1388 or. Tworzanicze (Lek. 1 nr 351), 1391 Tworzianicze (Lek. 2 nr 116), 1394 Thorziyanicze, Thorzyanicze (Lek. 2 nr 1636), 1394 Tworzianice (Lek. 2 nr 1613), 1395 Tworziianicze (Lek. 2 nr 1752), 1397 Thworzianicze (Lek. 2 nr 1997), 1398 Tworszyanicz (Lek. 2 nr 2065), 1398 Thworzimicze (Wp. 3 nr 1985), 1400 Thworzianowicze (Lek. 2 nr 2484), 1410 Tworziianicze utraque (Wp. 11 nr 1876), 1411 Tworzyanicze (MHP nr 101), 1414 Tworziyancouicze (MHP nr 121), 1417 Tworziancze (KoścZ 4, 297), 1445 Tworzyanowicze (AE I, 112v), 1451 Twozyanycze, Maior Tworzyinanicze (PG 4, 27v), 1451 Tworzenicze (ACC 33, 19); 1463 Maius Tworzyanycze, Maior Tworzyanycze (PG 7, 316, dawniej k. 179v), 1464 Tworzyianicze, utraque Tworzianicze (PG 6, 188, dawniej k. 202), 1465 ambe ville Tworzyanicze videlicet Maior et Minor (PG 7, 502, dawniej k. 271), 1471 Maior Thworzyanycze (PG 8, 246, dawniej k. 121v), 1501 Maior et Minor Thvorzyanycze (PG 62, 173v), 1501 Maior Tworzianycze, utraque Tworzyanycze (PG 12, 148v), 1503 Tvorzianowicze, Tworzyanowice (PG 12, 267), 1509 Tworzenycze, Maior Thworzenycze, Maior Tworzenycze (PG 14, 47), 1510 alia villa Tvorzyanicze (LBP 110), 1526 Maior Thworzianycze (PG 73, 374-374v), 1526 Maior Thworzianicze (PG 73, 374v-375), 1526 utraque Thworzionovicze (PG 73, 377), 1528 Tworzianowicze (ACC 103, 10-10v), 1532 Tworzianycze Maius (PG 16, 517), 4,5 km na SE od Rydzyny.

1. 1451 n. pow. kośc. (PG 4, 27v); 1410 n. par. Rydzyna (Wp. 11 nr 1876).

2. 1395 Henich Tworzyjański w imieniu swoim i in. Tworzyjańskich oraz Kurowski pełnomocnik Jana Czernińskiego [z Czerniny na Śląsku, dziedzica w Rydzynie i w Dąbczu] domagają się w sądzie zburzenia starych kopców między Dąbczem a T. i usypania nowych (Lek. 2 nr 1790); 1417 Henich i Janusz Tworzyjańscy pozwani przez Mik. Moraczewskiego o to, że z powodu spiętrzenia wody przez [usypanie] grobli [na gran. T. i Moraczewa?]¹Z 1562 pochodzi informacja o miejscu zw. Młynisko znajdującym się na gran. T. i →Moraczewa (też →niżej), co sugeruje, że wspomn. w zapisce grobla (najpewniej związana z budową młyna) znajdowała się na gran. obu wsi zalali mu lasy i łąki (KoścZ 4, 308v, dawniej k. 48).

1463 wiatrak [w M.T.?] (PG 7, 316, dawniej k. 179v); 1509 wiatrak, 1526 staw, 1549-51 folw. zw. →Luble w T., łąki w T.M. i Tworzyjankach →p. 3.

1561 Stan. Tworzyjański [też Krzyżankowski] pozwany przez Benedykta Miaskowskiego o nieoddanie 40 wozów drewna wyrąbanego przez Miaskowskiego w lesie Mokrzec na gran. T. i Moraczewa (KoścZ 57, 309v-310); 1562 Benedykt Miaskowski i Piotr Moraczewski [obaj z Moraczewa] oraz Stan. Rydzyński [zapewne jako ich pan lenny, →Uwaga 2] ustalają gran. między Moraczewem a T. na odcinku od kopca [pala?] ściennego w środku strugi [bez nazwy] w miejscu zw. Młynisko, przy drodze z T. i Przybiny do Moraczewa, aż do starej drogi zwanej Stary Bród; na odcinku tym woźny widział 65 naciosów na barciach (KoścG 15, 152); 1565 Mac. Tworzyjański wraz z małol. bratankiem Wojciechem synem zm. Wojc. Tworzyjańskiego pozywają Benedykta Miaskowskiego z Pomykowa o wycięcie 40 wozów drewna w Mokrym Lesie w M.T.; sąd poleca woźnemu, by dokonał wizji (KoścZ 58, 398-399); 1563 wiatrak dziedziczny i [in.] wiatrak opust. w T. →p. 3; 1565 w opisie granicy Moraczewa i Pomykowa [na S od →Rowu Polskiego] z wsiami T. i Przybina [na N od Rowu Polskiego] wymieniono: samicę, na niej bród zw. Młynisko, a w in. miejscu: Młynisko [zapewne to samo miejsce po młynie] oraz pal gran. stojący w środku strugi (PP 1 k. 5v-9, 37v-49v; K 2, 471, błędnie pod 1466); 1568 siedlisko Tomaszewskie, droga do Luboni, łąka przy Słocinej miedzy →p. 3: Stan. Tworzyjański; 1569 w akcie podziału wsi W.T. między Jana i Stan. Tworzyjańskich wymienione następujące obiekty: granice z Rydzyną i Moraczewem, górne pole, pole ozime, role folw. ku Przybinie, Bartoszowa Miedza, Bartoszowa Rola, folw. Luble; wspomn. dział Wojc. Tworzyjańskiego i dział Mac. Tworzyjańskiego w W.T. i Tworzyjankach (KoścG 23 k. 91-93).

1580 dwa wiatraki w T. →p. 3; 1583 „przegonisko” dla bydła na Drewnym Ostrowie między ogrodami zagrodniczymi, grobla, grobeleczka, mosty, płoty →p. 3: Stanisław; 1584 las lub zapust →Lubel przy gran. z T.W. (KoścG 38, 18).

3. Własn. szlach. 1388-1414 Maciej z T.: 1388 tenże odpiera roszczenia Jana Moraczewskiego do 10 grz. z tytułu szkody spowodowanej przez brata [Tworzyjańskiego], którego Moraczewski utrzymywał w domu (Lek. 1 nr 351); 1397 tenże →niżej: Wojciech; 1398 tenże śwd. w dok. Tomasza z Węgleszyna star. gen. Wlkp. (Wp. 3 nr 1985); 1404 tenże w sporze z Janem Czernińskim o 1/2 Przybiny, dowodzi, że ma lepsze pr. bliższości do tej wsi, ponieważ Frącek uzyskał 1/2 tej wsi w czasie, gdy posiadał ją Donin Sarnowski (WR 1 nr 572; KoścZ 3, 2v; ZSW nr 760); 1411 tenże przegrywa proces o naganę szlachectwa Dziersława ze Skąpego [w pow. pyzdr. k. Powidza] (MHP nr 101); 1414 tenże brat Katarzyny →niżej: Mikołaj.

1391 Tworek i Szczepan z T. odpierają roszczenia Jarosta z Dąbcza [k. Rydzyny, też z Sulęcina w pow. pyzdr.] (Lek. 2 nr 1416); 1395-1407 tenże Szczepan śwd. (WR 3 nr 76, 351); 1397 tenże Szczepan →niżej: Wojciech.

1391 Jan Tworzeński śwd. (WR 1 nr 109); 1394 tenże wspomn. jako zm., jego dzieci →niżej.

1393-1419 Wojc. Tworzeński (Tworzyjański): 1393 tenże śwd. (WR 3 nr 56); 1394 tenże →niżej: dzieci Jana; 1394 tenże wraz z Andrzejem z T. pozwani przez Bawora [Wyskotę] z Rybnika [oraz z Drobina, →Krzemieniewa i in. wsi] o prosięta i maciory, 16 grz. oraz o poranienie jego towarzyszy (Lek. 2 nr 1613, 1696); 1395-1407 tenże śwd. (WR 3 nr 76, 223, 316, 319, 351, 352, 357); 1397 tenże pozywa Ottona Donina z Sarnowej o zabicie kmiecia i zabrany mu łup [tj. mienie] (Lek. 2 nr 1960, 1964); 1397 tenże wraz z Maciejem, Piotrem, Mikołajem, Szczepanem i jego synem oraz Florianem i jego synem Henrykiem [zapewne identyczny z Henichem] wszyscy [dziedzice] z T. pozwani przez Jana Czernińskiego [z Rydzyny] (Lek. 2 nr 1997, 2004, 2005, 2294); 1398 tenże śwd. w dok. Tomasza z Węgleszyna star. gen. Wlkp. (Wp. 3 nr 1985); 1400 tegoż i Henicha kwituje Bawor Wyskota w sporze o maciory (Lek. 2 nr 2475); 1404 tenże w sporze z Piechnem Golińskim, który dowodzi, że nie ręczył za Jakusza (WR 3 nr 250); 1406 tenże w sporze z Tochną [tj. Tomisławą] Moraczewską o 10 grz. szkody; Tochna dowodzi, że żyto zebrała na swoim [gruncie], a nie na [gruncie] nal. do Wojciecha (ZSW nr 1111; WR 3 nr 315, 323); 1413 tenże oraz Niklasz i Henich dziedzice z T. w sporze z Janem Moraczewskim; Wojciech i Henich dowodzą, że ta część Moraczewa, którą woźnym okazał Jan, została kupiona przez panów Tworzyjańskich, czego dowodzi dok. (KoścZ 4 k. 44, 56, 56v, 61, 74; WR 3 nr 505); 1414 tenże w sporze z Mik. Moraczewskim (KoścZ 4 k. 103 [zapiska uszkodzona], 108v); 1414 tenże wraz z Jakuszem Podrzeckim, jako poręczyciele Bartosza Gostyńskiego, toczą proces z Sobkiem Żytowieckim (KoścZ 4, 103); 1414 tegoż zachodzi w sądzie pan Bartosz [Gostyński?] w sporze o gran. z Sobkiem Żytowieckim [cd. sprawy o porękę za Gostyńskiego?] (KoścZ 4, 110); 1414 tenże i Henich dziedzice z T. stawiają w sądzie świadków, którzy mają zeznawać w sprawie o cz. Moraczewa zwaną Nassad, a Jan Moraczewski zwalnia ich od przysięgi [tym samym uznaje ich pr. bliższości do tej części Moraczewa] (KoścZ 4, 89); 1414 tenże śwd. w dok. sędziego ziemskiego pozn. Mikołaja z Czarnkowa (Wp. 7 nr 731); 1419 tenże niegdyś Tworzyjański w sporze z Helszką (Elska) [wd. po Wernerze Zenwiczu z Dzięczyny], która ma przedstawić świadków, aby zeznali, że płosa, którą Helszka orze w Moraczewie, została jej dana w zastaw przez [tegoż?] Wojc. Tworzyjańskiego (WR 3 nr 734; też →niżej: Henich).

1394 Tworzeński [który?] (Lek. 1 nr 1686).

1394 dzieci zm. Jana z T., toczą proces z Janem z Dąbcza [i Rydzyny] i powierzają tę sprawę swej matce Elżbiecie [bo są małol.], a ona ustanawia swym pełnomocnikiem Wojciecha z T. (Lek 2 nr 1636).

1394-1412 Andrzej z T: 1394 tenże →wyżej: Wojciech; 1399 tenże wraz z Piotrem (Pieczem) Janiszewskim toczą proces z Piotrem z Mórki o 100 grz. w sprawie o dok. [dłużny?], który dali Januszowi Teneckiemu [skąd?] (Lek. 2 nr 2345); 1406 tenże śwd. (WR 3 nr 315); 1407 tenże w sporze z Piotrem z Górzna i jego ż. Dorotą Janiszewską (PZ 3, 4); 1412 tenże pozywa Janusza Kędzierzawego (Crispus) z → Chwałkowa [k. Krobi] z ż. i dziećmi z powodu gwałtu dokonanego w jego dziedzinie Moraczewo (KoścZ 4, 28, dawniej k. 92); 1412 [tenże?] Andrzych²Tak zapisana forma imienia nasuwa wątpliwości, czy chodzi o Andrzeja, czy o Henryka (Henicha) z T śwd. (WR 3 nr 467).

1395-1419 Henich (Henryk) z T., Tworzyjański: 1395 tenże toczy proces z Tomisławą z Moraczewa o poręczenie; poręczył za jej ciotkę Stronisławę w sprawie o 7 ł. jej dziedzictwa [w Moraczewie?] (Lek. 2 nr 1752); cd. procesu, tenże Henich dowodzi przysięgą, że nie uczynił Tomisławie szkody wartości 20 grz. i odpiera jej roszczenia do 16 grz. (Lek. 2 nr 1792, 1793, 1801; WR 3 nr 28); 1395 tenże →p. 2; 1396 [tenże?] Hanlin³Tak przyjęliśmy w haśle →Dąbcze (tamże błędnie Lek. 2 nr 1913, zamiast 1912) i Grzymek [z Murzynowa Borowego k. Środy, pow. pyzdr., obecnie Murzynówko] toczą proces z Janem z Czerniny (Lek. 2 nr 1912); 1397 temuż Otto Donin z Sarnowy ukradł, a następnie oddał psa (Lek. 2 nr 1963); 1397 tenże Henryk syn Floriana →wyżej: Wojciech; 1398 tenże wraz z Piotrem z Kąkolewa i Januszem z Kurowa [później Jurkowskim] toczą proces z Ottonem z Sarnowej o poręczenie (Lek. 2 nr 2065); 1400 tenże wygrywa proces z Tomisławą Moraczewską o to, że nie wymierzył sprawiedliwości swemu kmieciowi podpalaczowi (Lek. 2 nr 2492); 1400 tenże Henryk toczy proces z Tomisławą Moraczewską [cd. poprzedniej sprawy?] (Lek. 2 nr 2667); 1400 tegoż kwituje wspomn. Tomisława z sumy 10 grz. poręki za jej ciotkę (matertera; Lek. 2 nr 2493); 1400 tenże →wyżej: Wojciech; 1400 tenże w sporze z Potencją z Moraczewa o 7 grz., ponieważ ręczyła mu ona za swoją ciotkę [Stronisławę?], iż uwolni ona Moraczewo od roszczeń in. osób, a tego nie uczyniła (Lek. 2 nr 2484, 2494; WR 3 nr 147); 1404 [tenże?] w sporze z Teodorykiem [z Międzychodu i Iwna] burgr. w Kościanie (WR 3 nr 219); 1404 tenże Henryk w sporze z Hinczką Koźlikiem o Górzno (KObceRyc. 57, cytowanego tam aktu nie odnaleziono); 1405 tenże Henryk wraz ze swoim bratem [stryj.?]⁴Por. przyp. 12 Dziersławem, dziedzice w T., w imieniu in. braci toczą proces z Piotrem plebanem w Rydzynie (ACC 1, 138); 1406-19 tenże śwd. (WR 3 nr 319, 369, 422, 527, 679, 730); 1407 tenże toczy proces [z kim?]⁵Pisarz sądowy pozostawił wolne miejsce na wpisanie imienia i dowodzi, że cz. w Jaraszewie [?]⁶Być może chodzi tu o Januszewo, wieś k. Ponieca dostała się jego matce w działach, a sam dzierżył tę część spokojnie przez 3 l. po jej śmierci (WR 3 nr 357); 1409 tenże wraz z Elżbietą z T. i jej [?] dziećmi toczą proces ze wspomn. Tochną Moraczewską o łany w Moraczewie [cd. sprawy z 1400?] (KoścZ 3, 124); 1411 temuż dowodzi Jachna Moraczewska, że człowiek, który spalił zboże temuż Henichowi, nie wyszedł z jej domu (WR 3 nr 443); 1412 [tenże?] →wyżej: Andrzej i przyp. 2; 1412 tenże toczy proces z Liskiem z Oporowa, Baworem [Wyskotą] z Krzemieniewa i Stroszynem [z Oporowa, k. Ponieca] o dziedzinę Moraczewo; sprawa ma toczyć się przed królem (KoścZ 4, 5); 1412 tenże toczy procesy: z Krystynem i jego żoną, z Tochną [tj. Tomisławą] i jej mężem z Moraczewa, z Januszewską i Więskowską (Vanszcowsca; KoścZ 3, 180v); 1413-14 tenże →wyżej: Wojciech; 1413 tenże oraz jego bracia [Wojciech i Niklasz?]⁷Wspólne wystąpienie Wojciecha, Niklasza i Henicha w procesie z Janem Moraczewskim o cz. Moraczewa (→wyżej: Wojciech), sugeruje, że byli braćmi skwitowani przez Bawora i Stroszyna Wyskotów z cz.Moraczewa Małego, o którą Wyskotowie pozwali Tworzyjańskich (KoścZ 4, 54, dawniej k. 77 albo 130); 1417 tenże →p. 2; 1417 tenże wraz z Januszem i Dziersławem dziedzice w T. pozywają Jana Rydzyńskiego o dokonanie rozgraniczenia między wsią Przybina a Pawłowicami [k. Rydzyny] przy pomocy instytucji zw. opole (KoścZ 4 k. 297v, 305, 313v-316); 1418 cd. tego procesu (WR 3 nr 669); 1418 tenże z Janem i Dziersławem dziedzice w T. oraz ich sąsiedzi [towarzysze?] (socii) Mikołaj i Tochna z Moraczewa toczą proces z kaszt. międz. [Janem Rydzyńskim z Czerniny], a sędziami polubownymi w tej sprawie są Ziemięta pleb. w Rydzynie i podkom. pozn. [Paszek z Gogolewa] (KoścZ 5, 147, dawniej k. 87); 1419 tenże wraz z Januszem Ramszewskim [skąd?]⁸Być może identyczny z Januszem ze →Śmigla, zapewne człowiekiem na służbie von Oppelnów, dziedziców tego miasta używających stale imienia lub przydomka Ramsz pozwani przez panią Elżbietę Wernerową; ma ona przedstawić jako świadka Tomasza Kromnow [z →Domaradzic], który zezna, że był od niej wysyłany do tegoż Henicha i Janusza, by ją bronili przed Wojc. Tworzyjańskim „o tę zastawę” [tj. zastaw →wyżej: Wojciech], o którą za nią poręczyli [Wojciechowi] (WR 3 nr 746).

1396-1400 Tomisław z T.: 1396 tenże wraz z panią [Tworzyjańską] przegrywają proces [przedmiot sporu nie podany] z Tomisławem Łagwą z →Gorzyczek, jego ż. [imienia brak] i Jadwigą jego „sieścią” [siostrą żony lub krewną] (Lek. 2 nr 1859); 1396 tenże wraz ze swoją matką z Gorzyczek przegrywają proces z Tomisławem Łagwą [z →Gorzyczek] o 6 grz. za wypasione żyto (Lek. 2 nr 1953, 1954; WR 3 nr 89); 1400 tenże [z Gorzyc] syn Tworzyjanowski [tj. syn Floriana?] uczestniczy w sporach toczonych przez Wyszaka z →Gryżyny (Lek. 2 nr 2520, 2628 – tu zapewne omyłkowo jako syn Konrada →Gorzyce, przyp. 4).

1397 Florian⁹W l. 1400-05 znany jest w →Gorzycach Florian (Tworzyjan), może identyczny z naszym Florianem z T. ojciec Henicha →wyżej: Wojciech; 1400 tegoż syn Tomisław →wyżej.

1397-1424 Mikołaj, Niklasz z T., h. Czasza: 1397 tenże →wyżej: Wojciech; 1399-1407 tenże śwd. (WR 3 nr 141, 197, 316, 344, 351); 1403 temuż płaci kary Mirek Moraczewski, bo nazwał go złodziejem i znieważył od matki i ojca (KP nr 1155); 1405-06 cd. sporów tegoż Niklasza z wspomn. Mirkiem, jego ż. Jachną i synem Mikołajem: 1405 spór o 8 grz., następnie Moraczewscy przegrywają spór o 10 grz., a 1406 wysłannik Jana Czernińskiego domaga się, by nie sądzić [w sądzie ziemskim] Moraczewskich i Krystyna zięcia (gener) Mirka, bo podlegają oni sądownictwu lennemu Jana Czernińskiego (KoścZ 3 k. 4v-5, 13, 20); 1405 tenże wraz z Mik. Zgirzą [ze Zgirzyc w pow. kośc., obecnie nie istnieją], Tomisławem Borkowskim, Szybanem Gostkowskim i Mik. Tworzyjańskim poręczają (na sumę 400 grz.) za Mik. Koterbę [z Rokosowa] i Dziersława Krzekotowskiego, że będą oni żyli w pokoju z Tomaszem Kromno [z Domaradzic] i Głowaczem [skąd?] (ZSW nr 965); 1405 temuż dowodzi Dorota [niegdyś Moraczewska, ż. Bartłomieja] z Grabowca [zaginiona wieś w okolicy Kórnika i Bnina], że Jan był wwiązany w 3 łany w Moraczewie na sumę 30 grz., a uzyskał je z tytułu główszczyzny od brata Wojciecha (WR 3 nr 268); 1409 tenże w sporze z wspomn. Dorotą ż. Bartłomieja z Grabowca o 1/2 ł. „niemieckiego”¹⁰W haśle →Moraczewo, wysunęliśmy sugestię, że łan ten był osadzony na pr. niemieckim, wziąwszy jednak pod uwagę informacje dotyczące procesów Mikołaja z Moraczewskimi, w które wmieszał się Jan Czerniński jako pan lenny Moraczewskich, przypuszczać możemy, że proces Mikołaja z Dorotą dotyczył raczej 1/2 ł. na pr. lennym (por. T. Jurek, Omagialitas, op. cit.) w Moraczewie (KoścZ 3, 124); 1411 tenże dz. w Tworzyjankach, śwd. w dokumencie Sędziwoja z Ostroroga star. gen. Wlkp. (Wp. 5 nr 176); 1413 tenże →wyżej: Wojciech; 1413 tenże przegrywa proces z wspomn. Dorotą Moraczewską o cz. Moraczewa; wspomn. Maciej brat [Katarzyny, →niżej] (KoścZ 4, 55v, dawniej k. 131v); 1414 tenże jako pełnomocnik pani Katarzyny siostry Macieja toczy proces z wspomn. Dorotą Grabowczewą (KoścZ 4, 111; →Moraczewo, pod 1415); 1414 tenże poświadcza, że Wojciech z Krzyżanowic jest po ojcu h. ryba z jelenim porożem na grzbiecie i zawołania Czasza (MHP nr 121); 1414-20 tenże śwd. (WR 3 nr 507, 543, 679, 730, 769a); 1415 tenże Tworzyjański i Bełczek mają złożyć przysięgę, że wyznaczyli Święszkowi kmieciowi [z T.?, Moraczewa?], który został pozwany przez Mik. Moraczewskiego, termin sądowy i że kmieć stawił się na ten termin (KoścZ 4, 190, dawniej k. 87); 1418 tenże w sporze z Piotrem Szelejewskim i Janem Włostowskim o 200 grz. poręki za Jana Rydzyńskiego [Czernińskiego] (KoścZ 4 k. 376, 378); 1419 tenże brat Katarzyny →niżej; 1424 tenże w sporze z [Januszem] Nankerem [Radomickim] o 4 konie, które Paszek domownik (familiaris) Nankera dał [temuż Niklaszowi?] zgodnie z wyrokiem sądu (KoścZ 8, 31); 1427 [tenże czy syn Szczepana?] →niżej.

1397 Piotr z T. →wyżej: Wojciech.

1405-30 Dziersław dz. w T.: 1405 tenże brat [stryj.?]¹¹Por. przyp. następny Henryka [Henicha] →wyżej: Henich; 1406-24 tenże śwd. (WR 3 nr 315, 527, 850, 1101); 1417-18 tenże dz. w T. →wyżej: Henich; 1428 tenże Tworzyjański, Kąkolewski¹²Występujący w tym procesie Dziersław określany jest zamiennie jako Tworzyjański, Kąkolewski i Dziersław z Przybiny. Niewątpliwie jednak chodzi tu o tę samą osobę, która w aktach procesu z Mik. Krowiną pojawia się za każdym razem obok Janusza i Jana (Janka) Tworzyjańskich oraz Szybana z Kociug. W Kąkolewie (k. Osiecznej) Dziersław występuje w l. 1415-48. W haśle tym uznaliśmy, że był on synem Piotra Kąkolewskiego h. Krakwicz. Jednocześnie nasz Dziersław Tworzyjański był nazwany bratem [czy rodzonym?] Henicha Tworzyjańskiego, o którym wiemy, że był synem Floriana z T. Wśród dziedziców T., pozwanych przez Jana Czernińskiego w 1397, był (obok Floriana) także Piotr. Najpewniej zatem Dziersław i Henryk (Henich) byli bliskimi krewnymi, zapewne kuzynami. Trudno jednak określić, czy było to pokrewieństwo poprzez ojca, czy matkę. Sprawę tę komplikuje wystąpienie Mikołaja (Niklasza) domniemanego brata wspomnianego tu Henryka, który poświadczał szlachectwo swych krewnych (z Krzyżanowic) z herbu Czasza. , też z Przybiny →niżej: Janusz; 1428 tenże wygrywa proces z Januszem Korzbokiem z Zawady [k. Ponieca] o człowieka [kmiecia?] Bartłomieja (KoścZ 9 k. 5, 81); 1430 tenże z Przybiny →niżej: Janusz.

1409 Mikołaj syn Szczepana →p. 6; 1427 [tenże?] Niklasz śwd. (WR 1 nr 1269).

1409-19 Elżbieta, Halszka z T.: 1409 taż Elżbieta z T. →wyżej; Henich; 1419 taż Halszka Tworzyjańska z Moraczewa albo z T. wd. po Wernerze Zenwiczu pozywa Opacza Gogolewskiego [z →Gogolewa] (KObceRyc. 93, cytowanego tam aktu nie udało się odszukać); 1419 taż pani Elżbieta Wernerowa →wyżej: Henich.

1415 Kat. [Tworzyjańska?] →Moraczewo (WR 3 nr 527); 1418 Kat. Tworzyjańska toczy proces z Mik. Moraczewskim i dowodzi przy pomocy świadków, że [jej bracia]¹³Domysł taki wysunęliśmy w haśle →Moraczewo Tworzyjańscy byli w posiadaniu cz. Moraczewa, jak wynika to z ich dok. (WR 3 nr 696); 1419 woźny sąd. oznajmia, że wwiązał tę Katarzynę w cz. Moraczewa, którą otrzymała od swego brata Niklasza (KoścZ 5, 167, dawniej k. 107v).

1415 Bełczek [z T.? czy Moraczewa?] →wyżej: Mikołaj.

1417-30 Janusz (Jan) z T., Tworzyjański: 1417-18 tenże →wyżej: Henich; 1417 tenże →p. 2; 1421 tenże toczy proces z Januszem Korzbokiem [z Zawady] o cz. Moraczewa, kupioną przez Korzboka: sąd przyznaje Tworzyjańskiemu pr. odkupienia tej dziedziny za 130 grz., ale Korzbok domaga się o 50 grz. więcej [zapiski niejasne]¹⁴W haśle →Moraczewo przedstawiliśmy tę sprawę błędnie (WR 3 nr 884, 885, 885a); 1423 tenże śwd. wspomn. [omyłkowo?]¹⁵Przypuszczenie takie wysunęliśmy w haśle →Moraczewo jako brat Bernarda [Oderwolfa] Lubońskiego (WR 3 nr 1003); 1428 tenże Janusz wraz z Dziersławem Kąkolewskim z T. i Przybiny, Jankiem Tworzyjańskim i Szybanem z Kociug oraz swymi poręczycielami [jakimi?] toczą proces z Mik. Krowiną altarystą ze Wschowy (KoścZ 9 k. 1 [tu Dziersław Kąkolewski], k. 28v, 79 [tu Dziersław z Przybiny]); 1429 tenże oraz Piotr z Kołaczkowic, Jan z Włostowa [Wielkiego k. Krobi] i Piotr z Ziemlina oznajmiają, że są winni Mikołajowi z Niepartu kaszt. krzyw. 130 grz. bez 2 kóp gr pras. z tytułu poręki za Szczepana, Jana i Mikołaja braci z Dłoni; Nieparcki ma złożyć w tej sprawie przysięgę, że z powodu niezapłacenia tych pieniędzy poniósł drugie tyle szkody (KoścZ 9 k. 148, 165, 188v, 196v [tu mowa o 100 grz. szer. gr pras. i 30 grz. monety obiegowej], k. 202v); 1430 tenże toczy proces z Dziersławem [Tworzyjańskim] z Przybiny (KoścZ 9, 269v).

1428-80 Jan (Janek) Tworzyjański: 1428 tenże →wyżej: Janusz; 1428 tenże Jan zastępuje w sądzie Hanczela i Wojsława z Górzna (KoścZ 9, 19v); 1433 tenże śwd. (WR 1 nr 1562); 1444 tenże i Jan Rydzyński mają dać Winc. Cybkowi z Dzięczyny 80 grz. i 2 kopy gr (KoścZ 12, 482); 1451 tenże Jan dz. w T. zapisuje swej ż. [imienia nie podano] 80 grz. posagu [bez wiana?] na 1/3 M.T. i Tworzyjanek (PG 4, 27v); 1464 tegoż c. Anna →niżej; 1471 tenże sprzedaje Andrzejowi Kąkolewskiemu części w M.T. i Tworzyjankach za 325 grz. (PG 8, 246, dawniej k. 121v); 1471 tenże niegdyś Tworzyjański zapisuje [drugiej?]¹⁶Domysł taki nasuwają następujące przesłanki: wcześniejszy zapis oprawy (nieznanej z imienia ż.) opiewający na wyższą kwotę 160 grz. oraz współczesny z drugim zapisem oprawy proces Jana Tworzyjańskiego z synem Janem Miaskowskim (→niżej). Spór ten być może toczył się o majątek po pierwszej żonie ż. Barbarze po 50 grz. posagu i wiana na 3 ł. os. [gdzie?] leżących k. jeziora (circa lacum alias v gyezorku) oraz całym folw. między Mirkowicami a Pomykowem¹⁷Kontekst zapisu sugeruje, że łany te leżały prawdopodobnie w Moraczewie, bowiem Mirkowice i Pomykowo wyodrębniły się z Moraczewa. Wg MTop. 1998 w skali 1:50000 na terenie Moraczewa i sąsiadującego z nim Pomykowa nie ma obecnie żadnego jeziora, są jednak widoczne w pobliżu tej wsi małe stawki, może zatem w zapisce chodzi raczej o staw rybny (PG 8, 246, dawniej k. 121v); 1471 tenże w sporze ze swoim synem Janem Miaskowskim (KoścZ 14, 590); 1476 tenże Jan Moraczewski kupuje 2 ł. w Moraczewie za 60 grz. od swej c., panny Anny, a następnie na 1/2 swych dóbr w Moraczewie zapisuje po 50 grz. posagu i wiana ż. Barbarze (PG 9, 62v); 1480 tenże Tworzyjański czyli Moraczewski wspomn. jako zm.; jego ss. Jan i Wawrzyniec zawierają ugodę w sprawie podziału dóbr po ojcu i matce: Jan z okazji swego małżeństwa ma otrzymać 100 grz., które jego ojciec posiadał w T. u dziedziców z Kąkolewa, oraz 15 grz. od brata Wawrzyńca i jego siostry Małgorzaty po śmierci ich matki Barbary, a Wawrzyniec z siostrą Małgorzatą mają otrzymać pr. do 50 grz. posagu wspomn. Barbary, zapisanego na Moraczewie (KoścZ 16, 219; →Moraczewo, p. 3 i przyp. 3).

1434 Florian Tworzyjański śwd. (PG 1, 17).

1463 Maciej dz. w T. zapisuje ż. Annie po 40 grz. posagu i wiana na 1/2 swych dóbr w M.T. i Tworzyjankach oraz na 1/2 wiatraka [w T.?] (PG 7, 316, dawniej k. 179v).

1464 Anna c. szl. Jana Tworzyjańskiego toczy proces z Andrzejem niegdyś Moraczewskim (KoścZ 14, 316); 1476 taż →wyżej: Jan.

1464 Mik. Tworzyjański zapisuje swej ż. Annie po 100 kóp gr posagu i wiana na 1/2 swych dóbr w obu wsiach T. i w Granowie (PG 6, 188, dawniej k. 202); 1465 tenże niegdyś Tworzyjański z ciotką Dorotą, ż. Wincentego niegdyś Nowodworskiego z Granówka, dają Mikołajowi niegdyś Kokalewskiemu dz. w Granówku swoją wieś Granówko [tj. ich cz. tej wsi] i 300 grz., a w zamian otrzymują Kokalewo (PG 6, 217, dawniej k. 216v); 1465 tenże sprzedaje Andrzejowi Kąkolewskiemu części w obu wsiach T. za 250 grz. (PG 7, 502, dawniej k. 271); 1470 tenże Mik. Kokalewski ojciec Mikołaja, Gawła i Barbary, wspomn. jako zm. (KoścZ 15, 425); 1479 Anna wd. po tymże Mik. Tworzyjańskim z Kokalewa sprzedaje z zastrz. pr. wykupu obecnemu mężowi Mik. Niegolewskiemu 1/2 posagu, który zm. mąż zapisał jej na 1/2 Kokalewa i na wiatraku; Niegolewski zapisuje jej na 1/2 →Niegolewa po 150 grz. posagu i wiana¹⁸W haśle →Kokalewo zapiska ta omyłkowo datowana jest na 1483 (PG 9, 188-188v); 1493 tegoż c. Jadwiga, ż. Jana Dębińskiego, który zapisuje jej po 50 grz. posagu i wiana na 1/2 dóbr we wsiach Dębno [Małe k. Stęszewa], Jarosławiec i Złotniki (PG 10, 189, dawniej k. 192).

1471 Jan Miaskowski syn Jana Tworzyjańskiego →wyżej.

1496-1517 Jerzy Tworzyjański, Kąkolewski: 1496 temuż winni są Jan pleban w Lubiniu i Piotr dz. z Błociszewa bracia jego [zm., drugiej] ż. Katarzyny 25 grz. szer. półgr z tytułu jej posagu (KoścG 4, 110v); 1496 tegoż i jego zm. ż. Kat. [Błociszewskiej] dzieci Andrzej, Barbara i Katarzyna kwitują wspomn. Jana pleb. w Lubiniu i Piotra dziedziców z Błociszewa z sumy 100 kóp gr posagu ich matki (KoścG 4, 110v-111); 1496 temuż płaci Stan. Proski 3 grz. (KoścG 4, 131); 1499 tenże toczy proces z wspomn. Janem pleb. w Lubiniu i Piotrem dz. w Błociszewie (KoścG 5, 34v); 1501 tenże zapisuje swej [trzeciej] ż. Katarzynie po 50 fl. posagu i wiana na 4 ł. os. w M.T. [imiona kmieci →niżej: Mieszkańcy], na 1/2 zagród i zagrodników tamże, na połowach folw., lasu i stawu w Tworzyjankach oraz 1/2 łąk w obu wsiach T. (PG 12, 148v); 1501 tenże dz. w Kąkolewie zapisuje swemu synowi Andrzejowi 100 kóp szer. półgr na swych częściach w obu wsiach T. i na dworze w Tworzyjankach, w którym rezyduje tenże Jerzy, tak że wspomn. Andrzej będzie miał pr. do tej sumy przed podziałem dóbr ze swoim rodzeństwem (PG 62, 173v); 1502 tegoż c. Anna kwituje swego wuja Jana Gnińskiego z posagu swej matki Świętochny Tworzyjańskiej [pierwszej ż. Jerzego]¹⁹Jan był synem Stan. Tracha Proskiego z →Gnina. Domyślać się można, że Świętochna była c. tego Stanisława (KoścG 5, 152v); 1512 tegoż c. Anna, ż. Wojc. Miaskowskiego [pisarza ziemskiego kal.], który zapisuje jej 100 fl. wiana i 30 grz. posagu na częściach Miaskowa, Kleszczewa, Smogorzewa i Bodzewa (KoścZ 19, 22v; KoścZ 22, 22v); 1516 tegoż ż. Katarzyna, ciotka Tomasza, Piotra Pijanowskich i ich sióstr [nie wymienionych z imienia], pozwana wraz z nimi przez Jadwigę wd. po Janie Gorzeńskim o wygnanie jej z 1/2 cz. w Górznie (PG 69, 358v); 1517 wspomn. Katarzyna i Pijanowscy zawierają ugodę z Jadwigą Gorzeńską dot. podziału Górzna (KoścG 6, 157v);

1517 tenże Jerzy, poszerzając oprawę z 1501, zapisuje swej [trzeciej] ż. Katarzynie, c. zm. Łukasza Gorzyńskiego, po 100 fl. posagu i wiana na 4 ł. os. w M.T. [imiona kmieci →niżej: Mieszkańcy], na folw., dworze, zagrodnikach, stawie, łąkach i pr. wyrębu w lasach w Tworzyjankach (PG 15, 143v-144); 1519 wspomn. Kat. Tworzyjańska (siostra Jana Gorzyńskiego) toczy proces z Piotrem, Tomaszem, Dorotą, Urszulą, Katarzyną i Elżbietą dziećmi zm. Anny Pijanowskiej (KoścZ 23, 132v); 1522 tenże wspomn. jako zm.; wd. po nim Katarzyna, pani wienna w obu wsiach T., wspomn. jako macocha Andrzeja Tworzyjańskiego (KoścZ 24, 277v); 1522 wspomn. Katarzyna kupuje z zastrz. pr. wykupu od Tomasza Pijanowskiego (którego jest ciotką) jego cz. po matce w Górznie za 20 grz. (KoścZ 19, 92; KoścZ 22, 80; por. PG 15, 483v); 1522 wd. po tymże Katarzyna Gorzyńska sprzedaje swym siostrzeńcom Marcinowi i Piotrowi Gorzyńskim swą cz. po ojcu i matce w Górznie oraz cz. Górzna, która jej przypadła po śmierci brata Jana, za 219 1/2 grz.; sprzedaje im także za 10 1/2 grz. cz. Górzna, którą nabyła od Tomasza Pijanowskiego (PG 15, 483v; PG 71, 270v); 1522 Małgorzata c. tegoż Jerzego [i Katarzyny], ż. Macieja syna Wawrz. Rokossowskiego, który zapisuje jej po 100 grz. posagu i wiana na 1/2 swych dóbr w →Rokosowie i Bełczylesie (PG 15, 471); 1525 wspomn. Katarzyna wd. kupuje od swego zięcia Mac. Rokossowskiego 1/2 ł. os., 1 1/4 ł. opust., 1/4 wiatraka i 1/4 karczmy w Rokosowie oraz cz. w Bełczylesie z zastrz. pr. wykupu za 33 grz.; w 1527 Maciej kwituje Katarzynę ze zwrotu tej sumy (KoścZ 19, 116; KoścZ 22, 98v; KoścZ 24, 530); 1525 wspomn. Katarzyna wd. sprzedaje z zastrz. pr. wykupu swej c. Świętochnie Tworzyjańskiej swą oprawę w T. za 100 zł z wyjątkiem ruchomości domowych, które przeznacza w 1/2 dla starszej c. Małg. Rokossowskiej i w 1/2 dla wspomn. Świętochny (PG 16, 88); 1526 tegoż zm. Jerzego i wspomn. Katarzyny c. Świętochna →niżej; 1526 wspomn. Katarzyna wd. →niżej: Andrzej; 1527 tegoż dzieci Andrzej i Małgorzata →niżej; 1534 wspomn. Katarzyna →niżej: Andrzej; 1545 wspomn. Małgorzata (PG 19, 213v; też →Rokosowo).

1501-49 Andrzej Tworzyjański syn Jerzego: 1501 tenże →wyżej: Jerzy; 1514 tenże występuje jako wuj Doroty ż. Jana Ziemlińskiego (KoścZ 19, 33v; KoścZ 22, 34v; →Przybina); 1516 tenże kupuje z zastrz. pr. wykupu od Andrzeja Kokalewskiego 2 ł. os. i łąkę Niklewską w Kokalewie za 40 grz. (PG 15, 78v); 1516 tenże kupuje z zastrz. pr. wykupu od Andrzeja Lipieńskiego 3 kmieci [tj. 3 ł. os.] w Lipnie [k. Osiecznej] za 50 grz. (PG 15, 88); 1521 tenże asesor sądu miej. w Poniecu (M Poniec I/17, 62); 1522 tenże syn Jerzego →wyżej; 1524 tenże występuje jako wuj Zofii c. zm. Wojc. Miaskowskiego (KoścZ 24 k. 419v, 439v-440); 1525 tenże toczy proces z Jadwigą wd. po Janie Gorzyńskim, obecnie ż. Jana Karnińskiego [z Karmina w pow. kal.?] (KoścZ 24, 474v); 1526 tenże zapisuje swej ż. Jadwidze, c. Jana Kołaczkowskiego, po 100 grz. posagu i wiana na 1/2 swej cz. wsi T. (tj. 7 1/2 ł. os.)²⁰Liczba łanów opisana w zapisce z PG 73, 375, nie jest jasna, bowiem najpierw mowa o 7 1/2 ł. os., następnie wymieniono imiennie 4 kmieci, z których każdy siedział na jednym łanie [→niżej: Mieszkańcy], a wspomniano też o 2 ł. opust., by w dalszej cz. zapiski wspomnieć, że oprawa zapisana była na 8 ł [imiona kmieci →niżej: Mieszkańcy] i całej swej cz. wsi Tworzyjanki; tenże Andrzej daje w dożywocie swej macosze Katarzynie dwór, w którym rezyduje [w T.?], 2 ł. opust., 3 kwarty roli, 1 kwartę roli koło dworu oraz trzodę i bydło, na którym miała zapisaną oprawę, a Katarzyna kwituje go z sumy 100 fl. swego posagu zapisanego na 4 ł. w T. oraz dworze, folwarku i zagr. w Tworzyjankach (PG 16, 129v; PG 73 k. 375, 377); 1526 tenże z ż. Jadwigą →niżej: Świętochna; 1527 tenże winien jest [swej siostrze] Małgorzacie, ż. Mac. Rokossowskiego, 15 grz. (KoścG 8, 112); 1528 tenże dz. w T. i Klonowcu sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Marcinowi Karczewskiemu altaryście w Kościanie 6 grz. czynszu rocznego z T. i Klonowca za 72 grz. (ACC 103, 10); 1533 tenże występuje jako stryj Kat. Jędrzychowskiej z →Szurkowa (PG 16, 577); 1534 tegoż kwituje jego macocha Katarzyna ze swych posagu i wiana zapisanych na T. i Tworzyjankach (KoścZ 25, 220); 1538 tenże występuje jako wuj Katarzyny i Agnieszki cc. zm. Mik. Rydzyńskiego (PG 17, 235); 1545 tenże winien jest swym cc., pannom Annie, Beacie, Łucji i Małgorzacie po 100 grz. każdej (KoścG 8, 667v); 1549 tenże →niżej: Wawrzyniec; 1549 tenże występuje jako wuj Barbary c. zm. Mik. Rydzyńskiego (WsG 3, 126); 1559 wd. po tymże Jadwiga (PG 103, 164).

1502-03 Olechna²¹Od niej zapewne wywodzi się kolejna linia dziedziców T., posiadająca w nich własność obok przedstawicieli starszej (i zamożniejszej) rodziny Tworzyjańskich h. Krakwicz [?] (taki bowiem herb poświadczony jest dla dziedziców Kąkolewa, gdzie Tworzyjańscy również dziedziczyli). Obie te familie związane zostały w połowie XVI w. więzami pokrewieństwa poprzez małżeństwo Mac. Krzyżankowskiego czyli Tworzyjańskiego z Anną c. Andrzeja Tworzyjańskiego (h. Krakwicz?). Przedstawiciele tych ostatnich w latach osiemdziesiątych XVI w. zdołali utrzymać średnioszlachecki status majątkowy, który umożliwił im skoligacenie się z rodziną Rydzyńskich; tym samym zatarciu uległy ślady zależności lennej (o tym →Uwaga 2) [Aleksandra] Krzyżankowska [z →Krzyżanek] ż. Jana Krzyżankowskiego kupuje części w obu T. i Pomykowie: 1502 od Heleny Tworzyjańskiej ż. Bartłomieja kuśnierza w Krzywiniu za 200 fl., 1503 od Jadwigi Tworzyjańskiej ż. sław. Jana syna Andrzeja Kani mieszcz. ze Śmigla za 200 fl.; jako stryj wspomn. Heleny i Jadwigi występuje Piotr Kuranowski, a jako wuj Jan Krzyżankowski (PG 12 k. 228-228v, 267).

1509 Jan Krzyżankowski [syn Jana] zapisuje ż. Małgorzacie, c. Wawrz. Czarnkowskiego [prawdop. z Czarnkowa k. Ponieca, obecnie Czarkowo], po 50 fl. węg. posagu i wiana na 1/2 swych części dziedz. w M.T. i Tworzyjankach, zagrodnikach w Tworzyjankach, 1/2 ł. os. w Pomykowie, karczmie i 1/2 wiatraka w T. (PG 14, 47, dawniej s. 92-93); 1510 Jan Tworzyjański syn Jana Krzyżankowskiego pozywa Winc. Moraczewskiego o oddanie zagrodnika Mik. Pytki z T. albo zapłacenie za niego 10 grz., a także o 10 grz. za rzeczy zabrane wraz z tym Mikołajem (KoścG 6, 117v).

1516 Barbara Tworzyjańska ż. Michała Klonowskiego, który zapisuje jej po 160 kóp gr posagu i wiana na 1/2 Klonowca i 2 stawkach tamże (PG 15, 80).

1519 Piotr Krzyżankowski sprzedaje Benedyktowi Miaskowskiemu części T., Krzyżanek i Pomykowa za 100 grz. (KoścG 8, 66; KoścG 9, 16v; KoścZ 19, 74v); 1532 tenże daje w działach swym braciom przyrodnim Maciejowi, Wojciechowi i Stanisławowi części po ojcu w T., Tworzyjankach i Krzyżankach, a w zamian otrzymuje cz. Pomykowa (PG 16, 517).

1519 Benedykt Miaskowski →wyżej.

1525-40 Świętochna Tworzyjańska: 1525 taż →wyżej: Jerzy; 1526 taż c. zm. Jerzego Tworzyjańskiego i Katarzyny kwituje swego brata [przyrodniego] Andrzeja z 100 fl. stanowiących część oprawy jej matki (tj. 200 fl. zapisanych na 4 ł. w M.T., folwarku, dworze i stawie tamże, zagrodnikach oraz pr. do wyrębu dębów), którą Świętochna ma zapisaną [w testamencie] po śmierci matki²²Matka Świętochny żyła jeszcze w 1534 →wyżej; wspomn. jej mąż Mac. Kawiecki, któremu Andrzej Tworzyjański i jego ż. Jadwiga winni są 100 fl. [resztę posagu Kat. Tworzyjańskiej]; spłatą obciążają swe dobra w obu wsiach T. (PG 73 k. 374-375, 416v); 1540 taż ż. Mac. Pakosławskiego (PG 82, 60); 1541 tejże zapisuje jej mąż Mac. Pakosławski po 160 grz. posagu i wiana na 1/2 swojej cz. w Pakosławiu; Świętochna daje mężowi 100 grz. swojego posagu oprawionego na Pakosławiu (KoścZ 19, 186).

1532-83 Maciej, 1532-60 Wojciech i 1532-61 Stan. Krzyżankowscy, Tworzyjańcy, bracia przyrodni Piotra Krzyżankowskiego, [ss. Jana?] (TD): 1532 ciż →wyżej: Piotr; 1545 tenże Stanisław sprzedaje bratu rodz. Maciejowi cz. po ojcu i matce w T. za 300 zł (PG 18, 210); 1545 tenże Wojciech winien 100 zł Janowi, Mikołajowi i Andrzejowi Kociuskim (KoścG 8, 672v); 1546 tenże Wojciech wdowiec po Helenie Kociuskiej skwitowany przez jej braci z posagu [zwrot posagu wskazuje, że małżeństwo było bezdzietne] (KoścG 8, 738); 1549 tenże Maciej zapisuje swej ż. Annie, c. Andrzeja Tworzyjańskiego, po 200 grz. posagu i wiana na 1/2 swych części w T. i Tworzyjankach (PG 18, 451); 1561 ciż Maciej i Stanisław pozywają Stan. Tworzyjańskiego [syna Andrzeja] dz. w T. i Tworzyjankach o to, że w 1560 przybył wraz ze służbą do majątku (fundus) ich brata Wojciecha w T. i zabił go; wspomn. Wojc. Tworzyjański [małol.] syn zabitego Wojciecha (KoścG 14, 74v); 1561 tenże Maciej →niżej: Wojciech; 1561 tenże Stanisław →p. 2; 1561 tenże Stanisław (PG 105, 858); 1562 wspomn. Barbara Czacka wd. po tymże zm. Wojciechu (WsG 14, 155v); 1565, 1569 tenże Maciej →p. 2; 1574 tegoż Macieja c. Barbara, ż. Jana Raszewskiego, który zapisuje jej po 100 grz. posagu i wiana na 1/2 części wsi Raszewy [w pow. pyzdr.] (PG 21, 445v); 1580 tenże Maciej →niżej; 1583 tenże Maciej daje swemu synowi Jerzemu²³Imię to Jerzy odziedziczył zapewne po swym macierzystym pradziadku Jerzym Tworzyjańskim 1/2 ł. Krzywaczewskiego w T. (WsG 7, 124v, dawniej k. 62v); 1591 panna Kat. Krzyżankowska, c. tegoż zm. Wojciecha, siostra stryj. Jerzego Tworzyjańskiego (WsG 20, 131v).

1545 Anna, 1545-55 Beata, 1545-76 Łucja, 1545-78 Małgorzata cc. Andrzeja Tworzyjańskiego: 1545 te siostry →wyżej: Andrzej; 1555 taż Beata ż. Wojc. Robaczyńskiego [też Czackiego], który zapisuje jej po 250 grz. posagu i wiana (PG 19, 280v; PG 99, 452); 1564 te panny Łucja i Małgorzata (KoścG 16, 534); 1576 taż Łucja ż. Mac. Bartoszewskiego, który zapisuje jej po 700 zł posagu i wiana (PG 21, 643v); 1577-78 taż Małgorzata ż. Wojc. Chwałkowskiego (PG 21, 763; KoścG 32, 247v).

1549 Wawrz. Tworzyjański syn Andrzeja i Jadwigi Kołaczkowskiej, brat Stanisława (PG 91, 90v): 1549 tenże mąż Anny, c. Jana Czackiego Ciołka; teść Andrzej Tworzyjański zapisuje jej po 400 grz. posagu i wiana na folw. Luble, 3 ł. os. w T., 3 zagrodach w Tworzyjankach oraz 1/4 łąk w T. i Tworzyjankach (PG 18, 451); 1551 Anna Czacka wd. po tymże sprzedaje tę oprawę Stan. Tworzyjańskiemu za 370 zł [imiona kmieci →niżej: Mieszkańcy] (PG 18, 613v-614); 1589 [tegoż?] syn Jan →niżej.

1549-84 Stan. Tworzyjański syn Andrzeja i Jadwigi Kołaczkowskiej (TD); 1551 tenże →wyżej: Wawrzyniec; 1559 tenże zapisuje swej ż. Łucji, c. zm. Andrzeja Karchowskiego, po 850 zł posagu i wiana na połowach wsi T. i Tworzyjanki (PG 19, 708v); 1561 tenże pozwany o zabójstwo Wojc. Tworzyjańskiego →wyżej, →niżej; 1568 tenże i jego bratanek Jan Tworzyjański dzielą się dobrami w W.T. i Tworzyjankach: Stanisław otrzymuje w Tworzyjankach stary dwór na kopcu wraz z przyległościami, zagrodnikami i ich zagrodami oraz łąkami, rolę za Lubońską Drogą oraz łąkę przy Słocinej miedzy, w W.T. siedlisko Tomaszewskie wraz z 3 kwartami roli; Jan otrzymuje w Tworzyjankach stary dwór, w którym niegdyś mieszkał jego ojciec [Wawrzyniec] wraz z przyległościami, zagrodników z ich zagrodami i łąkami, a w W.T. dwór z 3 kwartami roli; pozostałe grunty pozostają w niedziale, strony nie mają czynić trudności zagrodnikom, którzy chcieliby przejść do in. działu (PG 115, 90v-91v); 1569 tenże i jego bratanek Jan Tworzyjański dzielą się dobrami w W.T. i Tworzyjankach oraz rolami kmiecymi i folwarcznymi, w tym folwarkiem Lubel, łąkami i lasem w Tworzyjankach [imiona kmieci →niżej: Mieszkańcy] (KoścG 23, 91v-93); 1580 tenże powierza opiekę nad swą c. Anną jej matce Łucji Karchowskiej (albo Bylęckiej) oraz Andrzejowi Karchowskiemu (Bylęckiemu) burgr. kośc. i Jakubowi Kołaczkowskiemu (PG 136, 602); 1580 tenże →niżej; 1583 tenże udostępnia swemu bratankowi Janowi „przegonisko” dla bydła na Drewnym Ostrowie między ogrodami zagrodniczymi; do przegoniska tego idzie się przez groblę; strony postanawiają, że mają wspólnie dbać o płoty, mosty, groblę i grobeleczkę (KoścG 37, 102-103v); 1584 tegoż c. Anna, ż. Wojc. Rydzyńskiego, który zapisuje jej po 1100 zł posagu i wiana (PG 22, 419v); 1599 wd. po tymże Łucja Bylęcka (KoścG 53, 99v).

1561 Wojc. Tworzyjański, syn Wojciecha →wyżej; 1561 tenże toczy proces ze Stan. Tworzyjańskim [cd. sprawy o zabójstwo ojca tegoż Wojciecha?]; Wojciecha zastępuje w sądzie jego stryj Maciej (KoścZ 29, 282); 1565, 1569 tenże →p. 2; 1579 tenże winien jest Mac. Rosnowskiemu 217 zł z tytułu posagu swej siostry Zofii, przyszłej ż. Macieja (PG 135, 89); 1579 tenże skwitowany przez swoją siostrę Zofię, ż. Mac. Rosnowskiego, z dóbr po rodzicach w T. (PG 135, 706).

1562 Stan. Rydzyński [jako pan lenny?] w T. →p. 2.

1568-89 Jan Tworzyjański [syn Wawrzyńca] w T.: 1568-69, 1583 tenże →wyżej: Stanisław; 1580 tenże →niżej; 1589 tenże syn zm. Anny Czackiej (wd. po zm. Wojc. Gorzeńskim²⁴Był to kolejny po Wawrz. Tworzyjańskim (ojcu naszego Jana) mąż Anny Czackiej (por. K. Górska-Gołaska, Ciołkowie. Z życia drobnej szlachty wielkopolskiej, w: Homines et societas. Czasy Piastów i Jagiellonów. Studia historyczne ofiarowane Antoniemu Gąsiorowskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin, Poznań 1997, s. 202, gdzie tablica genealogiczna Ciołków Czackich)), brat [rodz.?] Agnieszki Tworzyjańskiej ż. Marcina Sułockiego (PG 153, 362).

1579 Zofia Tworzyjańska i jej przyszły mąż Mac. Rosnowski →wyżej; 1580 tenże Maciej w T. →niżej; 1585 tenże Maciej wraz z ż. Zofią Tworzyjańską sprzedają z zastrz. pr. wykupu Walentemu Rosnowskiemu bratu stryj. tegoż Macieja części w Rosnówku za 300 grz. (PG 22, 436).

1583-94 Jerzy Tworzyjański syn Macieja: 1583, 1591 tenże →wyżej: Maciej, Wojciech, Stanisław; 1594 tenże sprzedaje Krzysztofowi Mycielskiemu 1/2 swych dóbr w M.T. za 3600 zł (WsG 8, 140, dawniej k. 70).

1510 w obu wsiach T. 5 ł., 21 kwart [roli], 2 zagr. i 2 folw. →p. 5; 1530 pobór od 3 ł. (ASK I 3, 132); 1563 pobór z 13 ł. w T., 1 wiatraka dziedz. i 1 wiatraka opust., 3 komor., 1 karczmy dor., 1 rzem. (ASK I 4, 191); 1564 w T. 11 1/4 ł. →p. 5; 1580 pobór z cz. pana Stan. Tworzyjańskiego od 6 ł., 1 komor.; z cz. pana Jana Tworzyjańskiego od 4 1/2 ł., 3 zagr., 1 zagr. wolnego, 1 pługa rataja, 1 rzem., pasterza od 10 owiec, wiatraka dor.; z cz. Mac. Tworzyjańskiego od 1 ł., 2 zagr., wiatraka dor.; z cz. Mac. Rosnowskiego od 4 zagr., 1 pługa rataja (ŹD 83).

Mieszkańcy: 1418 [kmieć?] Marcin Brzozak z T. w sporze z Janem z Rydzyny [i Czerniny] dowodzi przy pomocy świadków (m. in. Szczecha z T.), że odstąpił Janowi swoją „uprawiznę” [gdzie?] i przeniósł się do T. (WR 3 nr 708); 1428 Bartłomiej człowiek [kmieć?] Dziersława Tworzyjańskiego →wyżej; 1501 kmiecie Mac. Warga, Jędrek, Mac. Wołek, Jan, każdy na 3 kwartach, [in.] kmieć Jan na 1 ł. (PG 12, 148v); 1517 kmiecie Mac. Waga, Jędrek, Mac. Wołek, Jan, każdy na 3 kwartach, Mikołaj na 1 ł. (PG 15, 143v-144); 1526 kmiecie Jakub Sołtys, Jan Słota, Paweł, Piotr, Mikołaj, każdy na 1 łanie; Maciek Waga i Jędrek na 3 kwartach (PG 73, 375); 1551 kmiecie Piotr Lyerzas na 1 ł., Jakub Tugisk na 3 kwartach, Jan Czystowczyk na 3 kwartach, Błażej Kopytnik na półł. (PG 18, 613v-614; też →wyżej: Wawrzyniec); 1568 siedlisko Tomaszewskie (PG 115, 90v-91v); 1569 kmiecie Bumbara, Kapustnik, Piotrek Krótki, Nowak, Sarbia, Szydło, Giersz należą do Jana Tworzyjańskiego, a Frączek, Słota, Krzysztowczyk, Szymek Bartosza, Siedlik, Tomek, Karczmarz należą do Stan. Tworzyjańskiego; Bartoszowa miedza, Bartoszowa rola (KoścG 23, 91v-93).

4. 1445 Stanisław sołtys w T. toczy proces z Jakubem altarystą w Rydzynie; w toku procesu Jakub zgadza sie na zdjęcie ze Stanisława kary ekskomuniki (AE I 112v).

1451 Adam sołtys w T., a poprzednio w Grunowie, pozwany przez Mikołaja witryka w Osiecznej; sołtys uprawia rolę w Jeziorku, na której ciąży czynsz 1 wiard. od sumy 3 grz., zapisany niegdyś [kościołowi par. w Osiecznej?] przez Jana Scheue [?] na roli nal. do Marcina z Dąbcza; Adam, następca wspomn. Marcina na tej roli, pozwany jest o zapłacenie zaległego czynszu lub zwrot sumy głównej (ACC 33 k. 15, 19).

5. 1410 bp pozn. Wojc. Jastrzębiec przyłącza obie wsie T. do nowo erygowanej par. w →Rydzynie (Wp. 11 nr 1876); 1510 wiard. dzies. z 5 ł. i 21 kwart [roli] w obu wsiach T. płacą bpowi pozn.; są 2 zagrodnicy i 2 folw., z nich dają dzies. swemu pleb. w Rydzynie (LBP 110); 1564 wiard. dzies. z 11 1/4 ł. w T. po 14 gr [z łanu] płacą do klucza krobskiego dóbr bpów pozn. (IBP 308).

6. 1409 Mikołaj syn Szczepana Tworzyjańskiego student w Krakowie (Metryka 1 nr 09/023).

Uwaga: 1. W Słowniku używaliśmy wcześniej także nazw Tworzanice i Tworzanki.

2. T. na przełomie XIV i XV w. znajdowało się w posiadaniu pochodzącej ze Śląska drobnej szlachty pieczętującej się h. Czasza, a także h. Krakwicz. Część tych dziedziców była w XV w. manami (lennikami) swego możnego sąsiada – Jana z Czerniny i Rydzyny (T. Jurek, Omagialitas alias manowstwo. Przyczynek do dziejów recepcji prawa lennego w średniowiecznej Wielkopolsce, w: Kościół, kultura, społeczeństwo. Studia z dziejów średniowiecza i czasów nowożytnych, Warszawa 2000, s. 259-271). Ten stosunek zależności, obcy polskiemu prawu ziemskiemu, nie uległ szybko zapomnieniu, skoro jeszcze w 1562 Stan. Rydzyński wystąpił jako strona w akcie rozgraniczenia T. od Moraczewa.

Z jednej chyba pierwotnie wsi wydzieliła się z czasem osobna osada →Tworzyjanki. W obu wsiach dziedziczyły te same rodziny, stąd wszelkie informacje dotyczące właścicieli zbieramy w haśle T., a w haśle Tworzyjanki poprzestajemy jedynie na odsyłaczach dotyczących odpowiednich informacji.