(1254 Muchaar — KK 1, 40; 1287 Muchar — Pol. 3, 64; 1324 Muchars — Mog., 53; 1378 Mucharz — ZDK 1, 74; 1411 Muchasrz — OK 4 s. 123v; 1420 Monchorz — Bullarium 4, 585; 1426 Muscharz — Bullarium 4, 1682; 1452 Mucharzs — OK 1 s. 102; 1477 na Mucharri — Mp. 5 O 64; 1484 Mucharrs — Mp. 5 P 189; 1500 Mvcharsz — Arch. kl. zwierzyn. perg. 23), ok. 9 km na SE od Wadowic.

1. 1378 dystr. i ziemia ośw. (ZDK 1, 74); 1395 ks. ośw.¹Informacja o przynależności oparta na wzmiance o pr. zwierzchnim książąt ośw. w M. → p. 3b (ZDM 4, 1117); 1477, 1484, 1531 ks. zator. (Mp. 5 O 64, P 86; MS 4, 16164); 1581 pow. śl. (ŹD s. 99); 1326 n. par. własna (MV 1 s. 129); 1326 n., 1529, 1598 dek. Zator (MV 1 s. 127—9; LR s. 89; WR k. 166).

2. 1254, 1287, 1484 oba brzegi Skawy należą do M. → p. 3a; 1470—80 M. graniczy z wsiami Skawce i Zagórze (DLb. 3 s. 67); 1532 wieś M. leży więcej niż 1 milę od Wadowic → p. 3a; 1570 spór o granice między Skawcami Piotra Poznanity pleb. kościoła Ś. Floriana w Kleparzu i kan. krak. a M. kl. zwierzyn. Granice zaczynają się w polu granicznym między ww. wsiami przy ścianie wsi Śleszowice, gdzie usypano 3 kopce narożne: jeden od strony Skawiec, drugi od strony Śleszowic i trzeci od strony M. Stąd sypano kopce na wschód aż do potoku i gaju zw. Zatłonne (Zathlonne) [nazwa nienotowana w UN i na Mapie Obrębów] i dalej na północ podle ww. gaju na starym ujeździe i przez pole między ww. wsiami do zarośli i rosnącej na górze nad łęgiem wielkiej jodły, na której wyciosano 2 krzyże. Od tej jodły granice biegną na zachód ku ścianie Zagórza do łąki wsi Skawiec, zw. Łęgiem [nazwa nienotowana w UN i na Mapie Obrębów], leżącej prawie pośrodku między ww. wsiami. Tu ich wytyczanie zostało przerwane przez Jerzego Strzałę dz. Zagórza i Ostałówki [dziś Ostałowa, cz. Dąbrówki i Zagórza — UN 16 s. 48, 68], twierdzącego, że ww. łąka leży na gruntach Ostałówki. Piotr odpowiada, że nie ma sporu o granice z Ostałówką, tylko z Zagórzem, graniczącym z M. i Skawcami, ponadto wg prawa między dziedzinami nie mogą być 4 ściany, tylko 3, wreszcie, iż Ostałówka nie ma ściany z M. i Skawcami na lewym brzegu rz. Skawy, tylko na drugim brzegu na północy, gdzie schodzą się ściany Skawiec, Dąbrówki i Ostałówki. Jego łąkę po tamtej stronie Skawy Strzała zajął bezprawnie i proboszcz toczy o nią spór przed sądem ziemskim zator. Obecni przy rozgraniczeniu świadkowie, mniszki zwierzyn., prepozyt i miejscowi zeznają, że ww. łąka leży na gruntach Skawiec między tą wsią a M. i ciągnie się aż do ściany Zagórza, zatem M. nie graniczy z Ostałówką. Podkomorzy z powodów proceduralnych oddala skargę Piotra Poznanity, ponieważ nie przypozwał Strzały do rozgraniczenia. Apelacja od tego orzeczenia do króla (ZK 407 s. 351—7); 1580 uznając poprzednie rozgraniczenie między Skawcami a M. odnowiono 3 kopce graniczne między ww. wsiami a Śleszowicami, a następnie sypano kopce na wschodzie przy drożysku ku Skawcom, gdzie usypano ósmy kopiec, stąd zaś granice poprowadzono na północ do potoku zw. Tłony (Thluny) [nazwa nienotowana w UN i na Mapie Obrębów] i od niego chróściną do drogi prowadzącej ze Skawiec do Zagórza i do rz. Skawy. Po przejściu tej drogi usypano kolejny kopiec przy mokradle w łęgu Skawiec, skąd granice idą pod górę zw. Mucharska [dziś Górka, wzniesienie i cz. M., UN 16 s. 46] i okrążywszy ją na zachodzie do rz. Skawy, tam zaś kończą się przy ww. rzece i górze mucharskiej zw. Ossolska [nazwa nienotowana w UN i na Mapie Obrębów] przy ścianie Zagórza naprzeciw młyna na zachód od M. Tam usypano 2 kopce narożne, jeden z jednej strony potoku przy ww. górze i wielkim kamieniu, drugi od strony Skawiec z drugiej strony potoku nad rz. Skawą przy wierzbie, na której wyciosano krzyż, a która stoi przy ścianie Zagórza naprzeciwko młyna Palczowskich. Strzałowie uznają tę granicę (ZK 408 s. 189—93).

3. Własn. kl. Norb. na Zwierzyńcu. -a. Sprawy własnościowe. 1254 Bolesław Wstydl. nadaje wsiom kl. zwierzyn. imm. ekon. i sąd. oraz zatwierdza posiadanie imiennie wymienionych wsi, m.in. M. z karczmą, lasem, łąkami i oboma brzegami rz. Skawy (KK 1, 40); 1256 tenże książę potwierdza ww. klasztorowi posiadanie dóbr, m.in. M. z. karczmą, rolami, łąkami, lasem i oboma brzegami Skawy z poszerzonym imm. sąd. (Pol. 3, 33 — fals. z XV w.; F. Sikora, Ze studiów nad dokumentami i kancelarią Leszka Czarnego, SH 21, 1978, s. 11—3).

1286 Leszek Cz. zatwierdza kl. zwierzyn. przyw. nadany przez Bolesława Wstydl. w 1256 i posiadanie imiennie wyszczególnionych dóbr, m.in. M. z karczmą, lasem, łąkami i oboma brzegami Skawy (ZDM 1, 11 — fals. z XV w.; F. Sikora, Ze studiów nad dokumentami…, s. 11—3); 1287 tenże ks. potwierdza ww. kl. przyw. nadane przez Bolesława Wstydl. oraz posiadanie imiennie wyszczególnionych dóbr z 1254, m.in. M. z karczmą, lasem, łąkami i oboma brzegami Skawy (Pol. 3, 64).

1470—80 własn. kl. zwierzyn., któremu kmiecie płacą czynsz po 16 gr z łanu (DLb. 3 s. 67); 1483 prep. Piotr i przeorysza Anna poświadczają, że mieszcz. krak. Tomasz Gniazdek trzyma w zastawie za 660 fl. dobra Krzęcin, Grodzisko i M., które zobowiązują się wykupić za poręczeniem trzech mieszczan krak. Klasztor zabezpiecza poręczycieli ew. wwiązaniem w swoje dobra: Bibice, Troks, Braciejówkę, Chrząstowice [par. Gołaczowy] i Kolbark (Ep. 3 k. 263r—v); 1484 ks. ośw. i zator. Janusz, rozpatrując spór kl. zwierzyn. z mieszcz. krak. Tomaszem Gniazdkiem i jego ż. Barbarą o dobra Krzęcin z sołectwem, Grodzisko [par. Zator] i M. w ks. zator. wraz z oboma brzegami Skawy w M. oraz z pr. patr. kościołów w Krzęcinie i M., którzy mają te dobra w zastawie, i po zapoznaniu się z przywilejami, orzeka, że po wpłaceniu przez klasztor 660 fl. węg. sumy zastawnej dobra te przechodzą w jego posiadanie, a ponadto potwierdza klasztorowi pr. własności tych wsi (Mp. 5 P 189).

1500—25 Stan. Zaleski, Mucharski, zastawnik M. (Arch. kl. zwierzyn. perg. 23, 26; SKO, Z 204, 207, 209, 216—7; BJ rps 5377 II k. 522, 543; MS 4, 359 = Pol. 4, 116; MS 4, 8515; GrünMark. 2 s. 622); 1500 kl. zwierzyniecki zastawia dożywotnio szl. Stan. Zaleskiemu i jego ż. uczc. Małgorzacie wieś M. w ks. zator. za 120 fl. węg. wraz z sołectwem i brzegiem rz. Skawy, z wyłączeniem pr. patr. kościoła w M. Klasztor rezerwuje sobie prawo do wykupienia zastawu od następców Stanisława i Małgorzaty za ww. kwotę, ci zaś winni ustąpić z wsi i z dworu w sołectwie, który Stanisław bądź jego następcy mają wznieść z dochodów pr. zwierzchniego, które otrzymali od Jana ks. ośw. i zator., albo — jeśli będą chcieli — mogą za zgodą księcia sprzedać to prawo klasztorowi. Klasztor zobowiązuje się z rocznym wyprzedzeniem powiadomić następców Stanisława i Małgorzaty o chęci wykupienia zastawu (Arch. kl. zwierzyn. perg. 23); 1509 → p. 3b.

1524—5 Jan Skrzeczoński reprezentowany przez pełnomocnika Jana Myszkowskiego kaszt. ośw. pozywa przed sąd ziemski zator. Stan. Mucharskiego reprezentowanego przez Jana Frydrychowskiego i swego syna, którego oskarża o to, że bezprawnie sprzedał dział ojczysty w Skrzeczoniu [ks. ciesz.] należący do niego i do żony Mucharskiego [czyli rodzeństwa] za 200 fl., a sobie zatrzymał połowę tej sumy, do której rości pretensje. Ponieważ Skrzeczoński nie pochodzi z ks. zator. — ani nie wiadomo, czy jest szlachcicem i czy może procedować w tym sądzie — Myszkowski przedkłada 3 dok.: jeden z pieczęcią sędziego ziemskiego zator., drugi poświadczający sprzedaż z pieczęcią Piotra Osińskiego i trzeci z pieczęcią m. Bohumin. W dalszym postępowaniu Mucharski zeznał, że sprzedał jedynie pr. bliższości do ww. działu swej żony i zatrzymał należną połowę pieniędzy, ani nie był niepokojony w tej sprawie przez 33 lata. Sąd z powodu przedawnienia uwalnia od zarzutów Mucharskiego, a Skrzeczońskiemu nakazuje wieczyste milczenie (SKO, Z 204, 207, 209, 216—7).

1529 własn. kl. zwierzyn., który pobiera tu 2½ grz. czynszu wieczystego (LR s. 204); 1531 Jan Mucharski oskarża kl. zwierzyn. o bezprawne zajęcie M. w ziemi zator., który klasztor zastawił niegdyś [→ 1500] jego zm. ojcu [Stanisławowi] za 120 fl. węg., lecz nie zwrócił nigdy tych pieniędzy. Klasztor odpowiada [nieprawdziwie], że zastaw nie mógł dojść do skutku bez wiedzy i zgody przeoryszy i zgromadzenia, a takiego dokumentu nie posiada. Także Mucharski nie przedstawił dok. zastawnego pod pieczęcią prepozyta i przeoryszy, przedłożył jednak dok. Jana ks. zator. [nieznany, zapewne z 1500], który poświadcza, że klasztor zastawił w tej sumie M. ojcu Jana dożywotnio i zobowiązał się zwrócić pieniądze jego potomkom przed upływem roku. Król nakazuje klasztorowi wypłacić te pieniądze kiedy zechce, ale odzyska wieś dopiero po spłacie zastawu. Spór o pr. zwierzchnie odsyła do sądu ziemskiego zator. (MS 4, 16164 = MK 47 k. 61v—62v); 1531 kl. zwierzyn. sprzedaje prac. Maciejowi Biernatowi z M. karczmę z rolami i łąkami w M. za 6 grz.²Zapiska ta wygląda na niedokończoną, o czym świadczy przerwane w połowie zdanie o czynszu, który miał być płacony z karczmy oraz pozostawienie reszty strony niezapisanej (Arch. kl. zwierzyn., rps 68 k. 22v—23).

1532 mieszkańcy m. Wadowice w ks. zator., powołując się na przyw. król. zastrzegający miastu monopol na jego produkcję w promieniu 1 mili, oskarżają kl. zwierzyn. o bezprawne warzenie piwa w M. Klasztor przedkłada przyw. na gospodę w M. oraz zapewnia, że ww. wieś jest oddalona od Wadowic więcej niż 1 milę, co poświadcza szlachta ks. zator. Król postanawia, że kl. zwierzyn. może warzyć piwo w M. bez przeszkód ze strony m. Wadowic oraz kogokolwiek innego (MS 4, 16607 = MK 48 k. 211).

-b. Pr. zwierzchnie książąt ośw.-zator. 1395 Jan ks. ośw. oraz m. Oświęcim zobowiązują się wypłacać Janowi Kowalowi pleb. w Piotrowicach i Fridlinowi pleb. w Polance oraz ich bractwu plebanów [ziemi zator.] 5 grz. czynszu, w które otrzymują wwiązanie do czasu aż zostaną uposażeni na przewozie w Jankowicach oraz na dochodach z pr. zwierzchniego w M. za zgodą i wolą Wojciecha pleb. w M., bez czynienia mu żadnych szkód, gdyby jednak ww. Wojciech przeszkadzał im w wybieraniu tego czynszu, zobowiązują się bronić bractwa (ZDM 4, 1117); Jan ks. ośw. nadaje swoim kapelanom i ww. bractwu przewóz na Wiśle naprzeciw Jankowic oraz sprzedaje 2 grz. czynszu rocznego na pr. zwierzchnim w M. za 70 grz. bez 2 gr pras., pod warunkiem, że ww. wzniosą ołtarz pod wezw. Bożego Ciała w kościele par. w Zatorze, przy którym każdego tygodnia mają być odprawiane 3 msze w intencji księcia i jego przodków. Pr. patr. do fundowanej altarii będzie należeć do księcia z tym, że po śmierci Jana pleb. w Piotrowicach, który obejmie ww. altarię, członkowie bractwa przedstawią księciu kandydata spośród siebie. Ponadto za specjalną łaską sprzedaje ww. bractwu za 15 grz. czynsz 1 grz. 6 gr na pr. zwierzchnim we Włosienicy i unieważnia wszystkie dok. dot. wykupu pr. zwierzchniego we Włosienicy i M. oraz ww. przewozu, w tym dok. należące do Wojciecha pleb. w M. (ZDM 4, 1120).

1477 z podziału ks. zator. między br. Kazimierza, Wacława, Jana i Władysława ks. ośw. i zator. Kazimierzowi i Wacławowi przypada ½ księstwa m.in. ze stacją w M. (Mp. 5 O 63, 64 = BCzart. perg. 593 = GrünMark. 2 s. 615—7).

1484 Jan ks. ośw. i zator. sprzedaje za 100 fl. węg. sławetnemu panoszy Stan. Łukawskiemu pr. zwierzchnie we wsi M. w ks. zator. (Mp. 5 P 86); 1500—1531 pr. zwierzchnie w M. należy do Stan. Mucharskiego → p. 3a; 1509 Janusz ks. ośw. i zator. rozsądza spór między kl. zwierzyn. a Stanisławem zastawnikiem wsi M. Klasztor zarzuca Stanisławowi zmuszanie kmieci do nadzwyczajnych robocizn w M. Książę przyznaje rację klasztorowi, stwierdzając, że ww. wieś zobowiązana jest tylko do robót wynikających z pr. zwierzchniego, z wyjątkiem dodatkowych 2 dni w roku, z czego 1 dzień mają orać, a 1 dzień kosić siano albo owies (Arch. kl. zwierzyn. perg. 26); 1529 czynsz na pr. zwierzchnim → p. 3c; 1532 Zygmunt I zezwala kl. zwierzyn. na wykupienie od rodzeństwa szl. Jana, Piotra, Jerzego, Barbary, Doroty, Zofii i Anny Mucharskich pr. zwierzchniego we wsi klaszt. M. w ks. zator. (Arch. kl. zwierzyn. perg. 39).

-c. Areał i pobór, kmiecie i ich obowiązki, karczmy. 1254, 1287 karczma → p. 3a; 1470—80 kmiecie płacą czynsz 16 gr z łanu, dają po 30 jaj, po 2 koguty i po 2 sery, koszą łąki i dają podwody na rzecz klasztoru, odrabiają powabę i dają osep; nie ma karczmy, zagród, młyna oraz folwarku klaszt. (DLb. 3 s. 67); 1509 robocizny kmieci wynikające z pr. zwierzchniego → p. 3b; 1529 czynsz wykupny w M. wart. 2½ grz. dla altarii Ś. Barbary w kościele par. w Zatorze (LR s. 330); 1531—2 karczma → p. 3a; 1581 pobór z 6 ł., 4 zagr. bez roli, 3 komor. bez bydła (ŹD s. 99).

4. 1452 Stanisław sołtys w M. → p. 5b; 1500 sołectwo → p. 3a.

5. -a. Parafia i kościół pod wezw. Narodzenia NMP, jej uposażenie i zasięg. 1326—7, 1350—1, 1354—5 dzies. pap. od 15 grz. dochodu (MV 1 s. 129, 200; 2 s. 329, 393, 409); 1328 świętop. 6 sk. (MV 1 s. 300); 1335—7, 1345—58, 1373—4 świętop. 7 sk. 9 den.³W 1356 świętop. wyjątkowo uiszczono w wysokości 7 sk. (MV 2 s. 280) (MV 1 s. 371; 381, 393; 2 s. 187, 193, 202, 211, 221, 230, 240, 249, 257, 265, 272, 280, 288, 296; 9 s. 5, 25); 1420 par. oszacowana na 8 grz. srebra → p. 5b; 1420, 1422—3 kościół par. pod wezw. NMP → p. 5b; 1422—3 par. oszacowana na 20 grz. srebra → p. 5b; 1424—5 par. oszacowana na 10 grz. srebra → p. 5b.

1470—80 mur. kościół par. pod wezw. Narodzenia NMP; do par. należą Roków i Skawce; pleban posiada w M. folwark z 2 ł.; meszne w M. wys. ok. 2 korców owsa z łanu, dzies. snop. i kon. ze wszystkich ról o wart. 6 grz., dzies. kon. płacona jest stosownie do liczby bydła ornego lub koni: od jednego 2 kity, od dwóch 4 kity, od czterech 8 kit; dzies. snop. i kon. od kmieci, karczmarzy i zagrodników ze Skawiec dzielona jest po połowie między plebana w M. i prepozyta Ś. Floriana [w Kleparzu] w ten sposób, że połowę wymłóconego ziarna bierze prepozyt, a połowę o wart. do 4 grz. pleban (DLb. 1 s. 480; 3 s. 67); 1472 pleban w M. pobiera meszne w Śleszowicach, Zembrzycach i Skawcach, M., Tomicach i Radoczy, stołowe w Tarnawie, Suchej, Ostałówce, Dąbrówce i Świnnej Porębie → p. 5b; 1484 pr. patr. należy do kl. zwierzyn. → p. 3a; 1501, 1513, 1528 pr. patr. należy do kl. zwierzyn. → p. 5b; 1513, 1527 par. oszacowana na 7½ grz. (AKapKrak. Reg. C. 1: Liber retaxationum, s. 73; C. 2: Liber retaxationum, k. 80).

1529 do plebana w M. należy: dzies. snop. z Zembrzyc, M., Rokowa, połowy Skawiec i z ról folw. w Zagórzu, dzies. pien. od kmieci z Tomic i Radoczy, stołowe od kmieci z Suchej, Tarnawy, → Brańkówki, → Jaszczorowej i Świnnej Poręby i meszne ze Śleszowic [Swyeschowicze!], M. i Skawiec. Wart. 32½ grz. i 14 gr (LR s. 89).

1530 bp Piotr Tomicki na prośbę Jana Zembrzyckiego dz. Zembrzyc i Suchej eryguje par. w Zembrzycach, należących dotąd do par. w M. Fundator motywuje prośbę tym, że mieszkańcy ww. wsi mają utrudniony dostęp do kościoła w M. z powodu dużej odległości oraz licznych i obfitych wylewów rz. Skawy, płynącej w tym miejscu trzema korytami. Zembrzyce i Sucha zostają wyłączone z par. w M. i przyłączone do nowej parafii. Pleban w M. Szymon z Szeligów przekazuje plebanowi w Zembrzycach wszystkie dochody z ww. wsi, które wcześniej należały do niego, za wyjątkiem dzies. kon. i dzies. z łanu, który ww. Jan przekazał plebanowi w Zembrzycach. Pleban w M. winien będzie również pobierać świętop. z ww. wsi i zdawać z niego rachunki (Ep. 15 k. 136v—138).

1596—8 w księgozbiorze kościoła par. w M. mszał rzymski, graduał papierowy dobry, antyfonarz spisany na papierze źle oprawiony, nowa księga rytuału [liber agendarum] Hier. Powodowskiego (J. Kubieniec, Secundum consuetudinem. Śpiew godzin kanonicznych w średniowiecznej metropolii gnieźnieńskiej, Kr. 2013, s. 411 — wg wizytacji AMetr. AVC 7, 17).

1598 w M. mur. kościół par. pod wezw. Narodzenia NMP z 3 mur. ołtarzami i dzwonnicą pośrodku dachu, w której są 3 dzwony i czwarty w środku kościoła. Do par. należą wsie M., Skawce, Śleszowice, Tarnawa, Retsz [dziś Tarnawa Górna, zob. Heumann, Wiadomość → p. 7, s. 10], → Jaszczorowa, Brańkówka, Ostałówka, Zagórze, → Koziniec, Świnna Poręba i Suszyca [dziś cz. Jaszczurowej — UN 16 s. 45]; pleban posiada dom z ogrodem i ogrodzeniem, rolę między polami Macieja Łukaszowica i Jana Głowatego ciągnącą się od plebanii aż do granic Śleszowic, las o długości 1 ł. położony na ww. roli, łąki w miejscu zw. Zajezierze [nazwa nienotowana w UN i na Mapie Obrębów], pastwisko obok ww. łąk i 3 sadzawki, pobiera dzies. snop. z M., ½ Skawiec, Zembrzyc, z ról folw. w Zagórzu, Brańkówki, Rokowa, Radoczy i Tomic, meszne z M., Skawiec i Śleszowic w wys. ok. ½ korca owsa od kmiecia, stołowe z Suchej, Tarnawy, Brańkówki, Jaszczorowej i Świnnej Poręby w wys. ok. 8 ternarów od kmiecia lub korca owsa od nieposiadających domów, dzies. kon. z M. i Skawiec w wys. kity od wołu, sery chrzestne z M., Śleszowic i Skawiec; w M. dom dla wikarego i dom z ogrodem dla nauczyciela, któremu pleb. płaci 4 fl. rocznie (WR k. 166—7v).

-b. Plebani, wikarzy, kapelani. 1324—35 Jan pleb. w M., kapelan Jana ks. ośw. (Mog. 53, 56; MV 1 s. 129, 200; ZDK 1, 41); 1372 Jan pleb. w M. (ZDM 4, 1016); 1378—95 Wojciech pleb. w M., członek bractwa pleb. ks. zator. (ZDK 1, 74, ZDM 4, 1117, 1120).

1411 Jan pleb. w M. pozywa Piotra z Jaszczorowej (OK 4 s. 123v, 131, 136).

1420 Mikołaj s. Stanisława pleb. w → Leńczach uzyskuje prowizję na par. pod wezw. NMP w M. z dochodem 8 grz. srebra, wakującą po rezygnacji pleb. Jana z Krakowa (Bullarium 4, 585); 1422 Maciej pleb. w M. ustanawia pełnomocnika Piotra z Proszowic w sprawie z Maciejem pleb. w Wadowicach (OK 4 s. 260v); Andrzej s. Pawła z Rożnowa [woj. pozn.] uzyskuje prowizję na par. pod wezw. NMP w M. z dochodem 20 grz. srebra, wakującą po śmierci Mik. Krakowity czyli Mikołaja z Leńcz (Bullarium 4, 1005); 1423 Marcin V nakazuje bpowi Frigentino [Włochy] i prep. kl. zwierz. wprowadzić ww. Andrzeja na par. w M., wakującą po śmierci Jana [właśc. Mikołaja?] Krakowity (Bullarium 4, 1090); ww. Andrzej zobowiązuje się zapłacić kamerze pap. annatę z kościoła par. NMP w M., oszac. na 20 grz. srebra, którą otrzymał po śmierci Jana [właśc. Mikołaja?] zw. Krakowitą (MV 10, 55).

1423 [Jan] Rej z Szumska pleb. w M. (GK 2 s. 84).

1424 Marcin V poleca bpowi Frigentino, dziekanowi [kap. krak.] i archidiakonowi krak. wprowadzić Michała s. Przybysława z Ptaszkowic [woj. sier.] pleb. w Pabianicach [woj. sier.] na par. w M. z dochodem 10 grz. srebra, wakującą po rezygnacji Jana Krakowity dokonanej wobec notariusza publ. Jakuba s. Andrzeja z Białej. Michał będzie mógł kumulować obie parafie przez 1 rok (Bullarium 4, 1335); ww. Michał dokonuje zmiany w suplice o nadanie par. w M., ponieważ z powodu zaniedbania zabrakło w niej informacji o sporze dotyczącym ww. parafii toczonym między Mikołajem [z Leńcz], Maciejem z Glinicy, klerykiem diec. wrocławskiej i Andrzejem z Rożnowa, klerykiem diec. pozn. i pozostającym w zawieszeniu oraz uzyskuje wszystkie prawa do ww. parafii, które przysługiwały ww. Mikołajowi w momencie jego rezygnacji (Bullarium 4, 1364); 1425 tenże Michał uzyskuje ponowną prowizję na par. w M. z dochodem 10 grz. czystego srebra, wakującą po rezygnacji Jana Tredela procesującego się o ww. par. z Michałem (Bullarium 4, 1545); tenże suplikuje, aby mógł kumulować par. w Pabianicach i M., dające razem 15 grz. czystego srebra dochodu, przez kolejne 5 lat z możliwością zamiany jednej z ww. parafii na inne kompatybilne beneficjum, ponieważ nie zdołał dokonać zamiany w ciągu roku. Zgoda na okres ½ roku (Bullarium 4, 1559); tenże uzyskuje prowizję na altarię Ś. Krzyża w kościele par. Ś. Wojciecha w Zatorze z dochodem 5 grz. srebra, wakującą po rezygnacji altarysty Jana dokonanej wobec notariusza publ. (Bullarium 4, 1566); tenże uzyskuje prowizję na kanonię krak. z dochodem 40 grz. czystego srebra, wakującą po rezygnacji Jana [Rzeszowskiego] arcbpa lwowskiego (Bullarium 4, 1578); 1426 tenże suplikuje, aby mógł kumulować parafie w Pabianicach i M. przez kolejne 3 lata z możliwością zamiany jednej nich na inne kompatybilne beneficjum, niezależnie od altarii w kościele par. w Zatorze. Zgoda (Bullarium 4, 1682, por. Bullarium 4, 1559).

1452 Michał pleb. w M. (OK 1 s. 265); tenże pozywa szl. Piotra z → Łękawicy [par. Klecza] i Stanisława sołtysa w M. o sprofanowanie cmentarza w M. w wyniku bójki na topory i miecze, żądając ponownego poświęcenia tegoż cmentarza. Piotr zaprzecza zarzutom Michała, a oficjał nakazuje Michałowi dowieść swoich zarzutów (Cracovia artificum suppl. 1451—1460, 47; OK 1 s. 281, 309).

1471 Jan pleb. w M. (OK 13 s. 102); 1472 Jan Sieciechowski pleb. w M. zobowiązuje się zapłacić szl. Piotrowi Łękawskiemu z Łękawicy 5 fl. węg. długu do najbliższego ś. Marcina [11 XI] pod rygorem ekskomuniki. Jeśli nie zapłaci, wówczas spłaci dług z dochodów, mianowicie z mesznego w Śleszowicach, Zembrzycach, Skawcach, M. i Tomicach po 3 wiard., z Radoczy 1 wiard. i ze stołowego w Tarnawie, Suchej, Ostałówce, Dąbrówce i Świnnej Porębie (OK 13 s. 285).

1476 Jan pleb. w M. zawiera ugodę z Zofią Wodzianką z Wieliczki, zobowiązując się jej wypłacić 2 kopy za 2 tygodnie (OK 3 s. 68); 1477 Mikołaj pleb. w → Górze Nowej i altarysta w kat. krak. zeznaje, że winien jest bakałarzowi Janowi pleb. w M. 9 fl., które zm. Maciej z Grodźca [par. własna] zapisał ww. Janowi i zobowiązuje się zapłacić te pieniądze w 2 ratach (OK 3 s. 113); 1478 rajcy Wieliczki zobowiązują się zapłacić Janowi pleb. w M. 7 grz. długu do najbliższego święta Zesłania Ducha Świętego [10 VI] pod karą ekskomuniki (OK 13 s. 936); 1481 Jan Warzycki pleb. w M. wydzierżawia księdzu Maciejowi s. Wincentego z Wieliczki par. w M. z dochodami na 5 lat, począwszy od najbliższego święta Obrzezania Pańskiego [1 I], za 10 grz. rocznie, płatnych po 5 grz. na ś. Bartłomieja [24 VIII] i Boże Narodzenie. Jeśli Maciej nie zapłaci raty w wyznaczonym terminie, wówczas ustąpi z dzierżawy. Maciej ma w ciągu roku zbudować na nowo folwark i ogrodzić go płotem z żerdzi. Jeśli Jan dokona zamiany parafii, umowa zostanie unieważniona, a wówczas wydzierżawi Maciejowi dochody z innego beneficjum. Pleban godzi się pokryć połowę kosztów, gdyby dzierżawca poniósł stratę, w wyniku zarazy na ś. Jakuba [25 VII], a w wypadku wojny na ś. Michała [29 IX], zaś w przypadku krzywd wyrządzonych jemu albo parafii będzie zastępował go w sądzie. Dzierżawca zobowiązany jest dać plebanowi stację 2 razy w roku, na Boże Narodzenie oraz na Wielkanoc. Jan kwituje Macieja z 3 grz. otrzymanych tytułem ww. dzierżawy (OK 13 s. 1180—1).

Przed 28 I 1488 bp krak. Jan Rzeszowski wprowadza Grzegorza, brata z zakonu norbertanów na par. w M. → 1513; Grzegorz pleb. w M., brat z zakonu norbertanów (J. Rajman, Średniowieczne zapiski w nekrologu klasztoru norbertanek na Zwierzyńcu, NP, 77, 1992, s. 55).

1493, 22 II Maciej pleb. w M. i mistrz Leonard pleb. w Raciechowicach zamieniają między sobą parafie, zobowiązując się zatwierdzić zamianę w ciągu miesiąca pod zakładem 50 fl. (OK 18 s. 118—9 — zainteresowani złożyli swoje urzędy plebańskie na ręce bpa krak., ten zaś przyjąwszy od nich przysięgę, nakazał ogłosić publiczne wezwanie wszystkich zainteresowanych).

1493, 4 VII Michał niegdyś pleb. w Niedźwiedziu, obecnie prezentowany na par. w M., ustanawia pełnomocnikiem mistrza Leonarda z Dobczyc w sprawie o dochodzenie swych praw i instytucji do par. w M. (OK 18 s. 171).

1494, 13 V — 1501 Marcin z Szadka pleb. w M. (OK 18 s. 274, 655; Arch. kl. zwierzyn. perg. 24); 14 V Maciej pleb. z Barwałdu zeznaje, że zmarły bez ważnego testamentu Michał pleb. w M. zebrał 5 fl. z połowy dzies. w Skawcach, 7½ fl. z dzies. w Zembrzycach za wymłócone zboże, jeszcze niesprzedane i 2 fl. z Tomic i Radoczy, ponadto, że ma po ww. Michale drukowany wiatyk, szatę koloru brunatnego i księgę kazań, które składa przed sądem, podobnie jak długi i pieniądze z dochodów, składa też 2 fl. zaległego długu od Jana Bieniasza, z których zatrzymuje sobie 21 gr tytułem długu zmarłego, pozostałe zaś 3 wiard. i 4½ gr zostają u oficjała. Marcin obecny pleb. w M. winien zebrać i dostarczyć do sądu pozostałe dochody parafialne, zwłaszcza zaś meszne, oraz zdać z nich rachunek (OK 18 s. 274); 1497 Marcin z Szadka pleb. w M. wydzierżawia księdzu Walentemu z Rokowa par. w M. wraz z dochodami na 3 lata począwszy od ś. Małgorzaty [13 VII] za 10 grz. rocznie, płatnych w dwu równych częściach na Boże Narodzenie i Wielkanoc. Walenty będzie oddawać Marcinowi ½ serów zebranych od parafian i ma naprawić zabudowania oraz ogrodzenie. Tyle, ile Walenty wyda z dochodów przez ten okres na zarząd beneficjum, Marcin odliczy mu połowę tego od raty sumy dzierżawnej (OK 18 s. 563).

1501 kardynał Fryderyk Jag. arcbp gnieźn. i bp krak. nakazuje wikarym kościoła par. w M. wprowadzić Więcława ze Środy [woj. kal.] dotychczasowego mansjonarza ośw. na ww. parafię, którą objął on w wyniku zamiany beneficjów z poprzednim pleb. Marcinem i za zgodą kl. zwierzyn., posiadacza pr. patr. do tego kościoła (Arch. kl. zwierzyn. perg. 24); 1513 Więcław pleb. w M. płaci 2 grz. i 18 gr podatku; Michał i Maciej wikarzy płacą po 3 gr podatku; nauczyciel płaci 2 gr podatku (AKapKrak. Reg. C. 1: Liber retaxationum, s. 73).

1513 Bernardyn Gallus z Zadaru wikariusz generalny krak., na prośbę Jana [Konarskiego] bpa krak., rozstrzyga spór między Wojciechem z Moglna [dziś Modlin, cz. Nowego Dworu Mazowieckiego] a Stanisławem z Kłomnic [ziemia wiel.] i Wojciechem z Miechowa prokuratorami konsystorza krak., dotyczący obsady par. w M. pod wezw. Narodzenia NMP, wakującej po śmierci poprzedniego pleb. Więcława, oraz o pr. patr. tejże parafii. Wojciech z Moglna, będący nominatem kl. zwierzyn. na ww. parafię, przedkłada dokumenty potwierdzające posiadanie pr. patr. w M. przez ww. klasztor, m.in. dok. wprowadzenia Grzegorza brata z zakonu norbertanów na par. w M., wydany przez Jana Rzeszowskiego bpa krak., podczas gdy ww. Stanisław i Wojciech nie przedstawili żadnych dokumentów. Wikariusz generalny orzeka, że pr. patr. należy do kl. zwierzyn. i że wybór Wojciecha z Moglna na tę parafię był zgodny z prawem; skazuje ww. Stanisława i Wojciecha na zapłacenie kosztów procesowych i wieczyste milczenie w tej sprawie oraz nakazuje wikarym kościołów par. w Makowie [pow. szczyrz.] i M. wprowadzić Wojciecha z Moglna na ww. par. (Arch. kl. zwierzyn. perg. 31); 1515 Wojciech pleb. w M. (Wypisy 1501—1515, nr 241); 1527 Wojciech pleb. w M. płaci 4 fl. i 8 gr podatku państwowego; nauczyciel płaci 2 gr podatku państwowego (AKapKrak. Reg. C. 2: Liber retaxationum, k. 80).

1528 Maciej Guszkowski prep. i kl. zwierzyn. proszą Piotra [Tomickiego] bpa krak. o wprowadzenie Szymona Szeligowskiego na par. w M. pod wezw. Narodzenia NMP, wakującą po śmierci poprzedniego pleb. Wojciecha (Arch. kl. zwierzyn. perg. 44); 1529 Szymon z Szeligów pleb. w M. (LR s. 89); 1530, 28 VI na wezwanie wykonawców testamentu zm. Wojciecha pleb. w M. obecny pleb. Szymon zeznaje, że winien jest 12 fl. z racji „anni gratiae” [roku po śmierci duchownego, kiedy dochody z jego prebendy pobierał kościół ze szkodą dla następcy zmarłego] oraz 6 fl. długu zapisanego w testamencie i prosi, by mógł zatrzymać te pieniądze i przeznaczyć je na wyposażenie kościoła. Oficjał, mając na uwadze to, że zm. Wojciech nie zapisał nic kościołowi w M., postanawia, że Szymon za ww. pieniądze ma kupić sztandary i obrazy dla kościoła do najbliższego ś. Michała (Wypisy 1530—1533, nr 447); Szymon pleb. w M. → p. 5a; 1531 Szymon pleb. w M. (Wypisy 1530—1533, nr 566).

-c. Kościół filialny w Wadowicach. 1326—7 kościół w Wadowicach filią kościoła w M. (MV 1 s. 130); 1335 Jan [Grot] bp krak. rozstrzyga spór między Adamem pleb. z Woźnik a Janem pleb. z M. o przynależność filialną kościoła w Wadowicach. Adam domaga się przyznania praw do ww. kościoła, twierdząc że od dawna był on filią par. w Woźnikach i niesłusznie został z niej wydzielony. Jan wyraża chęć odstąpienia praw do ww. kościoła bez wdawania się w spór. Piotr sędzia biskupa dla lepszego rozpoznania sprawy nakazuje Mikołajowi pleb. z Oświęcimia i Witkowi pleb. ze Spytkowic przesłuchać świadków powołanych przez Adama oraz przesłać ich spisane zeznania do oceny biskupa. Biskup przyznaje prawa do ww. kościoła par. w Woźnikach do czasu wydania wyroku. Jan z M. osobiście zeznaje, że ww. kościół nigdy nie należał do par. w M. i że nie będzie rościł do niego praw. Biskup krak. po rozpoznaniu sprawy przyznaje prawa do ww. kościoła pleb. z Woźnik i nakazuje pleb. z M. wieczyste milczenie w tej sprawie (ZDK 1, 41).

7. Arch. kl. zwierzyn. — Archiwum klasztoru norbertanek na Zwierzyńcu w Krakowie

S. Heumann, Wiadomość o parafii i kościele parafialnym w Mucharzu, w dekanacie suskim, dyecezyi krakowskiej, zebrana na podstawie akt, wizyt biskupich i innych źródeł, Kr. 1899; Zwierz.; J. Rajman, Klasztor norbertanek na Zwierzyńcu w wiekach średnich, Kr. 1993.

8. W M. nieliczne ułamki późnośredniowiecznych naczyń glinianych, stwierdzone w wyniku archeologicznych badań powierzchniowych na gruntach miejscowości (J. Rydlewski, Sprawozdanie z badań powierzchniowych na obszarze 107—53 w woj. bielsko-bialskim, mps w archiwum WUOZ w Krakowie wraz z kartami stanowisk); w kościele feretron zawierający posążek Matki Boskiej z Dzieciątkiem z drugiej połowy XIV w., przerobiony, późnogotycki krucyfiks z pocz. XVI w., monstrancja złożona z fragmentów gotyckich, późnorenesansowych i klasycystycznych i kielich z 1750 ze stopą gotycką (KatZab. 1 s. 489—90).

Uw. Dok. z 14 VIII 1389, w którym Jan ks. ośw. zatwierdza uposażenie par. w M., jakoby z powodu kradzieży przyw. fundacyjnych przez zbójców, to fals. sporządzony w XVII w. (ZDM 4, 1085 i uw. do tegoż). Zwierz. → p. 7, s. 18 podaje, że sołectwo w M. powstało przed 1301, jednak nie przytacza żadnego źródła, także zebrany materiał nie potwierdza tej informacji.