1225 reg. z XVIII w. Volma (Wp. 11 nr 1700; Temp. nr 1), 1255 kop. 1523 Welma (Wp. 1 nr 330), [1394-1401] Sdzarowitha (Wp. 7 nr 418), 1409 Sdzarouitha (Wp. 11 nr 1873), 1564/65 Radusz (LWK 1, 258), rzeka, lewy dopływ Wełny.

[Bierze początek k. Łubowa na SW od Gniezna, płynie na N do Jez. Kłeckiego, po czym na W przez Jez. Gorzuchowskie, obok Kiszkowa zwraca się na N, obok Skoków skręca na NW i płynie w stronę Rogoźna, a 0,5 km na N od tego miasta uchodzi do Wełny.]

1225 ks. Władysław Od. nadaje templariuszom wsie Grzybowo [na SE od Rogoźna, pow. gnieźn.], Studzieniec [na S od Rogoźna, pow. pozn.] i Milosowo [zaginione], jez. Radusz [obecnie Jez. Budziszewskie] z bobrami oraz pr. budowy młynów nad wodą V. (Wp. 11 nr 1700; Temp. nr 1); 1255 ks. Bolesław Pob. lokuje m. Kłecko [pow. kcyn.] i pozwala wójtowi postawić młyny, jeden w mieście, a drugi nad rz. W. za wsią Racimirowo (Wp. 1 nr 330).

[1394-1401], 1409 do nowo erygowanej par. w Łagiewnikach [na SW od Kłecka] zostają przyłączone wsie Łagiewniki, Rybno Małe, Olekszyn, Żukowo i Kowalewo, które dotychczas należały do par. w Sławnie za rz. S. (Wp. 7 nr 418; Wp. 11 nr 1873).

1429 Wierzbięta Przesiecki tenut. rogoz. lokuje wieś Owczegłowy; sołtys ma pr. łowić ryby w rz. [W.M.] między jez. Radusz a jez. Rogoźno (Wp. 9 nr 1212); 1532 struga [W.M.] wypływająca z jez. Radusz w kierunku młyna w Owczegłowach oddziela Budziszewo od wsi Grzybowo i Sierniki (K 2, 713; cytowanego aktu nie odnaleziono); 1564/65 do stwa rogoz. należy m.in. młyn Owczegłowski na rz. R. o 1 kole walnym; jest przy nim staw o wymiarach 18 sznurów x 4 sznury, głęboki na 3 lub 4 łokcie (LWK 1, 258-259).

Uwaga: Rzeka W.M. płynie przez liczne jeziora, co sprzyja wyróżnianiu jej poszczególnych odcinków, które nosiły odrębne nazwy. Na przełomie XIV i XV w. poświadczona jest dla odcinka między Kłeckiem a Kiszkowem nazwa Żdżarowita, a w 1564/65 dla odcinka między Jez. Budziszewskim (Radusz) a jez. Rogoźno – nazwa Radusz (przejęta od nazwy jeziornej). W sprawie genezy nazwy W.M. →Wełna, uwaga.