(1327 silva super longum Campum, 1333 Krauszow - kop. z XVII w., 1353 Grabszhow, 1375 Croniszow, 1377 Grabschaw, 1408 Crawussow, 1427 Grabussow, Crebus, 1429 Crabissow, Grabisow, Kraws, 1451 Crakuschow, 1470-80 Krowszow, 1529 Cravschow) 5 km na SW od Nowego Targu.

1. 1530 n., 1581 pow. sąd. (RP k. 40; ŹD s. 146); przed 1353 par. Nowy Targ; 1353-82 par. własna [w dek. Długopole] (KK 1, 196; Mp. 1, 366); później [przed 1439?] par. Ludzimierz (OK 5 k. 306v. - pleban); 1581, 1596 par. Ludzimierz (ŹD s. 146; WR k. 65v).

2. 1327 → p. 4; 1333 → Dunajec Czarny; 1353→ p. 5; 1382 wieś K. położona nad Dunajcem [Czarnym] → p. 4.

3. Własn. kl. Cyst. w Szczyrzycu. 1255 → Uw.; 1327 → p. 4; 1353 własn. jw. → p. 5; przed 1382 → p. 6; 1382, 1439 → p. 4; 1529 własn. jw., Ludzimierz i K. płacą klasztorowi łącznie 2 grz. 39 gr czynszu (LR s. 184); 1530, 1536 pobór z 1 ł., z karczmy i młyna o 1 kole (RP k. 40; RP); 1564 wieś klaszt. szczyrz. pracuje i daje sep dla folwarku król. w Szaflarach (LR 1 s. 148).

4. 1327 opat kl. szczyrz. Dionizy i komes Wojciech wójt bocheński dziedzice lasu i lasów oraz Długiego Pola (et longi Campi) nad Dunajcem Czarnym powierzają przezornemu Pawłowi osadzenie na pr. średz. na 54 ł. frank, lasu nad → Długim Polem (super longum Campum) z oboma brzegami Dunajca Czarnego dla osadzenia wsi. Paweł otrzymuje sołectwo dziedz. z [2] ł. wolnymi. 1 ł. wolny zostaje przeznaczony na kościół i 1 na drogę [skotniczą]. Sołtys otrzymuje trzeci den. z kar i szósty den. z czynszu. Sołtys i mieszkańcy uzyskują pr. polowania, łowienia ryb i brania drzewa z lasów klaszt. na budowę domów. Po upływie 16 lat wolnizny mieszkańcy winni płacić z łanu 8 sk. czynszu i 1 wiard. dzies. Sołtys jest obow. do obiednego raz w roku, a mieszkańcy 2 razy. Sołtys ma obowiązek wyprawy wojennej, jak inni sołtysi (Mp. 1, 175) → Długopole Uw.; 1375-82 Szczepan mieszcz. krak., sołtys w K., ławnik sądu najwyższego pr. niem. na zamku krak. (Mp. 1, 326, 366; 3, 889); 1382 Henryk opat kl. szczyrz., starając się nie dopuścić do opustoszenia dóbr klaszt. i dążąc do poprawy ich stanu, sprzedaje ww. Szczepanowi sołectwo na pr. magd. we wsi klaszt. K. położonej nad Dunajcem [Czarnym] obejmującej 50 ł. frank., z wszystkimi przynależnosciami, które sołectwo od dawna posiadało, m.in. z 2 ł. [wolnymi]. Do sołtysa i jego potomków ma należeć: czynsz z co szóstego łanu, trzeci denar z kar, z wyłączeniem kar w sprawach o uszkodzenie członków ciała i zabójstwa, które są zastrzeżone dla sądu opata. W czasie tego sądu sołtys ma dać 1 wiard. obiednego, a mieszkańcy 2 wiard. Mieszkańcy otrzymują sześć lat wolnizny, a po jej upływie winni płacić klasztorowi 8 sk. czynszu z łanu oraz 1 wiard. dzies. Na Boże Narodzenie mają dawać z łanu 1 miarę owsa i 3 młode kury, na Wielkanoc - ser i jaja, na Zielone Święta „honores” [okolicznościowe podarki]. 3 razy w roku mieszkańcy powinni od świtu, gdy pasterz wypędza trzody, do południa, pracować na rolach klaszt. orząc, wywożąc [na pola] gnój, w czasie żniw zbierając zboże i dowożąc je do klasztoru („ad domum”) oraz przy koszeniu łąk. Pleban [zakonny] winien ludziom dawać wtedy jeść i pić według swoich możliwości. Dla kościoła kmiecie mają dawać z łanu 2 miary żyta i 2 miary owsa i tyleż sołtys. Na wyprawę wojenną sołtys powinien dać miarę żyta. Sołtys i mieszkańcy otrzymują pr. połowu ryb, polowania na ptaki i przy pomocy wnyków na drobną zwierzynę. Za to prawo sołtys daje klasztorowi raz w roku łososia, a mieszkańcy 2 kopy świeżych ryb (Mp. 1, 366); 1408 Piotrasz [sołtys?] z K. (GK 1a k. 22); 1427-39 Hanusz, Hanusz Herman, Janusz zw. Herman, Jan sołtys K. (Teut. 1a s. 262, 267, 294, 339, 343, 345; ZDM 5, 1449); 1427 Piotr Kukawa sołtys z Pcimia zawiera ugodę z ww. Hanuszem Hermanem w sprawie sołectwa w K. Hanusz za to sołectwo zapłacił temuż Piotrowi 25 grz., a pozostałe 75 grz. ma spłacić w ciągu 3 lat (Teut. 1a s. 262, 267); 1429 ławnicy z G. (Teut. 1a s. 343); 1439 Mikołaj opat kl. szczyrz. na prośbę ww. Janusza zw. Hermanem, sołtysa we wsi klaszt. K. transumuje przyw. na sołectwo w K. z r. → 1382, odnawia go i zatwierdza (ZDM 5, 1449); 1451 szl. Filip niegdyś sołtys z Pcimia rezygnuje z sołectwa w K., za pośrednictwem plenipotenta Mikołaja sołtysa z Głogoczowa, na rzecz Klemensa sołtysa z Olszanicy (Teut. 3 s. 19); 1463 Stanisław sołtys w K. (Teut. 3 s. 280).

5. 1255 → Uw.; 1327 → p. 4; 1353 Dionizy opat szczyrz. powodowany tym, że mieszkańcy wsi klaszt. Ludzimierz i K. z powodu wylewów rzek i odległości nie mogą brać udziału w nabożeństwach i przyjmować sakramentów w kościele par. w Nowym Targu, prosi bpa Bodzętę, by powierzyć zakonnikowi kl. szczyrz. - który będzie rezydował w domu klaszt. w Ludzimierzu - duszpasterstwo w kościele par. w K., podległym bpowi i archidiakonowi krak. O powstanie kościoła starał się Zbigniew [ze Szczyrzyca] dziekan krak. (KK 1, 196); 1382 → p. 4¹Z r. 1382 pochodzi ostatnia wiadomość o kościele w K. W DLb., w LR i WR brak danych o świadczeniach dziesięcinnych z K. Wg WR k. 65v. K. dawał do Ludzimierza meszne - 23 korce żyta i 23 korce owsa. Dzies. zapewne była oddawana do kl. w Szczyrzycu. K. leży nad Dunajcem, być może częste wylewy rzeki powodowały zwolnienia od dzies.

6. Przed 1382. W czasie panowania króla Ludwika Węg. w r. 1380 opat szczyrz. wydzierżawił zamek w Szaflarach wychrzczonemu Żydowi i ten bił w zamku fałszywą monetę srebrną i złotą. Opat upomniany przez króla nie odebrał zamku fałszerzowi. Spowodowało to karną ekspedycję na zamek star. krak. Sędziwoja z Szubina i konfiskatę dóbr klaszt. Opat, udając się do Budy, prosił o ich restytucję, ale król zwrócił jedynie Ludzimierz i K. (DLb. 3 s. 437-8)²→ Długopole. Uw. i → Klikuszowa przyp. o niewiarygodności relacji Długosza w sprawie konfiskaty przez Ludwika Węg. dóbr kl. szczyrz. w Nowotarszczyźnie.

7. K. Dobrowolski, Najstarsze osadnictwo Podhala, Lwów 1935 s. 10-20; B. Kumor, Archidiakonat sądecki, ABMK 8, 1964, s. 173-4; J. Rafacz, Dzieje i ustrój Podhala Nowotarskiego za czasów dawnej Rzeczypospolitej Polskiej, W. 1935, s. 25-30; Szczyrz. s. 75.

Uw. F. Piekosiński w Mp. 1, 42 przyw. Bolesława Wstydl. z datą 1255 uznaje słusznie za fals. z przełomu XIV na XV w. Za fals. uznaje go też S. Zakrzewski (Szczyrz. s. 15-18) oraz J. Matuszewski (Imm. s. 280). Treść przyw.: Bolesław Wstydl. nadaje wsiom kl. szczyrz. imm. ekon. i sąd. oraz potwierdza posiadanie dziesięcin w imiennie wymienionych wsiach, m.in. „in Crausow” (Mp. 1, 42). K. nie istniał w XIII w., dlatego daty 1255 nie można uznać za pierwszy zapis dla tej wsi.