1246 or. Tvozimirrz (Wp. 1 nr 253), 1391 Tworzimino (Lek. 2 nr 1420), 1407 Tworzimirski (WR 3 nr 348), 1413 Tworzimirky, Tworzymirky (KoścZ 4, 70), 1415 Tworzymierki utraque (KoścZ 4, 139), 1441 Tworzimirzki (ACC 24, 74), 1485 Thworzymirky (PyG 2, 165), 1485 Thworzymyrky (KoścG 3, 20), 1510 Stworzymirki (LBP 109), 5 km na SW od Dolska.

1. 1463 n. pow. kośc. (PG 2, 163v); 1510 n. par. Kunowo (LBP 109).

2. 1464 rozgraniczenie wsi Kunowo bpa pozn. i T. Mikołaja, Jana i Zygmunta braci z T.; granica biegnie od kopca narożnego Dalabuszek, Kunowa i T. do drogi z Dolska do Gostynia i dalej przez środek bagna Gąsiniec leżącego przed T., a od niego drogą z T. do kopca stojącego na łące Dokrzelina między Karczmarską Łąką i łąkami kmieci z Kunowa; od tego kopca granica biegnie obok zarośli zw. Stankowa Miedza do drogi z Kunowa do Malechowa i nią do stojącego przy niej kopca narożnego między Kunowem, T. a Malechowem (CP 378, 46-47).

1511 dwór →p. 3; 1527 Wiktoryn Lubiatowski daje Mac. Malechowskiemu ziemię w T. na budowę grobli przy stawie między wsią T. a błotem oraz swą cz. błota sięgającą od nowego kopca przy drodze z T. do Dolska, a w zamian otrzymuje role Na Gaju od błota do smugu wraz z 1/2 tego smugu; Wiktoryn zastrzega sobie i swoim kmieciom wolny wypas i pojenie bydła we wspomn. stawie (KoścZ 19, 128v-129).

3. Własn. szlach. 1246 ks. Przemysł I rozstrzyga spór opata lub. z Krzyszkiem i Krystynem ss. zm. Boguszy oraz ich krewnymi z Pożegowa i T. o wieś →Cichowo i przysądza ją klasztorowi (Wp. 1 nr 253; DBL nr 14).

1402-12 Adam Żyra, także z →Luboni¹W →Luboni Adam Żyra występuje 1391-1406. Jako brat Adama z Luboni określony został w 1401 duchowny Mikołaj (ZSW nr 232), niewątpliwie ident. z późniejszym pleb. w Szubinie (→p. 6). W 1394 Żyra z Luboni (najpewniej tożsamy z Adamem) toczył proces z Henrykiem z Gościejewic o 60 grz. (Lek. 2 nr 1625, 1645, 1671). Być może Henryk ten był ident. z Henrykiem z →Kleszczewa (znanym tam 1407-30), który również używał przydomka Żyra i był zapewne bratem Adama (ale raczej nie jego ojcem, jak przypuszczaliśmy w haśle →Gościejewice). Być może ich krewnym był Jakub syn Jana Żyry, który w 1357 otrzymał sołectwo we wsi Skrzynki nal. do kapituły kat. pozn. (Wp. 3 nr 1362) [k. Ponieca]: 1402 tenże [z T.] toczy proces z Mik. Lubiatowskim [sąsiadem T.], który dowodzi, że nie miał wymierzyć sprawiedliwości swym ludziom i nie obiecywał wymóc na mnichach [z Lubinia], by dali Adamowi rolę we wsi Święciec (WR 3 nr 192, 193); 1404 tenże [z T.] toczy proces ze Stan. Żydówką z Rogaczewa o [zbiegłą z T.?] sługę (ancilla), którą przetrzymuje Żydówka (ZSW nr 788); 1405 tenże [Adam] Żyra toczy proces z Marcinem Choryńskim i Sobkiem Wyskotą o 20 grz. szkody; sprawę z Marcinem w imieniu Adama wygrywa jego syn (KoścZ 2 k. 101, 101v, 102); 1406 tenże pozywa Stan. Żydówkę [z Rogaczewa] o nasłanie 10 kmieci, którzy napadli na dziedzinę Adama [w T.] i zabrali mu kmiecia (WR 3 nr 314); 1406 tenże [z T.] ma zawrzeć ugodę z Winc. Malechowskim [sąsiadem T.] (KoścZ 3, 29v); 1406 Elżbieta [z Parzęczewa²O pochodzeniu Elżbiety z Parzęczewa mówi zapiska z 1414 (→niżej: Adam syn Adama). Elżbieta była najpewniej siostrą Tomasza z →Parzęczewa, z którym procesowały się potem jej dzieci. W 1412 Elżbieta toczyła proces o →Lubiechowo (KoścZ 4 k. 28, 32v; WR 3 nr 475)] ż. tegoż Adama Lubońskiego ma zapisane 100 grz. na Rogaczewie (KoścZ 3, 20; →Lubonia); 1407 tenże z T. śwd. (WR 3 nr 348); 1409 tenże [z T.] asesor sądu ziemskiego w Kościanie (Wp. 7 nr 650); 1409 Nela ż. tegoż Adama pozywa Mikołaja, Jakusza i ich siostry z Sepna [swoje rodzeństwo] o dobra po matce (KoścZ 3, 125); 1412 Piotr Gościejewski dowodzi, że tenże Adam Żyra nigdy nie naganił jego szlachectwa (WR 3 nr 871).

1405-32 Adam z T., syn Adama Żyry: 1405 tenże Adam Żyra →wyżej; 1413 tenże syn zm. Adama Lubońskiego zostaje utrzymany przez sąd w prawach wynikających z dok. nabycia przez jego ojca T.³W haśle →Lubonia piszemy o dok., którym Adam przeniósł własn. T. na swego syna, ale tekst źródłowy nie daje podstaw dla takiej interpretacji; sąd postanawia, że nie należy pozywać z T. Mikołaja Żyry plebana w Szubinie (KoścZ 4, 70); 1414 tenże wraz z Małgorzatą i Hanką dzieci Elżbiety z Parzęczewa [i Adama Żyry] powierzają [swemu stryjowi] Mikołajowi pleb. w Szubinie swe sprawy z Tomaszem Parzęczewskim i Sobkiem Żytowieckim (KoścZ 4, 91); 1415, 1428, 1429 tenże →niżej; 1429 Jakusz Sepieński jako pełnomocnik tegoż Adama i jego sióstr, dzieci Adama Żyry, odstępuje od roszczeń do sumy głównej wraz z 3 grz. czynszu, którą mieli oni na Brzeziu i zwraca Bartoszowi dok. starosty [w sprawie zastawu Brzezia?] (KoścZ 9, 183); 1432 Adam [z T.] dowodzi, że wziął Mikołajowi [pleb.] szubińskiemu 7 kóp gr czynszu i nie wymłócił [jego] żyta (WR 3 nr 1466).

1412-38 Mik. Żyra z T., pleb. w Szubinie, brat Adama Żyry: 1412 tenże toczy proces z [Mik.?] Sepieńskim (KoścZ 4, 6v); 1413 tenże →wyżej; 1415 sąd utrzymuje Mikołaja pleb. w Szubinie i dzieci Adama z T. w prawach wynikających z dok. nabycia Brzezia (KoścZ 4, 130v); 1415 tenże pleb. w Szubinie toczy proces z Winc. Malechowskim o obie wsie T. (KoścZ 4, 139); 1415 tenże pleb. w Szubinie zastępuje w sądzie Sobka Żytowieckiego (KoścZ 4, 133v); 1419 tenże toczy proces z Henrykiem Wyskotą (KoścZ 5, 176v); 1420 tenże pleb. z T. [!] toczy proces z Jakuszem Sepieńskim (KoścZ 9, 38v); 1424 tenże pleb. w Szubinie toczy proces z bpem pozn. i jego włodarzem z Dolska (KoścZ 8, 31); 1424 tenże pleb. w Szubinie, dz. w T. (KoścZ 8, 70); 1428 tenże Mik. Tworzymirski pleban toczy proces z Jakuszem Sepieńskim (KoścZ 9, 22v); 1428 tenże pleb. w Szubinie zawiera ugodę ze swym bratankiem Adamem, który odstępuje mu dożywotnio 1/2 dziedziny T.; po śmierci Mikołaja ma ona wrócić do Adama; Mikołajowi nie wolno obciążać tej części, natomiast winien dać ze swojej części po 50 grz. posagu siostrom Adama, Małgorzacie i Annie, biorąc na ten cel także 30 grz. z zastawu w Brzeziu; Mikołaj [z Sepna] sędzia ziemski pozn. lub jego brat Jakusz [krewni matki Adama i jego sióstr] mają przypilnować, aby umocnił to zobowiązanie przez poręczycieli (KoścZ 9, 81v-82); 1428-29 tenże z bratankiem Adamem z T. toczą proces z Bartoszem Gostyńskim; Bartosz winien postawić poręczycieli, że zapłaci Adamowi 33 grz. albo 36 grz., jeśli pleb. Mikołaj oświadczy, że nie odpuścił 3 grz. czynszu (KoścZ 9 k. 123v, 135, 155); 1432 tenże →wyżej; 1438 tenże pleb. w Szubinie →niżej.

1417 szl. Mikołaj z T. (WR 3 nr 641).

1422-24 Pietrasz z T. (WR 3 nr 951, 1025).

1414, 1428 Małgorzata i Anna (Hanka) cc. Adama [Żyry], panny →wyżej; 1438 [taż?] Małgorzata z T. ż. Mac. Słoneckiego (KoścZ 12, 99v); 1438 taż Anna ż. Jana Sokołowskiego toczy proces z Mikołajem pleb. w Szubinie [swym stryjem] (KoścZ 12, 53); 1446 Jan z Sokołowa daje Janowi Łąckiemu 1/4 T., ojcowizny swej ż. Anny i 250 grz., a otrzymuje w zamian jego cz. Łęki w pow. kośc. (PG 2, 149); 1446 Jan Sokołowski kupuje od Małgorzaty wd. po Mac. S[łoneckim] 1/2 T., jej ojcowiznę, za 130 grz. (PG 2, 154).

1463 Jan z →Szołdr z ss. Mikołajem, Janem i Zygmuntem zapisuje Małgorzacie, żonie wspomn. Mikołaja, po 100 kóp gr posagu i wiana na T. (PG 6, 163v); 1464 Mikołaj, Jan i Zygmunt z T., bracia →p. 2; 1467 Janusz i Zygmunt dają w działach bratu Mik. Szołdrskiemu całą wieś T. i 50 grz., które jest im winien Wojc. Brzostkowski (PG 6, 246); 1478 Zygmunt sprzedaje T., 1485 Anna wd. po tymże Zygmuncie →niżej: Lubiatowscy.

1464-70 Jan Malechowski: 1464 tenże zapisuje swej ż. Jadwidze po 200 grz. posagu i wiana na 1/2 części należnej mu z działów w Malechowie, folw. T. i na 1/2 Dzierżanowa w pow. pyzdr. (PG 7, 246), a 1470 ponawia ten zapis na Malechowie, folw. T. i wsi Jawory (PG 8, 67).

1472 Wyszota ze Starkowca sprzedaje Wincentemu i Stanisławowi braciom rodz. z Ostrowieczna połowy Malechowa i T. w pow. kośc. oraz Dzierżanowa, Lechnowa i Golinina w pow. pyzdr. za 1000 grz. (PG 8, 161v).

1475 Małgorzata z Dzierżanowa wd. po Stan. Bartoszewskim połowę Dzierżanowa, folw. Lechnowo, Golinina, Malechowa i T., swe dobra po ojcu i matce, sprzedaje swym ss. Teofilowi [Bogumiłowi], Janowi, Krzysztofowi i Stanisławowi z Bartoszewic; oni dają jej 1/2 Bartoszewic i 4 1/2 ł. w Roskutowie, a także zapisują swej babce Agnieszce 50 grz. na Dzierżanowie (PG 9, 27v); 1475 taż Małgorzata zobowiązuje się zachowywać ugody zawarte z Jadwigą Malechowską w sprawie jej oprawy; Małgorzata nie ma niepokoić Jadwigi o Malechowo i 1/2 T., a Jadwiga ma spokojnie posiadać dożywotnio te dobra; Małgorzata ma zapłacić Jadwidze 300 grz. oraz 200 grz. (PyG 2, 165-166).

1478-81 Filip Lubiatowski [z →Lubiatowa Małego, gdzie występuje 1474-82]: 1478 tenże kupuje T. od Zygmunta Szołdrskiego za 250 grz. (PG 9, 95); 1481 tenże zapisuje swej ż. Zofii po 200 grz. posagu i wiana na 1/2 T. i cz. Lubiatowa Małego (PG 9, 133).

1485-1532 Wiktoryn Lubiatowski syn Filipa [także z →Lubiatowa Małego]: 1485 Anna Szołdrska ż. Jana Chełmskiego oświadcza, że tenże Wiktoryn syn zm. Filipa zadośćuczynił jej za oprawę zapisaną jej na T. przez pierwszego męża Zygmunta Szołdrskiego; Anna ma przyprowadzić swych ss. Jana i Mikołaja z Szołdr, aby oni także oświadczyli, że Wiktoryn zaspokoił ich roszczenia do dóbr po ojcu i matce (KoścG 3, 20); 1498 tenże Wiktoryn zapisuje swej ż. Dorocie z Gwiazdowa po 160 fl. posagu i wiana na 1/2 T. i 1/2 swej cz. Lubiatowa (PG 12, 2v); 1510 tenże →niżej; 1511 tenże zobowiązuje się zapisać swej ż. Katarzynie, c. Zofii Wyskockiej, po 100 grz. posagu i wiana na 1/2 Lubiatowa Małego i T.; jego matka Zofia (która wniosła 160 fl. posagu) oraz jego syn Maciej (jego matką była Dorota) winni oświadczyć, że nie mają roszczeń do wspomn. dóbr (KoścG 7, 61); 1511 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu swemu synowi Maciejowi 1/2 T. wraz z dworem i folw. oraz zapisuje swej ż. Katarzynie, c. Andrzeja Sabaszczewskiego, po 100 grz. posagu i wiana na połowach Lubiatowa Małego i T. (KoścZ 22, 19v-20); 1527 tenże →p. 2; 1529 tenże →niżej; 1532 tenże daje swej ż. Katarzynie, c. Andrzeja Sabaszczewskiego, swe wsie Lubiatowo Małe i T., zastrzegając sobie dożywotni ich zarząd (KoścZ 19, 154v-155).

1511-50 Mac. Lubiatowski syn Wiktoryna: 1511 tenże →wyżej; 1529 tenże daje ojcu Wiktorynowi swą macierzyznę, czyli 100 grz. posagu swej zm. matki Doroty Gwiazdowskiej, na wypadek, gdyby nie wrócił z Węgier (KoścZ 19, 137v); 1550 tenże daje swym braciom [przyrodnim] Kasprowi, Mateuszowi, Wiktorynowi i Wojciechowi swe części dóbr po ojcu i matce w T. i Lubiatowie (PG 18, 530).

1550-68 Kasper, 1550-69 Mateusz, 1550-61 Wiktoryn, 1550-80 Wojciech i 1565 Wawrzyniec Lubiatowscy ss. Wiktoryna [także z →Lubiatowa Małego]: 1550 ciż Kasper, Mateusz, Wiktoryn i Wojciech →wyżej; 1558 tenże Wiktoryn pozwany o zamordowanie Andrzeja Jaksica Ziemlińskiego (KoścG 10, 140v); 1560 tymże Kasprowi, Mateuszowi, Wiktorynowi i Wojciechowi ich matka Katarzyna c. Andrzeja Sabaszczewskiego przekazuje Lubiatowo Małe i T., które zapisał jej zm. mąż (PG 104, 385v); 1560 tenże Wiktoryn sprzedaje swemu bratu Kasprowi swe części Lubiatowa Małego i T. za 800 fl., na co zgodę wyraża jego ż. Barbara Ziemlińska (PG 19, 732v; PG 104, 387); 1560 tenże Kasper zapisuje swej ż. Zofii, c. Mac. Rajskiego, po 400 zł posagu i wiana na połowach swych części Lubiatowa i T. (PG 19, 784); 1561 tenże Wiktoryn z ż. Barbarą Ziemlińską (PG 105, 126); 1563 tenże Wiktoryn wspomn. jako zm. (PG 107, 29v); 1565 tenże Kasper kupuje od swego brata Wawrzyńca części Lubiatowa i T. (PG 20, 422v-423); 1566 tenże Kasper h. Abdank płaci pobór z T. (W. Wittyg, Nieznana szlachta polska i jej herby, Kraków 1908, s. 180); 1568-69 tenże Mateusz zapisuje ż. Barbarze, c. zm. Jana Krajewskiego, posag i wiano na częściach Lubiatowa i T., należnych mu w działach z braćmi Kasprem i Wojciechem (KalG 57, 873-875; PG 117, 786-787v; PG 21, 39); 1575-80 tenże Wojciech →niżej.

1575-88 Wojciech, 1575-94 Jakub i 1575-99 Krzysztof Lubiatowscy ss. zm. Kaspra [także z →Lubiatowa Małego]: 1575 ciż wraz ze swymi opiekunami, Zofią Rajską wd. po Kasprze i stryjem Wojciechem, pozwani z T. (PG 128, 283v-284); 1580 tenże Wojciech kupuje od stryja Wojciecha jego cz. T. (KoścZ 21, 5-6), wwiązanie 1581 (KoścG 35, 275); 1585 tenże Wojciech sprzedaje swym braciom Jakubowi i Krzysztofowi swe części Lubiatowa Małego i T. (PG 22, 478), wwiązanie 1587 (KoścG 41, 271); 1587 tenże Krzysztof dz. T., mąż Zofii, c. Jana Włostowskiego (KoścG 41 k. 86-87v, 168v-169, 246v); 1588 ciż Jakub i Krzysztof dokonują działów T., w tym dóbr nabytych od swego brata Wojciecha; w T. dzierżawcą jest Andrzej Chojeński (PG 152, 22v); 1588 tenże Krzysztof zapisuje ż. Zofii Włostowskiej posag i wiano na T. (PG 23, 178v-179v); 1590 tenże Jakub sprzedaje z zastrz. pr. odkupu swą cz. T. Dorocie Krajewskiej ż. Wojc. Żarczyńskiego (KoścG 44 k. 309v-310v, 552-553); 1594 tenże Jakub sprzedaje cz. T. Annie Gorzeńskiej wd. po Marcinie Włostowskim (PG 24, 208v-209v); 1595 tenże Krzysztof kupuje od Adama Lubiatowskiego syna zm. Macieja [raczej Mateusza?] części Lubiatowa i T. (PG 24, 610-611); 1597 Stan. Szamarzewski kupuje części T. od tegoż Krzysztofa oraz od cc. zm. Mateusza Lubiatowskiego, Elżbiety wd. po Andrzeju Chojeńskim, ż. Andrzeja Litowskiego i Anny wd. po Janie Królikowskim (PG 25 k. 325-327v, 381v-383); 1599 tenże Krzysztof pozwany przez Annę Kociuską wd. po Stan. Szamarzewskim o rany zadane jej w T. (KoścG 53, 361).

1510 w S. pana [Wiktoryna] Lubiatowskiego jest 5 1/4 ł. os., 1 1/2 ł. opust., 1 karczma (LBP 109); 1530 pobór od 2 ł. (ASK I 3, 123); 1563 pobór od 4 ł., 1 karczmy, 1 komor. (ASK I 4, 155); 1580 pobór od 3 ł., 3 zagr., 3 komor. (ŹD 74).

1391 Jan [kmieć?] z T. toczy przed sądem ławniczym w Rąbiniu proces ze Szczepanem kmieciem z Rąbinia o konie (Lek. 2 nr 1420); 1428 Marcin wieśniak (homo) z T. (WR 3 nr 1347); 1441 Wincenty i Jan kmiecie z T. pozwani przez opata z Lubinia (ACC 24, 74).

5. 1510 dzies. z S. (po 8 gr z łanu) nal. do plebana w Kunowie (LBP 109).

6. 1412-38 Mik. Żyra z T., pleb. w Szubinie⁴W haśle →Gostyń błędnie określony jako pleb. w Kcyni →p. 3, a ponadto: AC 2 nr 224-225, 260, 600.

Uwaga: W 1415 wspomn. są „oba T.” (KoścZ 4, 139), ale jest to zbyt skromna podstawa, aby próbować wyodrębnić informacje o losach dwóch wsi T.

Występujący w 1398 jako świadkowie dok. starosty wlkp. Wojciech i Maciej „de Thworzimicze” (Wp. 3 nr 1985), którą to nazwę już wydawca Wp. zidentyfikował z T., pochodzili niewątpliwie z →Tworzyjanic.