tytułem posagu m. in ogród przed Bramą Wroniecką, idąc do mł. należącego do szpitala [Ś. Ducha 1445-95] oraz między ogrodami Jana Burcharda [1444-89] i Grzegorza Strosberga [1430-1500] (MPń I 298, 80v); – 1476 Ulryk kupuje od Błażeja [1463-76] ogród przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami swoją i Andrzeja Fugi [1472-76] (MPń I 297, 15).

1472-89 Wiącek: 1472 kupuje od Mik. Peszla [1441-88], opiekuna szpitala Ś. Gertrudy [1447-72], ogród nal. do szpitala, za kościołem Ś. Jerzego, między Semitam? [1472] i ogrodem Wierzbięty [1472]; zarazem Wiącek sprzedaje ubogim z tego szpitala 3 wiard. czynszu na tym ogrodzie (MPń I 296, 234v); 1489 Wiącek ma dom →niżej: Marcin Munk sukiennik [1487-98].

1472-99 Ławicki: 1472 Ławicki ma dziedzinę →wyżej: Jan słodownik [1463-72]; 1473 Ławica ma dziedzinę →niżej: Jan Patena [1473-91]; 1494 Stanisław [słodownik, syn Marcina słodownika (WiesSpis 177; AR 3, 213)] ma zagrodę →niżej: Grzegorz Czapnik [1486-94]; 1496 Maciej ma dom →wyżej: Czarny [1443-97]; 1499 Stanisław ma zagrodę →wyżej: Długa, Długi [1467-99].

1472-1582 szl. Szamotulscy [właśc. rezydencji na ul. Wronieckiej (WiesWin 10)]: 1472 Piotr kaszt. pozn. kupuje od Sędziwoja z Soboty prep. w koleg. Ś. Marii Magd. [1445-87] mł. Wysokie Koło [czyli Podgórny? →p. 2E], który nal. do prepozytury, położony przed Bramą Wroniecką, między mł. [Przepadek] katarzynek i dziedziną tegoż Piotra (MPń I 296, 236v); 1488 dzieci zm. Jakuba →wyżej: Heyda [1472-88]; 1582 spadkobiercy Jana Szamotulskiego sprzedają dom →niżej: Jan Gajewski.

1473 Benedykt Henrigk [z Przedm. Ś.W.?], krewny? (affinus?) zm. Andrzeja Helisza 1473], ceduje ogród czyli łąkę →wyżej: Czepel [1444-94].

1473 Andrzej Helisz [SBP s. 443, 462; AR 3, 201; Władze 2, 200] wspomn. jako zm. właśc. ogrodu czyli łąki →wyżej: Czepel [1444-94].

1473 Paweł ma ogród →niżej: Jan Lammert [1473-75].

1473 Anna Szymunowa ma dom →wyżej: Berger [1446-73].

1473 Wojtek wspomn. jako zm. właśc. łąki →wyżej: Czepel [1444-94].

1473 Piotr cieśla sprzedaje Grzegorzowi Domacha [1473-77] dom czyli dziedzinę przed Bramą Wroniecką, między [dziedzinami?] Mac. Bergera [1446-73] i N. [Mikołaja?] Statka [1468-73] (MPń I 296, 240).

1473-75 Jakub kuśnierz [KMP 1928, nr 4, s. 310]: 1473 ma dom z ogrodem →niżej: Jan Patena [1473-91]; 1475 ma dziedzinę →wyżej: Kat. Marcinowa [1467-75].

1473-75 Jan Lammert [czy ident.? z Janem Burchardem, Lammertem, Prusem, pozn. kramarzem, ławnikiem 1477, 1483-88, 1491-92, 1494, wójtem 1478, 1480, 1482, 1489-90, 1493 (Władze 2, 183); Jan Prus ożenił się z Agnieszką Burchardówną i przybrał nazwisko Burchard (WiesSoc 147)]: 1473 sprzedaje Pawłowi [1473] ogród przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Piotra Czarnego [1443-97] i zm. Marcina postrzygacza sukna [1459-73] (MPń I 296, 259v); 1473 ma ogród →wyżej: Panczik [1448-73], →wyżej: Gerlin [1441-99]; 1473 ma zagrodę, stodołę i łąkę →wyżej: Bogumił [1447-81]; 1475 ma dziedzinę →wyżej: Wilda [1461-96].

1473-77 Grzegorz Domacha [z rodziny Pragerów, zw. Sternberg, z →Kokundorfu 1486-94, ożeniony z Barbarą lub Katarzyną ze Sternbergów (WiesSternb 131)]: 1473 ma dom czyli dziedzinę →wyżej: Piotr cieśla [1473]; 1475 Domacha ma dziedzinę →niżej: Statkowa [1474-75]; 1477 Grzegorz ma [zagrodę?] →niżej: Ulryk Helt [1475-1510]; 1483 wd. po tymże Grzegorzu →niżej: Agnieszka [1483].

1473-87 Mac. Pieniądz [?] (Pyandz): 1473 ma dziedzinę →wyżej: Berger [1446-73]; 1487 sprzedaje dom →wyżej: Peszel [1441-88].

1473-91 Jan Patena kramarz [starszy bractwa 1493-95, 1501-04 (Władze 2, 231; WiesSpis 174)]: 1473 sprzedaje Jakubowi kuśnierzowi [1473-75] dom z ogrodem przed Bramą Wroniecką, między dziedzinami Panczika [1448-73] i Ławickiego [1472-99] (MPń I 296, 263v); 1491 kupuje od Kaspra Grecza [1491] zagrodę przed Bramą Wroniecką, położoną przy fosie miej. (MPń I 298, 143); 1494 ma [dom?] →niżej: Mizgała [1479-94].

1474 Maciej śwd., syn Mac. Choduli z →Obornik, rodem z Piasków pod Obornikami, przebywa u Wojc. Pierznika [1474] na Przedm. Ś.W. pod Poznaniem, a pracuje sezonowo na folw. katarzynek w Rudnicach; śwd. Wawrzyniec młodzieniec rodem z →Knyszyna przebywa u Żelazki na Przedm. Ś.W. (AC 2 nr 1377).

1474 Wojc. Pierznik, Wawrzyniec z Knyszyna, Żelazko →wyżej.

1474 Fabian nożownik [z Przedm. Ś.W.? (AR 3, 189)]: tegoż ż. Małgorzata i jej stryj Mik. Mebus →wyżej: Mebus [1447-76].

1474 Mik. Serwatka [prac., też z →Jeżyc 1450-52 (zastępca sołtysa 1452); AR 3, 251] sprzedaje ogród →wyżej: Czepel [1444-94].

1474 Mały Paszek ma dziedzinę →wyżej: Mikołaj słodownik [1470-77].

1474 Łukasza piekarz sprzedaje ogród →wyżej: Marcin Wałdowski [1451-1515].

1474-75 Statkowa: 1474 Statkowa [wd.?] ma dziedzinę →wyżej: Kąsy [1441-75]; 1475 Andrzej i Katarzyna dzieci zm. Mikołaja dają [matce?, macosze?] Jadwidze wd. po Mik. Statku [1468-73] dziedzinę po swoim ojcu, położoną przed Bramą Wroniecką oraz między dziedzinami Domachy [1473-77] i niegdyś Kąsypiotrowej [1441-75] (MPń I 296, 283v).

1475 Jan Biały ma dziedzinę →wyżej: Czeuchner [1453-75].

1475 Stanisław piekarz ma dom →wyżej: Giecz [1447-82].

1475 Jakub Sternberg [zw. Pióro, syn Piotra Sternberga, mąż Luchny c. Piotra Pióro i wnuczki Wojtka Bogatego (SBP s. 448, 484; AR 3, 257; WiesSternb 117-146); nie zamieszczam tu informacji o nosicielach nazwiska Sternberg, którzy jedynie „wżenili” się do tej rodziny, jak Grzegorz Pol, Polan czapnik zw. Sternbergiem 1486-94 i Grzegorz z rodziny Pragerów, zw. Domachą i Sternbergiem 1473-77]: tenże ma ogród →wyżej: Tomasz Bogdanka [1471-1503].

1475-94 Konojedzki [AR 3, 176]: 1475 Mikołaj ma działkę albo dziedzinę →wyżej: Czeuchner [1453-75]; 1485 Konojedzki ma dom →niżej: Jadwiga Krchowe [1485]; 1492 Mikołaj rzeźnik sprzedaje Pawłowi zw. Rzepioła olejarzowi [1491-1514] cz. ziemi, położoną za swoją zagrodą przed Bramą Wroniecką, między zagrodami Czeplowej [1444-94] i Merliczyny [1481-95] (MPń I 298, 149v); 1493 Mikołaj ma ogród →wyżej: Wilda [1461-96]; 1494 Konojedzki ma [zagrodę?] →niżej: Paweł Rzepioła [1491-1514]; 1496 Katarzyna [wd. po Mik. Konojedzkim (WiesSpis 174)] sprzedaje zagrodę →wyżej: Czarny [1443-97]; 1497 Katarzyna daje swojemu [drugiemu] mężowi Pawłowi rzeźnikowi [mąż Kat. Konojedzkiej, stąd zw. był Konojedzkim, starszy cechu rzeźników 1507 (Władze 2, 211; WiesSpis 174)] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między zagrodami Zimocha [1493-1504] i Polaka [1497] (MPń I 299, 6); 1499 Paweł rzeźnik sprzedaje Grzegorzowi Szypirii [1499] rzeźnikowi 1/2 zagrody przed Bramą Wroniecką, między zagrodami Zimocha [1493-1504] i tegoż Pawła (MPń I 299, 39v).

1475-1510 Ulryk (Ulrich) Helt [też z →Kokundorfu 1484-89, pozn. krojownik sukna, starszy bractwa 1478, ławnik 1479-80, rajca 1481-82, 1487-94, 1496, 1500, 1503, burm. 1497-99, 1502 (Władze 2, 200), mąż Anny Naramowskiej c. Jerzego Zeta]: 1475 ma dziedzinę →wyżej: Kat. Marcinowa [1467-75]; 1475 ma zagrodę →wyżej: Burchard [1444-89]; 1476 ma łąkę →wyżej: Piotr Łukaszowy [1451-76]; 1477 kupuje od Jadwigi ż. Marcina kowala [1477] zagrodę, dom, łąkę i ogród przed Bramą Wroniecką, między [zagrodami?] Mik. Aptekarza [1477] i Grzegorza Domachy [1473-77] (MPń I 297, 42v); 1479 mł. tegoż →wyżej: Strosberg [1430-1500]; 1481 ma ogród →wyżej: Tomal z Winiar [1450 n.]; 1483 ma dom z ogrodem →wyżej: Peszel [1441-88]; 1483 ma zagrodę →niżej: Agnieszka wd. [1483]; 1485 wraz z Janem Walkerem [1469-85] sprzedają zagrodę →wyżej: Heyda [1472-88]; 1490 ma ogród →wyżej: Gerlin [1441-99]; 1494 sprzedaje Andrzejowi rzeźnikowi [1452 n.] zagrodę, między [zagrodami?] Macieja wyrabiającego łuki [1461-94] i swoją, położonymi przed Bramą [Wroniecką] (MPń I 298, 182); 1495 ma łąkę →wyżej: Wilda [1461-96]; 1508, 1510 mł. Helta →p. 5Aa.

1476 Agnieszka z Przedm. Ś.W. pozywa Jakuba Śniegosza z Szamotuł [z Przedm. Ś.W.?] o 20 sk. zapłaty za służbę (ACC 55, 40); 1476 [taż?] Agnieszka z Naramowic, c. Dominika zagrodnika, sprzedaje dom, zagrodę i ogród →wyżej: Zetowie [1440-1537].

1476 Marcin [z Przedm. Ś.W.] w imieniu ż. Anny sprzedaje jej dom, 1476 Stanisław ma dziedzinę, 1476 Franczek ma dziedzinę →wyżej: Grzegorz Wunderlich [1472-76].

1476 Kat. Bębenkowa sprzedaje dom z ogrodem, 1476 Białobroszyński ma dziedzinę →wyżej: Mac. Woźny [1467-76].

1476 Jan Zimmerfeld kupuje od Bartosza garbarza, Pawła krawca i Mik. Konieszy woźnicy ich dom, między Bramą Wroniecką i [„inter” – skreślone] dziedziną Wojc. Ojca tkacza [1465-76] (MPń I 297, 26).

1476 Bartosz garbarz, Paweł krawiec i Mik. Koniesza woźnica sprzedają dom →wyżej.

1477 Maciej sprzedaje dom →wyżej: Winc. Ozga [1467-77].

1477 Paweł pisarz (scriptor) ma ogród →wyżej: Wilda [1461-96].

1477 Szuszka ma dom →wyżej: Mikołaj słodownik [1470-77].

1477 Jadwiga ż. Marcina kowala sprzedaje zagrodę, ogród, dom i łąkę →wyżej: Ulryk Helt [1475-1510].

1477 Grzegorz Dzieweczka wspomn. jako zm., jego ż. Dorota z synem Maciejem sprzedają dom →wyżej: Mikołaj słodownik [1470-77].

1477 Małg. Jostowa [może ż. Jana Josta z →Kokundorfu 1461-71, wcześniej ż. Wawrzyńca pisarza 1442 n.]: taż, jej opiekunem jest Mac. Knobloch [1459-91], sprzedaje ogród przed Bramą Wroniecką, między ogrodami Mik. Wildy [1461-96] i Mik. Taborka [1477-83] (MPń I 297, 34v-35).

1477 Mik. Aptekarz ma [zagrodę?] →wyżej: Ulryk Helt [1475-1510]; 1490-91 wd. po tymże Mikołaju z ss. →niżej: Katarzyna wd. [1490-91].

1477-78 Jan Lignar [Cieśla?]: 1477 ma zagrodę →wyżej: Jan Rokiczan [1470-85]; 1478 sprzedaje Janowi Rokiczanowi [1470-85] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między zagrodami dominikanów pozn. [1447-1531] i Giecza [1447-82] (MPń I 297, 56).

1477-83 Mik. Mysz zw. Taborem lub Taborkiem, rzeźnik [WiesSpis 199; tenże? Mik. Mysz rzeźnik stary, starszy cechu 1480-82, 1486, 1490, 1503-04 (Władze 2, 227); też z →Kokundorfu 1477-97]: 1477 ma ogród →wyżej: Małg. Jostowa [1477]; 1481 ma [ogród?] →wyżej: Wilda [1461-96]; 1483 ma działkę z domem na Gasce →niżej: Jadwiga [1483].

1478 Cichosz [zagrodnik winiarski (WiesWin 120] ma dom →wyżej: Hannus kramarz [1442-78].

1478 Jerzy Georer ma dom →wyżej: Tomal z Winiar [1450 n.].

1478 Jan Weise (Weyszs) płóciennik (linitextor) [tenże? Jan tkacz 1466; Walter Weiss ze Szkocji (AR 3, 266)] ma dom →wyżej: Tomal z Winiar [1450 n.].

1478 Mik. Suchorz (Schuchorz) ma [działkę?], 1478 Jan sołtys z Górczyna sprzedaje dom →wyżej: Czepel [1444-94].

1478 Paweł ma ogród, Elżbieta wd. po Janie Budniku [1442-78] ma ogród →wyżej: Goły [1468-78].

1478 Stanisław z Podrzewia [Mik. Podrzewski ławnik z →Jeżyc 1491] ma dom →wyżej: Hannus kramarz [1442-78].

1478 Aleksy i Jadwiga dzieci Macieja kowala [1440-50] sprzedają mł. →niżej: Jakub z Troskotowa [1478].

1478 Wincenty ma ogród →wyżej: Tomal z Winiar [1450 n.].

1478 Mik. Jabłonka ma [ogród?], 1478 Jan Kaliski [też z →Kokundorfu 1464, krewny Jakuba Kaliskiego z →Kokundorfu 1486-88] ma ogród →wyżej: Wawrz. Rymarek [1467-92].

1478 Jakub z Troskotowa [lub Truskotowa, obecnie nie istnieje, leżała k. Murowanej Gośliny] młynarz z mł. [Podgórnego] Jerzego Boka [1455-78] wraz z ż. Małgorzatą kupują ten mł. od Aleksego i Jadwigi [1448] dzieci kowala Macieja [1440-50] (AR nr 1296).

1478-81 Mikołaj murarz: 1478 Mikołaj murarz sprzedaje ogród →wyżej: Tomal [1450 n.]; 1481 [tenże?] Mik. Wilda murarz [z →Kokundorfu 1477; też KMP 1925, nr 2, s. 31] ma domek →niżej: Klara [1481].

1478-81 Marcin Chorąży [też z →Kokundorfu 1481-97 i zw. tam też Rokitą (AR 3, 173)]: 1478 z ż. Anną kupują ogród →wyżej: Goły [1468-78]; 1481 ma cz. ogrodu czyli folw. →wyżej: Wilda [1461-96]; 1494 wd. po tymże Marcinie wraz z dziećmi i drugim mężem →niżej: Jenek [1494].

1478-1504 Jan Prus płóciennik: 1478 Prus ma dom →wyżej: Hannus kramarz [1442-78]; 1482 Jan ma dom →niżej: Jan kowal [1482-96]; 1504 Jan sprzedaje domek →niżej: Piotr Frona [1498-1514].

1479 Więcław Lewpelt [AR 3, 213]: ma ogród →wyżej: Trir [1430 n.]; kupuje od Piotra Eberta [1479] ogród przed Bramą Wroniecką i obok cegielni [przy drodze do Kokundorfu] (MPń I 297, 78).

1479 Piotr Ebert sprzedaje ogród →wyżej.

1479-94 Mizgała [AR 3, 223]: 1479 Stanisław [→Śląskowo, pod 1496-98 – Stanisław Mizgała alias Libehen] ma [zagrodę?] →wyżej: Czarny [1443-97]; 1489 Mizgalina ma zagrodę →niżej: Marcin Munk sukiennik [1487-98]; 1494 Stanisław sprzedaje Błażejowi młynarzowi [1494] dom przed Bramą Wroniecką, między [domem?] Jana Pateny [1473-91] i zagrodą Margońskiej [1419-1501] (MPń I 298, 172).

1480 Mikołaj zięć Kat. Wałdowskiej otrzymuje dziedzinę →wyżej: Wałdowski [1451-1515].

1480 Mik. Jezierski sprzedaje Piotrowi kowalowi [1480-1514] działkę przed Bramą Wroniecką, między [działkami?] Mik. Czepla [1444-94] i Ziemka [1456 n.] (MPń I 297, 96v).

1480-1500 Szopa: 1480 Maciej ma dom →wyżej: Tomina [1459-80]; 1500 Michał płóciennik ma domek i 1/2 ogrodu →niżej: Andrzej Rampuła [1500].

1480-1507 Wawrzyńcewa, Wawrzyńcowa: 1480 Wawrzyńcewa ma [dom?] →wyżej: Tomina [1459-80]; 1507 Kat. Wawrzyńcowa sprzedaje dom →niżej: cech sukienników [1507-14].

1480-1514 Piotr kowal: 1480 ma działkę →wyżej: Mik. Jezierski [1480]; 1481 [tenże?] Piotr Piendo kowal, witryk kościoła Ś. Wojciecha →p. 5Aa; 1484 sprzedaje dominikanom pozn. czynsz 1/2 grz. na swoim domu przed Bramą Wroniecką, przy [domu?] Małg. Czeplowej [1444-94] (MPń I 298, 22v); 1490 zięć Grzegorza Sułowskiego, ma dom →niżej: Grzegorz Sułowski [1487-90]; 1492 ma dom przed Bramą [Wroniecką] (MPń I 298, 155); 1514 płaci 20 gr szosu od majątku przed Bramą Wroniecką (WiesSpis 215).

1481 Kryspin [tenże? Mik. Kryspin też z →Kokundorfu 1464-86, ławnik tamże 1478-84] ma [ogród] →wyżej: Jakub Sternberg [1475].

1481 Jan Mały ma ogród [w 1475 ma dziedzinę też w Kokundorfie →p. 5Aa] →p. 5Aa

1481 Jan Libehem (Libehen, Libehemi) [SBP 469; AR 3, 213; por. Mizgała 1479-94] ma 1/2 ogrodu, ma [zagrodę?] →wyżej: Bogumił [1447-81].

1481 [brak imienia] sukiennik (pannitextor) ma ogród →wyżej: Bogumił [1447-81].

1481 Małg. Broszczyna sprzedaje Stan. Sokołowi [1481] cegielnię [przy drodze do Kokundorfu] z domem przed Bramą Wroniecką (MPń I 297, 114v).

1481 Stan. Sokół [Poniecki – może z rodziny Ponieckich alias Falkenhain 1441 n.; pozn. krojownik sukna, starszy bractwa 1476, 1480, 1487, ławnik 1477, 1481-82, 1484, 1486, 1488 (SBP 447; AR 3, 254; Władze 2, 246)] ma cegielnię z domem →wyżej.

1481 Michał [z Przedm. Ś.W.?] mąż Heleny, ona daje bratu dom →wyżej: Giecz [1447-82].

1481 Jan Kuna ma zagrodę →wyżej: Bogumił [1447-81].

1481 Klara, której opiekunem jest Mac. Knobloch [1459-91], sprzedaje prac. Mik. Wildzie murarzowi [1478-81] domek przy Ś. Wojciechu na rogu, obok domu Jabłońskiego [1481-82]; Jabłoński sprzedaje ten domek prac. Janowi Szafarzowi [1481-82] (MPń I 297, 127-127v).

1481-82 Jabłoński: 1481 ma dom →wyżej; 1482 Jabłoński lutnista ma dom →niżej: Babcza [1482-91].

1481-82 Jana Szafarz: 1481 ma domek →wyżej; 1482 sprzedaje większą cz. domu →niżej: Babcza [1482-91].

1481-92 Maciej złotnik [por. KMP 2000, nr 1, s. 16, 21, Mac. Russek złotnik 1483-1503 i Janek złotnik 1456-79]: 1481 [tenże?] Maciej (Mathijas) Jannik sprzedaje ogród →wyżej: Wilda [1461-96]; 1486 opiekun dzieci Marcina złotnika [1486-92] →niżej: Grzegorz czapnik [1486-94]; 1492 rezygnuje Pawłowi Bolkowi szewcowi [1492] swoją zagrodę przed Bramą [„Wroniecką” – skreślone], między [zagrodami?] Rymarka [1467-92] i [zm.] Marcina złotnika [1486-92], z tytułu długu 5 grz. (MPń I 298, 152).

1481-95 Merlicz (Marlicz) [AR 3, 222]: 1481 Stan. Merlicz wraz z Janem [Wildą] pisarzem kupują ogród →wyżej: Wilda [1461-96]; – 1492-95 Merliczyna: 1492 ma zagrodę →wyżej: Konojedzki [1475-94]; 1494 sprzedaje cz. zagrody →niżej: Paweł Rzepioła [1491-1514]; 1495 sprzedaje cz. ziemi →niżej: Szczodrowski [1495-1514].

1482 Wawrzyniec woźnica ma dom →niżej: Jan kowal [1482-96].

1482 Wojc. Rosman [Rosmanowie mieszczanie z →Kościana; nasz Wojciech to najpewniej Olbrycht (Wojciech) krojownik sukna, starszy bractwa 1477, 1497-98 (Władze 2, 238; WiesSpis 174)] ma ogród →wyżej: Giecz [1447-82].

1482 Tomasz Chwestek rezygnuje Mikołajowi kowalowi [1482] dom przy Ś. Wojciechu, obok domu Germusza [1482] i opust. dziedziny (MPń I 297, 132v).

1482 Mikołaj kowal ma dom →wyżej.

1482 Germusz (Germusch) ma dom →wyżej.

1482 Jakub kołodziej ma dom za Bramą Wroniecką, między domem Rulanta [1447-1505] i działką opust., idąc do Ś. Wojciecha po lewej stronie (MPń I 297, 130).

1482-91 Babcza (Babka) [AR 3, 162]: 1482 Jan Babcza słodownik kupuje od Jana Szafarza [1481-82] większą cz. jego domu przed Bramą Wroniecką, przy Ś. Wojciechu i obok domu Jabłońskiego lutnisty [1481-82] (MPń I 297, 132v); 1488 Agnieszka, Barbara, Szymon i Małgorzata, dzieci tegoż zm. Jana słodownika, rezygnują Małgorzacie ż. Jana Walaszka [1488] m. in. zagrodę przed Bramą Wroniecką i za Ś. Wojciechem, idąc do Winiar, obok domku Jakuba Babczy płóciennika (MPń I 298, 96v); 1488 Agnieszka, Barbara, Szymon i Małgorzata, dzieci zm. Jana Babczy, sprzedają Jakubowi Babczy płóciennikowi domek za Ś. Wojciechem i przy zagrodzie oraz stodole ich matki Małg. Babczine (MPń I 298, 97); 1491 Jakub Babka sprzedaje Wojc. Kośmidrowi [1488-1505] dom zm. Babczy za Ś. Wojciechem i k. drogi do Winiar (MPń I 298, 138).

1482-96 Jan kowal [tenże? Jan kowal pozn., starszy cechu 1493 (Władze 2, 203)]: 1482 ma dom przed Bramą Wroniecką, między domami Wawrzyńca woźnicy [1482] i Jana Prusa płóciennika [1478-1504] (MPń I 297, 132); 1496 [tenże?] Jan Lobczyński kowal sprzedaje kanonikom koleg. Ś. Marii Magd. czynsz 30 gr na swoim domu naprzeciw szpitala Ś. Ducha oraz między domami Szczodrowskiego [1495-1514] i Marcina sukiennika [1487-98] (MPń I 298, 209v).

1483 Agnieszka wd. po Grzegorzu Domacha [1473-77, była jego drugą żoną] kupuje od Łukasza Ostrożki [1483-94] zagrodę przed Bramą Wroniecką, przy zagrodach Ulryka Helta [1475-1510] i Macieja wyrabiającego łuki [1461-94] (MPń I 298, 10).

1483 Jadwiga, której opiekunem jest Mik. Kołacki [1471-1500], sprzedaje Mik. Myszy rzeźnikowi [1477-83] działkę z domem na Gasce, k. [domu?] Jana duchownego [1464-83] (MPń I 298, 9v).

1483-94 Łukasz Ostrożka [zw. Sporn (Ostroga), Brzęczka; zięć Jana Sternberga i Doroty; pozn. krojownik sukna (pannicida), starszy bractwa 1489-90, 1496-97, 1501, 1503, rajca 1498, rajca dożywotni (AR 3, 231; WiesSternb 126; Władze 2, 230)]: 1483 sprzedaje zagrodę →wyżej: Agnieszka wd. [1483]; 1494 ma zagrodę →niżej: Grzegorz czapnik [1486-94].

1484 Wojciech rybak u Ś. Wojciecha zobowiązuje się zastępować w procesach Annę wd. po Mik. Smarsz [z Przedm. Ś.W.?] (AR nr 106).

1485 Jadwiga Krchowe [?] sprzedaje Michałowi Dreherowi olejarzowi [1441-96] dom przed Bramą Wroniecką, między domami Konojedzkiego [1475-94] i Czeplowej [1444-94] (MPń I 298, 44v).

1485 rada m. Poznania w porozumieniu z ławnikami i starszymi cechów zakazuje pod karą 10 grz. browarnikom z miasta szynkowania ich piwa na przedmieściach pozn., m. in. przed Bramą Wroniecką i wokół Ś. Wojciecha [czyli pewnie wokół osady kościelnej]; zakazuje też udzielania przybyszom, zwłaszcza woźnicom, gościny na przedmieściach zamiast w mieście (AR nr 1432; Wilkierze 2 nr 36 reg.).

1486 Albrecht Czilig [AR 3, 186; WiesSpis 174]: temuż rezygnuje jego ż. Magdalena zagrodę przed Bramą Wroniecką, przy cegielni miej. [przy drodze do Kokundorfu] i przy zagrodzie Marka Szolcza [1447-91] (MPń I 297, 68).

1486 Szymon krawiec sprzedaje ogród →wyżej: Kołacki [1471-1500].

1486 Jan Ciąski wspomn. jako zm.; jego zagroda k. kościoła Ś. Wojciecha; jego małoletnia c. Jadwiga [AR 3, 186], brat Wawrzyniec rzeźnik [AR 3, 186] i siostra Jadwiga (AR nr 1448).

1486 Ulryk Flaschner [AR 3, 190] jest właśc. domu i winnicy przy wielkiej drodze [do Szamotuł lub Obornik, →p. 2A], po prawej stronie idąc do Ś. Wojciecha (MPń I 298, 54).

1486-92 Marcin złotnik: 1486 wspomn. jako zm., jego dzieci sprzedają ogród →niżej; 1492 zagroda tegoż [zm.] Marcina złotnika →wyżej: Maciej złotnik [1481-92].

1486-94 Grzegorz czapnik [Pol, Polan, zw. Sternbergiem, też z →Kokundorfu 1492-97; pierwszą jego żoną była c. Piotra Sternberga (WiesSternb 133-142); kramarz pozn., starszy cechu 1458, starszy bractwa 1476, 1483, ławnik 1477, 1493-1500 (Władze 2, 248)]: 1486 kupuje od Macieja złotnika [1481-92], który jest opiekunem Katarzyny, Anny i Piotra dzieci zm. Marcina złotnika [1486-92], ich ogród przed Bramą Wroniecką, k. Kokundorfu po lewej stronie na końcu (MPń I 298, 55v); 1489 nadaje po swojej śmierci synowi Benedyktowi [kleryk, potem student Uniwersytetu Krak. 1491 (Metryka 1 nr 91e/072)] m. in. zagrodę przed Bramą Wroniecką, między zagrodami Jakuba Szolcza [1447-91] i Adama [1489] (MPń I 298, 117v); 1491 ma zagrodę →wyżej: Szolcz [1447-91]; 1494 sprzedaje Łukaszowi Ostrożce krojownikowi sukna [1483-94] zagrodę przed Bramą Wroniecką, między zagrodami Stan. Ławickiego [1472-99] i Marcina Slapa rzeźnika [1487-97] (MPń I 298, 183); 1504 tegoż c. →niżej: Jadwiga [1504].

1487-90 Grzegorz Sułowski: 1487 ma dziedzinę →wyżej: plebani i kanonicy Ś. Marii Magd. [1445-87]; 1490 sprzedaje Piotrowi kowalowi [1480-1514] swojemu zięciowi dom narożny przed Bramą Wroniecką, po lewej stronie przy fosie miej. (MPń I 298, 123).

1487-97 Marcin Slap (Slep) rzeźnik [starszy cechu 1472-73, 1475, 1483-85 (Władze 2, 245); może ident. z Marcinem rzeźnikiem 1471]: 1487 ma zagrodę →wyżej: Szolcz [1447-91]; 1494 ma zagrodę →wyżej: Grzegorz czapnik [1486-94]; 1497 temuż odstępuje ż. Anna Sumkowa zgrodę przed Bramą Wroniecką, między zagrodami Marcina Kijka [1497] i Mik. Ślepego [1497] (MPń I 298, 218v).

1487-98 Marcin Munk sukiennik: 1487 [tenże?] Marcin sukiennik ma dom →wyżej: plebani i kanonicy Ś. Marii Magd. [1445-87]; 1489 Marcin Munk sukiennik ma dom przed Bramą Wroniecką, między domem Wiącka [1472-89] i zagrodą Mizgaliny [1479-94] (MPń I 298, 112); 1496 Marcin sukiennik ma dom →wyżej: Jan kowal [1482-96]; 1498 [tenże?] Marcin sukiennik ma [dom?] →wyżej: Kat. Wojtkowa [1470-98].

1488 Jan Walaszek: jego ż. Małgorzata otrzymuje m. in. zagrodę →wyżej: Babcza [1482-91]; sprzedaje zagrodę →niżej: Wojc. Kośmider [1488-1505].

1488 Andrzej Malarek ma ogród →wyżej: Peszel [1441-88].

1488-93 Politko [AR 3, 237]: – 1488-93 Bernardyn (Bernhard) Politko [rzeźnik pozn., starszy cechu 1486-87, 1490 (Władze 2, 234)]: 1488 ma ogród →wyżej: Peszel [1441-88]; 1490-91 ma ogród →niżej: Aleksy [1490-91]; 1493 ma [ogród?] →wyżej: Wilda [1461-96]; – 1499 Agnieszka Politkowa [wd. po Mik. Rotniklu 1455-67, potem wd. po tymże Bernardynie] ma zagrodę →niżej: Grzegorz [1499].

1488-1505 Wojc. Kośmider słodownik [starszy cechu 1504, 1506-07 (SBP 467; AR 3, 178; Władze 2, 213; WiesSpis 198)]: 1488 kupuje od Jana Walaszka [1488] zagrodę przed Bramą Wroniecką, za Ś. Jerzym i k. drogi do Winiar (MPń I 298, 103v); 1491 ma dom →wyżej: Babcza [1482-91]; 1505 ma zagrodę →p. 5Aa.

1489 Paweł i Stefan z Promontorio [kupcy z Włoch (AR 3, 233; KMP 1928, nr 1, s. 3-13; por. Augustyn Mazoni z Promontorio 1521] kupują ogród wraz ze stawem i przepływem wody do tego ogrodu →wyżej: Herman [1455-1500].

1489 Adam ma zagrodę →wyżej: Grzegorz czapnik [1486-94].

1490 Mikołaj zw. Sołtysem rurmistrz (aqueductor) ma dom →wyżej: Zetowie [1440-1537].

1490 Wojciech słodownik ma winnicę →wyżej: Fafko [1451-90].

1490 Piotr Strycharz sprzedaje Marcinowi Mance [1490] dom przed Bramą Wroniecką, między [domem?] Więcka Wnolek [1490] i opust. działką (MPń I 298, 120v).

1490 Więcek Wnolek [por. Marcin Wołek 1447 n.] ma [dom?], 1490 Marcin Manka ma dom →wyżej.

1490 Stan. Krystek sprzedaje ogród →niżej: Aleksy kuśnierz [1490-91].

1490-91 Aleksy kuśnierz [starszy cechu kuśnierzy w Poznaniu 1496-99 (Władze 2, 176; WiesSpis 185)]: 1490 kupuje od Stan. Krystka [1490] ogród przed Bramą Wroniecką, przy ogrodzie Bernardyna Politko [1488-93] (MPń I 298, 124v); 1491 sprzedaje Mac. Korybutowi krawcowi [1491] zagrodę przed Bramą Wroniecką, przy [ogrodzie?] Politka [1488-99] (MPń I 298, 145).

1490-91 Katarzyna wd. po Mik. Aptekarzu [1477] wraz z ss. Kasprem i Janem sprzedają dom, ogród i zagrodę →wyżej: Gerlin [1441-99].

1490-95 Wolfgang Deginberger [zw. Fafko (SBP 457; AR 3, 187; MikaStudia s. 27)]: 1490 zięć Jadwigi wd. po Janie Fafko [jego ż. była Małg. Fafkówna], otrzymuje od tej Jadwigi winnicę →wyżej: Fafko [1451-90]; 1495 właśc. winnicy skazany na banicję –>p. 3D.

1491 Mac. Korybut krawiec [SBP 469; AR 3, 177] ma zagrodę →wyżej: Aleksy [1490-91].

1491 Kasper Grecz [też z →Świętego Marcina (p. 3C) 1486] sprzedaje zagrodę →wyżej: Jan Patena [1473-91].

1491 Suszka ma dom →wyżej: Struś [1448-1516].

1491 Piotr Welszer i Jan Remer mieszczanie z Zwickau [m. w Saksonii] oraz Stefan Engelhard z Lipska [1491-93] nabywają ogrody wielki i mały →wyżej: Wilda [1461-96].

1491-93 Stefan Engelhard mieszcz. z Lipska [w Saksonii], mieszcz. z Frankfurtu [nad Odrą?]: 1491 tenże oraz Piotr Welszer i Jan Remer [1491] nabywają ogrody →wyżej: Wilda [1461-96]; 1493 sprzedaje Janowi Szylingowi [1493-1575] ogród wielki Mik. Wildy [1461-96] wraz ze stawem i wszystkimi przyległościami położonymi przy cegielni miej. [przy drodze do Kokundorfu] (MPń I 298, 162).

1491-1514 Paweł Rzepioła olejarz [może był starszym cechu 1532-39, 1540 (SBP 480; AR 3, 245; Władze 2, 240; WiesSpis 214, pomyłkowo, że był garncarzem, ale w cytowanych zapiskach nie występuje jako „ollator”, lecz „olleator”)]: 1491 ma dom albo dziedzinę →wyżej: Struś [1448-1516]; 1492 ma ziemię →wyżej: Konojedzki [1475-94]; 1494 kupuje od Małg. Merliczyny [1481-95] cz. zagrody, położonej między [zagrodami?] Zimocha [1493-1504] i Konojedzkiego [1475-94] oraz przed Bramą Wroniecką (MPń I 298, 182v); 1504 ma dom po prawej stronie idąc do Ś. Wojciecha, 1514 płaci 60 gr szosu od majątku przed Bramą Wroniecką (WiesSpis 214).

1492 Paweł Bolek szewc [AR 3, 167] ma zagrodę →wyżej: Maciej złotnik [1481-92].

1493-1504 Zimoch (Symoch) [Zimoch – zagrodnicy winiarscy (WiesWin 12)]: 1493 Paweł ma [ogród?] →wyżej: Wilda [1461-96]; 1494 Zimoch ma [zagrodę?] →wyżej: Paweł Rzepioła [1491-1514]; 1497-99 Zimoch ma zagrodę →wyżej: Konojedzki [1475-94]; 1504 Paweł Zimoch Sukiennik niegdyś posiadał dom →niżej: Piotr Frona [1498-1514].

1493-1504 Jan Karniowski (Karniewski) [Karniów k. Proszowic lub Karniowice k. Ojcowa, obie wsie w pow. krak.] mieszcz. krak.: 1493 kupuje folw. Bonin i winnicę pod górą [Burchardową Górą]; 1495 zawiera ugodę z Tomaszem Bogdanką [1471-1503] młynarzem [mł. Bogdanka] pod zamkiem w Poznaniu dot. ogrodu czyli winnicy za Ś. Wojciechem, 1504 →p. 3D.

1493-1575 Szyling (Schilling) [alzacka rodzina z Weissenburga; KMP 2000, nr 1, s. 23]: – 1493-94 Jan [też z →Jeżyc 1497, mąż Katarzyny siostry kan. kat. pozn. Mik. Czepla, od jego nazwiska pochodzi nazwa wsi →Szeląg, malarz pozn., krojownik sukna, starszy cechu 1492-98, 1501, 1503-04, 1506-07, ławnik 1502 (SBP s. 447, 481; AR 3, 248; KMP 1924, nr 5/6, s. 99-105; Władze 2, 241; WSB 648-649; PSB 35, 479-480; WiesWin 13)]: 1493 ma ogród przy cegielni →wyżej: Stefan Engelhard [1491-93]; 1494 ma 1/2 łąki za Ś. Wojciechem →wyżej: Czepel [1444-94]; – 1575 kupiec Andrzej sprzedaje dom →niżej: Jan Krotoski.

1494 Jenek otrzymuje od ż. Barbary [wd. po Marcinie Chorążym 1478-81] oraz jej dzieci Wojciecha i Agnieszki zagrodę przed Bramą Wroniecką (MPń I 298, 176).

1494 Błażej młynarz ma dom →wyżej: Mizgała [1479-94].

1494 [jako zm. w 1511] Stanisław rurmistrz (aqueductor) [i słodownik (WiesSpis 178)] ma zagrodę →wyżej: Czarny [1443-97].

1494-99 Piotr Adamowy [pozn. krojownik sukna, ławnik 1483-87, rajca 1488, 1491, 1495, 1497, 1499, burm. 1489-90, 1493-94, 1496 (Władze 2, 176); mąż Łucji c. Jerzego Boka (WiesSpis 170; WiesWin 14); też ze →Świętego Marcina (p. 3C) 1486]: 1494 ma łąkę →wyżej: Czepel [1444-94]; 1495 ma łąkę →wyżej: Wilda [1461-96]; 1497-99 ma zagrodę [?, ogród?] →niżej: Grzegorz czapnik [1497-99].

1495 Piotr ma dziedzinę, 1495 Mac. Moszyna słodownik [tenże? Mac. Knobloch słodownik 1459-91 lub Maciej słodownik 1466] ma cz. ziemi →niżej.

1495-1514 Szczodrowski (Szczedrowski) [ze →Szczodrowa k. Kościana?]: – 1495-97 Bartosz [Szczodrowski] piekarz [WiesSpis 178]: 1495 sprzedaje Mac. Moszynie słodownikowi [1495] cz. ziemi [kupionej] od Merliczyny [1481-95], położonej przed Bramą Wroniecką oraz między dziedzinami Piotra [1495] i tegoż Bartosza (MPń I 298, 190); 1497 ma zagrodę →niżej: Grzegorz rzeźnik [1497]; – 1496 Szczodrowski ma dom →wyżej: Jan kowal [1482-96]; – 1498 Jan ma [dom?] →wyżej: Kat. Wojtkowa [1470-98]; 1498 Jan kowal ma dom po lewej stronie idąc do Ś. Wojciecha (WiesSpis 215); 1513 Jan sukiennik (pannitextor), przedmieszczanin (suburbanus) z Ś.W. (CP 11, 44); 1514 Jan płaci 16 gr szosu od majątku przed Bramą Wroniecką (WiesSpis 215).

1496-99 Jan Szwymer murarz [AR 3, 261]: 1496 sprzedaje duchownemu Kleofasowi³⁵Może tenże Kleofas Twardy Czołta (Quardyczoltha) był pleb. w →Grodzisku 1499-1533, altarystą w Poznaniu, synem Piotra Twardego Czołta mieszcz. w Grodzisku (AR 3, 181) na jego beneficjum kustosza w koleg. Ś. Marii Magd. 2 grz. czynszu m. in. na swoim wielkim ogrodzie przed Bramą Wroniecką, który niegdyś nal. do Mik. Wildy [1461-96] (MPń I 298, 210); 1499 ma ogród przed Bramą Wroniecką, między ogrodami Strzeżucha [1499] i Gerlina [1441-99] (MPń I 299, 32v); 1499 ma ogród za Bramą Wroniecką, naprzeciw walkmłyna [przy drodze do Kokundorfu] (MPń I 299, 39v).

1497 Grzegorz rzeźnik z ż. Barbarą posiadają zagrodę przed Bramą Wroniecką, między zagrodami Czarnego Piotra [1443-97] i Bartosza [Szczodrowskiego] piekarza [1495-1514] (MPń I 298, 218).

1497 Polak [SBP 477; AR 3, 237] ma zagrodę →wyżej: Konojedzki [1475-94].

1497 Marcin Kijek (Kyeg) [AR 3, 173] ma zagrodę, 1497 Mik. Ślepy ma zagrodę →wyżej: Marcin Slap [1487-97].

1497-99 Mik. Goczałek z Namysłowa [na Śląsku] pisarz radziecki [1481-82, 1484-85, 1487-93, 1495-99, notariusz publiczny (Władze 2, 196; SBP 460; AR 3, 197; WiesSpis 196)] ma zagrodę [?, ogród?] →niżej.

1497-99 Grzegorz czapnik (pileator): 1497 daje c. Jadwidze zagrodę przed Bramą Wroniecką, idąc do cegielni [przy drodze do Kokundorfu], wraz ze stodołą i ogrodem czyli sadem, między zagrodami i ogrodami Piotra Adamowego [1494-99] i Mik. Goczałka pisarza miej. [1497-99] (MPń I 298, 219v-220); 1499 Jadwiga, c. tegoż Grzegorza czapnika, daje swojemu mężowi prac. Wojc. Ocieskiemu [1499] zagrodę za Bramą Wroniecką, między zagrodami Piotra Adamowego [1494-99] i Mik. Goczałka pisarza miej. [1497-99] (MPń I 299, 34).

1498-1514 Piotr Frona sukiennik (lanitextor): 1498 ma dom →wyżej: Kat. Wojtkowa [1470-98]; 1504 ma dom po Pawle Zimochu Sukienniku [1493-1504]; 1504 kupuje od Marcina tkacza [1504] i Jana Prusa [1478-1504] ich domki sąsiadujące ze sobą, idąc do Ś. Wojciecha po prawej stronie (WiesSpis 216); 1512 sprzedaje dom →niżej: Adam kuśnierz [1512-14]; 1514 Frona płaci 2 gr czynszu od majątku przed Bramą Wroniecką (WiesSpis 216).

1499 Stanisław woziwoda ma zagrodę →wyżej: Długa, Długi [1467-99].

1499 Michał Szlachetka ma dom →wyżej: Tonnbergowie [1457-1514].

1499 Strzeżuch ma ogród →wyżej: Jan Szwymer [1496-99].

1499 Grzegorz Szypirii [?] rzeźnik [tenże? Grzegorz Starzeszich rzeźnik 1499 (MPń I 299, 49)] ma 1/2 zagrody →wyżej: Konojedzki [1475-94].

1499 Grzegorz złotnik ma zagrodę przed Bramą Wroniecką (MPń I 299, 37).

1499 Wojc. Ocieski, mąż Jadwigi c. Grzegorza czapnika, ma zagrodę →wyżej: Grzegorz czapnik [1497-99].

1499 Grzegorz kupuje od swojej ż. Elżbiety jej zagrodę przed Bramą Wroniecką, między zagrodami Mac. Wiedronki [1499] i Agnieszki Politkowej [1488-93] (MPń I 299, 37).

1499 Agnieszka Politkowa [wd. po Mik. Rotniklu 1455-67, wd. po Bernardynie Politko 1488-93] ma zagrodę →wyżej.

1499 Mac. Wiedronka [sukiennik (AR 3, 271)] ma zagrodę →wyżej.

1500 Andrzej Rampuła sprzedaje Michałowi Szopie płóciennikowi [1480-1500] domek i 1/2 ogrodu za Bramą Wroniecką, między domami Somka [1500] i Piotra z Lubeki [1500] (MPń I 299, 42v).

1500 Somek [Marcin Somek rzeźnik, ż. Anna (AR 3, 255)] ma dom →wyżej.

1500 [zm. 1513] Piotr z Lubeki [kupiec pozn., księgarz (pierwszy księgarz nakładca w Poznaniu), ławnik 1494-99, 1501, 1503-04, 1506-12 (SBP 445; AR 3, 215; WSB 570; Władze 2, 220; WiesSpis 195; WiesSternb 134; PSB 26, 407)] ma dom →wyżej.

1500 Styr [Andrzej rzeźnik i jego syn? Jan Styrowie z Piasków (WiesSpis 208)] ma zagrodę →wyżej: Herman [1455-1500].

1500-16 Wojc. Starosta (Starostka) garncarz: 1500 kupuje od dzieci zm. Piotra Grodzickiego [1457 n.] dom przed Bramą Wroniecką, przy domu narożnym tego Piotra (MPń I 299, 48); 1501 kupuje od Jadwigi Margońskiej [1419-1501] działkę opust., idąc do Ś. Wojciecha po lewej stronie, 1502 kupuje od Bartosza Rulanta [1447-1505] dom, który w 1504 sprzedaje Janowi [Rożkowi?] garncarzowi [1504-15] (WiesSpis 214); 1514 płaci 60 gr szosu od majątku przed Bramą Wroniecką, 1516 sprzedaje Janowi Strusiowi Kulawemu [1448-1516] dom (dworek) [najpewniej po prawej stronie idąc do Ś. Wojciecha] (WiesSpis 214-215).

1501-14 Jagienka piekarz: 1501 ma [dom?], po prawej stronie idąc do Ś. Wojciecha, 1514 płaci 52 gr szosu od majątku przed Bramą Wroniecką (WiesSpis 216).

1501-14 Andrzej (Andris) płóciennik (linitextor): 1501 ma dom po lewej stronie idąc do Ś. Wojciecha, 1514 płaci 2 gr szosu od majątku przed Bramą Wroniecką (WiesSpis 216).

1503-14 Mik. Kośla: 1503 ma dom →wyżej: Grodzicki [1457 n.]; 1514 płaci 9 gr szosu od majątku przed Bramą Wroniecką (WiesSpis 214).

1504 Marcin tkacz sprzedaje domek →wyżej: Piotr Frona [1498-1514].

1504 Jadwiga [c. Grzegorza czapnika 1486-94] wraz z mężem Wojc. Oćwieskim [kramarz, ławnik 1504, 1506-07 (Władze 2, 229); zapewne szlachcic z Oćwieki, wsi nal. do kl. trzemeszeńskiego (WiesSternb 140)]: ciż kupują działkę za Bramą Wroniecką (MPń I 299, 93v).

1504-14 Jan Rożek (Rossek, Russek) garncarz [starszy bractwa 1522 (Władze 2, 239)]: 1504 [tenże?] Jan garncarz ma dom →wyżej: Wojc. Starosta [1500-16]; 1505 Jan Rożek kupuje od Błażeja syna Bartosza Rulanta [1447-1505] działkę [najpewniej po prawej stronie idąc do Ś. Wojciecha], 1514 płaci 36 gr szosu od majątku przed Bramą Wroniecką (WiesSpis 216).

1507-14 cech sukienników [z Poznania]: 1507 kupuje od Kat. Wawrzyńcowej [1480-1507] dom [najpewniej po lewej stronie idąc do Ś. Wojciecha], 1514 z domu sukienników przed Bramą Wroniecką zapłacono 6 gr szosu (WiesSpis 216).

1508-12 Gertruda z Przedm. Ś.W.: 1508 kwituje uczc. Tomasza z Ostroroga [mieszcz. pozn. rodem z →Ostroroga, młynarza] z mł. Kuńczy z 1/2 grz. (ACC 85, 67); 1512 w sporze z duchownym Janem z Łowicza (ACC 88, 234).

1508-65 szl. Sobocki [też z →Soboty k. Poznania]: 1508 mł. pana Sobockiego →p. 5Aa; 1565 pan Sobocki ma dom na Przedm. Ś.W. na gruntach miej. (LWK I/1, 130).

1510-14, 1535 Jakub Bielejewski garncarz (figulus) [może był starszym cechu 1523-24 (Władze 2, 180)]: 1510 ma dom →wyżej: Sroka [1443 n.]; 1513 kupuje od Doroty Smoliny [1513] działkę, 1514 płaci 1 grz. szosu od majątku przed Bramą Wroniecką (WiesSpis 216); 1535 [tenże?] Jakub Bielewski mieszcz. pozn. z ż. Anną posiadają dom, położony między dziedziną Walentego Reszki doktora [1535] i Łysą Górą (CP 10, 495v).

1512-14 Adam kuśnierz: 1512 z ż. Dorotą kupują od Piotra Frony sukiennika [1498-1514] dom po lewej stronie idąc do Ś. Wojciecha (WiesSpis 214); 1513 tenże, przedmieszczanin (suburbanus) z Ś.W., śwd. (CP 11, 44); 1514 płaci 20 gr szosu od majątku przed Bramą Wroniecką (WiesSpis 214); 1515 wd. po tymże →niżej: Adamowa [1515]; 1516 syn tegoż →niżej: Tomasz [1516].

1513 Dorota Smolina sprzedaje działkę →wyżej: Jakub Bielejewski [1510 n.].

1513-14 Mik. Goływęgorz: 1513 śwd. Mik. Koliwęgorz kowal, przedmieszczanin z Ś.W. (CP 11, 44); 1513 temuż, swojemu mężowi, daje Dorota Goływęgorzowa z dziećmi dom narożny [najpewniej położony po lewej stronie idąc do Ś. Wojciecha], 1514 płaci 33 gr szosu od majątku przed Bramą Wroniecką (WiesSpis 215).

1513-15 Piotr Klimek garncarz [starszy cechu 1522, 1527-30 (Władze 2, 209)]: 1513 tegoż ż. Jadwiga kupuje od Marcina Strusia garncarza [1448-1516] dom, idąc do Ś. Wojciecha po prawej stronie, w 1515 daje ten dom mężowi, temuż Klimkowi, 1514 on płaci 20 gr szosu od majątku przed Bramą Wroniecką (WiesSpis 214-215).

1514 Adam płaci szos [suma nie została wpisana] od majątku przed Bramą Wroniecką (WiesSpis 215).

1514 Karczewska płaci 9 gr szosu od majątku przed Bramą Wroniecką (WiesSpis 215).

1514 Andrzej Zięć (Szyancz, Szanc) garncarz [starszy cechu 1523-24, 1527-39, 1540, 1551 (Władze 2, 263)] kupuje od Marcina Lekarza [1514] działkę [najpewniej po prawej stronie idąc do Ś. Wojciecha], płaci 24 gr szosu od majątku przed Bramą Wroniecką (WiesSpis 214).

1514 Kunat płaci 4 gr, Tomek tragarz 6 gr, Głowacz 4 gr, Walenty 2 gr, a Jan Zaremba garncarz 4 gr szosu od majątku przed Bramą Wroniecką (WiesSpis 216).

1514 Szarnwaczka płaci 2 gr szosu z Gaski (WiesSpis 216).

1514 Marcin Lekarz sprzedaje działkę →wyżej: Andrzej Zięć [1514].

1514-16 Kobyłoch: 1514 płaci szos [brak kwoty] od majątku przed Bramą Wroniecką, 1514-16 Elżbieta Kobyłocha ma dom [najpewniej po prawej stronie idąc do Ś. Wojciecha] (WiesSpis 216).

1515 Adamowa (Jadamowa) kurschnyczka [kurschner = pellifex, kuśnierz; wd. po Adamie kuśnierzu 1512-14] płaci czynsz ziemski z domu Adama kuśnierza (WiesSpis 214); 1516 jej drugi mąż →niżej: Bartłomiej [1516].

1516 Jan [Czerwo] Bukwicz ma rolę →wyżej: Zetowie [1440-1537].

1516 Tomasz, syn Adama kuśnierza [1512-14], odstępuje swojemu ojczymowi Bartłomiejowi [1516] dom [kupiony przez Adama w 1512] (WiesSpis 214).

1516 Bartłomiej ma dom, mąż Adamowej [1515] →wyżej.

1521 [zm. 1523] Augustyn Mazoni z Promontorio [też z Genui, Sieny, zw. Italus, Italicus; kupiec pozn. co najmniej od 1503 (KMP 1928, nr 1, s. 14-26; WiesSpis 171); jedyny Włoch zasiadający w ławie pozn. 1521-1523 (WSB 462-463; PSB 20, 302; Władze 2, 223); →Paweł i Stefan z Promontorio 1489]: ma domek za Bramą Wroniecką (WSB 463).

1529 Jan Treger ma winnicę →wyżej: Krabis (1464-78, 1529).

1535 Walenty Reszka doktor [dr obojga praw i medycyny, rajca i burm. pozn. (Władze 2, 237)] ma dziedzinę →wyżej: Jakub Bielejewski [1510-14, 1535].

1543-55 Wojc. [Siaduła] z [Przedm.] Ś.W.: 1543 starszy cechu krawców na →Sródce, 1555 krawiec na →Sródce (Cechy Poznań 258, 259, 261, 262; Z. Zaleski, O cechach krawieckim i szewskim na Śródce, KMP 1997, nr 1, s. 44, 46 [przedruk z: KMK 1927, nr 3, s. 162-164]).

1544 rada m. Poznania ogłasza „porządek ogniowy”: wymienia dwory i Przedm. Ś.W. wśród części miasta zobowiązanych do obrony miasta w czasie pożaru; wzm. o starszych miej. zobowiązanych do dbania o bezpieczeństwo przeciwpożarowe w mieście i na przedmieściach (Dokumenty do historii ubezpieczeń ogniowych, op. cit., s. 77).

1549 Małgorzata c. zm. Klemensa garncarza sprzedaje Wojc. Bambolkowi i Walentemu Kwiatkowi mieszczanom pozn., mężom swoich sióstr, swoją cz. domu na Przedm. Ś.W. (M Poznań D 615).

1564 domy szl. Jana Gołaskiego i Wawrz. Przestworka garncarza →p. 3C.

1565 pan Chrzypski ma dom na [Przedm.] Ś.W. na gruntach miej. (LWK I/1, 130).

1565 dwór zm. wdy sieradzkiego [Janusza Kościeleckiego, starosty gen. Wlkp., zm. w grudniu 1564] na [Przedm.] Ś.W. na gruntach miej. (LWK I/1, 130).

1565 Piotr Czarnkowski kaszt. pozn. ma dwór na [Przedm.] Ś.W. na gruntach miej. (LWK I/1, 130); [w XVII w. Czarnkowscy są właścicielami jurydyki Ostrorogów z Ostroroga →p. 3C].

1575 Jan Krotoski wda inowrocł. kupuje dom od Andrzeja Szylinga [1493-1575] i oddaje go braciom czeskim →p. 5D.

1582 Jan Gajewski z Błociszewa sędzia ziemski pozn. kupuje dom od spadkobierców Jana Szamotulskiego [1472-1582] i oddaje je braciom czeskim →p. 5D.

Pobór:

1514 pobór szosu z [przedm.] przed Bramą Wroniecką [wysokość podatku przy poszczególnych osobach →wyżej] (WiesSpis).

[W wykorzystanych przez nas rejestrach poborowych z XVI w. płatności podatków król. z części miej. Przedmieścia Ś.W. nie występują; najpewniej należne podatki uwzględnione zostały w ogólnych sumach płaconych przez m. Poznań.]

3C. Jurydyka³⁶Definicja jurydyki →p. 3A Ostrorogów z Ostroroga.

[Nabywanie przez Ostrorogów nieruchomości w Poznaniu jest poświadczone od 1427, kiedy to Sędziwój Ostroróg z Lwówka kupił dom przy ul. Żydowskiej (Wielkopolscy Ostrorogowie, red. A. Gąsiorowski, Ostroróg 1998, s. 64, 138). W połowie XV w. Ostrorogowie z Lwówka pojawiają się na Przedm. →Święty Marcin (p. 3C). Od 1451 Stanisław z Ostroroga miał winnicę za Bramą Wroniecką, przy drodze do Kokundorfu, a z kolei Jakub, prawnuk Stanisława, w 1550 kupił dom z ogrodem i zabudowaniami gospodarczymi na Przedm. Ś.W. (→p. 3B: Ostrorogowie 1451-1564). W 1624 zm. Sędziwój wnuk Jakuba, ostatni po mieczu Ostroróg zamieszkały w Wlkp. Grunt Ostrorogów przeszedł na własność Czarnkowskich (Zofia, siostra ostatnich Ostrorogów, wyszła za Piotra Czarnkowskiego), a następnie, w XVIII w., Sapiehów³⁷W 1768 Piotr Sapieha sprzedał ten teren, zw. jurysdykcją Sapieżyńską, Władysławowi Gurowskiemu. Jurysdykcja Sapieżyńska występuje jeszcze w 1790 (F. Schwartz, w: „Zeitschrift der Historischen Gesellschaft für die Provinz Posen” 6, 1891, s. 471-475; KulTop 40-41). Zachował się po niej ślad w nazwie Pl. Sapieżyńskiego (od początku XIX), po 1945 zmienionej na Pl. Wielkopolski (Naz 445). Położenie gruntu opisano w 1776: „nie więcej od tejże Bramy Wronieckiej jak na kroków 100 odległy” (MikaOpisy 234). Dobra Ostrorogów obejmować musiały jednak bardziej rozległy obszar, prawdop. ciągnęły się od zamku po wschodnie wyniesienie Wzgórza Ś.W. Był to zapewne plac zw. później Pl. Sapieżyńskim (wraz ze znajdującym się na tym placu stawem rz. Bogdanki, zasypanym ok. 1880), położony na N od niego plac zw. później Pl. Działowym (czyli obecnie północna pierzeja Pl. Wielkopolskiego) oraz plac zajęty w XVIII w. przez zabudowania karmelitów. Ostrorogowie, po oddaniu braciom czeskim swoich nieruchomości, nadal byli ich właścicielami. W 1616, po zniszczeniu zabudowań braci czeskich na przedm. przez uczniów kolegium jezuickiego, Sędziwój z Ostroroga, wnuk Jakuba, złożył skargę w grodzie pozn. na najście „na dwor swoy tu w Poznaniu od królów… znacznie uprzywilejowany y zbor tamże z dawnych lat będący” i dalej mowa jest o zborze na działce przy ulicy Święty Wojciech (ŁukDys 151).]

1564 król Zygmunt August, na prośby Jakuba Ostroroga, uwalnia jego 4 działki z ogrodami na przedm. Poznania, jak się idzie do kościoła Ś. Wojciecha po lewej stronie, położone między domami szl. Jana Gołaskiego i Wawrz. Przestworka garncarza [działki te ciągnęły się prawdop. od zamku aż po zachodnie wyniesienie Wzgórza Ś.W.], od wszelkich ciężarów miej., poborów i kontrybucji tak król., jak i miej., zwalnia od prawa oraz jurysdykcji miej. i duchownej (BK perg. 67 or., PG 136, 579-579v = ŁukDys 67-70); 1564 trzy domy Jakuba Ostroroga na Przedm. Ś.W. na gruntach miej. (LWK I/1, 130); 1564 dom Jakuba Ostroroga przed Bramą Wroniecką →p. 6; 1564 Jakub Ostroróg oddaje braciom czeskim swoje budynki na Przedm. Ś.W. (ŁukDys s. 67, 166; →p. 5D).

[Ostatecznie nieruchomości Ostrorogów otrzymał kl. Karmelitów Bosych →p. 5D.]

3D. Winnica pod Łysą Górą obdarzona libertacją³⁸Libertacja oznacza wyjęcie spod jurysdykcji miej. gruntów, nieruchomości, które jednak nie posiadały odrębnej administracji i sądów. Libertacja nie dot. osoby, lecz zawsze nieruchomości (KulTop 20; Maisel 62).

[Na Przedm. Ś.W., pod Łysą (Burchardową, Czerwową) Górą, leżała winnica, która wraz z folw. →Bonin nal. do uposażenia sołtysów wsi miej. Winiary: przed 1462 sołtys winiarski Tomasz Bogdanka (→p. 3B: 1471-1503) wydzierżawia winnicę (a więc cz. swojego uposażenia) Janowi Fafko burm pozn. (bo w 1470 dzieci zm. Jana burm. były w jej posiadaniu →p. 3B: 1451-95); 1470 winnica nal. do Jadwigi wd. po Janie burm., a w 1488 do jej c. Małgorzaty, która płaci Tomaszowi Bogdance z winnicy czynsz, w 1490 wspomn. Jadwiga wd. przekazuje winnicę swojemu zięciowi Wolfgangowi Deginbergerowi zw. Fafko (→p. 3B: 1490-95), mężowi Małgorzaty. Wolfgang za fałszowanie monety został skazany na banicję, a w 1492 Mik. Naramowski³⁹Naramowscy już wcześniej występowali w Winiarach: w 1424 właśc. ról był Erazm, w 1440 jego ss. Mikołaj i Jan posiadali folw. pod miastem (w Winiarach?), a wspomn. Jan miał w 1444 jeszcze pole w Winiarach; synem tego Jana był Mikołaj dworzanin król. (→Naramowice) (→p. 3B: 1448-95) otrzymał od króla Jana Olbrachta winnicę pod wzgórzem i za kościołem Ś. Wojciecha (MS 2 nr 13). W roku następnym Naramowski otrzymał od króla już całe uposażenie sołtysa winiarskiego wraz z libertacją →niżej.]

1493 13 I król Jan Olbracht nadaje Mik. Naramowskiemu folw. →Bonin za kościołem Ś. Wojciecha wraz z [winnicą pod] Łysą Górą, 3 ł. wolnej roli i 7 ogrodów w Winiarach, wsi m. Poznania, uwalnia tę posiadłość od jurysdykcji miej. i wszystkich ciężarów (MS 4 supl. nr 1152, w potwierdzeniu król. z 1546 →niżej).

1493 21 I król Jan Olbracht poświadcza, że wspomn. Mik. Naramowski sprzedaje darowaną mu przez siebie [→wyżej] winnicę, położoną za kościołem Ś. Wojciecha i za wzgórzem, sąsiadującą z folw. młynarza [Tomasza] Bogdanki, Janowi Karniowskiemu mieszcz. krak. [→p. 3B: 1493-1504] (CMP nr 134; MS 2 nr 93; M Poznań D 596 – dok. króla z datą 1491, najpewniej jednak błędnie wpisaną, gdyż dzień tygodnia i miesiąca zgodne są dla 1493, prawdop. z powodu tego błędu dok. skasowany).

1495 Jan Karniowski mieszcz. krak. zawiera ugodę z Tomaszem Bogdanką młynarzem [mł.] pod zamkiem w Poznaniu dot. ogrodu czyli winnicy, położonej za Ś. Wojciechem i obok wsi Winiary; poprzedni właśc. winnicy, Wolfgang Fafko, z powodu fałszowania monety został skazany na banicję; król Jan Olbracht dał tę winnicę Mik. Naramowskiemu, a Naramowski – za zgodą króla – sprzedał ją Janowi Karniowskiemu; Karniowski ma zwrócić Tomaszowi Bogdance wszystkie dokumenty król. dot. winnicy i płacić jemu oraz jego spadkobiercom 2 grz. czynszu z winnicy; winnica ma nal. do Karniowskiego, a jeśli nie będzie płacić, wtedy Bogdanka uzyska wwiązanie w winnicę (AR nr 1605).

1503 król Aleksander potwierdza dok. król. z 13 I 1493 na prośbę [sołtysa winiarskiego] Tomasza Bogdanki (MS 4 supl. nr 1261); 1504 król potwierdza, na prośby Jana Karniowskiego, dok. z 21 I 1493 (MS 3 nr 1331).

1529 sąd ławniczy m. Poznania poświadcza, że Sebastian Graben mieszcz. pozn. [sołtys winiarski?, →p. 3B: Krabis 1464-78, 1529] sprzedaje Janowi Tregerowi mieszcz. pozn. [→p. 3B: 1529] swoją winnicę za kościołem Ś. Wojciecha, pod Łysą Górą, między winnicą zm. Wojc. Tomala [→p. 3B: 1450 n.] i dobrami Bonin (M Poznań D 606).

1546 król Zygmunt St. potwierdza dokument z 13 I 1493 (MS 4 nr 22584).

1548 król Zygmunt August potwierdza na prośbę Stan. [Pawłowskiego] Kokoszczyna [zw. też Kokoszką →p. 2Bb] dz. w Boninie⁴⁰Szerzej o losach własnościowych Bonina →J. Kądziołka, Finanse, op. cit., s. 24-27 dok. z 1546 (MS 5 nr 143) [→Bonin już w 1580 nal. do m. Poznania (ŹD 43).]

5A. Kościół par. Ś. Wojciecha.

[Kościół Ś. Wojciecha wspomn. został po raz pierwszy w 1244 i może stał on w miejscu obecnej świątyni. Budowę obecnego kościoła Ś. Wojciecha archeolodzy datują na XV/XVI w., a cmentarz przykościelny na XIV-XVIII w. (→p. 2, →p. 8).

Kościół wymieniany jest pod wezwaniem: Ś. Wojciecha – w pierwszych dokumentach z 1244, 1252, 1292 i potem wielokrotnie (→niżej); Ś. Jerzego →p. 5Aa: 1376, 1441, 1445, 1448, 1450; →p. 3B: ok. 1430 (wd. po Henczlu, Andrzej kuśnierz), 1431 (Marcin Slang), 1441 (Piotr Król 1441-43), 1442 (Gerlin 1441-99), 1443 (Peszel 1441-88), 1444 (Kliza 1420-60), 1460 (Jadwiga Geldnarowa 1460), 1472 (Wiącek 1472-89), 1474 (Kąsy 1441-75), 1488 (Kośmider 1488-1505); albo ŚŚ. Wojciecha i Jerzego →p. 5Aa: 1405, 1407. Do niedawna błędnie sądzono, że istniały dwa kościoły, zbudowane na obu wyniesieniach Wzgórza Ś.W., tj. na zachodnim Ś. Jerzego⁴¹Pojawił się nawet domysł, że kościół Ś. Jerzego pod Poznaniem (ewent. Ś. Jerzy w Gnieźnie) może być śladem konwentu benedyktynek, towarzyszących – wg Brunona z Kwerfurtu – bpowi Ungerowi w miejscu męczeństwa Pięciu Braci. Owe mniszki miałyby potem towarzyszyć bpowi w Poznaniu. Zob. A. Gieysztor, Pierwsi benedyktyni w Polsce Piastowskiej, w: Benedyktyni tynieccy w średniowieczu, Tyniec 1995, s. 14; myśl Gieysztora rozwinął M. Derwich, Studia nad początkami monastycyzmu na ziemiach polskich. Pierwsze opactwa i ich funkcje, KH 107, 2000, nr 2, s. 95-96; zwłaszcza tenże, Czy Dobrawa była fundatorką pierwszego opactwa polskiego? Ze studiów nad początkami Kościoła na ziemiach polskich, w: Inter laurum et olivam (Acta Universitatis Carolinae. Philosophica et Historica 2002, nr 1-2. Z pomocných věd historických XVI), Praha 2007, s. 637-643 i na wschodnim Ś. Wojciecha (→p. 2Ba).

Kościół (wraz z osadą) pozostawał pod zarządem kapituły kat. pozn. Potem, po przekazaniu osady plebanowi Ś. Wojciecha (→p. 3A), kantor kat. zachował pr. prezenty plebana i pr. do części dochodów pobieranych w różnych miejscowościach leżących w par. Ś.W.⁴²Kantor kap. kat. pozn. otrzymuje w 1423 z →Jeżyc (par. Ś. Wojciecha) 8 grz. i 1 wiard. czynszu (LBP 29). W l. 1423-1531 kantor pobiera z →Gonięcina (par. Ś. Wojciecha): 1423 (kop. 1488/92) dzies. snop. oraz po 6 ćw. żyta i owsa, po 6 gr z 18 ł. (LBP 30); 1510 z 6 ł. os. po 3 ćw. żyta i owsa oraz po 6 gr (LBP 29); 1516 dzies. z 6 ł. os. (jak w 1510), z łanów opust. płacą czasem po 1 kopie gr, czasem 1 grz., a czasem nic nie uprawiają (CP 111, 43); 1531 zboże (dzies.; CP 111, 131v) Informacje o uprawnieniach kantora pojawiają się od połowy XV w. (→p. 5Aa: 1441-84).

Par. Ś. Wojciecha, kontynuując tradycje par. Ś. Gotarda, w późnym średniowieczu obejmowała znaczne terytorium, praktycznie całą północno-zachodnią cz. dzisiejszego lewobrzeżnego Poznania →niżej.

Najstarsze zachowane księgi par. to księgi chrztów z XVII w. (AAP, PM 236; też →S. Waszak, Ludność i zabudowa, op. cit., szczególnie s. 75, 123, 127).]

5Aa. Kościół, uposażenie, plebani, witrycy.

[O wymienianych niżej witrykach, donatorach i in. osobach świeckich z Przedm. Ś.W. szczegółowo →p. 3B.]

1244 ks. wlkp. Przemysł I wraz z bratem Bolesławem i matką Jadwigą nadają dominikanom⁴³Wg Długosza dominikanie sprowadzeni zostali w 1231 przez bpa pozn. Pawła i osadzeni w →Śródce przy kościele Ś. Małgorzaty, za zgodą bpa pozn. Boguchwała, kościół →Świętego Gotarda, który uzyskali w zamian za kościół Ś. Wojciecha leżący na wzgórzu, wraz z pr. patronatu; bp – za zgodą kap. [kat.] pozn. i samego pleb. kościoła Ś. Gotarda – przenosi posługę parafialną oraz należące do kościoła Ś. Gotarda dochody i samego pleb. do kościoła Ś. Wojciecha; zamiana nie obejmuje wyposażenia kościoła Ś. Gotarda (Wp. 1 nr 243 = PmP nr 1, wg or.; DA lib. VII 47-48).

1252 ks. Przemysł I nadaje bpowi i kapitule kat. pozn. imm. oraz dochody z rz. Warty w zamian za odstąpione [w 1244] księciu przez bpa pozn. Boguchwała i kapitułę [części] terenów kościołów Ś. Marcina i Ś. Wojciecha pod zamierzoną lokację miasta [Poznania] ⁴⁴Dok. opatrzony jest datą 1252, ale wydany został dopiero w roku następnym, jednocześnie z przywilejem lokacyjnym Poznania (K. Jasiński, Studia nad wielkopolskim stronnictwem książęcym w połowie XIII w. Współpracownicy Przemysła I do 1253 r., w: Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 1, Warszawa 1981, s. 184 n.; T. Jurek, w: Civitas 180-181) (Wp. 1 nr 302 = PmP nr 2, wg or.).

1292 ks. Przemysł II rozstrzyga spór między Piotrem sołtysem wsi książęcej →Jeżyce a Rajnoldem wójtem pozn. [w l. 1288, 1292]: wieś Jeżyce ma płacić co roku 8 grz. czynszu księciu, 7 grz. plebanowi kościoła Ś. Wojciecha, 1 grz. kościołowi Ś. Mikołaja [na Zagórzu], 2 grz. wójtowi pozn., zaś wikariusz od Ś. Wojciecha ma w wigilię Bożego Narodzenia [24 XII] przybywać do mieszkańców Jeżyc, aby pobierać [kolędę], tak jak to było w zwyczaju od początku (Wp. 2 nr 684).

1376 Tycz „de Moglicz”⁴⁵Wg wydawcy Wp. 4 s. 214, Möglenz pod m. Liebenwerda w Saksonii. SzPozn. 313, podaje, że Tycz pochodził z Mogilicy, a MikaProb – z Mogilnicy. Najpewniej jednak chodzi o Mohelnice (niem. Müglitz) na Morawach: w 1373 pap. Grzegorz XI poleca wprowadzić na kanonię pozn. Tycza, syn Świętosława „de Moglicz”, mającego prowizję na beneficjum patronatu opata z Vizovic (BulPol. 2 nr 2088) kan. kat. pozn. i pleb. Ś. Wojciecha na wzgórzu oraz Fryczek Sarwochter⁴⁶Rodzina Sarwochter (Zorewachter, Zorewechter) to znana rodzina mieszczan pozn.; nasz Fryderyk był rajcą 1385, 1360 i ławnikiem pozn. 1386 (Władze 2, 263; SBP s. 449, 491) mieszcz. pozn. zawierają ugodę: Fryczek zobowiązuje się, że on i jego spadkobiercy z każdej roli czyli morgi (de quolibet iugere alias morgo) winnicy obok kościoła Ś. Jerzego i po lewej stronie drogi do Obornik, która to winnica [leży] na rolach (in agris) należących pr. parafialnym do kościoła Ś. Wojciecha k. Poznania, temuż pleb. i jego następcom każdego roku płacić będą 4 gr czynszu tytułem dzies.; winnicę tę Fryczek może sprzedać tylko w obecności [za zgodą] pleb. (Wp. 3 nr 1728, wg or.; ACC 130, 126v-127 – potwierdzenie kapituły kat. pozn. z 1594; AV 4, 25-26 wzm.; chodzi najpewniej o winnicę pod Burchardową Górą, gdyż na ten dok. powoływano się w 1596, przy zawieraniu przez plebana ugody ze starszymi zboru wyznania augsburskiego →p. 5D); 1376-80? tenże pleb. Ś. Wojciecha (SzPozn. 313, wymienia l. 1376-80; MikaProb, podaje l. 1376-85).

1380 Mikołaj [z Kórnika] bp pozn. eryguje altarię ŚŚ. Bartłomieja i Jerzego w kat. pozn., do uposażenia której należą m. in. 2 winnice na rolach kościoła Ś. Wojciecha na wzgórzu, za murami Poznania, kupione przez kanclerza Damiana⁴⁷Damian był kanclerzem kapituły kat. pozn. 1352-1380 i oficjałem pozn. 1378-80 (Wp. 6 nr 164/15) i nadane tej altarii (Wp. 3 nr 1774).

1387 Mikołaj Sołtys pleb. Ś. Wojciecha na wzgórzu k. Poznania, śwd. dokumentu wikariuszy kat. pozn. (CP 10, 44v-46; KDW 6 nr 302 reg.).

1389 Jan z →Obornik⁴⁸Może tenże był notariuszem publicznym 1374-79 (→Oborniki miasto, p. 6Ab) [może ident. z Janem Kocurem pleb. Ś. Wojciecha 1404-05 i pleb. w Głuchowie →niżej]: tenże wikariusz wieczysty w kat. pozn. i kapelan w kaplicy [najpewniej w kaplicy w kościele] NMP [in Summo] oraz pleb. w Głuchowie [pow. pyzdr.], posiadający prowizję na par. Ś. Wojciecha na wzgórzu za murami Poznania, otrzymuje od pap. Bonifacego IX prowizję na beneficjum kan. w kat. pozn. (BulPol. 3 nr 138).

1400 Mac. Blida kan. kat. pozn. zapowiada przy kościele Ś. Wojciecha i na rynku swoją dziedzinę Unołtowo [w par. Ś. Wojciecha] (KP nr 204).

1403 pleb. Ś. Wojciecha [bez imienia] wspomn. w dok. biskupa pozn. Wojc. [Jastrzębca] (Wp. 7 nr 465).

1404-05 Jan Kocur pleb. Ś. Wojciecha, pleb. w Głuchowie 1387 (CP 10, 45v) [może ident. z Janem z Obornik pleb. 1389 →wyżej]: 1404 tenże pleb. u Ś. Wojciecha (SzPozn. 313; MikaProb); 1405 3 IX tenże pleb. u ŚŚ. Wojciecha i Jerzego na wzgórzu za murami Poznania zapisuje swojej siostrze Małg. Szwabowej [mieszce pozn.] domek k. cmentarza kościoła Ś. Marii Magd., przeznaczając go na schronienie dla starszych kobiet; świadkami są domownicy (familiares) tegoż Jana, tj. duchowny Mik. Wilk (Lupus), wikariusz Mikołaj z Tarnowa kleryk, Stanisław laicus⁴⁹Now. 2, 777, znał tę fundację tylko ze wzm. o tym dok., z datą 8 IX 1405. W Wp. 7 nr 554/3, próba identyfikacji domowników Jana Kocura: może Mik. Wilk wikariusz kat. gnieźn. 1403; może Mikołaj z Tarnowa pod Pyzdrami, syn Jana, student w Krakowie 1400, pisarz starosty gen. Wlkp. 1420 i notariusz publiczny 1422 (Wp. 7 nr 554).

1407 Szymon pleb. Ś. Wojciecha (SzPozn. 313; MikaProb): 1407 tenże pleb. kościoła ŚŚ. Wojciecha i Jerzego w sporze ze wszystkimi młynarzami [z młynów] położonych w gran. swojej par. i wokół Poznania (ACC 2, 73v, cd. tej samej sprawy? →niżej); 1407 tenże S[zymon] pleb. Ś. Wojciecha w sporze z młynarzami Piotrem, Marcinem, Mikołajem z →Niestachowskiego Młyna, Mikołajem z mł. [Przepadek] mniszek [katarzynek] oraz z Janem, Pawłem i Mrkno [Mikno?] młynarzami z młyna z Jeżyc (ACC 2, 86).

1409-20 Michał pleb. Ś. Wojciecha (BJ 8057 IV 139): 1414 tenże pleb. Ś. Wojciecha (MikaProb⁵⁰MikaProb podaje informację, że w 1414 Michał pleb. Ś. Wojciecha nabył 2 ł. roli w Gonięcinie. Wiadomo tylko, że kantor kap. kat. pozn. pobierał dzies. z →Jeżyc i →Gonięcina); 1420 temuż pleb. Ś. Wojciecha albo duchownemu Mikołajowi wiceplebanowi [wikariusz?, dzierżawca dochodów kościoła Ś. Wojciecha?], lub Janowi wikariuszowi wieczystemu w katedrze gnieźn. zobowiązuje się Jandro⁵¹Zw. Andrzejem 1423 (SBP s. 129 nr 372) młynarz [z mł.] Jana Klizy zwrócić 9 1/2 grz. (SBP s. 114-115 nr 329).

1420-22 Sędek (Sędziwój) „de Dzetzyno” [Dzięczyna k. Ponieca?, Dziękczyn w pow. gnieźn.?] pleb. Ś. Wojciecha, potem pleb. w Węglewie [k. Pobiedzisk] (Wp. 8 nr 946/1; SzPozn. 313, ok. 1420; MikaProb): 1420 tenże pozywa sołtysa z →Nowej Wsi [k. Poznania] o zaległą za rok bieżący dzies. z 2 ł. sołectwa w Nowej Wsi, które sołtys trzyma w zastawie i uprawia; poprzednio, gdy role te były uprawiane przez dziedziców, dzies. była płacona; sołtys wyjaśnia, że wspomn. łanów nie ma tytułem zastawu, lecz je kupił i prosi, aby go traktować jak in. sołtysów w Wlkp. (AC 2 nr 963; cd. sporu →niżej: Piotr, pod 1429); 1421 tenże zobowiązuje się nie przeszkadzać pleb. kościoła Ś. Marcina w sprawowaniu posługi duszpasterskiej na terenie domów położonych k. mostu [chwaliszewskiego], leżących po prawej stronie idąc od katedry do miasta, oraz młyna nowego przed murami Poznania [najpewniej Nowy Młyn nad Cybiną: Naz 385] (ACC 5 k. 38v, 43; szczegółowy reg. →Święty Marcin, p. 5Aa); 1421 tenże w sporze z Janem klerykiem i dzwonnikiem (clericus campanator; ACC 5, 38v); 1422 12 X tenże i Piotr pleb. w Węglewie zamieniają się beneficjami; król Władysław prezentuje abpowi gnieźn. Mik. [Trąbie] tegoż Sędka na pleb. w Węglewie (Wp. 5 nr 363 = Wp. 8 nr 946); 1422 22 XII administrator archidiecezji gnieźn. udziela temuż Sędkowi inwestytury na parafię w Węglewie (Wp. 8 nr 955); 1423 tenże wspomn. jako były pleb. →niżej.

1422-29, 1437? Piotr syn Jana z Bagrowa [pow. pyzdr.], pleb. Ś. Wojciecha, przedtem pleb. w Węglewie, notariusz publiczny 1420 (Not. nr 547): 1422 tenże →wyżej; 1422-25 tenże pleb. Ś. Wojciecha (MikaProb); 1423 9 IX tenże otrzymuje prowizję pap. na par. Ś. Wojciecha, która wakuje po zamianie beneficjów dokonanej przez tegoż Piotra z Sędziwojem „de Dzetzyno” (BulPol. 4 nr 1211); 1426 tenże zapłacił Stolicy Apost. annatę w wysokości połowy [pierwszorocznych] dochodów z par. Ś. Wojciecha, tj. 12 fl. (M. D. Kowalski, Rationes Iacobini de Rubeis, collectoris in Regno Poloniae [1426-1434], SŹ 49, 2011, s. 71); 1429 tenże zawiera ugodę z Mirosławem i Dziersławem [dziedzicami] z Nowej Wsi k. Poznania, którzy zobowiązują się dawać plebanowi co roku 2 kopy gr zamiast dzies. snop. z ról folw.; ugoda będzie obowiązywać do końca życia tego pleb. i wspomn. dziedziców (AC 2 nr 1014; jest to cd. sporu z 1420 →wyżej: Sędek); 1437 [tenże?] Piotr pleb. →niżej.

1437 Wojc. Kostrzewa pleb. →niżej.

1437 Bartłomiej syn Tomasza z Królikowa [Królikowo k. Szubina?, Królików k. Rychwału?], kapłan diec. gnieźn. składa suplikę o prowizję pap. na par. Ś. Wojciecha na wzgórzu, wakującą po pleb. Wojc. Kostrzewie, sprawcy licznych występków, w tym winnego zabójstwa (BulPol. 5 nr 679).

1437 Piotr [z Bagrowa? →wyżej] pleb. Ś. Wojciecha toczy proces z Michałem młynarzem z Obornik [najpewniej chodzi o młynarza jednego z mł. na terenie par. Ś.Wojciecha] (ACC 21, 131, dawniej k. 110).

1438 Jan syn Wojciecha, pleb. kościoła par. na przedm. Poznania [Ś. Wojciech?, Ś. Marcin?] i altarysta w kat. pozn. składa suplikę o prowizję pap. na wakującą kaplicę ŚŚ. Krzyża i Doroty pod Pyzdrami (BulPol. 5 nr 810).

1441 witrycy kościoła Ś. Jerzego Michał Czamp i [Stan.] Gara garncarz pozywają Jana Gerlina o 1/2 grz. czynszu z jego domku zbudowanego k. szpitala [Ś. Ducha]; Gerlin dowodzi zapisem w księdze ławniczej pozn., że kupił ten domek wolny od zobowiązań; rada oddala pozew witryków [prawdop. chodzi o domek na gruntach miej.] (AR nr 207).

1441-43 Piotr pleb. Ś. Wojciecha pod Poznaniem⁵²MikaProb podaje, że w 1444 plebanem Ś. Wojciecha był Grzegorz ze Skoków. Nie udało się znaleźć źródłowego potwierdzenia tej informacji. Znany jest Grzegorz syn Jana ze Skoków, student w Krakowie 1430, notariusz publiczny w Poznaniu 1440, kan. katedry pozn., kanclerz kapituły kat. pozn. 1454, pleb. w Strzelcach Wielkich 1457 oraz w Sokolnikach 1457, zm. 1475 (Not. nr 130; Metryka 1 nr 30h/175; DembPozn): 1441 Andrzej [z Bnina] bp pozn. przesłuchuje pleb. Piotra oraz jego wikariusza Andrzeja w sprawie kradzieży komunikantów z kościoła Ś. Wojciecha; pleb. ma stawić się w wyznaczonym terminie przed bpem albo wikariuszem in spiritualibus oraz oficjałem pozn. i poddać się karze; Mikołaj z Niewiesza kantor pozn. poręcza za pleb., że ten dotrzyma terminu, a jeśli nie stawi się, wówczas pleb. straci wszystkie prawa do kościoła Ś. Wojciecha (AC 2 nr 1113); 1443 [tenże?] Piotr syn Jana z →Ponieca⁵³Piotr syna Jana mieszcz. z Ponieca był notariuszem publicznym 1427-28 (AC 2 nr 1002; Not. nr 550; Wp. 9 nr 1225), posiadający kościół Ś. Wojciecha [najpewniej zatem pleb.], zabił Pawła Pachlerza wikariusza tego kościoła, jego brata Andrzeja [czy ident. z wikariuszem Andrzejem 1441?, →wyżej] i pewną kobietę oraz dopuścił się wielu in. występków i zbrodni; w związku z tym Franciszek syn Wojciecha z Giżyc [wieś par., pow. sochaczewski, na Mazowszu] kantor płocki prosi Stolicę Apost., jeśli te występki potwierdzą się, o usunięcie Piotra z tego kościoła i nadanie jemu tej par. (BulPol. 5 nr 1161).

1445 kościołowi Ś. Jerzego rezygnuje Jerzy altarysta [gdzie?] 1 wiard. czynszu, [zapisany] na swoim ogrodzie, położonym przed Bramą Wroniecką, idąc do cegielni [przy drodze do Kokundorfu] po prawej stronie, między [ogrodami? Jakuba] Karcha i Jakuba [Szibali]; w imieniu kościoła występują witrycy Mik. [Kończak] Brumhoze⁵⁴Mik. Kończak z Winiar zw. Brumhose (Brumhoze, Broomos), kmieć, ławnik w Winiarach 1441-56 [z przerwami] (MPń I 291, 68; MPń I 292, 1v; MPń I 293 k. 60a, 81v, 87, 107; MPń I 294 k. 9v, 60, 65, 74, 83v, 96v, 105, 109v, 122v) oraz Jakub Szibala (MPń I 292, 61); 1445 kościołowi Ś. Jerzego rezygnuje Winc. Placzek 1 wiard. czynszu na swoim ogrodzie, położonym przy [ogrodach?] Jerzego i Jakuba Szibalów; w imieniu kościoła występują wspomn. witrycy (MPń I 292, 61).

1446 pleb. Ś. Wojciecha [brak imienia] w sporze z Janem Omexa i Michałem [Dreherem] siodlarzem; arbitrzy postanawiają, że Omexa ma dać pleb. 2 kopy gr [z jakiego tytułu?] (AR nr 306).

1447 ogród [plebana kościoła] Ś. Wojciecha leży k. jeziora mniszek [najpewniej chodzi jednak o jez. Trzepadko dominikanów, położone przy Młynie Przepadek katarzynek] →p. 3B: Tomasz Hoffman.

1447-50 Piotr pleb. Ś. Wojciecha: 1447 [Piotr?] Radzewski⁵⁵Znany jest Piotr z Radzewa (k. Kórnika) prokurator konsystorza pozn. 1426 (Wp. 9 nr 1084) (Radzyensky) pleb. Ś. Wojciecha; landwójt i ławnicy z Winiar oświadczają, że Paweł Bichta zrezygnował Andrzejowi Radzewskiemu, bratu pleb., 2 ogrody w Winiarach (AR nr 343); 1448-50 [tenże?] Piotr pleb. Ś. Wojciecha, w jego imieniu występuje witryk Wojc. Bogaty, rezygnuje: 1448 Jakubowi Garberowi winnicę z domem, położone przy [winnicy?] Andrzeja Brody; 1450 [komu?] domek narożny za Ś. Jerzym, idąc do mł. Klizy, między [domami?] Maszy [i] Lisawiewej (MPń I 293 k. 80v, 115).

1448 kościołowi Ś. Jerzego zapisał w testamencie Stanisław młynarz 2 grz. [czynszu?] na mł. Klizy; jego bratanek Jan młynarz zobowiązuje się zapłacić należność w 2 ratach (AR nr 394; →niżej: 1453).

1450 kościołowi Ś. Wojciecha rezygnują: Maciej kowal 1 wiard. czynszu na swoim domu, położonym między [domami?] Maćka i Jerzego złotnika; Tomal [z Winiar] 1 wiard. czynszu na swoim ogrodzie w Winiarach (MPń I 293 k. 133v, 115v).

1453 pleb. Ś. Wojciecha ma łąkę →p. 3B: Nysz [1453-75]; 1453 Opecz z Kokundorfu witryk kościoła Ś. Wojciecha oświadcza, że Jan niegdyś młynarz z mł. Klizy zapłacił temu kościołowi 2 grz. (AR nr 569; →wyżej: 1448); 1454 witrycy Mik. Brumhoze [→wyżej: 1445] oraz Szymon sprzedają Hanczlowi łaziebnikowi ogród, idąc z miasta do cegielni (MPń I 294, 90); 1456 ogród plebana →p. 3B: Andrzej Kluk [1447-64]; 1457 egzekutorzy ostatniej woli plebana Ś. Wojciecha, tj. duchowni (domini) Paweł Peszel⁵⁶Paweł syn rajcy pozn. Mik. Peszla (→p. 3B: 1441-88), student w Krakowie 1421, kan. i prep. koleg. w Środzie, altarysta u Ś. Krzyża za Bramą Wrocławską (→p. 3B: Peszel 1441-88), zm. ok. 1465? (MikaStudia 68; Metryka 1 nr 21e/020) i Teodoryk⁵⁷Teodoryk był altarystą u Ś. Marii Magd. 1436-59 (Wp. 10 nr 1486/6) rezygnują Grzegorzowi z Winiar ogród na Gasce, położony naprzeciw ogrodu niegdyś Pawła Bichty, idąc do Winiar po lewej stronie, wraz z łaźnią (MPń I 294, 137).

1457 – zm. a. 1470 Mikołaj pleb. Ś. Wojciecha: 1457 tenże (MikaProb); 1470 pleb. Mikołaj (Mikołaj „de Parui”, Mikołaj z Grodziska) wspomn. jako zm. →niżej: Andrzej Fafko, →niżej: Tomasz Ligęza, →niżej: Jan Zakrzewski [też →p. 3B: tenże? Mikołaj duchowny 1464-70].

1463 pleb. kościoła Ś. Wojciecha ma ogród →p. 3B: altaryści Ś. Marii Magd. [1444-88]; 1465 kościołowi Ś. Wojciecha, na ręce witryków Bartosza Czampa i Piotra Michilwirta z Kokundorfu, rezygnuje Mik. Trunek zagr. z Winiar 1 wiard. czynszu na swoim ogrodzie (MPń I 296, 51); 1466 zapis czynszu na ufundowanie altarii →p. 3B: Mac. Czapnik [1465] i →p. 5C; 1466 wspomn. witrycy zapisują czynsz na ogrodzie [wspomn. Mik.] Trunkowskiego (MPń I 296, 95); 1469 dom plebana k. kościoła Ś. Wojciecha →p. 3B: Dorota Ortylowa [1469]; 1465 Mac. Czapnik rezygnuje starszym [bractwa] garncarzy czynsz w celu ufundowania altarii w kościele Ś. Wojciecha →p. 3B: Maciej Czapnik.

1470 13 III Andrzej Fafko (Sawko!)⁵⁸Andrzej Fafko syn Jana rajcy i ławnika pozn., student w Lipsku 1458 (MetrLips. 423), altarysta u Ś. Marii Magd., pleb. we Wronkach, altarysta w kat. pozn. (MikaStudia 81; Now. 1, 262) [o Fafkach →p. 3B: 1451-90] kapłan diec. pozn. prosi papieża o przyznanie mu kościoła par. Ś. Wojciecha, wakującego po śmierci pleb. Mikołaja (BulPol. 7 nr 787).

1470 Tomasz Ligęza (Liguase!)⁵⁹Rodzina mieszczan pozn. Ligęza (SBP 445; AR 3, 214; Władze 2, 219 – Wojc. Ligęza krawiec, kramarz, starszy cechu, rajca 1454-55, 1459-60, 1464-65, ławnik 1456-58, 1461, 1466-68, też ze →Świętego Marcina 1454-56) otrzymał przed 25 V prowizję pap. na kościół par. Ś. Wojciecha, wakujący po śmierci Mikołaja „de Parui”, ale z powodu procesu, który toczy z Janem Zakrzewskim, prosi o ponowną prowizję pap. (BulPol. 7 nr 821).

1470 – zm. 4 I 1484 (CP 31, 79) Jan Zakrzewski z Zakrzewa w pow. kośc.⁶⁰Nie ma pewności, czy nasz Jan Zakrzewski jest ident. z Janem „de Szacrzow” studentem w Krakowie 1470 (Metryka 1 nr 70e/155; DembPozn). O szl. Zakrzewskich →p. 3B: 1457-84, kanonik kat. pozn. 1475-84 (CP 30, 156v; DembPozn): 1470 tenże →wyżej; 1470 4 VI tenże prezentowany przez kolatora [kościoła Ś. Wojciecha] Piotra z Pniew subdiakona i kantora kapituły kat. pozn., składa w Stolicy Apost. suplikę o prowizję pap. na kościół par. Ś. Wojciecha, wakujący po śmierci pleb. Mikołaja z Grodziska (BulPol. 7 nr 826); 1474 tenże oraz Sędziwój z Soboty prep. u Ś. Marii Magd. zawierają, za zgodą Piotra z Pniew kantora kat pozn. i patrona kościoła Ś. Wojciecha, ugodę; ugoda dot. dziesięciny z Nieczajny (pobieranej od dawna przez plebanów Ś. Wojciecha) oraz ogrodu i łąki pod górą [Burchardowa Górą], które z kolei należą od dawna do koleg. Ś. Marii Magd. (ACC 53, 170); 1474 tenże pleb. Ś. Wojciecha, śwd. w dok. oficjała gen. gnieźn. (Pol. 2 nr 424); 1472-83 tenże Jan Zakrzewski z Zakrzewa kan. katedry pozn. i pleb. Ś. Wojciecha (PG 9, 56v; MikaProb).

1471-81 Jan Butny z Kokundorfu witryk u Ś. Wojciecha: 1471 tenże daje kościołowi Ś. Wojciecha ogród na Glinkach (MPń I 296, 193v); 1472 tenże i [Jan] Chodur, witrycy u Ś. Wojciecha, zawierają ugodę z witrykami kościoła Ś. Marcina w sprawie pieniędzy zapisanych obu kościołom przez zm. Wojciecha kmiecia (AAP, PA 338/3, 24; →Święty Marcin, p. 5Ab); 1478 tenże Jan witryk zeznaje, że odebrał od Wojciecha syna Jana Wiertela [z Winiar] dług 1 grz., należny kościołowi Ś. Wojciecha z tytułu czynszu i sumy głównej z ogrodu, położonego między [ogrodami?] Grabiszy i [Jakuba] Łagody [z Winiar] (AR nr 1300); 1481 tenże Jan i Szymon witrycy sprzedają 1/2 grz. czynszu zapisanego na ogrodzie Jana Małego, położonym między [ogrodem?] Mik. Kryspina i ulicą [Ś. Wojciecha] (MPń I 297, 119); 1481 oficjał pozn. wydaje wyrok w sprawie o 6 grz. od zabójców Nikla Kleisnera (Cleysner) zagr. z →Kokundorfu; tenże Jan Butny z Kokundorfu i Piotr Piendo kowal, witrycy u Ś. Wojciecha, otrzymali od rodziny zabitego sumę 6 grz. na budowę [naprawę?] wieży czyli dzwonnicy (pro fabrica turris seu campanilis) [o wieży →p. 8] i mają z pieniędzy kościoła Ś. Wojciecha płacić rocznie 1 grz. Grzegorzowi Kleinowi kuśnierzowi z Poznania i jego ż. Apolonii c. zabitego Nikla, na co wyraża zgodę jej matka a ż. zabitego; po odbiorze ostatniej raty sumy 6 grz. Grzegorz i Apolonia mają zapisać kościołowi Ś. Wojciecha czynsz roczny 1/2 grz. na swoich rolach dla prezbitera lub zakrystianina, dzwonnika w kościele Ś. Wojciecha, dla opłacenia jednej mszy sprawowanej co miesiąc za Nikla (AC 2 nr 1427).

1472-78 witryk Jan Chodur (Chodor): 1472 tenże →wyżej; 1478 tenże zobowiązuje się zapłacić witrykom u Ś. Marcina 1/2 grz. i 4 gr (AAP, PA 338/3 29-30; →Święty Marcin, p. 5Ab).

1474 (reg. 1710) do pleb. Ś. Wojciecha nal. czynsz w wysokości 1 korca [zboża] z →Nieczajny⁶¹Świadczenia z Nieczajny – jak również z par. Ś. Wojciecha i z par. Lechlin – należały też do uposażenia kanonikatu w kat. pozn. fundi Rokietnica (LutKap 209) [par. Objezierze] (CP 11, 119; →wyżej: 1474, →niżej: 1504).

1474 uczniowie [szkoły par. u Ś. Wojciecha] śpiewają [na mszy] przed komunią ś. →p. 3B: Kąsy [1441-75].

1474 do pleb. należy dziedzina, położona k. dziedziny dominikanów pozn. (MPń I 296, 279); 1475, 1476 łąka pleb. Ś. Wojciecha leży k. ogrodu dominikanów pozn. (MPń I 297 k. 6v, 23); 1475 kościołowi Ś. Wojciecha sprzedaje Jan Mały czynsz 1/2 grz. od sumy głównej 6 grz. na swojej dziedzinie w →Kokundorfie (MPń I 296, 294); 1477 witrycy u Ś. Wojciecha mają zapłacić Janowi⁶²W 1498 (tenże?) Jan ulał dzwon dla kat. pozn. (Now. 1, 479). Kolejny dzwon w kościele Ś. Wojciecha pochodził z kościoła Ś. Mikołaja na Zagórzu. Ufundowany został w 1551 przez tamtejszego pleb. Jana z Lwówka, a dla kościoła Ś. Wojciecha został zakupiony w 1817 (KZSz. VII, cz. II/2, 2002, s. 93). SzPozn. 313, pomyłkowo informuje, że Jan z Lwówka był pleb. Ś. Wojciecha ludwisarzowi z Kościana [→Kościan miasto, p. 3A] 2 fl. za ulanie dzwonu dla kościoła Ś. Wojciecha (ACC 56, 159).

1484 Jan Łaski [z Łaska w woj. sier., abp gnieźn. 1510-31 (PSB 18, 229-237)] pleb. u Ś. Wojciecha: tenże jest plebanem Ś. Wojciecha, także kolatorem tego kościoła oraz kantorem kapituły kat. pozn., prezentuje oficjałowi pozn. Jana Złotnika z Poznania na beneficjum pleb. u Ś. Wojciecha (ACC 62, 79).

1484 – zm. 1501 Jan Złotnik (Aurifaber) z Poznania, pleb. Ś. Wojciecha⁶³W 1486 pomyłkowo nazwano Tomasza z Wielawsi (pow. pyzdr.) pleb. Ś. Wojciecha, zamiast Ś. Marcina (PG 10, 39) (AE III 257v; CP 32 k. 55, 128v): 1484 tenże prezentowany na pleb. →wyżej; 1490 tenże pleb. występuje przed kapitułą gnieźn. jako prokurator Mik. Czepla kan. kapituły kat. gnieźn. (AC 1 nr 2317, 2318); 1484-1501 tenże pleb. Ś. Wojciecha, altarysta i kantor koleg. Ś. Marii Magd., kan. w koleg. NMP in Summo, zm. IX 1501 (MikaProb).

1502 – zm. 1537 Andrzej Zet Naramowski z Naramowic [syn Jerzego Zeta pozn. krojownika sukna, ławnika, rajcy i burm. (Władze 2, 263)]; kan. i altarysta kat. pozn., kan. i dziekan koleg. Ś. Marii Magd., kustosz wiślicki 1505, skarbnik 1526-30 oraz prokurator gen. kapituły kat. pozn. 1515-16, 1525-26 (→Naramowice, p. 6; MikaStudia 9-40; LutKap s. 77, 118; →p. 3B: Zetowie 1440-1537)]: 1502-37 tenże pleb. Ś. Wojciecha (MikaProb); 1502 tenże występuje jako arbiter w sporze pleb. z Soboty z kmieciami z tej wsi o czynsze (ACC 80, 111v); 1505 rajcy pozn. postanawiają, że mieszcz. Wojc. Kośmider nie musi płacić temuż plebanowi czynszu ze swojej zagrody przed Bramą Wroniecką (AR nr 2137); 1509 tenże pleb. z braćmi Jerzym i Janem →Naramowice (PG 14, 87); 1513 tenże toczy proces z kmieciami ze Strzeszyna o czynsze (ACC 89, 51); 1516 tenże sprzedaje rolę →p. 3B: Zetowie [1440-1537]; 1523 tenże w sporze ze Stan. Heltem burm. pozn. dowodzi, że wd. Bialina (Balyna) karczmarka jest poddaną plebana, mieszka w jego osadzie (in bonis et dote plebanali) i w związku z tym wolna jest od wszelkich ciężarów miej. (ACC 98 k. 10v, 14, 15); 1537 tenże wspomn. jako zm. kanonik kat. pozn. (Receptiones 22).

1504 kościołowi Ś. Wojciecha pod Poznaniem kmiecie z →Nieczajny płacą dzies. (CP 111, 21; →wyżej: 1474).

1509 kościołowi Ś. Wojciecha kmiecie z →Gołusek [par. Konarzewo] dają z łanu po 11 ternarów [z tytułu?] (CP 111, 30v).

1510 kościół par. Ś. Wojciecha w dek. pozn. [formularz nie wypełniony] (LBP 67).

1528 organy dla kościoła Ś. Wojciecha wykonał obecnie nieżyjący Wawrzyniec (AC 2 nr 1807).

1537-61 Leonard Herman⁶⁴SzPozn. 313, pod 1551 wymienia pomyłkowo jako pleb. Ś. Wojciecha Jana z Lwówka →przyp. 62 pleb. Ś. Wojciecha (Akta 8-149; MikaProb); prep. w →Głuszynie 1543-61, prep. Ś. Ducha k. Poznania, kan. u NMP in Summo i koleg. w Środzie, syn Jana patrycjusza pozn. (Now. 2, 601).

1567 organy w kościele Ś. Wojciecha →p. 5C.

1592-1622 Jan Mrowiński pleb. Ś. Wojciecha (Now. 1, 417; Akta 162 n.): 1592-96 tenże →p. 5D.

5Ab. Parafia.

1244 przeniesienie par. ze Ś. Gotarda do Ś. Wojciecha; 1376 do par. Ś. Wojciecha nal. role przy drodze [z Poznania] do Obornik [pod Burchardową Górą]; 1407 do par. Ś. Wojciecha nal. młyny Niestachowski, [Przepadek] katarzynek i mł. w Jeżycach →p. 5Aa.

1508 do par. Ś. Wojciecha nal.: Winiary, →Jeżyce (z młynami sołtysa, Podgórnym, →Sołackim, Kapitulnym), →Gonięcino, Unołtowo, →Strzeszyn, →Naramowice, →Kokundorf, →Nowa Wieś [k. Poznania], młyny →Maślanka⁶⁵Zbudowany na lewym brzegu Warty, za kl. Dominikanów, może ident. z Wielkim Młynem, który stał za klasztoremi, przy grobli miej. odcinającej ujście Bogdanki (fosy miej.) do Warty (Naz s. 380, 395-396), Niestachowski [→Niestachowo i Niestachowski Myn], mł. →Cietrzewka⁶⁶Wg LBP 177, mł. Cietrzewka w 1510 nal. do par. Chojnica. Nie wiemy, dlaczego wymieniony tutaj w par. Ś. Wojciecha (lub Cietrzewski) pana Sobockiego [o Sobockim →p. 3B: 1508-65], Kaspra Heydy opust., Tomasza⁶⁷Tomasz z Ostroroga (→Ostroróg miasto, p. 6Ad), w 1508 był młynarzem w mł. Kończak (→p. 3B; Gertruda 1508-12), Helta [→p. 2E], walkmłyn [→p. 2E], Bogdanka [→Bogdanka rz., Uwaga], Wierzbny⁶⁸Wierzbak – leżał między Sołaczem a Winiarami, w okolicy obecnej ul. Nad Wierzbakiem (ASK I 3, 26v-27 = MikaOpisy 2).

1510 do par. Ś. Wojciecha nal.: młyn Helta [→p. 2E] (ASK I 3, 280); wsie Winiary i Naramowice (LBP 45).

1563 do par. Ś. Wojciecha nal.: Winiary (z mł.), Jeżyce (z mł.), Sołacz, Gonięcino, Strzeszyn (z mł. korzecznikiem), Piątkowo (z mł. na gruntach wsi Winiary), Unołtowo, Nowa Wieś (z mł.), Naramowice (z mł. korzecznikiem), Kokundorf, Bonin (ASK I 5, 241-243 = MikaOpisy 9-10).

1577/78 do par. Ś. Wojciecha nal.: Winiary (z mł. Wierzbak), Jeżyce (z mł. korzecznikiem), Sołacz, Gonięcino, Strzeszyn, Piątkowo, Unołtowo, Nowa Wieś (z mł. korzecznikiem), Naramowice (z mł. korzecznikiem), Kokundorf, Bonin czyli sołectwo winiarskie (ASK I 5, 730v-731 = MikaOpisy 24).

1580 do par. Ś. Wojciecha nal.: Winiary, Sołacz, Gonięcino, Jeżyce, Strzeszyn, Piątkowo z mł. [Przepadek, który nal. do kl.] Ś. Katarzyny, Unołtowo, Nowa Wieś, Naramowice, Kokundorf, Bonin, Szeląg (ASK I 3, 165-166 = ŹD 43).

5Ac. Inni duchowni.

1292 wikariusz pobiera [kolędę] z Jeżyc; 1405 domownicy pleb., w tym duchowny Mik. Wilk, wikariusz Mikołaj z Tarnowa kleryk [u Ś. Wojciecha?] →p. 5Aa.

1406 Maciej duchowny u Ś. Wojciecha, wikariusz [kat.] pozn., śwd. (WR 1 nr 605).

1408 śwd. Stan. Ventris kleryk ze Wzgórza Ś.W., śwd. w dok. oficjała pozn. (DBL nr 134 – błędny odczyt: Stan. Veneti; Wp. 5 nr 128 reg. – tu, zgodnie z or. w BenLub. perg. D 30 – Stan. Ventris).

1420 Mikołaj wicepleban [wikariusz?, dzierżawca dochodów kościoła?] Ś. Wojciecha; 1421 Jan kleryk i dzwonnik; 1441-43 wikariusze u Ś. Wojciecha: 1441, 1443? Andrzej, 1443 Paweł Pachlerz wspomn. jako zm. →p. 5Aa.

1448 Mikołaj wikariusz [u Ś. Wojciecha?] ma ogród →p. 3B: Wojc. Jasiński [1441-63].

1461 Abraham kapłan gracjalny (presbiter gracialis) u Ś. Wojciecha, śwd. dok. oficjała pozn. (ACC 41, 104v); 1461 Mikołaj wikariusz →p. 5C.

1481 prezbiter lub zakrystianin jest dzwonnikiem w kościele Ś. Wojciecha →p. 5Aa.

1537 Jan z Rogoźna wikariusz (Akta 8).

1537-56 Andrzej Kolimagorek komendarz (comendarius) [zarządca kościoła] i zastępca/wikariusz (vice[s]gerens) plebana u Ś. Wojciecha, altarysta w koleg. Ś. Marii Magd. 1544 (Akta 8-24).

1538-45 Jan z Rogoźna: 1538-45 wikariusz u Ś. Wojciecha, 1545 kapłan gracjalny (Akta 8-10, 38); 1544 duchowny Jan Stanczel mieszka w osadzie Ś. Wojciecha (Akta 24); 1547 Bartłomiej z Wolsztyna wikariusz u Ś. Wojciecha, potem pleb. w Gryżynie w 1557 (Akta 44, 108); 1565 Marcin Pakosz altarysta →p. 5C.

5B. Szkoła par.⁶⁹J. Wiesiołowski, w: DzPoznania 332, podaje, że szkoła par. funkcjonowała już w 1442. Z kolei J. Kowalski, Gotyk wielkopolski: architektura sakralna XIII-XVI wieku, Poznań 2010, s. 282, wymienia 1422

1444 szkoła →p. 3A; 1474 uczniowie →p. 3B: Kąsy [1441-75]; 1509 Jan nauczyciel (rector scole) u Ś. Wojciecha jest dłużny Michałowi golarzowi (barbitonsor) z Poznania 20 gr (ACC 86, 95); 1520 Jan nauczyciel u Ś. Wojciecha w sporze z Barbarą Michałkową, która zeznaje, że Jan rzucił w nią cegłą i skopał obiema nogami, potem zawlókł ją do szkoły i tam z uczniami związali ją i dźgali nożami; tenże Jan zaś mówi, że uderzył ją paskiem z polecenia pleb. Ś. Wojciecha, bo Barbara bluźniła na cmentarzu przeciwko ś. Wojciechowi, mówiąc: „Jeśli nie chcesz mi pomóc przeciwko Prusakom, połamię ci rękę i nogę”, a jej nocne krzyki często przeszkadzały śpiącym duchownym (AC 2 nr 1732); 1538-95 szkoła (scola, hymnasium; Akta s. 8-10, 35, 74, 94, 116, 148, 156, 270, 316); 1590 Wojc. Szklarz z osady [kościelnej] Ś. Wojciecha zapisuje synowi, który chodzi do szkoły, wszystkie swoje książki (Akta 276).

5C. Bractwa religijne.

Bractwo garncarzy.

1461-65 zapisy czynszu dla altarii bractwa garncarzy w kościele Ś. Wojciecha: 1461 Mac. Małymaćko zapisuje 2 grz. na swoim domu i placu na Przedm. Ś.W. [najpewniej w cz. kościelnej], na rogu po prawej stronie idąc z ul. Wronieckiej do kościoła Ś. Wojciecha; altarystą tej altarii jest wikariusz w kościele Ś. Wojciecha Mikołaj syn Bogusława z Poznania; starsi bractwa: Jakub Slang i Andrzej Struś (ACC 41,104); 1465 →p. 3B: Mac. Czapnik [1465]; 1521 dom dla altarysty ufundował Jan z Łowicza altarysta w Kościanie [gdzie znany 1524-29 →Kościan miasto, p. 5Bh] (Z. Kurzawa, A. Kusztelski, Kościół św. Wojciecha w Poznaniu, Poznań 2003, s. 132).

1546 Grzegorz i Marcin z bractwa garncarzy, ss. zm. Jadwigi Zurochy [z osady kościelnej Ś.W.], sprzedają dziedzinę czyli dom w osadzie Ś.W. (Akta 60).

Bractwo literatów.

[Gromadziło osoby duchowne i świeckie znające łacinę oraz uczestniczące w śpiewach i obrzędach kościelnych.]

1567 bractwu NMP przy kościele Ś. Wojciecha, śpiewającemu mszę z organami i chórem szkoły, tj. rektorowi i młodzieńcom, zapisuje mieszcz. pozn. Andrzej kupiec korzenny (aromaticus) 30 grz.; starszymi bractwa są Marcin Mydelnik i Szymon Lasek; 1569 altarysta altarii bractwa literatów [wcześniej bractwo NMP] Marcin Pakosz jest zarazem altarystą w koleg. Ś. Marii Magd.; starszymi bractwa są Wojc. Mydelnik i Wojc. Stasiński (Straszyński); 1570 Jan Gość z Kokundorfu zapisuje bractwu literatów i jego kapłanowi 45 grz.; starszymi bractwa są Wojc. Szklarz i Wojc. Stasiński (Akta s. 154-156, 290-292); 1570 bp pozn. Adam Konarski zatwierdza bractwo literatów przy kościele Ś. Wojciecha; starszymi bractwa są Szymon Lasek i Stan. Uniejowski (AE XII 183); 1576 bractwu literatów kościoła Ś. Wojciecha zapisuje Małg. Niepłodna z osady plebańskiej 1 grz., którą wypłaci po jej śmierci mąż; 1588 Wojc. Dusza [najpewniej z osady kościelnej Ś.W.] zapisuje bractwu literatów 15 gr czynszu; 1590 bractwo literackie otrzymuje 5 grz. „na fundusz” i 10 grz. na ornat – w zapisie testamentowym mieszkającego w osadzie mieszcz. pozn.; 1598 altaria bractwa (Akta s. 216, 230, 276, 284, 292-294, 296, 298, 316).

Bractwo sukiennicze (w osadzie kościelnej?, w Poznaniu?).

1589 starsi bractwa sukienniczego proszą o zabezpieczenie dla bractwa 10 zł oraz dla towarzyszy bractwa 1 zł z tytułu długu wobec nich zm. Walentego Oziminy [był mieszkańcem osady kościelnej, ławnikiem tamże, więc chyba posiadał obywatelstwo osady, co wykluczałoby jego akces do bractwa pozn.]; 1593 wzm. o rzemiośle sukienniczym do którego nal. zm. Krawiec (Akta s. 238, 252).

5D. Inne instytucje kościelne na terenie Przedmieścia Ś.Wojciecha.

Szpital Ś. Ducha.

[Położony był po prawej stronie drogi biegnącej od Bramy Wronieckiej do Wzgórza Ś.W., sąsiadował od N z cz. kościelną przedm. Szpital przedstawiono na widoku Poznania z 1618 – kilka budynków (→p. 7A). Ufundowany został w 1254 lub 1264 (→p. 2). Wg Długosza wybudowany został nad Wartą⁷⁰Kaniecki 109-110, nie wyklucza, że w XIII w. Warta tworzyła zakole, skręcające za kl. Dominikanów w kierunku na NW i podchodzące prawie pod Wzgórze Ś.W.

Był najstarszym pozn. szpitalem (poza pochodzącym z XII w. szpitalem Ś. Jana zarządzanym przez joannitów, →Święty Jan), hojnie uposażony, m. in. w młyn (→p. 2E). Wzm. o uposażeniu też →p. 3B: 1445-95. W 1463 bp pozn. Andrzej Bniński wystawił, w miejsce zaginionych przywilejów, nowy dok. erekcyjny kaplicy Ś. Ducha przy szpitalu, przyznający władzom m. Poznania własność kaplicy i pr. patronatu (PmP nr 66). Szpital był dwukrotnie niszczony podczas wojny szwedzkiej za Jana Kazimierza i odbudowany ok. 1670, ponownie zniszczony podczas wojny szwedzkiej za Augusta II i już nie został odbudowany, w 1722 przeniesiony w obręb miasta (SzPozn. 314; ŁukObraz 1, 208-209; Now. 2, 651; R. Meissner, Jeżyckie szpitale, „Nowiny Lekarskie” 70, 2001, s. 562-563; DzPoznania, wg indeksu; WiesSoc 290-291; Kaniecki 552-554). Na początku XIX w. (przy kopaniu fundamentów nowych budynków przy ul. Małe Garbary 1) odsłonięto murowane sklepienie dawnej kaplicy, w niej kości, materiał datowany na XIII-XVIII w. (Kaczmarek 1/1, 322).]

Zbór braci czeskich.

[Jakub Ostroróg z Ostroroga w 1564 przekazał pewne swoje nieruchomości braciom czeskim (→p. 3C). Odprawiali oni nabożeństwa w budynkach Ostrorogów na przedm. już w 1554 (lub 1555), a także odbywali synody w l. 1569 i 1573 (J. Łukaszewicz, O kościołach braci czeskich w dawnej Wielkopolsce, Poznań 1835, s. 337; ŁukDys 48). Potem dostawali dalsze domy od Jana Krotoskiego w 1575 i Jana Gajewskiego w 1582 (→p. 3B). W 1600 bracia czescy mieli na przedm. 2 zbory (polski i niem.), 6 domów, szkołę, szpital, sady i cmentarz (ŁukDys 167, pisał o szkole dla uczniów obojga płci; Cz. Pielichowski, O szkolnictwie elementarnym i średnim w Poznaniu u schyłku XVI w., KMP 1947, nr 2/3, s. 140-141, podkreśla, że nie ma na to dowodów). Zabudowania te zburzono w sierpniu 1616 (Akta synodów różnowierczych w Polsce, t. 4, Warszawa 1977, s. 388). Dwa lata później osiedlili się w sąsiedztwie karmelici bosi, którzy przejęli następnie także dawne grunty braci czeskich, budując w tym miejscu kl. i kościół Ś. Józefa. Notatka z czasów budowy eremitorium w ogrodzie klaszt. (1624) informuje, iż poza budynek „wystaje” jakaś budowla w kształcie rotundy (→A. Rogalanka, w: DzPoznania 177; →Kaczmarek 1/1, 315; →SzPozn. 314; ŁOp. 177-178; ŁukObraz 2 s. 22-23, 109, 123-124, 135, 142 i przyp. 104, s. 229; Now. 2, 768.]

Zbór luterański.

[Od ok. 1592, na mocy umowy zawartej z pleb. Janem Mrowińskim, luteranie chowali swoich zmarłych na Łysej (Burchardowej, Czerwowej) Górze, w 1598 postawili tu zbór, a następnie też szkołę, trzy domy i szpital dla ubogich⁷¹Najpewniej od tego roku luteranie chowali tu swoich zmarłych, bo w 1776 odnaleziono w murowanym grobowcu na Łysej Górze przy trumnach blachy miedziane, a na jednej z nich napis o śmierci w 26 V 1592 Doroty Ridtowej (Kroniczka gminy ewangelickiej w Poznaniu 1767-1793, oprac. R. Marciniak, Poznań 2002, s. 79-80). Z 1598 pochodzi informacja o budowie zboru (A. Brosig, Tabliczki z trumien, KMP 1930, nr 4, s. 329). Wszystkie te zabudowania na przełomie XVI i XVII w. wielokrotnie próbowali zburzyć uczniowie kolegium jezuickiego, co udało im się w lipcu 1616. Napaści na luteran na Łysej Górze trwały zresztą nadal (1617). Wydaje się, że zabudowania luteran nie zajmowały dużego terenu (Marcin z Kłecka, Proca na Ministry, op. cit., s. 87, pisał o ich „wielkiej ciasności”). Po zburzeniu zabudowań luteran, nadal (do XIX w.) na Łysej Górze funkcjonował cmentarz „dysydentów”, zaznaczono go m. in. na mapie Rzepeckiego (→p. 7A).

→SzPozn. 313; ŁOp. 175; ŁukDys 110 n.; ŁukObraz 1, 187; ŁukObraz 2 s. 22, 133, 146 przyp. 136, s. 296; Kronika Jezuitów poznańskich (młodsza), t. 1, op. cit., s. 122, 155, 165-166, 240, 258, 280, 284-285; Naz 237).]

1596 Łukasz z Kościelca bp pozn. zatwierdza ugodę, zawartą przez Jana Mrowińskiego pleb. Ś. Wojciecha ze starszymi zboru wyznania augsburskiego, o czynsz należny plebanowi z gruntu czyli góry [zw.] niegdyś Czerwowską Górą (M Poznań D 496); 1617-99 luteranie płacą plebanowi Ś. Wojciecha czynsz za swój cmentarz na Górze Czerwowej (ŁukDys 198; MikaOpisy s. 87, 94, 98, 126); 1799 na Przedm. Ś.W. góra pogrzebowa ewangelicka (MikaOpisy 277).

6. Wydarzenia.

[Wniesione między wpisami z l. 1529-31] uzdrowienie ciężko chorego z Przedm. Ś.W.; 1531 uzdrowienie kobiety z Przedm. Ś.W, umierającej podczas porodu (Księga cudów poznańskiego kościoła Bożego Ciała 1493-1604, KMP 1993, nr 3-4, s. 92 nr 187, s. 123 nr 361-362).

1538, 1577 sąd miej. Poznania odbywa swoje posiedzenia nadzwyczajne w miejscach popełnienia zbrodni: 1538 przed Bramą Wroniecką, 1577 przed szpitalem Ś. Ducha (Maisel 250-251).

1543 z powodu zarazy w par. Ś. Wojciecha zmarło 521 osób (ŁukObraz 2, 225).

1564 Wojciech kmieć z Winiar skazany przez sąd miej. na karę śmierci przez powieszenie za to, że będąc pijany przyszedł pod dom Jakuba Ostroroga [→p. 3B: 1451-1564] przed Bramą Wroniecką i znieważył go słowami „Pomaga Bóg pikarcie [pikardami nazywano braci czeskich], z kurwy synu, zdrajco, złodzieju!”; wyrok wykonać miano albo przed ratuszem, albo przed domem Ostroroga przed Bramą Wroniecką; Ostroróg wybaczył winowajcy i odstąpił od wykonania wyroku (ŁukObraz 2, 146-147, przyp. 140; Maisel 24, przyp. 40).

1616 uczniowie kolegium jezuickiego wraz z pospólstwem niszczą zbory luteran i braci czeskich →p. 5D.

7A. 1496 wzm. o kłodzie (narzędzie kar) przed Bramą Wroniecką (Maisel s. 247 ryc. 2, s. 283).

Archiwum osady kościelnej Ś. Wojciecha.

Magistrat m. Poznania nakazał w 1792, „aby wszystkie akta i księgi publiczne” oddano w ciągu 2 tygodni do archiwum miej. Jurydyki zlikwidowano ostatecznie w 1797, a przekazywanie akt z kancelarii jurydyk do ratusza rozpoczęto dopiero po 1800. Nie wszystkie tam trafiły. W najstarszym zachowanym repertorium z 1826 (w APP) wymieniono akta tylko 4 jurydyk, w tym 13 jednostek akt jurydyki Ś.W.; później dołączono księgę z l. 1620-1715. W sumie księgi naszej jurydyki obejmują l. 1576-1792, najstarsze wpisy w księdze o sygn. 20 (APP, Jurydyki poznańskie 20-33, dawniej sygn.: Poznań 575-587, Varia 78 nr 1891; repertorium z l. 1968-69 zawiera wstęp autorstwa M. Miki, z omówieniem m. in. dziejów ksiąg). Ostatnio odnalazła się najstarsza księga osady kościelnej Ś. Wojciecha z l. 1537-98 (Akta). Jej losy nie są jasne: ok. 2002 przechowywana była (od kiedy?) w parafii Ś. Wojciecha w Poznaniu (KZSz. VII, cz. II/2, 2002, s. 135), a w 2003 włączona została do zasobu AAP i wydana (zob. Akta 7 – deklaracja wydawcy księgi), ale sygn. nie udało się ustalić, mimo podejmowanych przez nas kikakrotnie starań.

Kartografia (XVII-XVIII w.).

Plany Poznania były wielokrotnie publikowane, zob. zwłaszcza M. Warkoczewska, Widoki starego Poznania, Poznań 1960; Źródła kartograficzne do dziejów Poznania. Katalog wystawy, opr. A. Rogalanka, T. Ruszczyńska, przy współpracy U. Puckalanki, Poznań 1978 (m. in. plan 7 – często przywoływany w tekście tzw. plan saski z ok. 1734). Ostatnio: Plany Poznania, opr. D. Książkiewicz-Bartkowiak, Poznań 2010 (27 planów miasta i okolic z l. 1618-1958; zawiera większość interesujących nas przekazów) [= Plany]:

nr 1 – sztych z widokiem panoramicznym Poznania od strony Wzgórza Ś.W., z dzieła G. Brauna i F. Hogenberga, Civitates Orbis Terrarum, t. 6, Kolonia 1618; skomasowane przez rysownika zabudowania szpitala Ś. Ducha i kościoła Ś. Wojciecha, zapewne z dużą przesadą pokazane zabudowania wzdłuż drogi do Międzyrzecza i po lewej stronie drogi do Ś. Wojciecha, pominięte zabudowania z prawej strony; nr 3 – z 1704, P. S. Fabera, Przedm. Ś.W. w ujęciu widokowym, schematycznie zaznaczone drogi, zabudowania, użytki rolne, kościoły, młyny itd.; nr 4 – z 1728, J. Rzepeckiego; Przedm. Ś.W. w ujęciu widokowym i schematycznym, wyróżniono kolorem podziały własn., zaznaczono sieć wodną, łąki, mosty, użytki rolne, młyny, kościoły, cmentarze, ogrody itd.; nr 6 – z ok. 1772-73, prawdop. S. F. Geyera; zaznaczone podziały własn., zabudowania, młyny, sieć drożna, ogrody itd.; nr 7 – z 1780, K. Grunda, pokazujący miasto, jego przedmieścia i wszystkie wsie miej.; plan 8 – z 1784, autor nieznany; zaznaczona zabudowa, łąki, kościoły, wzgórza, cegielnia.

Część planów, m. in. z 1618 i 1728, dostępna jest w Internecie (www.walkowiak.pl).

7B. Dodatkowe skróty:

Akta – Acta obligationum, quietationum, controversiarum, decretorum et contractuum sub administratione plebanorum Sancti Adalberti, ab anno 1537 ad annum 1591, czyli Akta zobowiązań, pokwitowań, sporów, wyroków i umów pod zarządem plebanów [parafii] św. Wojciecha od roku 1537 do roku 1591, opr. ks. L. Wilczyński, Poznań 2003 [w rzeczywistości księga sięga r. 1598].

Civitas – Civitas Posnaniensis. Studia z dziejów średniowiecznego Poznania, red. Z. Kurnatowska, T. Jurek, Poznań 2005.

DzPoznania – Dzieje Poznania do roku 1793, red. J. Topolski, t. 1, cz. 1, Warszawa-Poznań 1988.

Kaniecki – A. Kaniecki, Poznań. Dzieje miasta wodą pisane, Poznań 2004.

KulTop – Z. Kulejewska-Topolska, Struktura prawna aglomeracji osadniczej miasta Poznania od XV do końca XVII wieku, Poznań 1969.

ŁukDys – J. Łukaszewicz, Wiadomość historyczna o dyssydentach w mieście Poznaniu w XVI. i XVII. wieku, Poznań 1832.

ŁukObraz – J. Łukaszewicz, Obraz historyczno-statystyczny miasta Poznania w dawniejszych czasach, Poznań 1838; cyt. wyd. II: opr. J. Wiesiołowski, t. 1-2, Poznań 1998.

Maisel – W. Maisel, Sądownictwo miasta Poznania do końca XVI wieku, Poznań 1961.

MikaProb – Proboszczowie kościoła św. Wojciecha, l. 1376-1925, opr. M. Mika, w: Z. Kurzawa, A. Kusztelski, Kościół św. Wojciecha, op. cit., s. 161-163 (wg opracowania M. Miki przechowywanego w zbiorach miejskiego konserwatora zabytków w Poznaniu; wykaz dostępny jest od niedawna też w internecie: www.swietywojciech.archpoznan.org.pl).

MikaStudia – M. J. Mika, Studia nad patrycjatem poznańskim w wiekach średnich, Poznań 1937.

MPń – APP, Akta m. Poznania I 291 – I 299: Księgi ławnicze (rezygnacji) miasta Poznania z lat 1430-1500 (wykorzystane przez regesty Jacka Wiesiołowskiego: Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, rps 1545).

Naz – J. Chojnacki, M. Graf, J. Padalak, M. Rutkiewicz-Hanczewska, Z. Zagórski, Nazewnictwo geograficzne Poznania. Zbiór studiów, Poznań 2008.

Plany – Plany Poznania, opr. D. Książkiewicz-Bartkowiak, Poznań 2010.

WiesSoc – J. Wiesiołowski, Socjotopografia późnośredniowiecznego Poznania, Warszawa-Poznań 1982.

WiesSpis – J. Wiesiołowski, Najstarszy spis obywateli miasta Poznania z 1514 roku, KMP 1996, nr 3, s. 167-219.

WiesSternb – J. Wiesiołowski, Rodzina Benedykta Sternberga z Poznania, RH 57, 1991, s. 117-146.

WiesSzlachta – J. Wiesiołowski, Szlachta w mieście. Przemieszczenia i migracje szlachty między wsią a miastem w Polsce XV wieku, „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza” 14, 1980, z. 1 (27), s. 47-75.

WiesWin – J. Wiesiołowski, Mieszkańcy Winiar w końcu średniowiecza (1431-1500), KMP 2008, nr 4, s. 7-18.

Wilkierze – Wilkierze poznańskie, cz. 2: Handel i rzemiosło, wyd. W. Maisel, Wrocław 1968.

Władze – Władze miasta Poznania, t. 1-2, oprac. J. Wiesiołowski i Z. Wojciechowska, Poznań 2003.

Pozostała literatura, a także przegląd źródeł (głównie od XVI w. zob. KZSz. VII, cz. II/2, 2002, s. 134-135; Z. Kurzawa, A. Kusztelski, Kościół św. Wojciecha, op. cit., s. 11 n.).

 

W haśle nie wykorzystano opracowania popularnego, naznaczonego w części dot. średniowieczna istotnymi błędami: M. Rezler, J. Sobczak, Kościół św. Wojciecha i krypta zasłużonych w Poznaniu, Poznań 1997.

8. Osadnictwo na Wzgórzu Ś.W. rozwijało się w XI/XII w., a następnie po połowie XIII w. (→p. 2). Poświadczają to przede wszystkim ułamki naczyń, zwłaszcza w najlepiej rozpoznanym archeologicznie rejonie kościoła Ś. Wojciecha. Na Burchardowej Górze, położonej na N od Wzgórza Ś.W., stwierdzono materiał z pełnego średniowiecza, podobnie jak na Grudzieńcu (osada znana od XVI w., leżała między obecnymi ul. Nowomiejskiego i ul. Solną: Kaczmarek 1/1, 295), →p. 2Bb.

Kościół Ś. Wojciecha, znany w 1244 jako książęcy, a potem jako parafialny, znajdował się może w miejscu obecnej świątyni. Wskazuje na to jego usytuowanie na szczycie wschodniego wyniesienia Wzgórza Ś.W., przy starej drodze prowadzącej ze →Świętego Gotarda do Winiar. Archeolodzy nie natrafili jednak na ślady romańskiej świątyni, ale duża część ich badań nie została jeszcze zinwentaryzowana i opisana ( Kaczmerek 1/1, 316-318).

Kaczmerek 1/1, 316, ocenia czas budowy obecnego kościoła na XV/XVI w. Sondaże wykonane w rejonie na S i SW od kościoła ujawniły cmentarz przykościelny z XIV-XVIII w. (50 pochówków w 3-5 poziomach). Odsłonięto partie fundamentowe nawy południowej kościoła i natrafiono na relikty obiektu, wzniesionego przed XIV w. (Kaczmerek 1/1, 317, przypuszcza, że mógł to być prowizoryczny budynek, może warsztat budowlany). Dalsze sondaże w nawie południowej ujawniły 10 pochówków w 4 poziomach z XIV-XVIII w. Odwierty wykonane w nawie głównej nie odkryły założeń sprzed XIV w. Z kolei badania na S od nawy bocznej i w kaplicy Ś. Antoniego, w obrębie muru okalającego kościół, odsłoniły cmentarz przykościelny z XV-XVII/XVIII w. (136 grobów, 4000 luźnych kości, niektóre zgromadzone w ossuariach).

Pogłębioną wiedzę o kościele Ś. Wojciecha zawdzięczamy historykom sztuki. Obecny kościół (trójnawowy, pseudobazylikowy) budowano etapami. Pierwotny, romański kościółek znajdował się prawdop. pod obecną nawą główną. W XIV w. powstała jego najstarsza z zachowanych do dziś części, tj. gotyckie prezbiterium. W XV w. dobudowano nawę północną i wieżę (obecnie wtopiona w bryłę kościoła, najprawdopodobniej miała pełnić funkcję dzwonnicy), a w XVI w., wzdłuż całego kościoła, nawę od S. Pod koniec XVI w. (początek XVII w.?) zbudowano nad zakrystią (położoną wówczas po północnej stronie prezbiterium) kaplicę bractwa literackiego (znanego od 1567, →p. 5C). Z kaplicy tej pochodzi środkowa część obecnego ołtarza głównego kościoła. W XVII podwyższono nawę główną oraz od S dobudowano do kościoła kaplicę, ufundowaną przez Mac. Mydelnika. W XVII w. dzwony kościelne przeniesiono do drewnianej dzwonnicy (obecnie najstarszy drewniany zabytek w Poznaniu), postawionej obok kościoła.

Z dawnego wyposażenia zachowały się m. in. rzeźba Chrystusa z grupy Pietà (XV w.), monstrancja z ok. 1500, organy sprzed 1528 (→p. 5Aa, też →p. 5Aa, pod 1567), pacyfikał z 1529, dzwon z 1551 (zakupiony dla kościoła w 1817), kielich renesansowy z 1576, a także z XVI w.: dwa ornaty, krucyfiks i kamienna kropielnica, tablica epitafijna pleb. Wojc. Turskiego zm. 1592. Zob. zwłaszcza Z. Kurzawa, A. Kusztelski, Kościół św. Wojciecha, op. cit.; ciż, w: KZSz VII, cz. II/2, 2002, s. 72-93; ciż, Historyczne kościoły Poznania. Przewodnik, Poznań 2006, s. 143-149; zob. też W. Gałka, O architekturze, op. cit., wg indeksu; J. Kowalski, Gotyk wielkopolski, op. cit., s. 282-285.

Pieczęć plebana Ś. Wojciecha z 1744, przedstawiająca bpa (czyli ś. Wojciecha) w stroju pontyfikalnym w infule, z pastorałem w prawym ręku i wiosłem w lewym (M. Adamczewski, Heraldyka miast wielkopolskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2000, s. 446).