(1365 Mszana — ZDM 1, 114 z późnej kopii; 1402 Mszana — KSN 1188; 1464 Mschana Superior — ZK 146 s. 669; 1468 Msana Superior — GK 18 s. 551; 1471 Superior Mszana — ZK 18 s. 373; 1506 Superior Mschana — ZK 23 s. 306; 1511 Mszana Antiqua! — RP s. 640; 1529 Mshana Gorna — LR s. 8; 1489 Mschana Parva — RP k. 143; 1497 Mschana Minor — RP k. 68; 1551 Gorna Mssana — MK 79 k. 405r; 1563 Mschana Wizscha — RP s. 166; 1564 Mszanagorna, Mschana Parva — LK 1 s. 152; 2 s. 88) 5 km na SE od Mszany Dolnej.

1. 1489 pow. szczyrz., par. Mszana [Dolna] (RP s. 143).

2. 1551 → Mszana Dolna p. 4a; 1560 → Mszana Dolna p. 2; 1563 młyn o 1 kole → p. 3c.

3. Własn. król. w starostwie niegrodowym nowotarskim, w tenucie Ratołdów ze Skrzydlnej h. Szarza, a później Pieniążków z Krużlowej h. Odrowąż. -a. Sprawy własnościowe. 1365 → p. 4; 1415 tenut. m.in. M. pan Ratołd → p. 4; 1464 z podziału dóbr Markowi Ratołdowi przypada M. S. → Mszana Dolna p. 3a; 1468 18 V ur. Marek alias Ratołd ze Skrzydlnej daje porękę Pawłowi Jasieńskiemu star. bełskiemu w sprawie zapłaty Eustachemu ze Sprowy kaszt. rad. i Dobiesławowi z Żurawicy kaszt. przem. do Bożego Narodzenia 130 fl. węg. i 130 fl. węg. do następnego tego święta pod warunkiem zastawienia całych cz. w Skrzydlnej, M. S., Woli [Skrzydlańskiej], Stróży i cz. wójtostwa w Nowym Targu do czasu zapłacenia im 260 fl. (GK 19 s. 551—2); 1471 szl. Marek Ratołdowic (Matholdi!) ze Skrzydlnej obwinia wielm. Piotra z Komorowa, Ostrowska i Dębna o niestawienie się w sądzie; prac. Maciej Kobiałka kmieć z M. i jego pan Marek ze Skrzydlnej występujący o swoją karę obwinia ww. Piotra o niestawienie się w sądzie zgodnie z pozwem; ww. Marek obwinia ww. Piotra o niestawienie zgodnie z pozwem (GK 19 s. 445); stren. Marek Ratołd ze Skrzydlnej wyznacza ż. Jadwidze c. Janusza z Jeżowa [par. Wilczyska] 300 grz. posagu i tyleż wiana na ½ swoich dóbr w: Skrzydlnej, Stróży, S. M., Podobinie, Niedźwiedziu, Kuninie, Porębie, Klikuszowej Waksmundzie, Szaflarach, Długopolu, cz. wójtostwa w Nowym Targu i cz. młyna tamże (ZK 18 s. 373); 1474 szl. Stan. Małuszyński [czyli Małyszyński] kwituje ur. Marka z M. z zapłaty 7½ grz. procentu wg zapisu (GK 19 s. 863); 1476 stren. Marek Ratołd (Ratholdus) ze Skrzydlnej pozywa pracowitych Mik. Mazurka ze Skrzydlnej, Andrzeja zw. Kurek z M. i Pawła zw. Klaka (ZK 19 s. 51); Stan. Małuszyński kwituje Marka z M. z zapłaty 7½ czynszu [czyli procentów] od niezapłaconej sumy 75 grz. wg zapisu w tych aktach (GK 20 s. 470—1); 1479 Marek z M. protestuje, ponieważ wyłożył pieniądze dla br. Jerzego, chcąc wykupić go z dóbr w Nowym Targu, ale nie zgłosił się po ich odbiór. Pieniądze te były jego i br. Ratołda, gdyż chcieli wykupić 2 cz. tych dóbr (GK 21 s. 26); 1480 Stan. Małuszyński zeznaje, że Marek Ratołd z M. zapłacił mu 7½ grz. procentów płatnych do ś. Jana Apostoła od sumy głównej zgodnie z zapisem w tych aktach czyli od 75 grz. (GK 21 s. 313); 1481 tenże Marek Ratołd zeznaje, że zapłaci 10 fl. do Bożego Narodzenia br. Janowi Ratołdowi pod karą XV (ZK 20 s. 61); tenże Marek wyznacza ż. Jadwidze c. Janusza z Jeżowa 300 grz. posagu i tyleż wiana na całej cz. dworu i innych dóbr dziedz. w Skrzydlnej, Stróży, S. M., Podobinie, Niedźwiedziu, Porębie i Kuninie w miejsce ½ innych swoich dóbr mianowicie Klikuszowej, Waksmundu Szaflar, Długopola, czwartej cz. wójtostwa i łaźni w Nowym Targu i 100 fl. na fortalicjum Szaflary i należnej mu ½ pieniędzy z dóbr król. Jadwiga umarza pierwszy zapis opisanej jej oprawy przez Marka, którego br. Ratołd, Jan i Jerzy wyrażają zgodę na ten nowy zapis (ZK 20 s. 62—3); 1498 S. M. w tenucie Marka Ratołda tenut. w Szaflarach → p. 3b; 1505 Marek Ratołd ze Skrzydlnej zastawia br. Janowi Ratołdowi ze Skrzydlnej za 100 fl. węg. i 30 fl. pol. swoje cz. ojcowizny we wsiach M., Olszówka i Waksmund. Marek zobowiązuje się nie zezwalać innej osobie na wykupienie tych dóbr od Jana, którego będzie zachodźcą (ZK 154 s. 219—20); 1506 Beata z S. M. → Mszana Dolna p. 3a.

-b. 1471 Maciej Kobiałka kmieć z M. → p. 3a (GK 19 s. 445); 1476 kmieć Andrzej Kurek z M. → p. 3a, 1498 Marek tenut. w Szaflarach na rolach poddanych w S. M. postawił dwór, dlatego winien w ciągu 3 tygodni stawić rozjemców, którzy wycenią dwór i role. Jeśli Marek zechce posiadać dwór i role, wówczas zapłaci za te role. Gdyby nie chciał tych ról, to zwróci je poddanym. W sprawie polowań i rybołówstwa poddanych, m.in. z S. M. → Mszana Dolna p. 3a (GK 27 s. 22); 1506 Maciej Kaczka kmieć Beaty z S. M. ż. Jana Pieniążka z Krużlowej obwinia Jana Ratołda z Woli [Skrzydlańskiej i z Mszany Dolnej] o niestawienie się w sądzie (ZK 23 s. 306); 1564 we wsi 18 starych kmieci, płacących po 24 gr czynszu, 7 zarębków albo kmieci nowych, którzy jeszcze korzystają z wolnizny — nic nie płacą, nic nie robią. Poczty dają po 4 gr albo po 8 kapłonów, oprawnego płacą po 9 den., robocizny kmiecie płacą po 24 gr, obiednego płacą 24 gr. We wsi 3 zagr., z których 1 ma niewiele roli i płaci 15 gr czynszu, a 2 jest nowo osiadłych, więc nic nie płacą. Dani baraniej dają 5 baranów od 100, a w tym roku uzyskano 5 baranów i 1 ser (LK 1 s. 152).

-c. Areał, pobór. 1489—95 w M. P. pobór z 2 ł. (ŹD s. 448; RP k. 143, 169, 185, 199, 218, 236); 1496 pobór z 1 ł. (RP k. 91); 1497—1501 M. M. wymieniona bez danych o poborze (RP k. 26, 54, 126 263, 291v); 1502—20 w M. I., M. P. pobór z 2 ł. (RP k. 298, 302, 306, 312, 318, 327, 358, 375, 582, 608, 640, 719, 744, 801, 840, 861)¹1500—7 M. z poborem z 2 ł. (nie parafialną) określano błędnie jako Inferior czyli Dolna. Od 1508 przywrócono nazwę Mszana Parva. W 1511 r. wsi tej przydano nawet nazwę Mschana Antiqua w odróżnieniu od Mszany Parafialnej czyli Dolnej, którą obdarzono zaskakującą nazwą Mschana Nova (RP k. 640); 1530 w M. P. pobór z 2 ł. (RP k. 30); 1563 w M. W. pobór wg starej kwitancji z 2 ł., wg nowej z 2 ról, z młyna dorocznego o 1 kole i od 1 komor. (RP s. 166—7); 1564 w M. P. pobór z 3 ł. (LK 2 s. 88).

4. 1365 Kazimierz W. zezwala Mik. Braciejowi sołtysowi Mszany [Dolnej] lokować nową wieś na 80 ł. nad rz. Mszaną, poczynając od starej wsi, i rozmierzając łany po obu brzegach tej rzeki. Nowa wieś będzie mieć wg zwyczaju taką nazwę jak stara Mszana. Mikołaj dostaje sołectwo w tej wsi z szóstym denarem z czynszu i trzecim z kar. Na swych łanach może zakładać barcie bez szkody sąsiadów, może polować na ptactwo i małą zwierzynę, a na dużą za pozwoleniem starosty długopolskiego, a także odprawiać sądy wg pr. magd. tak w starej jak i nowej wsi M. Sołtys obow. służyć na wyprawę wojenną w pancerzu, w hełmie i z kuszą, na koniu wart. 3 grz. (ZDM 1, 114); 1402—12 Wit, Witosław sołtys w M. (KSN 1188, 1280, 2094; OK 4 k. 201r, 203r); 1402 sąd najwyższy pr. niem. na zamku krak. rozsądza spór między Witem sołtysem z M. a Piotrem Graczą, jego br. Mikołajem i ich siostrą Piechną o sołectwo w M. Z dokumentów i świadectw wynika, że Wit ma lepsze pr. do tego sołectwa, a zatem jemu zostaje przysądzone. Będzie je posiadał do czasu osiągnięcia przez chłopca lat sprawnych, a Piotrowi i jego rodzeństwu nakazuje wieczyste milczenie (KSN 1188); 1403 sąd wyznacza termin do ugody Mikołajowi i Witosławowi sołtysom z M. (KSN 1280); Petrumiła z M. ustanawia Piotra Graczę ze Szczyrzyca pełnomocnikiem i opiekunem w spornych sprawach (KSN 1305); 1407 wyrokiem sądu najwyższego Anna c. Wita sołtysa w M. pozyskuje sprawę przeciw Piotrowi Graczy z Szyku, o którą pozywał Wita i Annę (KSN 2094); 1415 Małgorzata z Myślenic w sporze z N. [Mikołajem] sołtysem z M. (KSN 3595); taż Małgorzata z tymże Mikołajem odesłani z sądu najwyższego pr. niem. na zamku krak. do jurysdykcji pana Ratołda dz. Nowego Targu [tenut. miasta i m.in. M.] (KSN 3604); Andrzej sołtys z M. na wniosek Małgorzaty zgłasza niestawiennictwo w sądzie o sołectwo w M. (KSN 3761); tenże Andrzej z ż. Anną na wniosek Małgorzaty ż. Bartłomieja z Myślenic zgłaszają niestawiennictwo w sporze o sołectwo w M., które okupują wbrew prawu (KSN 3768); Piotr sołtys z M. zobowiązuje się zapłacić Małgorzacie z Myślenic 10 grz. w określonych terminach (KSN 3775); Hartlin wójt oraz imiennie odnotowani ławnicy i rajcy m. Nowego Targu doprowadzają do ugody pomiędzy Piotrem br. Andrzeja sołtysa z M. a Bartłomiejem zw. Bratumiłem i jego ż. Małgorzatą w sprawie sołectwa w M., które należy do Hanki c. zm. Wita. Tenut. nowotarski Ratołd wysłał swego burgrabiego jako posłańca z poleceniem przeprowadzenia ugody. Ww. rozjemcy orzekli, że Piotr jako opiekun br. Andrzeja ze strony Anny c. Wita winien zapłacić Bratumiłowi i jego żonie łącznie 8 grz., a ponadto zapłacić rozjemcom 5 grz. i panu Ratołdowi też 5 grz. (KSN 3782); 1563 w M. sołtys nie posiadający kmieci płaci pobór (RP s. 166); 1564 sołtys posiada dok. Kazimierza W. z 1365 r., wg którego ma młyn, karczmę, szósty denar z czynszów i trzeci z kar sądowych, ale nie korzysta z czynszu, bo go nie bierze, płaci 12 gr obiednego (LK 1 s. 152).

5. 1529 w M. G. dzies. pien. w szer. gr z M. G. wart. 15 gr bpowi krak. (LR s. 8); 1597 w M. S. kaplica (WR k. 31v).

7. J. Rafacz, Dzieje i ustrój Podhala nowotarskiego za czasów dawnej Rzeczypospolitej Polskiej, W. 1935.