TRZCIANA ŁĄKA

1561 or. Thrzcziana (WG 1, 246v), 1565 Trzciana Laca (WG 2, 15v), 1570 Thrcziana Lanka (PG 21, 103), 1944 Schönlanke, obecnie m. Trzcianka, 16,5 km na NNE od Czarnkowa.

1. 1570 n. pow. pozn. (PG 21, 102v); [par. w T. powstała w 1. połowie XVII w., wydzielona najpewniej z par. Biała (ŁOp. 1, 195-196; Now. 2, 578-579)].

3. Własn. szlach. w dobrach →Czarnków. 1561 Jadwiga ż. Wojc. Sędziwoja Czarnkowskiego wwiązana we wsie przekazane jej przez męża, w tym m. in. Białą i T. (WG 1, 246v); 1565 Wojc. Sędziwój Czarnkowski zastawia Andrzejowi Sieprskiemu wdzie rawskiemu połowę dóbr Czarnków, w tym wsi Biała i T. (WG 2, 15v); 1570 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu wsie Biała i T. L. Dobrogostowi Sobockiemu, a 1573 swej ż. Jadwidze Sieprskiej, c. zm. Andrzeja wdy rawskiego (PG 21 k. 103, 596-597).

1586 bracia Czarnkowscy sprzedają Janowi Krügerowi 2 ł. w puszczy goleckiej jako sołectwo wsi, którą ma w tym miejscu założyć [chodzi o Pützig]; jej mieszkańcy mają mieć takie same obowiązki, jak „właśnie założona” (nuper locata) wieś T.L. (E. Schmidt, Geschichte des Deutschtums im Lande Posen unter polnischer Herrschaft, Bromberg 1904, s. 331).

4. 1591 Maciej, Jan, Agnieszka, Anna i Katarzyna dzieci zm. Joachima Kiony, posiadacze sołectwa czyli wójtostwa w T.L. (PG 157, 814); 1593 ciż pozywają Jadwigę [Sieprską] wd. po Wojc. Czarnkowskim o 150 talarów należnych ich ojcu zgodnie z przywilejem Wojc. Sędziwoja Czarnkowskiego (PG 161, 853; PG 162, 234v).

5. 1628 kościół par. w T. nie jest poświęcony i nie ma żadnego wezw.; stojąca przy kościele dzwonnica jest zniszczona i wymaga naprawy (AV 7, 13v).

7. Warschauer 236-237.

Uwaga: K 3, 328, jako najstarsze przekazy dot. T.Ł. uznawał zapisy, w których występują Rosdrussga oraz Rordrang, sugerując, że są to formy zepsute, a czytać je należy właściwie jako Rohrlank (co dokładnie odpowiada nazwie T.Ł., bowiem Rohr to po niem. trzcina, a lank to zniemczona „łąka”). Pomysł ten nie da się obronić. Rordrang to nazwa dwóch jezior (→Rordrang Mały i Rordrang Wielki), położonych 3-3,5 km na SW od Człopy. Nie mogą one mieć nic wspólnego z początkami T.Ł. Natomiast →Rozdruzga (której to nazwy nie da się sprowadzić do zepsutego zapisu Rohrlanke) odnotowana jest w falsyfikatach rzekomo z 1245 i 1323, sporządzonych faktycznie przez Czarnkowskich ok. 1545 (zaś jako nazwa terenowa poświadczona jeszcze w 1696). Zastanawia, że w falsyfikatach tych Rozdruzga wymieniona jest razem z Białą, z którą dzieliła potem losy także T.Ł. Rozdruzga musiała leżeć w sąsiedztwie Białej, podobnie jak T.Ł. Niewykluczone więc, że chodzi o tę samą osadę, która zmieniła nazwę. Domysł taki wysunął już E. Callier (SG 12, 542), powołując się na dok. z 1505 dotyczący lokacji Rozdruzgi, którą Czarnkowscy zlecić mieli Wacławowi Trzcińskiemu. Od jego nazwiska wieś przyjąć miała nową nazwę. Ten sam dok. cytuje ŁOp. 1, 195, ale według niego Wacław Trzciński był właścicielem wsi Trzcianka. W tekście dok. musiała zatem padać już taka nazwa, co stawia cały pomysł Calliera pod znakiem zapytania. Wydaje się, że obaj cytowani autorzy źle zrozumieli tekst owego dok. (nam nieznany). W każdym razie jeszcze w momencie redagowania wspomn. falsyfikatów (ok. 1545) funkcjowała nazwa Rozdruzga. Nowej lokacji wsi T.Ł. dokonał zapewne, jak wynika ze wzm. o jego przywileju soł. (→p. 4), Wojc. Sędziwój Czarnkowski. Nastąpiło to więc po 1532-36, kiedy zm. jego ojciec Sędziwój (UDR I/2, 151). W. Schulz, Die zweite deutsche Ostsiedlung im westlichen Netzegau, Leipzig 1938, s. 15, datował lokację właściwej wsi na ok. 1580, a wcześniejsze wzmianki źródłowe uważał tylko za ślad istnienia folw.

Nazwa T.Ł. została szybko wyparta przez krótszą formę Trzcianka (poświadczoną po raz pierwszy w wizytacji z 1628: AV 7, 13v). Jeszcze w XIX w. używano pośredniej postaci: Trzelanka, stąd też niem. forma Schönlanke, poświadczona już w 1624: Schionlang alias Trcinna Łęka (AE XXV 58v). Użyta w in. zapisce z 1624 forma Martostoph seu Trcinna Łąka (AE XXV 43v), sugerująca, że T.Ł. nazywano też Martinsdorf, powstała, jak się zdaje, w wyniku pomyłki pisarza; chodziło bowiem o proces aktualnego zarządcy par. w T.Ł. z poprzednikiem, który obecnie był wikariuszem w Marcinkowie (Martinsdorf).

W połowie XVII w. za sprawą napływu niem. tkaczy powstała tu osada miejska. Zachowany król. przywilej lokacyjny pochodzi wprawdzie dopiero z 1731, ale już z 1671 znamy przywilej króla Michała na jarmarki, a z 1679 statut cechu sukienniczego (Warschauer 236).