MSTÓW

klasztor i kościół par. (przed 1152 Mstow, Mschow — MPH 2 s. 520 — Kronika Boguchwała [Kronika Wielkopolska]; DHn. 5—6 s. 25; 1212 Mstow — SUB 1, 133; Wp. 1, 588 kop.; 1263 ecclesia de Amsto — Mp. 2, 623 kop.; 1278 monasterium de Msthow — Mp. 2, 485 kop.; 1326 prepositura de Mistow — MV 1 s. 119; 1327 conventus de Msthow — Mp. 2, 593; 1382 monasterium Mstouiense — ZDM 4, 1064 or.; 1418 claustrum monasterii Mstow — ZK 312 s. 167) położony na lewym brzegu Warty na NE od centrum Mstowa, od XVII w. na terenie wsi Wancerzów¹Nazwa miejscowa Wancerzów wywodzi się od nazwy osobowej Wancerz. Ów Wancerz żył zapewne na przełomie XVI i XVII stulecia i prawdopodobnie był włodarzem dóbr klaszt., usytuowanych na lewym brzegu Warty. Posiadłości te obejmowały zarówno folwark klasztorny jak i dawne łany wójtostwa dziedzicznego mstow., które klasztor pozyskał w XV wieku (Kordowski, Klasztor w Mstowie → p. 7, s. 303, 307; Perthées.

Treść hasła: 1—2. Położenie klasztoru, przynależność administracyjna. 3a. Fundacja i rozwój uposażenia, spory majątkowe, -b. Świadczenia na rzecz władcy i państwa, stacje. 4. Pr. niem. w dobrach klaszt. 5a. Prepozyci i pozostali kanonicy klaszt., -b. Kościół par., -c. Okręg par., -d. Płatności na rzecz kurii, -e. Szkoła par., -f. Bractwa przy kościele, -g. Zabudowania klaszt. 6. Klasztor w życiu Kościoła polskiego. 7. Źródła i literatura. Dodatkowe skróty. 8. Kultura materialna.

1—2. Położenie, przynależność administracyjna. 1257 kl. mstow. znajduje się w dzielnicy Kazimierza ks. łęcz. i kujawskiego (Mp. 1, 48 kop.); 1326 bpstwo krak., 1327, 1335—6, 1373—4 diec. krak. (MV 1 s. 104, 173, 368, 378; 9 s. 1, 21); 1335—6, 1344, 1346—58, 1373—4 dek. lel. (MV 1 s. 372, 383; 2 s. 185, 194, 203, 213, 223, 232, 242, 251, 259, 266, 274, 282, 290, 297; 9 s. 9, 29); 1384 kl. mstow. w diec. krak. (ZDK 2, 88); 1453 Zbigniew [Oleśnicki] kardynał i bp krak. stwierdza, że mgr Mik. Bitner z Krakowa prep. kl. kan. reg. w M. wraz ze swym konwentem po zapoznaniu się z dokumentami fundacyjnymi klasztoru przekonał się, iż kl. nie tylko znajduje się w granicach diec. krak., ale fundatorem jego byli biskupi krak. i w konsekwencji tego poddał się jurysdykcji bpstwa krak. i zapłacił biskupowi kontrybucję zarządzoną przez pap. Mikołaja V. Biskup ze swej strony zobowiązuje się wraz z kapitułą kat. krak. bronić prepozyta i kl. w M. przed cudzymi roszczeniami (Mp. 5 AB/2, nr 84; M. Koczerska, Zbigniew Oleśnicki → p. 7, s. 62—3, 137, 149—150, 222, aneks I nr 214; DLb. 3 s. 148²Tu błędnie Nicolaus Iszner zamiast Nicolaus Bithner); 1456 na mocy wyroku niewymienionych imiennie sędziów duchownych z kapituły płockiej w sprawie obediencji Mik. Bitnera prep. mstow. i całego kl. w M., wymieniony prepozyt i konwent oraz wsie za rz. Wartą, położone w stronę Brzeźnicy i Radomska, należące do par. mstow., mają znajdować się pod jurysdykcją arcbpa gnieźn. i należeć do diec. gnieźn., natomiast jurysdykcja nad miastem M., przedmieszczanami i wszystkimi wsiami położonymi za Wartą w stronę Krakowa, znajdującymi się w par. mstow., ma należeć do bpa krak. i diec. krak. Rzeka Warta stanowić będzie w tym miejscu granicę obu diecezji. Sędziowie unieważniają decyzje podjęte przez Zbigniewa [Oleśnickiego] w sprawie obediencji prep. Mik. Bitnera. Kl. mstow. ma w ciągu roku wystawić w miejscu otwartym, w mieście M., lub na jego przedmieściach, kościół lub kaplicę podległą jurysdykcji bpa krak. Klasztor będzie tam posyłał kapłana dla odprawiania nabożeństw w niedziele i święta. Będzie też zobowiązany do okresowego naprawiania tegoż kościoła lub kaplicy w razie jej zniszczenia. Wszystkie opłaty kościelne kl. będzie wypłacać bpowi krak., natomiast subsidium charitativum obu diecezjom po połowie (DLb. 3 s. 160—3; Kopiarz krzepicki s. 20—4, 151; Kumor, Dzieje diecezji, t. 1 → p. 7, s. 150—1); 1470—80 kl. mstow. leży niedaleko od rz. Warty, w miejscu wyniosłym i pięknym w stosunku do miasta M., przy zbiegu trzech ziem: krak., radomszczańskiej [sier.] i wiel.; rz. Warta przepływając między kl. a miastem przecina miejscowość (DLb. 3 s. 149); po soborze trydenckim [1545—63], na którym zakazano dzielić jedną parafię pomiędzy 2 diecezje, cała parafia mstow. została włączona do diecezji gnieźn., a arcbpi gnieźn. dokonywali jej wizytacji w XVII i XVIII w. (J. Związek, Przynależność kościelna pogranicza Wielko- i Małopolski ze Śląskiem, Zeszyty Historyczne, t. 2, Częstochowa 1994, s. 83—4; S. Librowski, Repertorium akt wizytacji kanonicznych dawnej archidiecezji gnieźnieńskiej, cz. I, ABMK 28, 1974, s. 132—5, 151, 159, 182—3).

3. -a. Fundacja i rozwój uposażenia, spory majątkowe. Przed 1152 Piotr Włostowic założył i uposażył prepozyturę kl. kan. reg. w M. (MPH 2 s. 520 — Kronika Boguchwała [Kronika Wielkopolska]; DHn. 5—6 s. 25)³Wiadomość legendarna, nie potwierdzona w dwunastowiecznych źródłach pisanych; 1220 Iwo bp krak. zatwierdza klasztorowi kan. reg. w M. dziesięciny nadane temuż kl. przez swoich poprzedników na stolicy bpiej z posiadłości M., z wsi przynależnych do kl. mstow., tj.: Łuszczyna [ziemia sier.], Srocka, Jaskrowa i Kunina, z wsi ryc. Kłobukowice [ziemia sier.] i Irządze, której część należała do kl. mstow., z wsi ryc.: Kobyłczyce, Mokrzesz, Żuraw, Zagórze, Mirów, Siedlec, Częstochowa, Rędziny, Kuchary [ziemia sier.], z dwóch wsi książęcych Włodowice, Morska, z Żerkowic i Wilkowiecka oraz z wsi mających powstać w przyszłości w granicach wymienionych w dok. posiadłości dziedz. kl.⁴Nadawanie dziesięcin znajdowało się w gestii dostojnika zarządzającego diecezją, czyli biskupa. Skoro więc dziesięciny z wsi, położonych na lewym brzegu Warty, tj. z Kuchar, Kłobukowic w ziemi sier. oraz z Jaskrowa, Kunina i Rędzin w ziemi krak., nadał klasztorowi w M. któryś z biskupów krak., poprzedników Iwona, przed 1220 r., przeto możemy mniemać, iż wymienione wsie znajdowały się pierwotnie w diecezji krak. Uwaga ta odnosi się też do osady Łuszczyn, usytuowanej — co prawda — na prawym brzegu Warty, ale należącej do ziemi sier., z której dziesięcina z nadania biskupów krak. również przypadła klasztorowi mstow (Kopiarz mstowski s. 25—7; DLb. 3 s. 157—8 — dok. interpolowany⁵W dokumencie interpolowanym wymieniona jest dodatkowo wieś Zawada, należąca do kl. mstow. oraz Częstochówka, stanowiąca własn. ryc. Wsie te nie istniały w XIII stuleciu; Mp. 2, 385 — druk wg DLb.; J. Laberschek, Sieć osadnicza okolic Mstowa i Lelowa w I połowie XIII wieku. Problem granic opola mstowskiego, SH 34, 1991, s. 517—33); [1221—9] Iwo bp krak. nadaje kl. w M. dziesięciny z Opatowa [par. Kłobuck] i Walenczowa (DLb. 3 s. 153—4, 172); 1250 pap. Innocenty IV bierze w opiekę kl. [kan. reg.] Na Piasku we Wrocławiu i zatwierdza jego posiadłości, m.in. wieś M. z wolnym targiem, cłem, karczmami i kościołem wraz z przynależnymi doń dziesięcinami, a ponadto wsie: Włodowice, Morsko, Milecice [niezid.], Żerkowice, Irządze z dziesięcinami i dochodami oraz posiadanie dziesięcin m.in. z wsi: Żuraw, Zagórze, Mokrzesz, Kobyłczyce, Kłobukowice, Częstochowa, Rędziny, Wilkowiecko, Mirów, Srocko, Siedlec, Widzów, Jaskrów, Kunin, Łuszczyn, posiadanie kościoła we wsi Kromołów z karczmami i przynależnościami, targu i karczem we wsi zw. Lelów (SUB 2, 397); 1257 Kazimierz ks. łęcz. i kujawski nadaje kl. mstow. (domui mstouiensi) reguły Ś. Augustyna odcinek rz. Warty wraz z żeremiami bobrowymi począwszy od mostu, znajdującego się poniżej klasztoru aż do granic posiadłości klaszt. (Mp. 1, 48 kop.; SUB 3, 229; J. Mitkowski, Kancelaria Kazimierza Konradowica księcia kujawsko-łęczyckiego 1233—1267, Wr. 1968, s. 92—3); 1278 Bolesław Wstydl. zezwala kl. z M. na lokowanie na pr. średz. miasta M. (Mp. 2, 485 kop.); przed 1250 tenże książę ustanawia w M. cło i nadaje je miejscowemu klasztorowi (Kopiarz mstowski s. 52—3).

1327 Władysław Łok. daje kl. z M. dziedzinę Komorniki (Kumornyky) w Morsku i dziedzinę Skarżyce w zamian za części dziedzin Włodowice i Parkoszowice. Ponadto uwalnia kl. od opłaty 1 grz. w złocie i pozwala mu na lokowanie na pr. średz. wszystkich dziedzin klaszt. oraz nadaje im imm. ekon. i sąd. (Mp. 2, 593; DLb. 2 s. 216; 3 s. 158; Matuszewski Imm. s. 270—1); 1372 cesarz Karol IV zatwierdza posiadłości kl. kan. reg. Na Piasku we Wrocławiu, m.in. miasto M. i wsie: Jaskrów, Kobyłczyce, Widzów (Widawa), Kunin, Łuszczyn (Husczeno), Srocko (Godzco), Zaduszniki? (Donoysine) (A. Pobóg-Lenartowicz, Uposażenie → p. 7, s. 30; taż, A czyny → p. 7, s. 152—3; Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Kopiarz klasztoru Augustianów NMP we Wrocławiu Rep. 135, sygn. 370, nr 22); 1382 Tasz [z Małusz Błotnych] podsędek dystr. olsztyńskiego zaświadcza, że Jan dz. Skrzydlowa [ziemia sier.] zapisał kl. mstow. 200 grz. gr pras. na wsi Kuchary w ten sposób, że zastawił mu 4 ł. kmiec. w tej wsi za 30 grz. Po śmierci Jana klasztor przejmie na własność całą wieś Kuchary (ZDM 1, 171; 4, 1064 or.; Zajączkowski, Zarys → p. 7, s. 120).

1384 Bartłomiej bp Lucery [Włochy] audytor apostolski w piśmie do Jana [Radlicy] bpa krak. przytacza skargę wniesioną przez Mikołaja prep. kl. mstow., opactwa NMP na Piasku za murami Wrocławia, oraz przez rolników i zarazem mieszczan Częstochowy w diec. krak. w sprawie dzies. z nowizn w granicach miasta Częstochowy, stanowiących przedmiot sporu między biskupami krak. Zawiszą [z Kurozwęk], a następnie Janem [Radlicą] a prepozytem mstow. i nakazuje, by w sprawie tych dzies. każda ze stron zachowywała stan dotychczasowy (ZDK 1, 88; OK 25 s. 112—4).

1397—1403 prepozyt kl. mstow. procesuje się z Dzierżkiem [Momotem h. Gryf] z Kromołowa o granice w Kromołowie [między cz. klaszt. a cz. ryc.] (SP 8 uw. 229/63, 242/64, 265/68, 277/38, 290/18, 325/105, 343/7; ZK 3a s. 250, 306, 509, 606; 3b s. 78)⁶W haśle Kromołów błędnie ZK 3a s. 302, 493, 586; 1400 Wilhelm prep. z M. procesuje się z Katarzyną wd. po Przybku z Irządz [wwdzie sier. h. Szreniawa] i jej dziećmi o pole zw. Zaduszne [w Irządzach] (SP 8 uw. 311/8, 326/8, 344/35); 1401 tenże prep. procesuje się z ww. Katarzyną o sołectwo w Zadusznikach i o dziesięciny (ZK 3a s. 244, 318); tenże prep. procesuje się z Piotrem pleb. z Irządz o pole należące do dziedziny Zaduszniki; tenże powierza swą sprawę przeciwko ww. pleb. Wierzchosławowi z Siedlisk (ZK 3a s. 255); 1402 tenże procesuje się z Katarzyną wd. po Przybku z Irządz (ZK 3a s. 509, 603).

1405 Władysław Jag. na prośby Piotra prep. kl. mstow. reguły ś. Augustyna zatwierdza przywileje pr. niem. miastu M. i wsi przynależnych do kl. mstow. Jednocześnie przenosi miasto M. i wsie doń przynależne z pr. pol. na pr. średz., uwalnia wójta i mieszczan M. oraz sołtysów i kmieci z tych wsi od sądownictwa urzędników Królestwa. Mieszczanie mstowscy podlegają sądownie wójtowi a kmiecie swoim sołtysom. Z kolei wójt mstow. i sołtysi odpowiadają sądownie przed prepozytem mstow. (ZDM 6, 1674); 1406 Władysław Jag. zaświadcza, że Jaszek ze Skrzydlowa swe dobra Mały Skrzydlów z młynem Borowym w ziemi sier., wycenione na 200 grz., najpierw zastawił za 100 grz. kl. w M., a teraz mając na względzie zbawienie swej duszy, w części je sprzedaje a w części je darowuje temuż kl. w M. (ZDM 6, 1696); Piotr prep. mstow. oddala sądownie roszczenia Mik. Szczypki z Małus [Błotnych] o siekierę (ZK 311 s. 32); 1407 Andrzej Trunczek podrzędczy z Żarnowca oddala sądownie oskarżenia Piotra prep. z Mstowa o zabranie 7 wołów kmieci z wsi Morsko, należącej do kl. mstow. (GK 1b s. 170); [Piotr] prep. z M. pozywa tegoż Trunczka o 3 grz i 1 wiard. (GK 1a k. 13v); 1410—11 Piotr prep. z M. [dz. przedmieścia Kromołowa] procesuje się z Pawłem, Paszkiem dz. Kromołowa (OK 4 k. 81v, 103r, 130r, 132v, 134v, 143v, 154v); 1411 Piotr prep. kl. mstow. uzyskuje pr. bliższości na Mik. Popolce kmieciu z Małusz [Starych] ongiś z Kobyłczyc karczmę w Kobyłczycach w 3½ grz., którą ma w zastawie od sołtysa [z Kobyłczyc]; Mik. Popolko z Kobyłczyc skazany na karę XV Piotrowi prep. mstow. i tyleż sądowi za uniemożliwienie wwiązania do dziedziny (ZK 312 s. 5—6); tenże prep. uzyskuje prawnie na tymże kmieciu rolę; tenże Popolko skazany na karę XV Piotrowi prep. mstow. i tyleż sądowi za uniemożliwienie wwiązania do roli (ZK 312 s. 7—8); 1412 Pawel z Kromołowa w sprawie z Piotrem [prep.] mstow. o pr. patr. kościoła w Kromołowie (OK 4 k. 205r).

1414 Maciej prep. mstow. uzyskuje sądownie na Macieju Popolce kmieciu z Turowa ½ ł. na źrebie, którą bezprawnie ten kmieć zaorał (ZK 312 s. 54); 1415 Dominik pleb. w Chrząstowie [woj. sand.] pozywa Macieja pleb. w M., a także br. Stanisława i Mściwoja z Rędzin oraz ich matkę Małgorzatę o dzies. przynależne od dawna do jego kościoła (Wiśn. W. s. 14—5); Dobiesław wójt z M. ręcząc za Mik. Szczypkę [z Małusz Błotnych] zobowiązuje się zapłacić 2 kopy szer. gr i 12 grz. kwartników Maciejowi prep. mstow. pod rygorem zastawienia mu 2 wołów o wart 1 grz. za każdego (ZK 312 s. 61); w sprawie Macieja prep. kl. w M. przeciwko Bierwiołdowi sołtysowi z [wsi…?] o dzies. z 2 ł. kmiec. Bierwiołd broni się twierdząc, że uzyskał te 2 ł. kmiec. od dziedzica wsi, jako jego sługa, nie może wiec być uznawany za ich dziedzica (AC 2, 69).

1421 Tomek z Sadowia ma pod karami uwolnić swych poręczycieli Tomka z Małusz i Bartłomieja z Dobrogoszczyc z zapłaty 6 grz. długu prepozytowi mstow. (ZK 312 s. 206); Piotr prep. mstow. w sprawie z Hynkiem z Żerkowic o bezprawne zaoranie roli i 1 wiard. czynszu (ZK 312 s. 210).

1422 Mikołaj prep. kl. w M. ustanawia pełnomocnika w sprawie z Benedyktem pleb. w Żurawiu i Klemensem dziedzicem tamże o dzies. (OK 4 k. 253v); Benedykt pleb. z Żurawia w sprawie z Mikołajem prep. mstow. o dzies. sołtysią w Lusławicach (OK 4 s. 263r); 1425 sprawa między wójtem i 7 wymienionymi imiennie ławnikami z M. a Mikołajem prep. [kl.] z M. przełożona ze względu na chorobę; Mikołaj prep. z M. ustanawia szl. Macieja włodarza swego dworu w M. pełnomocnikiem we wszystkich sprawach, które ma z wójtem i tymi ławnikami z M. (Teut. 1a s. 240—1); ponieważ w sporze Mikołaja prep. kl. w M. i całego kl. mstow. z Pawłem z Kromołowa o granice między przedmieściem a m. Kromołowem nic nie zostało uczynione, dlatego sąd wyrokuje, iż mają one być tak samo przestrzegane jak dotychczas. Jeśli nie zostaną [ustalone], każda ze stron będzie posiadać swoje dobra, tak jak je od dawna posiadała (ZK 146 s. 4); 1426 Mik. Skowronowski [ze Skowronowa] stawia przed sądem Mik. Kalińskiego z Małusz [Błotnych] i Marcisza z Ulesia [ziemia sier.], którzy zeznają, że Mikołaj prep. mstow. zobowiązał się wraz ze swymi poddanymi [mieszczanami z M.] w tymże M. rozsądzić sprawiedliwie sprawę z Mik. Skowronowskim, lecz tego nie zrobił (GK 2 s. 678).

1431 → Mstów, p. 2c; 1432 Wojc. Krataczka szewc z Lelowa skazany na karę XV Piotrowi prep. z M. i sądowi, gdyż zbiegł z sądu nie dając satysfakcji prepozytowi (ZK 312 s. 433); Piotr prep. z M. oddala sądownie roszczenia Wojc. Krataczki szewca z Lelowa o 4 grz. z tytułu dziedziny w M. z rolnikiem Bieńkiem; tenże Wojciech skazany na karę XV Piotrowi prep. i XV sądowi, gdyż nie zadośćuczynił prepozytowi (ZK 312 s. 435—6; GK 4 s. 754); 1435 Piotr prep. mstow. pozywa Zygmunta Biela z Libidzy i Jaworzna [ziemia wiel.] o bezprawne wybranie dziesięciny za 4 lata z wsi Jaworzno wart. 36 grz. i tyleż szkody (GK 5 s. 266, 280, 328); 1436 Piotr prep. z M. w sprawie z Mikołajem wójtem z M. o znalezienie rudy składa przysięgę, że ruda nie otworzyła się na dziedzinie wójta, ale na roli klaszt. Jeśli prepozyt udowodni pod przysięgą przed sądem ziemskim na rokach w Lelowie swe prawa do tej roli wówczas ją wieczyście zatrzyma, a jeśli nie, wówczas da wójtowi w zamian inną rolę o tej samej wielkości (ZK 146 s. 312); 1437 Piotr prep. mstow. oddala przysięgą roszczenia Mikołaja wójta z M. o kopalnię czyli o Górę Rudną żelazną w M. Wójt wniósł pozew przeciw prepozytowi przed sąd wiecowy, ale ten odesłał sprawę do powiatu bliższego, tj. lel. (ZK 313 s. 42).

1441 → Mstów, p. 4b (GK 7 s. 299, 474—5); 1443 br. rodz. kmiecie Więc. Wojsza z Irządz i Jan Wojsza z Wilkowa sprzedają za 10 grz. Mikołajowi prep. mstow. ich części sołectwa w Kobyłczycach; tenże Mikołaj zobowiązuje się zapłacić Więcesławowi z Irządz i Janowi z Wilkowa Wojszycom 10 grz. w 2 ratach po 5 grz.; ciż kmiecie zobowiązują się uwolnić z poręki w tej transakcji Stanisława z Rędzin (ZK 313 s. 246—7)⁷A. Kiełbicka w pracy Studia nad sołectwami w woj. krak. XVI—XVIII w., Toruń 1964, s. 26—7, twierdzi błędnie iż sprzedaży dokonali kmiecie: Więcław z Irządz, Wojsza i Jan Wojsza z Wilkowa; 1444 kmiecie Więcesław z Irządz i Jan z Wilkowa mają się stawić w kl. mstow. w celu rezygnacji wieczystej z części sołectwa [w Kobyłczycach] (ZK 313 s. 259 zp.); kmiecie Więcesław z Irządz i Jan z Wilkowa zw. Wojszami zeznają, iż otrzymali 10 grz. od Mikołaja prep. z racji sprzedaży przez nich kl. mstow. sołectwa w Kobyłczycach (ZK 313 s. 266).

1445 Mikołaj prep. mstow. pozywa Dziersława z Żurawia o to, że ze swoimi pomocnikami przybył do dziedziny prepozyta, zabrał stamtąd 200 owiec i spędził do swojej obory, wart. 50 grz. i tyleż szkody oraz że zatrzymał gwałtem Macieja pasterza tych owiec, należącego do kl., na szkodę 20 grz. Sąd odracza termin za sprawą Stanisława zagrodnika z Żurawia (GK 9 s. 131—2).

1450 Szczepan z Przyłęku wójt sądu wyższego pr. niem. na zamku krak. wraz z 7 przysięgłymi tego sądu transumuje na wniosek Mikołaja prep. kl. mstow. dok. Władysława Jag. z 1405, zatwierdzający przywileje pr. niem. dla miasta M. i dla wsi kl. mstow. (Kopiarz mstowski s. 57—60).

1453 sąd konsystorski w Wieluniu przysądza kl. mstow. dziesięciny z wymienionych imiennie 22 ł. kmiec. w Jaworznie [w ziemi wiel.], które pobierał Jan pleb. z Jaworzna, a temuż Janowi dzies. z 4 ł. sołeckich (Kopiarz mstowski s. 65—8).

1456 Mikołaj prep. i Adam przeor kl. mstow. stwierdzają, iż na sądzie gajonym we wsi klaszt. Morsko w obecności Andrzeja burg. olsztyńskiego, Wyszka burg. pilickiego, Jana Służki z Mirowa i Wojc. Prędowskiego i wszystkich kmieci z Morska, Żerkowic i Skarżyc uczciwi br. Jan i Klich nie mogli okazać przyw. na sołectwo w Morsku, dzierżone przez ich nieżyjącego ojca, w związku z czym prep. Mikołaj unieważnił wszelkie poprzednie przyw. na to sołectwo i nadał je jednemu z braci, tj. Janowi (ANKr., Oddz. I na Wawelu, perg. W030).

1457 Mikołaj z Małusz ma puścić wolno w ciągu tygodnia kmiecia Mikołaja z Małusz ze wszystkimi rzeczami ruchomymi, sprzętami domowymi, bydłem i nierogacizną [tj. całym dobytkiem] do wsi Kobyłczyce pana Mikołaja prep. z M., który ma tamże odprawić sąd w sprawie tego [zbiegłego] kmiecia z tymże Mikołajem dz. Małusz (ZK 314 s. 52—3).

1460 sąd komisaryczny oficjalatu krak. rozstrzyga spór między kl. mstow. a plebanem w Częstochowie o dzies. pien. i zajęcie łanów pustych w Małym Wierzchowisku oraz o łan kmiecy zajęty przez szl. Mik. Kokoszkę i zaprzestanie płacenia dzies. na szkodę kl. mstow. oraz o dzies. od szl. Jaroszów z Małego Wierzchowiska w ten sposób, że przyznaje klasztorowi dzies. pien. w wysokości 8 gr od łanu z 6 ł. pustych w Małym Wierzchowisku, a także z 1 ł. kmiec. w Wyczerpach, zajętego przez Mik. Kokoszkę, a z kolei plebanowi przyznaje dzies. snop. z ról dworskich w Małym Wierzchowisku i Wyczerpach i 6 gr z tytułu mesznego z tych wsi (OK 25 s. 109—11; AG perg. 5856; Regesty → p. 7, nr 21).

1461 mgr Paweł z Krakowa profesor teologii, dziekan kolegiaty Ś. Małgorzaty w Nowym Sączu, pleban bocheński i spowiednik królowej Elżbiety wraz z mgr Mikołajem z Dobczyc kan. kościoła Ś. Małgorzaty w Nowym Sączu zrezygnowali ze swego wójtostwa, które mieli w M. na rzecz Adama prep. mstow. i kl. w Mstowie (Teut. 3 = SWPM I—9, s. 235—7).

1467 Kazimierz Jag. potwierdza, że Hincza z Rogowa [pow. wiśl.] kaszt. sand. nadał kl. w M. 2 stawy rybne na rz. Trzebce wraz korytem tej rzeki we wsi swojej Prusiecko w ziemi i pow. wiel. [później w ziemi sier.], w tym jeden przy dawnej kuźnicy, a drugi powyżej pierwszego, oraz rolę i łąkę, należącą od dawna do tej kuźnicy (Kopiarz mstowski s. 41—3; DLb. 3 s. 156).

1469 Jan [Gruszczyński] arcbp gnieźn. zatwierdza zobowiązania kl. w M. do odprawiania mszy świętej na wieczne czasy w intencji Hinczy z Rogowa ofiarodawcy dwóch stawów rybnych w Prusiecku oraz sumy 100 kop półgr i 15 grz. z przeznaczeniem na potrzeby klasztoru i na wykupienie z rąk prywatnych liczącego 2 ł. wójtostwa w mieście M. (Kopiarz mstowski s. 43—50; DLb. 3 s. 149, 157).

1470—80 klasztor posiada role folw., położone w sąsiedztwie budynków klaszt., które uprawia własnym sprzętem. Dzies. z nich nie oddaje żadnej innej instytucji kościelnej, lecz pobiera dla siebie i zwozi do własnej stodoły. Z uwagi na łagodny klimat, ziemia tutejsza rodzi lepsze zboże i trawy, co sprawia, iż zwierzęta hodowane przez zakonników, tj. bydło i trzoda, jest bardziej tłuste i piękniejsze. Owce miejscowe dają delikatniejszą i cieńszą wełnę, niż gdziekolwiek w Król. Pol. W rezultacie wełna ta osiąga potrójną, a nawet poczwórną cenę w porównaniu do innej. W mieście jest 10 ł. mieszcz. Posiadacz każdego łanu zobowiązany jest do odpracowania 3 dni rocznie dla klasztoru własnym wozem i pługiem. W mieście było wójtostwo, liczące 2 ł. roli i niwę, lecz zostało zakupione przez prep. Mikołaja i włączone do własn. klaszt. Klasztor pobiera czynsz od 105 domów mieszcz. w M. po 1 gr od domu, po 1 gr od mieszczan szynkujących piwo, od 15 jatek mięsnych po 3 kamienie łoju od jatki, po 1 gr od każdego krawca, po 3 gr od każdego szewca, od 2 młynów na Warcie po ćwiertni. Kl. pobiera też dzies. snop. wart. 12 grz. z ról mieszcz. i wójt. Mieszczanie odwożą ją własnymi wozami do stodoły klaszt. Pobiera też w miejscowej komorze celnej po ½ gr cła od konia, po ¼ gr od wołu i po 1 den. od owcy i świni (DLb. 3 s. 149—50).

Do kl. mstow. należy też czynsz: od 30 ł. kmiec. w Jaskrowie po 1 wiard. z łanu, od 11 ł. kmiec. w Kobyłczycach po 16 sk. z łanu, od 12 ł. kmiec. i łanów sołeckich z Kuchar po 12 sk. z łanu, od 5 ł. kmiec. w Kuninie po 1 wiard. z łanu, od 10 ł. kmiec. w Morsku po 8 gr z łanu, od 7 zagród z rolami w Skarżycach po 1 wiard. z łanu, od 7 ł. kmiec. w Skrzydlowie Małym po 1 grz. z łanu, od 11 ł. kmiec. w Srocku po 1 wiard. z łanu, od 12 ł. kmiec. w Zawadzie po 1 wiard. z łanu, od 9 ł. kmiec. w Żerkowicach po 1 wiard. z łanu. Kl. posiada również folwarki w M. i Skarżycach, 2 młyny w M. i 1 Skrzydlowie Małym płacący 2 kopy gr, 1 łan z zagrodą w Kromołowie oraz połowę pr. patr. kościoła Ś. Mikołaja w Kromołowie (DLb. 2 s. 210—11, 215; 3 s. 149—153).

Do kl. należy też dzies. snop. z Jaskrowa wart. 15 grz., z Kobyłczyc wart. 12 grz., z Kuchar wart. 4 grz., z dwułanowego sołectwa w Kucharach, z Kunina wart. 3 grz., z 3 folwarków szlach. w Małuszach wart. 2 grz., z Mokrzeszy, z Morska wart. 5 grz., a niekiedy 10 grz., ze Srocka wart. 10 grz., z Zawady wart. 10 grz. (DLb. 2 s. 215—6; 3 s. 150—3).

Klasztor pobiera również dzies. snop. i kon. z łanów kmiec. i karczmy w Lipniku, z 8 ł. kmiec., karczmy i zagród w Lusławicach, z 10 ł. kmiec. i 2 ł. sołeckich w Morsku wart. raz 6 grz. innym razem 10 grz., dzies. snop. i kon. po 4 wiązki wart. 10 grz. z łanów kmiec. w Opatowie, dzies. snop. i kon. z łanów kmiec. w Walenczowie wart. 10 grz., z łanów kmiec. w Wilkowiecku wart. 15 grz., z łanów kmiec. w Wygiełzowie, z 5 ł. kmiec. w Zadusznikach wart. 6 grz., z łanów kmiec., karczmy i zagród w Zagórzu, z 9 ł. kmiec. w Żerkowicach wart. 10 grz., z 14 ł. kmiec. w Żurawiu wart. 12 grz., z 2 wolnych roli sołeckich w Rudnikach wart. 1 grz. (DLb. 2 s. 207, 210—11, 215—6; 3 s. 153—5).

Klasztor pobiera też dzies. pien. z miasta Częstochowy, z łanów kmiec. w Częstochówce po 8 gr od łanu, z łanów kmiec. i 2 ł. sołeckich w Grabówce po 8 gr od łanu, z 60 ł. kmiec. w Jaworznie w wysokości 10 grz., z 30 ł. kmiec. w Kiedrzynie po 8 gr od łanu, z łanów kmiec. w Krowodrzy po 8 gr od łanu, z łanów kmiec. i z 2 ł. sołeckich w Mirowie po 9 gr od łanu, z niektórych ról w Radziczowie, z łanów kmiec. w Siedlcu po 9 gr od łanu, z łanów kmiec. w Wierzchowisku po 8 gr od łanu, z łanów kmiec. i 2 ł. sołeckich w Woli Mokrzeskiej po 6 gr od łanu, z łanów kmiec. w Wyczerpach po 8 gr od łanu, z łanów kmiec. w Wyczerpach Małych po 8 gr od łanu (DLb. 2 s. 86—7, 102, 207, 215, 221; 3 s. 123, 153—6).

Klasztor pobiera z tytułu mesznego po 4 gr z każdego łanu kmiec. w Konopiskach (DLb. 2 s. 220).

1471 sąd biskupi w Krakowie potwierdza akt ugody zawartej za pośrednictwem Hinczy z Rogowa kaszt. sand. między kl. mstow., reprezentowanym przez br. Macieja a Janem Zarembą z Kalinowy [ziemia sier.] kaszt. sier. i star. wiel. Kl. zrzeka się na rzecz Jana dzies. z ról. folw. w → Mokrzeszy, którą ten Zaremba może przeznaczyć na uposażenie wikarego w Żurawiu, lub na inny cel duchowny, oraz zobowiązuje się odprawiać co sobotę mszę w intencji Zaremby, a po śmierci tegoż szlachcica za jego duszę. Z kolei Jan Zaremba gwarantuje, że nie będzie więcej niepokoił i pozywał kl. o wsie Kuchary i Mały Skrzydlów oraz sumę 500 grz. przed sąd ziemski sier. (Ep. 3 k. 52v—53v); 1472 szl. Jan dz. → Mokrzeszy parafianin kościoła w M.⁸Według DLb. 2 s. 216 i WR k. 347 wieś Mokrzesz należała do par. w Żurawiu. Przynależność dworu i folwarku w Mokrzeszy do parafii mstow. w 1472 roku mogła być odbiciem i reliktem czasów gdy cała Mokrzesz należała do parafii mstow. W trakcie tworzenia parafii Żuraw i wydzielania jej z parafii mstow. przed 1373 rokiem mogło dojść do układu między prepozytem mstow. a patronami nowej parafii na mocy którego, łany kmiece w Mokrzeszy znalazły się w nowej parafii, a dwór z folwarkiem pozostał w starej wyraża zgodę na przekazanie przez Jana Zarembę z Kalinowy kaszt. sier. kościołowi w Żurawiu dzies. swobodnej z folwarku w Mokrzeszy, pobieranej do niedawna przez kl. mstow. Klasztor zachowuje pr. parafialne w odniesieniu do dworu w Mokrzeszy (Ep. 3 k. 69v); 1477 Jan [Zaremba] z Kalinowy rezygnuje na rzecz Świętosława prep. i całego kl. mstow. z praw do dóbr Skrzydlów i Kuchary (AG Summariusze sieradzkie i radomszczańskie, nr 16).

1483 Ota Czarnocki z Nieprowic odstępując od swego powiatu [wiśl.] ręczy za Jana z Giebułtowa, że ten zwróci do najbliższego Bożego Narodzenia Jakubowi prep. z M. i kl. mstow. kmiecia Pawła Opieklowicza z Morska. W przeciwnym razie Ota zapłaci prepozytowi 10 grz. z racji zakładu (ZK 316 s. 67); 1485 Maciej prep. kl. mstow. w sprawie z opatrznym Janem z Kromołowa oraz dziedzicem tego miasta Stanisławem (ZK 319 s. 43); 1489 → p. 5a.

1490 w sprawie między Jakubem prep. mstow. a mieszczanami mstow. Wojc. Radziejowskim krawcem, Jerzym i innymi o czynsz z ogrodów wójt. w M. oficjał krak. odkłada jej rozstrzygnięcie do czasu przedstawienia dowodów (OK 11 k. 361v; Regesty → p. 7, nr 32⁹Wydawca Regestów Stefan Mizera powołując się na źródło zapiski zamiast OK 11 wymienia błędnie OK 2); sąd oficjała krak. decyduje, że szl. Marcin sołtys z Bukowna ma powiadamiać prepozyta mstow. lub jego rządcę o wytyczeniu dzies. i ma ją dostarczyć (OK 11 k. 361v; Regesty → p. 7, nr 33); 1491 Jakub prep. mstow. dz. Kobyłczyc oskarża Jana Zarembę dz. Lusławic i Żurawia o to, że nie odesłał mu zatrzymanego przez woźnego sąd. jego kmiecia z Kobyłczyc Wojc. Dupy, którego na polecenie Zaremby jego domownicy i chlebojedźcy uprowadzili do Lusławic wraz z czynszami, daninami za 5-letnią wolniznę i bydłem, które dał kmieciowi w załodze (in subsidium), wszystko szacowane na 20 grz. i tyleż szkody (GK 23 s. 735—6, 752); 1493 Jakub prep. kl. w M., dz. z Morska, oskarża Jana Giebułtowskiego dz. Lgoty [Wielkiej w par. Kroczyce] o to, że jego służba i chlebojedźcy nieposesjonaci z rozkazu Jana uprowadzili gwałtem do tejże Lgoty kmiecia Pawła Klimkowicza, siedzącego na 1 ł. w Morsku. Prepozyt szacuje straty na 20 grz. i tyleż szkody (GK 24 s. 133, 174); Jan Olbr. uwzględnia skargi Jakuba prep. kl. mstow. wniesione przeciwko tenutariuszom zamku Olsztyn, tj. Mik. Morskiemu i synom zm. Pawła Olsztyńskiego o wymuszanie nienależnych na rzecz zamku świadczeń, a mianowicie: pobieranie targowego od osób przybywających na targi do M., zmuszanie mieszkańców miasta i wsi klaszt. do bezprawnych robocizn, a także do przywożenia drewna i kamieni na naprawę zamku, zabieranie poddanym bydła, domaganie się opłat od młynarzy z młynów mstow. z racji mielenia zboża oraz oddawania chlebów pszenicznych i po zapoznaniu się z przywilejami klaszt., zakazuje tenutariuszom egzekwowania na rzecz zamku świadczeń, posług, transportu drewna i kamieni na naprawę budynków zamkowych, opłat targowych w M., opłat i danin z młynów, w tym dawania chlebów (MK 17 k. 29r—v; MS 2, nr 105; Nabiałek, Starostwo olsztyńskie → Mstów p. 7, s. 440—1).

1494 Jan Olbr. odnawia Jakubowi prep. kl. kan. reg. w M. wszystkie dawne prawa i przyw., a szczególnie na cło, a mianowicie ½ gr od konia ciągnącego wóz, 4 den. od konia niepociągowego, 1 ternara od wołu lub krowy i 1 den. od kozy, owcy, świni i wieprzka (MS 2, 338; Kopiarz mstowski s. 50—5); Jakub prep. kl. mstow. dysponując niezachowanym zapisem [monarszym] 200 fl. na wsi król. Siedlec [w stwie olsztyńskim] występuje o tę wieś przeciwko br. rodz. niepodzielonym Piotrowi i Janowi synom zm. Pawła Olsztyńskiego ze Szczekocin [tenut. zamku Olsztyn], do której oni roszczą sobie prawo oraz przeciwko ich szwagrowi Janowi Płazie z Mstyczowa, posiadaczowi Siedlca, któremu Olsztyńscy zapisali m.in. na Siedlcu posag swojej siostry. Płaza okazał przyw. na tę wieś i zeznał, iż wszedł w jej posiadanie bez przemocy i trzyma ją legalnie, a klasztor nigdy jej nie posiadał¹⁰Przedstawiony przez Jana Płazę dok. z 1493 r. dotyczył zapisanych mu 400 fl. przez Piotra Olsztyńskiego, m.in. na Siedlcu (ZK 316 s. 179—180 → Kuźnica Dzbowska p. 3). Klasztor zaś przedstawił swoje prawa. Sąd wziął dokumenty celem rozeznania, czyje prawa będą utrzymane w mocy. Ww. bracia i Płaza zostają zobowiązani do zapłacenia ww. sumy prepozytowi mstow. z dóbr król. zamku Olsztyn i innych posiadłości do nich przynależnych, gdy te zostaną wykupione (GK 24 s. 602, 607—10, 675, 704, 713); [Piotr z Kurozwęk] starosta krak. jako komisarz król. orzeka na korzyść kl. mstow., a przeciwko ww. braciom i Janowi Płazie z Mstyczowa w sprawie wsi Siedlec, przysądzając ją prepozytowi i wyznacza woźnego sąd. Jana z Kroczyc do wwiązania klasztoru do tej wsi (GK 24 s. 718, 759); Jakub prep. z M. występuje przeciwko szl. Jakubowi Trepce z Czapel Wielkich o niedopuszczenie do wwiązania do wsi Siedlec i Mirów (GK 24 s. 743, 748, 855).

1498 Jan Olbr. zezwala Jakubowi prep. kl. kan. reg. w M. na wykupienie z rąk szl. Jakuba i Stan. Pielszów wsi Krasice (Crassyczicze) w ziemi krak. w pow. lel. [!] (MS 2, 1173); br. rodz. niepodzieleni Jakub i Stan. Pielszowie dz. Brodły odstępują Jakubowi prep. mstow. i kl. w M. dwór z rolami folw. we wsi Krasice (Crasiczicze) [ziemia sier.]. Dla nadania darowiźnie mocy prawnej Pielszowie mają ją wpisać do ksiąg ziemskich na rokach w Radomsku [ziemia sier.] pod zakładem 500 fl. (GK 27 s. 97—8); wymienieni wyżej bracia sprzedają za 500 fl. Jakubowi prep. mstow. i kl. w M. całą wieś Krasice, wyłączywszy dwór w tej wsi. Bracia zobowiązują się pod zakładem 500 fl. do wpisania tej transakcji do ksiąg ziem. radomszczańskich dla nadania jej mocy prawnej (GK 27 s. 98—9); Jakub prep. mstow. zobowiązuje się zapłacić ww. braciom do dnia Zesłania Ducha Świętego 100 fl., a od tego święta w przeciągu roku kolejne 100 fl. (GK 27 s. 100); br. rodz. niepodzieleni Jakub i Stanisław z Brodły kwitują Jakuba prep. mstow. z zapłaty sumy 100 fl. (GK 27 s. 235); Jakub prep. kl. mstow. dz. Żerkowic oddala sądownie roszczenia Jana dz. Giebołtowa do kmiecia Pawła. Jan utrzymuje, że na mocy obopólnej umowy kmieć ten przeszedł z Morska [należącego do kl.] do jego dziedziny Siamoszyce (ZK 316 s. 197).

1500 granice Krasic [wsi kupionej przez kl.] rozciągają się od ściany [wsi] Łuszczyn aż do ściany wsi Mokrzesz, a stąd do wsi Wola Mokrzeska i dalej aż do kuźnicy Dąbek [ziemia sier.], a stąd do rz. Warty, która rozdziela wieś Wielkie Rzeki [ziemia sier.] od Krasic (Kopiarz mstowski s. 40).

1502 w sprawie między kl. mstow. a Janem Wieruszem Stoleckim dz. Wilkowiecka oficjał krak. wyrokuje na korzyść klasztoru nakazując Janowi, by nie przeszkadzał kmieciom z Wilkowiecka w oddawaniu dzies. wytycznej dla klasztoru i nie wymagał od nich dodatkowych robocizn tytułem rekompensaty (Regesty → p. 7, nr 37); na mocy wyroku oficjała krak. kl. mstow. uzyskuje od kmieci z Wilkowiecka dzies. kon. i 1 grz. z racji kosztów (Regesty → p. 7, nr 38); w sprawie między Andrzejem prep. mstow. a Tomaszem Koskowskim¹¹Wydawca Regestów Stefan Mizera nazywa go błędnie Roskowskim z [Koskowic i] Błotnych Małusz o testament Szczepana br. Tomasza oficjała krak. zatwierdza testament i przysądza klasztorowi koszta 1 grz. (Regesty nr 39; OK 24 s. 303); Andrzej prep. kl. mstow. pozywa Samsona Koskowskiego¹²Wydawca Regestów nazywa go błędnie Roskowskim z [Koskowic i] Małusz Błotnych oraz Feliksa Piotraszka z Małusz Błotnych o to, że nie zapłacili należnych kwot i wnosi o obłożenie ich należnymi karami (Regesty → p. 7, nr 40; OK 24 s. 307); tenże Andrzej z tymiż dziedzicami z Małusz Błotnych o zatrzymanie należnych klasztorowi dzies. z ról folwarku tamże. Na mocy wyroku wspomniani dziedzice mają zapłacić równowartość tej dzies., którą poda prep. pod przysiegą, a na przyszłość nie wolno im zwozić zboża z pól zanim prepozyt lub jego faktor nie wkroczą i nie oznaczą wartości dziesięciny (OK 24 s. 338—9).

1504 Andrzej prep. mstow. otrzymuje pokwitowanie dla Jordana żupnika krak. na 6 bałwanów soli (Teki Pawińskiego 1 s. 107).

1507 → Mstów p. 3c; 1509 kl. mstow. uzyskuje zwolnienie z wyprawy wojennej z tytułu posiadania wsi Łuszczyn (Luszyna, Luzyna) w dystr. olsztyńskim, z której czynsz wynosi zaledwie 2 grz. (MS 4, 9066; MK 24 s. 441).

1511—12 w Jaworznie [w diec. gnieźn.] kanonicy reg. z M. pobierają dzies. snop. z ról kmiec. opust. oraz dzies. pien. po 8 gr od łanu kmiec. z ról zasiedlonych (LBG 2 s. 115; Słownik historyczno-geograficzny ziemi wieluńskiej w średniowieczu, opr. R. Rosin, W. 1963, s. 86).

1514 na mocy układu między Andrzejem prep. kl. mstow. dz. Zawady a Samsonem Koskowskim, Tomaszem, Feliksem, Mik. Wójcikiem i Janem Ćwiczkiem dz. Starych, Pośrednich i Błotnych Małusz panowie Małuscy i mieszkańcy Zawady mogą swobodnie wypasać [bydło, owce i trzodę] w lasach, gajach, borach, zaroślach, dąbrowach i polach w granicach wsi Zawada, Małusze Błotne i Małusze Pośrednie, a także swobodnie ścinać drzewa dla swego użytku tamże (ZK 317 s. 21).

1516 spór między Andrzejem prep. mstow. i Piotrem przeorem mstow. a Maciejem prowincjałem i Janem Kokoszką przeorem kl. Paulinów z Częstochowy o dzies. pien. z m. Częstochowy i wsi Częstochowa, Grabówka, Kawodrza, Kiedrzyn, Wyczerpy Wielkie i Małe i obydwa Wierzchowiska [Wielkie i Małe], a mianowicie 8 gr z każdego łanu miejskiego i wiejskiego, zaniedbanej od 12 lat, zostaje zakończony przysądzeniem dzies. pien. klasztorowi mstow.; wymienieni imiennie kanonicy reg. z M. aprobują tę decyzję sądu (DP 2, 180; AG perg. 5879, 5880).

1524 prepozyt kl. mstow. występuje przeciwko Janowi pleb. częstochowskiemu i zarazem przeorowi kl. Paulinów w Częstochowie o dzies. z ról kmieci i mieszczan tego miasta (DP 2, 298); 1525 w sprawie między prepozytem kl. mstow. a kl. częstochowskim o dzies. z ról miasta Częstochowy sędzia decyduje o przesłuchaniu świadków w miejscu nieodległym od miasta M. (DP 2, 324); w powyższej sprawie między kl. mstow. a kl. częstochowskim mgr Stan. Kłomicki pełnomocnik kl. mstow. prosi o jej zamknięcie, a mgr Stan. Brzezicki pełnomocnik kl. częstochowskiego o jej kontynuowanie (DP 2, 329); 1526 w powyższej sprawie Stan. Brzezicki pełnomocnik kl. częstochowskiego w obecności Stan. Kłomickiego pełnomocnika przeora Andrzeja z kl. mstow. i dwóch świadków przedkłada pewne dok. Władysława ks. opol. dotyczące nadań niektórych ról, łąk, sadzawek i dóbr i nienaruszalności pieczęci (DP 2, 335).

1529 kl. kan. reg. w M. pobiera czynsz od domów mieszcz. w M. w wysokości 2 grz. 9 gr, od osób szynkujących piwo w wysokości 20 gr, po 3 kamienie łoju od każdej z 5 jatek mięsnych, co daje 3½ grz. i 12 gr, czynsz od krawców w wysokości 3 gr, od szewców w wysokości ½ grz. oraz cło od koni i wołów w wysokości 18 grz. (LR s. 345).

Klasztor pobiera też czynsz od 1 kmiecia w Srocku w wysokości 12 gr, z wsi Zawady w wysokości 1½ gr, z Kobyłczyc w wysokości 1 kopy i 4 gr, z Żerkowic 1 grz., z Morska 32 gr, Skarżyc ½ gr, Małego Skrzydlowa 5 grz., Kunina 1 grz., Jaskrowa 1 kopę gr (LR s. 345).

Klasztor pobiera również dzies. snop. z miasta M. wart. 7 grz., z wsi: Łuszczyn wart. 1 kopy gr, z Mokrzeszy wart. 4 grz., Kobyłczyc wart. 3 grz., Żurawia wart. 3 grz., Luslawic wart. 2 grz., Zagórza wart. 1½ grz., Wygiełzowa wart. 1 kopy gr, Bukowna wart. ½ grz., Małusz wart. 4 grz., Zawady wart. 6 grz., Srocka wart. 12 gr, Jaskrowa wart. 5 grz., Rędzin wart. 4 grz., Rudnik wart. ½ grz., Kunina (Kini) wart. 3 grz., Kuchar wart. 2 grz., Kłobukowic wart. 3 grz., Skrzydlowa wart. 12 gr, Morska wart. 4 grz., Żerkowic wart. 4 grz., Walenczowa wart. 4 grz., Opatowa wart. 3 grz., Wilkowiecka wart. 4 grz. (LR s. 344).

Klasztor pobiera też dzies. pien. z m. Częstochowa, z wsi Częstochówka, Kiedrzyn, Grabówka, Wyczerpy Wielkie i Małe, obydwa Wierzchowiska, Krowodrza w wysokości 5 grz., z wsi Siedlec, Mirów, Wola Mokrzeska w wysokości 3 wiard. i z wsi Jaworzno w wysokości 3 wiard. (LR s. 345).

1533 Klemens sołtys z Zawiercia oświadcza, że sprzedał za 30 grz. Janowi prep. mstow. i klasztorowi swe sołectwo w dobrach Kromołów (ZK 318 s. 181—2); 1537 Jan Kościelecki pkom krak. rozgranicza wieś Kobyłczyce kl. mstow. od wsi Zagórze Mik. Silnickiego (AG perg. nr 5896); 1539 Tomasz prep. mstow. odstępuje za 3 bałwany soli zw. darowniki i 3 ćw. soli warzonej wart. 200 fl. z pr. odkupu Sewerynowi Bonerowi kaszt. biec., burgr., żupnikowi i wielkorządcy krak. oraz star. ośw. i zator. sołectwo w Kromołowie w ziemi krak. wraz z pr. patr. kościoła w Kromołowie (MS 4, 6660; Kopiarz mstowski s. 36—40; Regesty → p. 7, nr 48).

1545 wytyczenie granic między wsią Mokrzesz Piotra Kłobukowskiego a wsią → Kobyłczyce kl. mstow. (ZK 322 s. 10—13); wytyczenie granic między wsią Mokrzesz Piotra Kłobukowskiego a wsią Zawadą kl. mstow. → Kobyłczyce p. 2 (ZK 322 s. 13); 1546 Baltazar Koskowski dz. Małusz procesuje się z Tomaszem prep. kl. mstow. (ZK 322 s. 97, 234); wytyczenie granic między wsiami Zawada i → Kobyłczyce kl. mstow. a wsiami Tomasza i Baltazara Małuskich oraz Jana Bażykowskiego Średnie i Błotne Małusze (GK 213 s. 1836—41); 1549 Tomasz prep. mstow. ustanawia Szymona z Radomska wikarego na zamku krak. swym pełnomocnikiem w sprawie przeciwko mieszczanom częstochowskim (Regesty → p. 7, nr 49).

1550 Zygmunt August zatwierdza wszystkie przyw. dla kl. kan. reg. w M., w tym na cło oraz dok. zwalniający poddanych klaszt. od prac na rzecz zamku Olsztyn oraz wolności młynów [mstow.] (MS 5, 4815); 1552 → p. 5c; do kl. mstow. należą wsie: Kuchary, Łuszczyn, Skrzydlów Mały (Kozierowski BWW cz. 1, s. 216; cz. 2, s. 113, 199); 1555 Zygmunt August zatwierdza kl. mstow. sól z żup wielickich w ilości 1 bałwana i 1 panwi soli warzonej rocznie, a w zamian otrzymuje role wsi opust. Widzów, położonej między Jaskrowem, należącym do tegoż klasztoru a wsiami król. Mirów i Wyczerpy. Role te mają być włączone do stwa olsztyńskiego. Granice Widzowa biegną od wierzchołka Grodziska — skały zawieszonej nad rz. Wartą, blisko opust. miejsca zamku (fortalitii) i biegną dalej od południa na północ kopcami rozgraniczającymi Widzów od Jaskrowa oraz Widzów od Mirowa i prowadzą do skrzyżowania dróg z M. do Częstochowy i z Mirowa do Rędzin, aż do ściany wsi Wyczerpy (Kopiarz mstowski s. 143—9; AG Lustracje dz. XVIII 18, k. 545r).

1563 do kl. mstow. należą następujące wsie w ziemi krak. w par. Mstów: Jaskrów, Kunin, Zawada, Brzyszów Nowa [Wieś], Srocko, a także wieś Kobyłczyce w ziemi krak. w par. Żuraw (RP s. 245—7).

1564 kl. mstow. otrzymuje 3 miary soli miałkiej rocznie z żupy solnej w Wieliczce (LK 2 s. 101); kl. mstow. otrzymał z żupy solnej w Wieliczce 3 bałwany i 3 miary soli warzonej (LK 2 s. 116).

1566 Zygmunt August unieważnia nadanie dla kl. mstow. soli z żupy wielickiej z 1555 r. i w ramach rekompensaty przyznaje klasztorowi daninę w owsie zw. sep, składaną dotąd zamkowi Olsztyn ze wsi klaszt. Zawada (Regesty → p. 7, nr 53; AG Lustracje dz. XVIII 18 k. 545r); 1567 tenże król nakazuje star. olsztyńskiemu, by nie pobierał sepu ze wsi Zawada, darowanego kl. mstow. za wieś Widzów (Regesty → p. 7, nr 54); 1568 Baltazar Małuski prep. mstow. daje w użytkowanie mieszczanom mstow. las zw. Garnek (AG perg. 3927; Regesty → p. 7, nr 55); 1579 prepozyt mstow. nadaje Jakubowi czapnikowi z M. i jego spadkobiercom kawałek roli pod górą zw. Dobra (AG perg. 3981); 1594 kard. Jerzy Radziwiłł bp krak. wyrokuje, iż wsie kl. Paulinów w Częstochowie mają płacić kl. mstow. po 8 gr dzies. z łanu (Regesty → p. 7, nr 57); 1592 król Zygmunt III Waza nadaje Wojc. Sękowskiemu pisarzowi kancelarii król. pensję, tj. stację w wysokości 24 grz. z kl. mstow. oraz owiesne z 2 wsi przynależnych do klasztoru, które co roku pobiera skarb nadworny. Kwoty te dostał od króla Zygmunta Augusta Mik. Brzeski star. kamieniecki (Summariusz Metryki Koronnej. Seria Nova, t. 6, pod red. K. Chłapowskiego, W. 2012, nr 136); 1599 kl. mstow. zawiera ugodę z kl. Paulinów w Częstochowie w sprawie dzies. pien. z m. Częstochowy i wsi przynależnych do kl. częstochowskiego (Regesty → p. 7, nr 58; Kopiarz mstowski s. 114—6).

-b. Świadczenia na rzecz państwa. 1484 Paweł Olsztyński [tenut. zamku Olsztyn] uzyskuje opłatę stacyjną w M. u prepozyta mstow. (Teki Pawińskiego 2 s. 10); Klemens Brandys krajczy [królowej Elżbiety] uzyskuje opłatę stacyjną jednodniową z M. (Teki Pawińskiego 2 s. 12); tenże Klemens uzyskuje opłatę stacyjną jednodniową u prepozyta w M. (tamże, s. 41); 1485 Marcisz Chocimowski kuchmistrz uzyskuje opłatę stacyjną z M. (tamże, s. 66); 1486 Mik. Kijański uzyskuje opłatę stacyjną z M. (tamże, t. 2, s. 120); 1506 Aleksander Jag. darowuje Dziersławowi Odrzywolskiemu swemu dworzaninowi opłatę stacyjną od kl. w M. na 4 lata (MS 3, 2864); 1507 tenże Odrzywolski uzyskuje od Zygmunta I za zasługi 250 fl. z opłaty stacyjnej od kl. mstow. (MS 4, 8412); 1548 Jerzy Kołaczkowski uzyskuje od króla dożywotnio 24 fl. z opłaty stacyjnej od kl. w M. (MS 5, 4581); 1559 Zygmunt August nadaje dożywotnio Mik. Brzeskiemu słudze Jana z Ocieszyna kanclerza król. 20 grz. z opłaty stacyjnej od kl. mstow. (MS 5, 2407); 1564 stwo olsztyńskie otrzymuje daninę w owsie z wyszczególnionych wsi kl. mstow., w tym z: Jaskrowa 54 korcy miary wierzchowatej mstow. od 9 kmieci, z Zawady 84 korce od 13 kmieci na 14 ł., z Kunina 42 korce od 7 kmieci, z Żerkowic od 8 kmieci w mierze pileckiej, co daje 48 korcy miary równej mstow. i z Morska od 6 kmieci w mierze wierzchowatej pileckiej, co daje 36 korcy miary równej mstow. (LK 2 s. 39—40); zamek olsztyński uzyskuje stację z tytułu pobytu króla po 1 korcu owsa miary równej mstow. z 3 wsi kl. mstow., tj. z Jaskrowa, Zawady i Kunina (tamże); 1566 kl. mstow. uwolniony od spy → p. 3a; 1569 stwo olsztyńskie otrzymuje daninę w owsie z wyszczególnionych wsi kl. mstow., tj. z Jaskrowa 54 korcy miary wierzchowatej mstows. od 9 kmieci, z Zawady 82 korce od 13 kmieci na 14 ł., z Kunina 42 korce od 7 kmieci, z Żerkowic od 8 kmieci w mierze pileckiej, co daje 48 korcy miary równej mstow. i z Morska od 6 kmieci w miarze wierzchowatej pileckiej, co daje 36 korcy miary równej mstow. (AG Lustracje dz. XVIII 18 k. 545r—v); 1592 Zygmunt III nadaje Wojc. Sękowskiemu pisarzowi kancelarii król. 24 grz. z opłaty stacyjnej od kl. mstow. i owiesne z 2 wsi, należących do tego kl., które należą się skarbowi nadwornemu każdego roku (Sumariusz Metryki Koronnej, Księga wpisów podkanclerzego Jana Tarnowskiego MK 137 z AGAD w Warszawie 1592, seria nowa, t. 6, pod red. K. Chłapowskiego, nr 136); 1595 Zygmunt III potwierdza, że tenże Wojc. Sękowski skwitował Macieja Leńka prep. kl. mstow. z zaległych od 1594 r. opłat stacyjnych (Sumariusz Metryki Koronnej, Księga wpisów podkanclerzego Jana Tarnowskiego MK 139 z AGAD w Warszawie, seria nowa, t. 8, pod red. K. Chłapowskiego, nr 193); Zygmunt III daje Nikodemowi Kossakowskiemu dworzaninowi król. opłatę stacyjną z wsi prepozytury mstow., którą otrzymał zm. Paweł Jacimierski (tamże, nr 214).

4. Pr. niem. w dobrach klasztoru. 1278, 1327, 1405 → p. 3a; 1428 Mikołaj z Michałowa wwda sand. star. krak. zaświadcza, że Piotr prep. kl. mstow. przedłożył przyw. Władysława Jag., na mocy którego miasto M. i wsie należące do tego kl. przeniesione są z prawa pol. na prawo średz., a wójt i mieszkańcy tego miasta, sołtysi i kmiecie wolni od sądownictwa kasztelanów, wojewodów, starostów i sędziów. Mieszczanie mstow. podlegają sądownie wójtowi, a kmiecie swoim sołtysom. Wójt i sołtysi odpowiadają sądownie przed prepozytem mstow. (ZDM 2, 403).

5. a. Prepozyci i pozostali kanonicy klaszt.

1263 NN prepozyt → p. 6.

1278 Wilhelm prep. (Mp. 2, 485; Pobóg-Lenartowicz, A czyny → p. 7, s. 55, 58, 231—2, 250, 257).

1326—7 Jan prep. (MV 1 s. 119, 190; Mp. 2, 593; Pobóg-Lenartowicz, A czyny → p. 7, s. 206)¹³W MV 1 s. 119, 190 — podano, iż prepozytura jest reguły Ś. Benedykta.

1364—72 Marcin (de Wyncz) prep. (Pobóg-Lenartowicz, Prepozytura → p. 7, s. 587; taż, A czyny → p. 7, s. 217, 251, 257).

1384 Mikołaj prep. w M. (ZDK 1, 88; Pobóg-Lenartowicz, Prepozytura → p. 7, s. 587; taż, A czyny → p. 7, s. 221, 251, 257).

1397 Jan prep. (Kopiarz mstowski s. 17; Pobóg-Lenartowicz, Prepozytura → p. 7, s. 587; taż, A czyny → p. 7, s. 210, 251, 257).

1398—1402 Wilhelm prep., 1402 prep. w Kaliszu (SP 8 uw. 311/8, 325/105, 326/8, 344/35; ZK 3a s. 244, 255, 306, 318, 509, 603; KSN 1048, 1070, 1096; Pobóg-Lenartowicz, Prepozytura → p. 7, s. 587; taż, A czyny → p. 7, s. 51, 192, 232, 251, 257); 1402 Paweł kapłan z M. pełnomocnik kl. mstow. (KSN 1099).

1402 Jan Rost prep., 1402—22 prep. w Kaliszu (Pobóg-Lenartowicz, Prepozytura → p. 7, s. 587; taż, A czyny → p. 7, s. 66, 95, 210, 251, 257).

1403 NN prep. z M. (ZK 3b s. 78).

1405—13 szl. Piotr Czartewicz prep., opat kl. Na Piasku we Wrocławiu 1413—5 (ZDM 6, 1674; ZDK 1, 194; Rad. 427 s. 206; ZK 5 s. 86; 311 s. 32; 312 s. 5—8, 12; GK 1b s. 107, 170; GK 1a k. 13v; OK 4 k. 6r, 15r, 16v, 64v, 81v, 103r, 130r, 132v, 134v, 143v, 154v, 205r; Kopiarz mstowski s. 58; Pobóg-Lenartowicz, Prepozytura → p. 7, s. 583, 587; taż, A czyny → p. 7, s. 44, 47, 62, 73, 75, 94, 101, 165—6, 249, 251, 257); 1407 [Piotr] prep. z M. ma przedłożyć przed sądem dok. król. w sprawie z wielkorządcą krak. [Świętosławem Litwosem z Businy] (GK 1b s. 107); 1408 Wojtek Piłat z Małusz [Pośrednich] procesuje się z [Piotrem] prepozytem z M. (ZK 5 s. 86).

1413—6 Maciej Hering z Trzebnicy [Śląsk] prep. w M., opat kl. Na Piasku we Wrocławiu w l. 1416—29, kapelan i kaznodzieja króla Władysława Jag. (ZK 312 s. 54, 61; AC 2, 69; Wiśn. W. s. 14—5; Pobóg-Lenartowicz, Prepozytura → p. 7, s. 583, 587; taż, A czyny → p. 7, s. 42, 44, 49, 62, 73, 83, 94, 165, 167—9, 249, 251, 257; Z. Kozłowska-Budkowa, Maciej Heryng, PSB 19, s. 39—40); 1415 Jakusz z Dobrakowa nie stawia się przed sądem w sprawie z kapelanem Mikołajem z M. o cz. dziedziny w Dobrakowie (ZK 6 s. 70); 1418 Andrzej z Rudy [zakonnik?] w klasztorze w M. → p. 5g.

1419—21 Piotr prep. (ZK 312 s. 210; Pobóg-Lenartowicz, Prepozytura → p. 7, s. 587; taż, A czyny… → p. 7, s. 227, 257).

1422—6 Mikołaj prep. (OK 4 k. 253v, 263r; Teut. 1a s. 240—1; GK 2 s. 678; ZK 146 s. 4).

1428—37 Piotr prep. (ZDM 2, 403; GK 4 s. 192, 343—4, 351, 374, 470, 502, 540, 724, 754; 5 s. 177, 266, 280, 328, 689; ZK 146 s. 312; 312 s. 431, 433, 435—6; 313 s. 15, 42; 10 s. 273; OK 5 s. 34v, 194v; Kopiarz mstowski s. 61).

1431 → Mstów, p. 2 (GK 4 s. 343—4, 351); Paweł Rygwa pozywa szl. Wawrzyńca z Lipnika i Mikołaja ze Skowronowa o napaść na drodze publicznej i zadanie mu 12 ran krwawych. [Piotr] prep. kl. w M. staje w sądzie przy swoim człowieku (GK 4 s. 374); Stanisław kmieć z Kobyłczyc oskarża Mik. Skowronowskiego [ze Skowronowa] o zadanie mu 6 ran krwawych i okaleczenie, czyli „ochromienie” ręki. [Piotr] prep. z M. staje o kary przy swoim kmieciu Stanisławie (GK 4 s. 470, 502); 1432 za zadanie kmieciowi Stanisławowi z Kobyłczyc 6 ran krwawych szl. Mik. Skowronowski zostaje skazany na karę XV sądowi, karę XV [Piotrowi] prep. mstow., jako dziedzicowi tego kmiecia, oraz zapłacenie po 1 grz. temu kmieciowi za każdą krwawą ranę (GK 4 s. 540); sprawa między Mikołajem wójtem z M. a Stan. Mojkowskim zostaje przełożona ze względu na sprawę o większe Mikołaja z [Waw.] Lipnickim, tj. o 100½ grz. przed [Piotrem] prep. z M. (GK 4 s. 724, 739; ZK 312 s. 427); 1433 Piotr prep. z M. w sprawie z Pawłem Sonką z Częstochowy (OK 5 s. 34v); 1434 tenże Piotr w sprawie ze Stanisławem z Rędzin o 5½ grz. długu (ZK 10 s. 273); 1436 Piotr prep. z M. oddala sądownie roszczenia Mikołaja wójta z M. do 3 grz. (ZK 313 s. 15); Piotr prep. z M. pozywa Sieciecha Czaplę z Lusławic i osobno Dziersława z Żurawia (GK 5 s. 689).

1440—57 Mik. Bitner z Krakowa prep. z M. zw. też proboszczem mstow., w 1457 uprowadzony i uwięziony przez grasujące w ziemi krak. nieopłacone oddziały zaciężne (GK 6 s. 521; 7 s. 299, 325—6, 359, 361, 385—7, 474—5, 962; 8 s. 159, 191; 9 s. 131—2, 141; SP 2, 2943; ZK 313 s. 244, 246, 255, 257, 266; 314 s. 52—3; OK 1 s. 38, 293; Cracovia artificum, 401 — bezimiennie; Cracovia artificum suppl. 1441—1450, nr 356; Kopiarz mstowski s. 20—1, 57, 65—7; Pol. 4, 30; ANKr. Oddz. I na Wawelu, perg. W030; Mp. 5 C 79; DLb. 3 s. 160—63; Spominki → p. 7, s. 2; Koczerska, Zbigniew Oleśnicki → p. 7, s. 62—3, 137, 149—150, 222, aneks I nr 214)¹⁴Wprawdzie K. Łatak, Sanktuarium…, s. 26 i A. Pobóg-Lenartowicz, A czyny ich…, s. 223, 257, uważają, że prep. mstow. w tym czasie był Mik. Isner, ale M. Koczerska, Zbigniew Oleśnicki…, s. 62—3, 137, 149—150, 222, aneks I nr 214, na podstawie zebranego materiału źródłowego wykazała niezbicie, że godność tę piastował ówcześnie Mik. Bitner z Krakowa.

1440 Mikołaj prep. z M. ma rozsądzić sprawę między Janem [młodszym z zamku] Bąkowiec s. [Krystyna z Koziegłów kaszt.] sądec. a Klemensem z Mokrska (GK 6 s. 521); 1441 → Mstów p. 4b; Mikołaj prep. z M. pozywa Mikołaja wójta z M. (GK 7 s. 326, 361, 385); tenże prepozyt płaci karę 6 sk. Prędocie z Nakła za pozwanie go błędnie o sołectwo, zamiast o wójtostwo [w M.]; Mikołaj prep. z M. pozywa Prędotę z Nakła, że kupił podstępnie (nasmowye) i pospiesznie [od Mikołaja] wójtostwo w M. wyrządzając klasztorowi szkodę w wysokości 100 grz. (GK 7 s. 359, 385); sprawa między Mikołajem prep. z M. a Mikołajem lantwójtem (advocato alias lantwoyt) z M. odesłana z sądu grodz. krak. przed sąd [burgrabiego] w Olsztynie (GK 7 s. 386); Mikołaj prep. z M. płaci karę 6 sk. Prandocie z Nakła, karę 6 sk. Mikołajowi lantwójtowi z M. z powodu oskarżeń i tyleż sądowi za krytykowanie i uskarżanie się na tę decyzję (GK 7 s. 386); 1442 Mikołaj prep. z M. zawiera ugodę z Mikołajem niegdyś wójtem z M. Prepozyt uwolni byłego wójta M. od pozwów i rozsądzi sprawę między tymże Mikołajem a młynarzem (GK 7 s. 962); 1443 Dziersław z Żurawia ma się stawić przed sądem [Jana Czyżowskiego] kaszt. krak. [i star. krak.] ewentualnie przed sądem pana pstar. krak. [Jana Rokosza] w sprawie o grożenie Mikołajowi prep. z M. na dobrach i na życiu (GK 8 s. 159, 191); tenże Dziersław przeciwko Mikołajowi prep. mstow. (ZK 313 s. 255); Mikołaj prep. mstow. stawia się w sądzie, by zadośćuczynić finansowo kmieciom Janowi Wojszycowi z Wilkowa i Więckowi z Irządz (ZK 313 s. 244).

1444—56 Adam przeor (Pobóg-Lenartowicz, A czyny → p. 7, s. 51, 189, 257; ANKr. Oddz. I na Wawelu, perg. W030); 1447 Andrzej kapłan z M. (OK 1 s. 17); 1448 sprawa między [Mikołajem] prep. z M. a Andrzejem pleb. z Irządz (OK 1 s. 38); 1457 → p. 3a.

1457—68 Adam prep. mstow. (DLb. 3 s. 148; Teut. 3 s. 235; Spominki → p. 7, nr 28; Pobóg-Lenartowicz, A czyny → p. 7, s. 51, 189, 257); przed 1465 Andrzej z Szadka zakonnik w kl. mstow, w l. 1465—85 prep. kl. kan. reg. w Kłobucku (DLb. 3 s. 164, 166, 168; Spominki nr 35, 68, 80, 90; DP 1, 135 przyp.; J. Laberschek, Kłobuck, SHGK cz. II, s. 574; tenże, W czasach piastowskich i jagiellońskich, w: Dzieje miasta i gminy Kłobuck do roku 1939, pod red. F. Kiryka, Kr. 1998, s. 121, 149, 153, 211).

1469—71 Jakub prep. mstow. (Kopiarz mstowski s. 44, 47; Ep. 3 k. 52v); Świętosław brat w kl. mstow., kustosz 1471, prep. Mstow. 1477 (Kopiarz mstowski s. 44, 47; Ep. 3 k. 52v; AG Sumariusze sieradzkie i radomszczańskie, nr 16); Stanisław, Wojciech i Maciej bracia (Kopiarz mstowski s. 44, 47; Ep. 3 k. 52v).

1471 Paweł, Jan i Stanisław [inny] bracia w kl. mstow. (Ep. 3 k. 52v); 1480 umiera br. Maciej z M. prowizor klaszt. (Spominki 94).

1483 Jakub prep. mstow. (ZK 316 s. 67).

1483—5 Maciej prep. mstow. (OK 3 s. 338; ZK 319 s. 43).

1489 Paweł Olsztyński [tenut. z zamku] Olsztyn oświadcza, że pobrał od prepozyta mstow. 8 dokumentów, w tym przywileje król. oraz innych osób, i gwarantuje ich zwrot prepozytowi (Ep. 4 k. 18v; Regesty → p. 7, nr 31).

1490—1502 Jakub prep. mstow., zm. w 1502 (OK 11 k. 361v; GK 23 s. 735—6, 752; 24 s. 133, 174, 602, 607—10, 704, 713, 718, 743, 748, 855; 27 s. 97—100, 235, 853; MS 2, 105, 338, 1173; Kopiarz mstowski s. 51, 53; ZK 316 s. 197; MK 17 k. 29r—29v); 1499 star. krak. [Mik. Kamieniecki] ustanawia zakład 300 grz. dla zachowania spokoju między Jakubem prep. mstow. a Janem Zarembą z Kalinowy [dz. Żurawia] (GK 27 s. 853).

1502—16 Andrzej [1] prep. mstow. (OK 24 s. 255, 303, 338—9; Regesty → p. 7, nr 37, 39; Teki Pawińskiego 1 s. 107; Kopiarz mstowski s. 97—9; ZK 317 s. 21; DP 2, 180; AG perg. 5879—80; Pobóg-Lenartowicz, Prepozytura → p. 7, s. 588); 1508 Szymon z Nieszawy [Kujawy] podkantor (succentor) mstow., trudniący się zegarmistrzostwem (AC 2, 1991; Kiryk, Rozwój → Mstów p. 7, s. 174; tenże, Z dziejów urbanizacji → Mstów p. 7, s. 36); 1513 NN dzwonnik w M. (Wiśniowski, Materiały s. 221); NN kantor w M. (Wiśniowski, Materiały s. 223; tenże, Parafie w średniowiecznej Polsce, Lublin 2004, s. 276).

1516 Piotr przeor mstow., Andrzej podprzeor mstow., Piotr kustosz mstow., Stanisław konserwator mstow., Marek szafarz (dispensator), Kasper kolektor mstow., Maciej kaznodzieja, Jan spowiednik, Jakub podkustosz (DP 2, 180).

1521—26 Andrzej [2] prep. mstow. (MS 4, 3974; DP 2, 298, 324; Regesty → p. 7, nr 46; Nekrolog krakowski); 1525 br. Mikołaj z Osieka zakonnik z kl. mstow. zaprzecza przed sądem oficjała krak., jakoby użył niegodziwych słów w kościele [kl. Paulinów] na Skałce w Kazimierzu, o co został oskarżony przez przeora ze Skałki [Macieja z Wojsławic] (DP 2, 322); 1526 Andrzej przeor mstow. (DP 2, 335).

1527—31 Kasper prep. mstow. (AKapKrak. Reg. C. 2: Liber retaxationum, k. 75; LR s. 344; Pobóg-Lenartowicz, Prepozytura → p. 7, s. 588; Łatak, Katalog rządców → p. 7, s. 466—7); 1530 Piotr kaznodzieja (Łatak, Prepozytura mstowska → p. 7, s. 149); 1531 Piotr przeor mstow. (AC 3, 849).

1533—6 Jan prep. mstow. (ZK 318 s. 181—2; OK 52 s. 479).

1539—49 Tomasz prep. mstow. (MS 4, 6660; Kopiarz mstowski s. 36—40; ZK 322 s. 97, 234; 324 s. 397; GK 213 s. 1836—41; Regesty → p. 7, nr 48—9; Nekrolog krakowski; Łatak, Prepozytura mstowska → p. 7, s. 127; tenże, Katalog rządców → p. 7, s. 467—8); 1539 dzwonnik i kantor w M. (Wiśniowski, Materiały s. 221, 223).

1543 Maciej przeor, Piotr dawny przeor, księża: Błażej, Albert, Maciej, Jan Korunka, Franciszek, Marcin, Kasper z Krakowa, Albert Stajno, Michał z Żytna, Jakub Mojkowicki (Łatak, Prepozytura mstowska → p. 7, s. 127).

1552—5 Kasper z Krakowa prep. mstow. (Kopiarz mstowski s. 91, 144, 147); 1552 Franciszek brat i kaznodzieja w kl. mstow., od tego roku pleban w m. Olsztynie → p. 5c.

1555 Wojc. Stajenny przeor mstow., Michał Ziarno brat (Kopiarz mstowski s. 144); 1555—68 Jakub Mojkowski brat w kl. mstow. 1555, zakrystian 1568 (Kopiarz mstowski s. 144; AG perg. 3927); 1558—68 Jan Karczewski przeor w 1558, ekonom w 1568 (AG perg. 3927).

1560—89 Baltazar Małuski prep. mstow. (Kopiarz mstowski s. 25, 28, 144; Regesty → p. 7, nr 55; AG perg. 3927; AG Lustracje XVIII 18 k. 545r; Łatak, Katalog rządców → p. 7, s. 468—9).

1568 Wojc. Żurawski przeor, Michał Pomari kurator [ogrodnik], Jan Piotrkowski brat, Piotr Racznius brat, Bartłomiej Skrzydlowski brat, 1568 Jakub Krivius kaznodzieja (AG perg. 3927).

-b. Kościół par. na wzgórzu [na lewym brzegu rz. Warty w diec. gnieźn.]. 1250 we wsi M., należącej do kl. kan. reg. Na Piasku we Wrocławiu, jest kościół → p. c. (SUB 2, 397); 1470—80 kościół zbudowany z kamienia (DLb. 3 s. 149); 1566 pożar niszczy kościół w M. (Kopiarz mstowski, zapiska na karcie tytułowej; KatZab. t. 6, z. 4, s. 8, 10; Łatak, Sanktuarium → p. 7, s. 35).

-c. Okręg parafialny. 1470—80 do par. w M. należy m. Mstów i wsie: Jaskrów, Kuchary [w diec. gnieźn.], Kunin, Małusze Błotne, Małusze Pośrednie, Małusze Stare, Mirów, Rudniki w diec. gnieźn., Siedlec, Skrzydlów w diec. gnieźn., Srocko, Zawada (DLb. 2 s. 102; 3 s. 150—6); 1472 szl. Jan z Mokrzeszy parafianinem kościoła w M. (Ep. 3 k. 69v)¹⁵Zob. przyp. 7; 1552 Mik. Dzierzgowski arcybp gnieźn. eryguje za zgodą króla Zygmunta Augusta i na prośbę Jana Ocieskiego kanclerza, star. sądec. i olsztyńskiego, a także mieszczan Olsztyna, którym, jak również mieszkańcom wsi Przymiłowice, Kusięta i Turów, było daleko do kościoła par. w M., kościół par. w Olsztynie, który ma być filią kościoła w M. Do nowej parafii mają należeć odtąd miasto Olsztyn i ww. wsie okoliczne. Kl. mstow. będzie miał pr. patr. nad tym kościołem, a zatem będzie miał wpływ na obsadę plebana, którym zostaje brat zakonny Franciszek. Nowa parafia zostaje uposażona 2 ł. roli z perspektywą poszerzenia areału o nowe karczunki i dzies. snop. ze wsi Turów z nadania kl. mstow. (Pergaminy Archiwum Kapituły Katedralnej Sandomierskiej, oprac. F. Kiryk, Sandomierz 2002, nr 155; Regesty → p. 7, nr 51; Kopiarz mstowski s. 89—93).

-d. Płatności na rzecz kurii pap.:

1326 Jan prep. z M. płaci dzies. pap. od 20 grz. dochodu w 2 terminach 2 grz., 9 sk. i 14 den.; 1327 dzies. 2 grz. i 3 sk. (MV 1 s. 119—120, 190); 1335—6, 1344, 1346—1358, 1373—4 świętop. 9 sk. (MV 1 s. 372, 383; 2 s. 185, 194, 203, 213, 223, 232, 242, 251, 259, 266, 274, 282, 290, 297; 9 s. 9, 29).

-e. Szkoła. 1382 Paweł rektor szkoły mstow., notariusz publiczny diec. krak. (ZDM 1, 171; 4, 1064 or.); 1422 Jan s. Mikołaja z Nidka w diec. wrocławskiej rektor szkoły w M. ustanawia swym pełnomocnikiem Wawrzyńca z Rozprzy [ziemia sier.] w sprawie z Tomaszem podwójcim z M., Maciejem Hankowiczem i Mik. Wanglekiem [Węgielkiem?] z M. oraz Janem z Żabiekruka [niezident.] (OK 4 s. 302r); 1495 Mikołaj uczeń (scolar) s. Macieja Krogula (Decreta → Mstów p. 7, nr 557); 1518 Wawrzyniec zakonnik z kl. marków przy kościele Ś. Marka w Krakowie oskarża przezornego Jana bakałarza w M. o obelgi, m.in. o nazwanie go złodziejem. Sąd skazuje Jana na zapłacenie 3 zł kary zakonnikowi (W. Urban, Regesty do dziejów szkolnictwa parafialnego w pierwszej połowie XVI w. Z Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, ABMK 66, 1996, nr 895; 1525 Jakub z Krzęcina (de Chorzaczyn) scholar krak. występuje przeciwko przezornemu Wojciechowi rektorowi szkoły w M. o pożyczone 2½ zł, kapę z czarnego sukna wart. 1 grz. oraz wypłaty z 5 lat wart. 30 grz. Z kolei Wojciech upomina się o 20 zł za nauczanie przez 5 lat (tamże, nr 896); 1527 ks. Wojciech rektor szkoły w M. pozywa mieszczan mstow.: Marcina Gromka, Stan. Sachnę, Jana Jozdę i Elżbietę Ustarzynę o zaciągnięte przez nich długi. Swymi pełnomocnikami czyni magistrów Szymona z Kalisza i Wojciecha z Bydgoszczy (tamże, nr 897); 1539 NN bakałarz w M. (Wiśniowski, Materiały s. 249).

-f. Bractwa przy kościele w M. 1455 Zbig. [Oleśnicki] bp. krak. nadaje 100 dni odpustu bractwu żebraczemu w M. (Koczerska, Zbigniew Oleśnicki → p. 7, s. 105, aneks 1 nr 235; AG perg. 5852); 1592 Stan. Karnkowski arcbp gnieźn. zatwierdza i obdarza odpustami bractwo Ś. Anny w M. (Łatak, Sanktuarium → p. 7, s. 41—2).

-g. Zabudowania klaszt. 1418 Klemens z Wojsławic i Adam z Dąbrowy ręcząc za Mikołaja z Goleniów zobowiązują się zapłacić 25 grz. szl. Andrzejowi z Rudy [zakonnikowi?] w klasztorze w M. (in claustro monasterii Mstow) (ZK 312 s. 167); 1425 dwór Mikołaja prep. → p. 3a; 1444 → p. 3a; 1470—80 konwent mstow. składa się z kościoła [par.] i budynku klaszt. z celami i warsztatami zbudowanymi z kamienia (DLb. 3 s. 149).

6. Klasztor w życiu Kościoła polskiego. 1212 podczas zjazdu [synodu] biskupów w M. z udziałem Henryka [Kietlicza] arcbp [gnieźn.], Wincentego [Kadłubka] bpa krak., Wawrzyńca bpa wrocławskiego , Wawrzyńca bpa lubuskiego dokonano wyświęcenia elekta Pawła na bpa pozn. oraz wydano postanowienie w sprawie działalności kapituł katedralnych, a mianowicie o nałożeniu kar na kanoników niezachowujących tajemnicy uchwał podjętych na posiedzeniach kapituł (SUB 1, 133; Wp. 1, 588 kop.; J. Szymański, Kanonikat świecki w Małopolsce od końca XI do połowy XIII wieku, Lublin 1995, s. 89—90, 110); 1263 pap. Urban IV poleca prepozytowi kl. z M. reguły Ś. Augustyna, aby odzyskał dla kl. miech. te dobra w księstwie krak., które ten kl. utracił w skutek rozdawnictwa (Mp. 2, 623 kop.; Bullarium 1, 736). 1396 kard. Franciszek [penitencjarz pap.] poleca prepozytom kl. bożogrobców w Miechowie i kl. kan. reg. w M. przyjęcie do jednego z tych kl. brata Marcina, s. Jana z Wielunia, paulina z kl. w Starej Częstochowie, który pozostawał w sporze z przeorem prowincjonalnym paulinów w Polsce Mik. Schurgost [ze Skorogoszczy na Śląsku Opol.] (DP 1, 41); 1399 opat kl. Ś. Wincentego za murami Wrocławia, prep. kl. miech. i dziekan ołomuniecki zostają ustanowieni konserwatorami kl. w M. (Bullarium 3, nr 589); 1441 Wincenty [Kot] arcbp gnieźn. zatwierdza statuty klasztorów kan. reg. we M. i w Kaliszu, wynosi M. i Kalisz do godności kolegiat zakonnych [niezależnych od kl. kan. reg. reguły Ś. Augustyna NMP za murami Wrocławia Na Piasku], zezwala też prepozytom mstow. i kal. na używanie stroju przysługującego innym prałatom oraz na urządzanie obłóczyn i przyjmowanie ślubów zakonnych od nowo wstępujących braci (ZDK 2, 418); 1462 20 VIII Mikołaj [?] prep. z M. uczestniczy w synodzie diecezjalnym krak. odprawianym przez Jana Pniewskiego administratora apostolskiego, archidiakona (Kumor, Dzieje diecezji t. 2 → p. 7, s. 133); 1462 29 IX prepozyt mstow. uczestniczy w Krakowie w kolejnym synodzie diecezjalnym krak. odprawianym przez Jana Pniewskiego (tamże, s. 134); 1463 akt konfraterni kl. Paulinów z Częstochowy z kl. mstow. (J. Zbudniewek, Klasztor jasnogórski i jego rola pielgrzymkowa, w: Częstochowa. Dzieje miasta i klasztoru jasnogórskiego, Częstochowa 2002, s. 416); 1466 arcbp Jan [Gruszczyński] zatwierdza stworzenie przy kościele par. w Krzepicach prepozytury kan. reg. z regułą, której przestrzega się w kl. mstow. i w kl. Bożego Ciała w Kazimierzu (Kopiarz krzepicki k. 309—13; S. Muznerowski, Krzepice w przeszłości, Włocławek 1914 s. 101—2, 115—6); 1480 akt konfraterni kl. krzepickiego z kl. mstow. (Kopiarz krzepicki k. 147); 1501, 1502, 1521 → Mstów p. 6g); 1583 Piotr Myszkowski bp krak. zatwierdza elekcję prepozyta kl. w M. (Kumor, Dzieje diecezji t. 1 → p. 7, s. 151, 468).

7. Źródła i literatura. Dodatkowe skróty.

Regesty — Regesty dokumentów do dziejów parafii Mstów k. Częstochowy, oprac. S. Mizera, „Almanach Częstochowy” 2000, s. 19—44.

Spominki — Spominki klasztoru kłobuckiego, wyd. Z. Perzanowski, „Rocznik Muzeum Okręgowego w Częstochowie”, Historia z. 1, 1985, s. 95—118.

Wiśniowski, Materiały — E. Wiśniowski, Materiały do stanu liczebnego duchowieństwa i służby kościelnej w diecezji krakowskiej w pierwszej połowie XVI w., ABMK 18, 1969, s. 189—288.

E. Bylinowa, Z dziejów biblioteki kanoników regularnych laterańskich w Mstowie: druki XVI wieku w BUW, „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” 3, 2009, s. 55—64; I. Chat, Kopiarz klasztoru mstowskiego przechowywany w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie, w: Mstów. Miasto — klasztor — parafia…, s. 383—92; taż, Stan badań nad klasztorem kanoników regularnych z Mstowa, „Nasza Przeszłość” 124, 2015, s. 39—56; P. Dettloff, Architektura kościoła kanoników regularnych laterańskich w Mstowie, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 1998, z. 4, s. 291—307; tenże, Średniowieczny system nowożytnych obwarowań w klasztorze w Mstowie, w: Krajobrazy. Księga pamiątkowa w 70. Rocznicę urodzin Profesora Janusza Bogdanowskiego, Kr. 2000, s. 81—93; W. Graczyk, Synod czy zjazd biskupów polskich w Mstowie w 1212 roku, w: Mstów. Miasto — klasztor — parafia…, s. 425—9; P.E. Herod, Klasztor mstowski w świetle relacji kanonika Jana Długosza, w: Mstów. Miasto — klasztor — parafia…, s. 113—22; H. Hohensee-Ciszewska, Przypuszczenia o romańskich założeniach kościołów w Mstowie i Kłobucku, „Biuletyn Historii Sztuki” 27, 1965, nr 2, s. 160—4; M. Kantor-Mirski, Warowny klasztor w Mstowie, Sosnowiec 1929; H. Karbownik, Ciężary stanu duchownego w Polsce na rzecz państwa od roku 1381 do połowy XVII wieku, Lublin 1980, s. 64—5, 90; M. Koczerska, Zbigniew Oleśnicki i Kościół krakowski w czasach jego pontyfikatu (1423—1455), W. 2004, ss. wg ind.; J. Kopeć, 800-lecie parafii pod wezwaniem Świętego Mikołaja Biskupa Wyznawcy w Kromołowie, Kromołów 1993; Ł. Kopera, Nauczanie parafialne w Mstowie w czasach staropolskich i podczas zaborów, w: Mstów. Miasto — klasztor — parafia…, s. 31—58; Ł. Kordowski, Klasztor w Mstowie w świetle akt wizytacji biskupich z 1636 roku, w: Mstów. Miasto — klasztor — parafia…, s. 301—10; G. Kucharski, Nadania księcia Kazimierza Kujawskiego na rzecz Kościoła w Małopolsce, „Nasza Przeszłość” 98, 2002, s. 228—31; Kumor Diec. krak., ss. wg ind.; A. Kuśnierczyk, Kulturowe dzieje Mstowa, „Biuletyn Kongregacji Genealogicznej.Korzenie” 24, 2014, z. 89, s. 18—9; J. Laberschek, Rozwój sieci parafialnej w dekanacie lelowskim do 1500 r., w: Ksiega jubileuszu stulecia diecezji kieleckiej (1883—1983), Kielce 1986, s. 231—2, 234—6, 239, 245—6; tenże, Średniowieczne dzieje nadwarciańskiego Mstowa, Kr. 2014; K. Łatak, Kanonicy regularni w dawnej i współczesnej Polsce, w: Przemijanie i trwanie. Kanonicy Regularni Laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce, pod red. K. Łataka, I. Makarczyk, Kr. 2008, s. 25—6; tenże, Katalog rządców prepozytury mstowskiej, w: Mstów. Miasto — klasztor — parafia…, s. 451—85; tenże, Konwenty mstowski i kłobucki w nekrologu konwentu krakowskiego, w: Mstów. Miasto — klasztor — parafia…, s. 437—50; tenże, Placówki filialne prepozytuty mstowskiej, w: Mstów. Miasto — klasztor — parafia…, s. 193—223; tenże, Prepozytura mstowska od uzyskania autonomii do kasaty (1441—1819), w: Mstów. Miasto — klasztor — parafia…, s. 123—178; tenże, Sanktuarium Matki Bożej Mstowskiej, Ełk 2000; tenże, Szkoły parafialne kanoników regularnych laterańskich w Małopolsce w czasach staropolskich, „Nasza Przeszłość” 117, Kr. 2012, s. 357—8; M. Łobaza, Książka i książnica w klasztorze kanoników regularnych laterańskich w Mstowie w czasach staropolskich, w: Mstów. Miasto — klasztor — parafia…, s. 311—23; I. Makarczyk, 800-lecie Zjazdu Biskupów w Mstowie (1212—2012), „Echa Przeszłości” 13, 2012, s. 464—70; J.M. Marszalska, Arcybiskup gnieźnieński Henryk Kietlicz oraz biskup poznański Paweł — uczestnicy i główni bohaterowie synodu w Mstowie w 1212 roku, w: Mstów. Miasto — klasztor — parafia…, s. 431—6; L. Matusik, Związki wrocławskiego opactwa na Piasku z Polską centralną w okresie średniowiecza, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 28, 1973, z. 2, s. 230—59; S. Mizera, Z badań nad przywilejem Iwona Odrowąża z roku 1220, „Częstochowskie Studia Teologiczne” 25, 1997, s. 121—73; Mstów. Miasto — klasztor — parafia na przestrzeni wieków, pod red. K. Łataka, Łomianki 2013; I. Młodkowska-Przepiórowska, Z. Przepiórowski, Komunikat z nadzoru archeologicznego przeprowadzonego przy kościele pw. Wniebowzięcia NMP w Wancerzowie, gm. Mstów, woj. śląskie, związanego z wykonaniem izolacji przeciwwilgociowej, w: Mstów. Miasto — klasztor — parafia…, s. 233—44; K. Nabiałek, Mrzygłód, Mokrzesz, Mzurów i inne wybrane miejscowości północnej części ziemi krakowskiej (w druku); J. Pietrzykowski, Kościół katolicki w Polsce w okresie wprowadzania reformy gregoriańskiej, w: Mstów. Miasto — klasztor — parafia…, s. 393—406; A. Pobóg-Lenartowicz, A czyny ich były liczne i godne pamięci. Konwent klasztoru kanoników regularnych NMP na Piasku we Wrocławiu do początku XVI wieku, Opole 2007, s. 25, 31—3, 42, 44, 47, 50—1, 55, 57—8, 73—5, 90, 95, 99, 101, 132, 153, 165—8, 171, 189—90, 192, 201, 206, 208, 210—11, 217, 221, 223, 225, 227—9, 231—2, 250—3, 257; taż, Fundacja mstowskiej prepozytury kanoników regularnych i jej dzieje w okresie zależności od opactwa macierzystego we Wrocławiu, w: Mstów. Miasto — klasztor — parafia…, s. 103—11; taż, Prepozytura kanoników regularnych w Mstowie (do początku XVI w.), w: Klio viae et invia. Opuscula Marco Cetwiński dedicata, pod red. A. Odrzywolskiej-Kidawy, W. 2010, s. 577—88; taż, Uposażenie i działalność gospodarcza klasztoru kanoników regularnych we Wrocławiu, Opole 1994, s. 30, 43, 56, 62, 72, 88—9, 112; L. Podedworny, Nauczanie w klasztorze kanoników regularnych w Mstowie na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych, w: Przemijanie i trwanie…, s. 451—64; J. Raźny, Nieistniejący kościół św. Stanisława w Mstowie w świetle staropolskich wizytacji biskupich, w: Mstów. Miasto — klasztor — parafia…, s. 289—300; W. Rozynkowski, Wezwania kościołów kanoników regularnych laterańskich w Polsce, ufundowanych do końca XV w. Zarys problematyki, w: Święty Stanisław Kazimierczyk CRL (1433—1489). Postać—Środowisko — kultura — dziedzictwo, pod red. K. Łataka, Kr. 2010, s. 247—58; A. Sochacki, Kościół i klasztor kanoników laterańskich w Mstowie, Mstów 2012; tenże, Zespół klasztorny kanoników regularnych laterańskich w Mstowie, w: Europejskie inspiracje w sztuce romańskiej województwa śląskiego, pod red. A Gano-Kotuli, Bytom 2000, s. 45—50; E. Sukiennik, Sprawozdanie z konferencji naukowej poświęconej dziejom klasztoru kanoników regularnych laterańskich w Mstowie (1—2 VI 2012 r.), „Saeculum Christianum: Pismo Historyczno-Społeczne” 19, 2012, z. 2, s. 311—5; Z. Wajzner, Los bibliotek klasztornych w Gidlach, Mstowie i Wielgomłynach po dekrecie supresyjnym arcybiskupa warszawskiego Franciszka Malczewskiego, „Częstochowskie Wiadomości Diecezjalne” 43, 1969, nr 3—6; A. Wałkówski, Średniowieczny Mstów (recenzja książki J. Laberscheka, Średniowieczne dzieje…), Częstochowskie Teki Historyczne, t. V, Częstochowa 2015, s. 273—8; S.M. Zajączkowski, O kształtowaniu się granic dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do XVI w., „Slavia Antiqua”, t. 18, 1971, s. 151—9; tenże, Zarys dziejów powiatu radomszczańskiego, Zeszyty Radomszczańskie, t. 2, Radomsko 2008, s. 99—146; D. Zamiatała, Życie zakonne w Polsce u schyłku XII i na początku XIII wieku, w: Mstów. Miasto — klasztor — parafia…, s. 407—24; M. Zawisła, Kanonicy regularni laterańscy klasztoru mstowskiego w księgach egzaminów do święceń z lat 1573—1614, w: Mstów. Miasto — klasztor — parafia…, s. 325—36.

8. Kultura materialna. W kościele pw. Wniebowzięcia NMP i Ś. Augustyna zachowany portal wewnętrzny nad wejściem z zakrystii do skarbca, gotycki z 2 połowy XV w., drewniany, zamknięty łukiem trójlistnym ściętym, drugi portal nad wejściem z przedsionka do zakrystii, drewniany z drzwiami gotyckimi z 2 połowy XV w. W budynku klaszt. w piwnicach skrzydła środkowego 4 kamienne portale gotyckie ostrołukowe z 2 połowy XV w., w sieni skrzydła południowo-wschodniego kamienny portal gotycki profilowany z XV w., w północnej elewacji skrzydła środkowego kamienny portal późnogotycki, prostokątny z 2 dekady XVI w., w elewacji północnego skrzydła środkowego kamienne obramienie okienne gotycko-renesansowe z 1 połowy XVI w. prostokątne, profilowane (KatZab. t. 6, z. 4, s. 11, 17; A. Sochacki, Kościół i klasztor → p. 7, s. 41—3). W sąsiedztwie kościoła w wyniku ratowniczych, archeologicznych badań wykopaliskowych, przeprowadzonych w 2010 i 2013 ujawniono relikty fundamentów starszego kościoła, być może romańskiego (I. Młodkowska-Przepiórowska, Z. Przepiórowski, Komunikat → p. 7, s. 233—44).

Na terenie Mstowa-Wancerzowa ujawniono skarb monet ukryty po roku 1360, zawierający 109 gr pras. (T. Daniel, Skarby monet w zbiorach Muzeum w Częstochowie, „Rocznik Muzeum w Częstochowie”, 1966, II, s. 278, 281; I. Młodkowska-Przepiórowska, Badania AZP 86—50, 1992, mps archiwum częstochowskiej delegatury WUOZ w Katowicach). W okolicach M. oraz Wancerzowa, w tym na terenie ogrodu klasztornego, odkryto w trakcie archeologicznych badań powierzchniowych ułamki glinianych naczyń wczesno- i późnośredniowiecznych (I. Młodkowska-Przepiórowska, Badania…).