KOLBARK

(1356 Slow, 1385, 1401 Slow alias Colbark, 1388 Colbark, 1392 Kolbarck, 1393 Kolberg, 1394 Kolberk, 1399 Kolbarg, 1421 Slow alias Kolbarg, 1570 Olbark) 8,5 km na SW od Wolbromia.

1. 1490, 1581 pow. krak. (MS 1, 2149; ŹD s. 27)1W l. 1484, 1487 K. wymieniono jako przynależny do pow. lel. (GK 21 s. 1048-50; KUJ 3, 280); 1529, 1598 par. Gołaczewy (LR s. 180; WR k. 331).

2. 1356 młyn z sadzawką nad rz. → Koprzywnicą → p. 4; 1421 K. k. Wolbromia (KMK 1, 116); 1484 K. w pow. lel. k. Olkusza (GK 21 s. 1048-50); 1487 C. w pow. lel. k. zamku Rabsztyn (Katalog UJ 242; KUJ 3, 280); 1570 droga z Krakowa przez Skałę i Ogrodzieniec do Wielkopolski biegnie w O. przez las wąwozem, który lustratorzy nakazali rozkopać, by poszerzyć trakt (LDK s. 74).

3. Własn. kl. Norb. w Zwierzyńcu. 1356, 1385 → p. 4; 1388 Wawrzyniec, Gnat i Wojciech kmiecie z C. (SP 8 uw. 95/4, 103/23); 1401, 1403, 1421 → p. 4; 1431-2 → 1448 i przyp. 2; 1448 szl. Stan Kawiecki i Jan Świder z Pękowic poręczają gen. Mikołajowi z Młodocina [pow. rad.] podstar. krak., że będą go chronić przed wszelkimi karami, które mogłyby na niego zostać nałożone za polecenie wydania Stan. Kawieckiemu odpisu z księgi GK z czasów Piotra [Szafrańca] z Pieskowej Skały wwdy i star. krak. w sprawie zastawu 35 grz. na C., oraz godzą się w takim przypadku stawać w krak. sądzie grodzkim a nie w sądzie ziemskim (GK 10 s. 647-8)2Piotr Szafraniec poświadczony jest jako star. krak. 16 IV 1431 - 30 I 1432 (Fed. s. 102, jednocześnie był wwdą sand.), a jako wwda krak. 12 I 1433 - 22 II 1437 (Fed. s. 28; UM 470). Jego następca na starostwie, Mikołaj z Michałowa, znany jest od 5 III 1432 (ZDM 2, 440), zaś poprzednik na urzędzie wwdy krak., Jan z Tarnowa, żył jeszcze 20 XI 1432 (Fed. s. 28). Szafraniec nie mógł być więc jednocześnie star. krak. i wwdą krak. Zapewne w księdze opuszczono fragment jego tytulatury; „tempore... Petri... pallatini [Sandomieriensis] et capitanei Cracoviensis”; na urzędzie wwdy sand. wspomn. 15 III 1431 - 9 I 1433 CUM 984). Prawdopodobnie wpis zastawu na C. został wniesiony do GK pomiędzy 14-16 IV 1431 a 1-III 1432; 1449 Dorota z Modlnicy ż. Ścibora pozywa Tomasza prepozyta i kl. zwierzyn. o wwiązanie się gwałtem do C., który taż Dorota dzierży w zastawie za 25 grz. oraz o zasiewki ozime wart. 20 grz. i o czynsz 10 grz. i tyleż kar. Sąd odrzuca wniosek pełnomocnika prepozyta o odesłanie sprawy na wiec generalny, gdyż prepozyt wwiązał się gwałtem i bezprawnie do zastawu Doroty (ZK 13 s. 293); 1450 tenże prepozyt zastawia za 35 grz. tejże Dorocie cały C. (ZK 151 s. 15, 33); 1484 Piotr prepozyt i kl. zwierzyn. sprzedają na wyderkaf za 660 fl. szl. Szymonowi z Wierzchowiska Braciejówkę, Troks, Chrząstowice i K. w pow. lel.! k. Olkusza, przeznaczając tę sumę na wykupienie wsi klaszt. Krzęcin i Grodzisko [pow. śl.] (GK 21 s. 1048-50; → Braciejówka i Chrząstowice: błędna sygnatura GK 23); Piotr prepozyt zwierzyn. kwituje Jana Wolnego bakałarza sztuk wyzwolonych z Krakowa z 2 grz. za kopy siana i z zastawu na Braciejówce, Troksie, C. i Chrząstowicach oraz szl. Szymka alias Siemionka mieszcz. krak., któremu zastawił te wsie, z ról folw. zw. jutrzyny obsianych jeszcze przez Wolnego; tenże Wolny rozliczy się polubownie z Szymkiem (OK 11 k. 25v); 1487 Szymon Siemionek z Wierzchowiska mieszcz. krak. sprzedaje na wyderkaf za 500 fl. węg. temuż Janowi Wolnemu czynsz 16 grz. z Braciejówki, Troksa, Chrząstowic i C. w pow. lel.! k. zamku Rabsztyn, trzymanych w zastawie od kl. zwierzyn. Bp krak. Jan Rzeszowski godzi się na przyłączenie tego czynszu do uposażenia drugiego ministerium ołtarza Bożego Ciała w kościele par. w Olkuszu fundacji Mik. Wolnego i jego ż. Barbary i zatwierdza Jana Wolnego jako altarystę tego ołtarza z prezenty spadkobierców Mik. Wolnego jako patronów (KUJ 3, 280; Katalog UJ 242); 1490 Kazimierz Jag. zezwala Piotrowi prepozytowi i kl. zwierzyn. na sprzedaż za 660 fl. Janowi Wolnemu altaryście kościoła NMP w Karkowie czynszu 20 grz. z Braciejówki, Chrząstowic, K. i Troksa z przeznaczeniem na uposażenie ołtarza Bożego Ciała w kościele par. Ś. Andrzeja w Olkuszu, a to ze względu na konieczność wykupienia z zastawu [od Szymka z Wierzchowiska] tych wsi klaszt. (Arch. kl. zwierzyn. perg. 18; Ep. 54 k. 68v-5; MS 1, 2149 - błędny reg.); szl. Jan z Kwaśniowa dzierżawca Przegini, jako opiekun Jana i Więcława ss. zm. Szymka z Wierzchowiska alias z Krakowa kwituje Piotra prepozyta zwierzyn. ze spłaty 160 fl., które tenże Piotr zapisał niegdyś Szymkowi na Braciejówce, Troksie, Chrząstowicach i K. (GK 23 s. 373); 1528 patroni [wymienieni] kościoła par. w Olkuszu i altarii Bożego Ciała w tymże kościele kwitują Mikołaja prepozyta i kl. zwierzyn. z sumy 660 fl. w złocie za którą został od nich wykupiony czynsz 20 grz. w Troksie, Braciejówce, Chrząstowicach i C., i ustępują z tego czynszu na rzecz klasztoru (Wypisy 1526-1529, 229); 1529 K. własn. kl. zwierzyn., który wybiera tu 1 grz. 18 gr czynszu (LR s. 204); 1530 K. należy do kl. zwierzyn., pobór z 1 ł. (RP k. 37); 1544 Jan z Krzepic prepozyt i kl. zwierzyn. wydzierżawiają za 100 fl. Erazmowi Gromnickiemu i jego ż. Dorocie Boszowskiej Braciejówkę, Troks, K. i Chrząstowice z obowiązkiem płacenia rocznie 5 grz. pospolitej monety i dawania: po 1 ćw. grochu, krup tatarczanych (pultium paganicae) i jagieł oraz połcia mięsa i garnca masła. Jeśli małżonkowie zechcą wykupić sołectwa w tych wsiach, to będą je posiadać dożywotnio, a po ich śmierci powrócą one do klasztoru. Wadium 40 grz. (ZK 31 s. 704-5, 793: wwiązanie); 1564 K. własn. kl. zwierzyn.; sep z 1 ł. (LK 2 s. 72); 1570 → p. 2; 1581 własn. kl. zwierzyn., pobór z 3 1/1 ł. kmiec. (ŹD s. 27).

4. Sołectwo dziedz. 1356 Stanisław prepozyt, Ludmiła przeorysza, Agata podprzeorysza wraz z konwentem Norb. ze Zwierzyńca powierzają z racji licznych służb i wierności dla kl. szl. Wojciechowi zw. Koluszko z Morawicy [pow. krak. lub pow. chęc.] lokowanie wsi na pr. średz. w dziedzinie S., w której nadają jemu i jego spadkobiercom sołectwo dziedz. Jako uposażenie sołectwa Wojciech otrzymuje 3 ł. wolne wraz z młynem z sadzawką nad rz. → Koprzywnicą i karczmę. Kl. rezerwuje dla siebie 2 ł. W granicach dziedziny S. sołtys może wymierzyć tyle łanów ile zdoła, z których co piąty będzie należał do niego. Kmiecie mają corocznie uprawiać na rzecz klasztoru 2 stajania (iugera) roli, jedno dla zbóż ozimych, drugie dla jarych. Ponadto sołtys może zakładać barcie w lesie przynależnym do S. i sadzawki poniżej młyna, z których połowa korzyści będzie należeć do klasztoru. Przysługiwać mu będzie co trzeci denar z opłat sądowych, a opłatami z kar będzie dzielił się po połowie z prepozytem. Sołtys będzie pobierał przez pierwszych 10 lat całość, a później 1/3 opłat z racji składania przysiąg w jego sądzie [ławniczym], a 2/3 opłat będzie przysługiwało klasztorowi. W czasie corocznych 3 głównych posiedzeń sądu mają służyć prepozytowi lub jego przedstawicielowi sołtys jednym a kmiecie dwoma obiadami. Kmiecie będą płacić po 1 wiard. czynszu (Mp. 3, 713)3J. Długosz zamieścił informację, że kl. zwierzyn. posiadał sołectwo w K. i Wołowice w wyniku zamiany z konwentem tyn. za wieś Liszki z przypisańcami, która wchodziła w skład pierwotnego uposażenia kl. zwierzyn. (DLb. 3 s. 61-2, 186, 317). Z uwagi na treść dok. lokacyjnego K. z 1356 wiadomość ta nie może być prawdziwa w odniesieniu do K., jakkolwiek sama zamiana miała miejsce. W 1287 r. Liszki poświadczone są jeszcze jako własn. kl. zwierzyn. (Pol. 3, 64). W 1322 r. Mikołaj prepozyt zwierzyn. i Michał opat tyn. ponowili układ zawarty niegdyś pomiędzy Romanem prepozytem zwierzyn. (wspomn. 1293: Mp. 1, 123; następca 1301: ZDM 1, 13) a Wilkiem (Lupus) nieprawym opatem tyn. (w l. 90-tych XIII w.?) w sprawie zamiany wsi kl. zwierzyn. Liszki na Wołowice i czynsz z jeziora zw. → Glidinik (ZDM 1, 26).

1356-72 szl. Wojciech Koluszko z Morawicy sołtys w K. (Mp. 3, 713; ZDM 4, 1016); przed 1385 szl. Mirosław Rybka sołtys w K. (Mp 3, 945); 1385-91, zm. 1391, Krzesław z Wywły h. Odrowąż, podsędek krak., m.in. sołtys w K. (Mp. 3, 945; UM 313 i s. 373); 1385 Stogniew prepozyt i kl. zwierzyn. na prośby stren. Krzesława z Wywły podsędka krak. potwierdzają dok. z → 1356 w sprawie sołectwa we wsi S. alias C., które Krzesław kupił za 160 grz. gr pras. od szl. Mirosława zw. Rybka (Mp. 3, 945).

1392-1401 Jachna Rybczyna sołtyska z K., wd. po sołtysie Mirosławie Rybce (KSN 73, 230, 1028); 1392-9 proces pomiędzy Jachną Rybczyną sołtyską z K. a Iwanem s. zm. Krzesława z Wywły podsędka krak., jako zachodźcą Heleny wd. po Krzesławie zw. Happa. (KSN 73, 94, 98: 1392 r. - wyznaczenie terminu na pierwsze roki po wyprawie wojennej, 119, 133, 194, 230, 237, 272, 455, 469, 475, 489, 494, 506, 515, 525, 533, 546, 560; SP 8, uw. 290/69-70); 1393 w sprawie o sołectwo w K. Iwan z Wywły powierza prowadzenie procesu z Jachną z Krakowa Andrzejowi z Rębieszyc [pow. chęc.], Borkowi z Trzcieńca i Michałowi prolocutori suo (KSN 233); taż Jachna wd. po Rybce naganiła prawdziwość dokumentów pana Sędziwoja [z Szubina star. krak. 1377-89] przedstawionych przez Iwana z Wywły (KSN 258); 1394 z powodu nie stawienia się Iwana taż Jachna pozyskuje sporne sołectwo w K., gdyż Iwan nie zeznał, że jest zajęty w służbie króla lub królowej (KSN 290); Andrzej z Rębieszyc winien złożyć przysięgę, że nie mógł stawić się na termin z Jachną, gdyż był zajęty w służbie królewskiej (KSN 293); ostatecznym wyrokiem sądu ławniczego taż Jachna pozyskuje sołectwo w K. z powodu nieobecności tegoż Andrzeja jako prokuratora Iwana z Wywły, gdyż Andrzej nie stawił się dla złożenia przysięgi (KSN 306); Pietrasz [ze Szczekocin] podstoli królowej i Andrzej z Rębieszyc ręczą za Hankę i Jana dzieci zm. Krzesława podsędka krak. i za ich pełnomocnika (prolocutor) Wierzchosława z Siedlisk w sprawie odrzuconego przez nich wyroku na korzyść Jachny wd. po Rybce i odwołania się do króla, zobowiązując się do zapłacenia kar na rzecz wójta i ławników sądu wyższego pr. niem. jeśli król utrzyma wyrok tego sądu, jeśli zaś go odrzuci wówczas nie będą musieli nic płacić (KSN 307); 1397 taż Jachna winna zapłacić karę za złorzeczenie (KSN 566); 1399 sąd ziemski utrzymuje Iwana z Wywły w posiadaniu sołectwa w K. do rozsądzenia przez Spytka [z Melsztyna] wwdę krak. sporu o nie pomiędzy Iwanem a Jachną Rybczyną (SP 8, 8708); taż Jachna ustanawia swym prokuratorem Adama z Barwałdu [Górnego] w procesie z Iwanem z Wywły o sołectwo w K. (SP 8 uw. 285/69-70); 1401 Stogniew prepozyt, kl. zwierzyn. i sąd wyższy pr. niem. tegoż kl. poświadczają, że sław. pani Jachna wd. po Mirosławie Rybce sprzedała za 100 grz. m. Krakowowi swoje sołectwo we wsi kl. zwierzyn. S. alias K. z siedliskiem, domem, ogrodami, 2 zagrodami zagrodników, 3 ł. wolnymi, młynem, karczmą, 2 sadzawkami, barciami, rolami zw. Przymiarki [dziś w K. role zw. Domiarki - UN 11 s. 32] i z dochodami sołtysimi tj. 3-cim denarem z kar sądowych oraz z dok. dotyczącymi tegoż sołectwa, powierzają przeprowadzenie transakcji sław. Jaszkowi zw. Gostur z Bibic (KMK 1, 94); 1401 taż Jachna udowadnia przysięgą swą niewinność w sporze z Jaszkiem sołtysem w Kluczach o dług żydowski (KSN 999); Szczepan sołtys z Gołczowic nie stawił się przed królem w sprawie odesłanej z sądu wyższego pr. niem. przeciwko tejże Jachnie o sprzedaż sołectwa w K. i o 24 grz. [zapisane] na dziedzinie pod Racławicami [zapewne pow. krak. w kluczu rabsztyńskim] (SP 2, 788); Szczepan z Gołczowic procesuje się z Jachną z Krakowa o dziedzictwo [sołectwo] w C. (KSN 980); taż Jachna w sprawie przeciwko temuż Szczepanowi br. swojego męża, uniewinniona od oskarżenia Dofoka [z Koszyc] podsędka krak. (KSN 1028); 1403 Mścisław opat tyn., jako sędzia mianowany przez stolicę Apostolską w sprawie pomiędzy kl. zwierzyn. a rajcami i pospólstwem m. Krakowa, transumuje m.in. dok. z → 1356, 1385 i 1401 (APKr. perg. 137-8); 1421 wymienieni arbitrzy w sprawie pomiędzy kl. zwierzyn. a rajcami krak. postanawiają m.in., że rajcy winni zwrócić klasztorowi dok. dotyczące sołectw we wsiach Braciejówka i S. alias K. k. Wolbromia, a Stogniew prepozyt zwierzyn. potwierdza odebranie tych dok. (KMK 1, 116-7); 1544 → p. 3; 1545 Jan Skrzypski sołtys w K. w towarzystwie stryja szl. Jakuba Brzuchańskiego ustępuje na rzecz szl. Stan. Dembińskiego z całego sprzedanego mu sołectwa z 2 ł. w K. po swoim ojcu zm. Macieju Skrzypskim, oraz wydaje mu przywilej sołtysi ojca (ZK 189 s. 324).

5. 1529 w K. dzies. snop. z całej wsi wart. 4 grz. plebanowi w Gołaczowach (LR s. 180); 1598 dzies. snop. w K. plebanowi w Gołaczowach (WR k. 331).

1 W l. 1484, 1487 K. wymieniono jako przynależny do pow. lel. (GK 21 s. 1048-50; KUJ 3, 280).

2 Piotr Szafraniec poświadczony jest jako star. krak. 16 IV 1431 - 30 I 1432 (Fed. s. 102, jednocześnie był wwdą sand.), a jako wwda krak. 12 I 1433 - 22 II 1437 (Fed. s. 28; UM 470). Jego następca na starostwie, Mikołaj z Michałowa, znany jest od 5 III 1432 (ZDM 2, 440), zaś poprzednik na urzędzie wwdy krak., Jan z Tarnowa, żył jeszcze 20 XI 1432 (Fed. s. 28). Szafraniec nie mógł być więc jednocześnie star. krak. i wwdą krak. Zapewne w księdze opuszczono fragment jego tytulatury; „tempore... Petri... pallatini [Sandomieriensis] et capitanei Cracoviensis”; na urzędzie wwdy sand. wspomn. 15 III 1431 - 9 I 1433 CUM 984). Prawdopodobnie wpis zastawu na C. został wniesiony do GK pomiędzy 14-16 IV 1431 a 1-III 1432.

3 J. Długosz zamieścił informację, że kl. zwierzyn. posiadał sołectwo w K. i Wołowice w wyniku zamiany z konwentem tyn. za wieś Liszki z przypisańcami, która wchodziła w skład pierwotnego uposażenia kl. zwierzyn. (DLb. 3 s. 61-2, 186, 317). Z uwagi na treść dok. lokacyjnego K. z 1356 wiadomość ta nie może być prawdziwa w odniesieniu do K., jakkolwiek sama zamiana miała miejsce. W 1287 r. Liszki poświadczone są jeszcze jako własn. kl. zwierzyn. (Pol. 3, 64). W 1322 r. Mikołaj prepozyt zwierzyn. i Michał opat tyn. ponowili układ zawarty niegdyś pomiędzy Romanem prepozytem zwierzyn. (wspomn. 1293: Mp. 1, 123; następca 1301: ZDM 1, 13) a Wilkiem (Lupus) nieprawym opatem tyn. (w l. 90-tych XIII w.?) w sprawie zamiany wsi kl. zwierzyn. Liszki na Wołowice i czynsz z jeziora zw. → Glidinik (ZDM 1, 26).