(1254 aqua Mschena; 1365 fluvium dictum Mszana) rz. dziś zw. Mszanką lub Lubomierskim Potokiem, prawobrzeżny dopływ Raby, mający źródła we wsi Lubomierz na zboczach góry Kudłoń w Gorcach (HW 42; HE 12 s. 122; UN 6 s. 28, 38, 41).

[Pow. szczyrz.]

1254 wśród posiadłości kl. szczyrz. wymieniona m.in. woda [rz.] M. płynąca z [góry] Kamień tegoż kl. oraz woda [rz.] Włostowa [dziś Łostówka] wpływająca do [rz.] M., a także woda [rz.] Wierzbowa [Wierzbanica również uchodząca do M.] (Mp. 1, 40 fals. z XIV w.?); 1365 Kazimierz W. zatwierdza nabycie przez Mik. Bracieja i jego br. Przybka sołectwa w → Mszanie [Dolnej] i przyznaje im jako sołtysom prawo łowienia ryb we wszystkich rzekach, na przykład w M. i Gronoszowej [dziś Poręba lub Porębianka], a ponadto zezwala Mik. Braciejowi na założenie na 80 ł. frankońskich po obu brzegach rz. M. nowej wsi → [Mszany Górnej] poczynając od granic starej wsi Mszany [Dolnej] (ZDM 1, 114); 1454 Marek [Ratołd] ze Skrzydlnej oświadcza przed sądem grodzkim krak. i przed Janem z Czyżowa kaszt. i star. krak., że którykolwiek z kmieci z Mszany [Dolnej] wejdzie do rzeki [w tym też do rz. M.] lub do jego lasów albo gajów zostawi nogę lub rękę (GK 12 s. 325); 1459 br. rodz. Ratołd i Jan ze Skrzydlnej dają Stachnie wd. po ich br. Mikołaju do wydzierżenia przysługującej jej sumy 200 grz. z tytułu jej posagu i wiana całą wieś Mszanę, położoną po obu brzegach rz. M. (ZK 146 s. 621—2); 1498 wymienieni imiennie komisarze król. rozpatrujący skargi mieszkańców Szaflar, Długopola, → Mszany [Dolnej], Olszówki i innych wsi przeciwko Markowi Ratołdowi ze Skrzydlnej, Markowi juniorowi z Mszany [Dolnej] i Barbarze wd. po Jerzym Ratołdzie postanawiają m.in., że żaden z mieszkańców z wsi tenutalnych pod karą 3 grz. dla tenutariusza nie ośmieli się łowić z żadnego brzegu [rzeki, w tym z brzegu rzeki M.] swoimi wielkimi sieciami ani dla siebie, ani na sprzedaż, dopóki nie uzyska zgody tenutariusza, z którego brzegu [rzeki] może łowić, każdy może natomiast łowić tylko na własne potrzeby małą siecią czyli sakiem albo wędką (GK 27 s. 21—3); 1551 młyn nad rz. M. → Mszana Dolna p. 4; 1597 role plebana w Mszanie Dolnej za rz. M. → Mszana Dolna p. 2 (WR).

F. Sikora, Mszański zespół osadniczy w średniowieczu, w: Ojczyzna bliższa i dalsza. Studia historyczne ofiarowane Feliksowi Kirykowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, pod red. J. Chrobaczyńskiego, A. Jureczki i M. Śliwy, Kr. 1993, s. 133, 139, 143.