KRZECZÓW

(1238 Crecew z fals., 1282 [1286] Creczow, 1350 Krzeczow z kop., 1362 Krzecow, 1407-8 Crzeczew, Crzeczau, 1414-5 Czeczow, 1458 Krzeczowo, 1471 Czechow, 1493 Krzyeczow, 1523 Krzessow) 4,5 km na NE od Bochni.

1. 1530, 1581 pow. szczyrz. (RP k. 35; ŹD s. 57)1W 1439 r. K. określono błędnie jako leżący w pow. krak. (Mp. 4, 1354); 1350 n., 1597 par. Rzezawa (Mp. 1, 231; WR k. 85).

2. 1238 między → Brzeźnicą [par. własna] i Łopianką są położone nowizny wzdłuż doliny zw. Przysieki i k. winnicy wzdłuż drogi przy Mogilicach, prowadzącej do K. (Pol. 3, 18 - fals. z pocz. XIV w., Stan. s. 21-5); 1282 [1286] K. graniczy z → Brzeźnicą i Gorzkowem; 1364 K. graniczy z Mokrzyskami i → Dębowym Działem; 1414, 1513, 1522, 1564 młyn na rz. Brzeźnicy między K. a Rzezawą → p. 3; 1470-80 K. sąsiaduje z m. Bochnią, Brzeźnicą, Gorzkowem i Łazami (DLb. 3 s. 283-4); 1487 w Bochni pole k. drogi, która prowadzi do K. (Mp. 5 Q 138); 1530 2 młyny → p. 3; 1564 rz. Brzeźnica, 2 stawy i 3 sadzawki → p. 3; lasy dębowe w dobrach krzeczowskich → Krzeczów - Tenuta; 1570 przez Słonkę [dziś Słomka] i Krzyżanowice k. ról K. biegnie droga z Uścia [Solnego] do Bochni (LDK s. 30-1).

3. Własn. król. w tenucie krzeczowskiej → Krzeczów - Tenuta.

3a. Dwór i folwark. 1350 role folw. w K., pleban i wikary z Rzezawy uzyskują od króla wyżywienie we dworze krzeczowskim (Mp. 1, 231); 1397 dla dworu w K. pobrano z żupy bocheńskiej na każdy kwartał po kamieniu łoju, kwarcie miałkiej soli i 3 kopy den. (AKH 15 s. 145); 1400-10 Paszek, Paweł włodarz z K. (SP 8, 10334; AKH 15 s. 168, 173); 1400 tenże i 6 kmieci z Wrzępi przeciwko Piotraszowi z Zagórza o 16 sztuk bydła zabranych przemocą i wyprowadzonych przez granicę (SP 8, 10334); 1404-5 tenże włodarz z Sędkiem z Górki [par. Koniusza] o 6 grz. i wiardunek i tyleż szkody za bezprawne wymłócenie stogu żyta i 36 kit konopii (ZK 3b s. 450, 493, 507; 4 s. 183); 1407-11 dla dworu w K. żupa bocheńska wypłaciła po 4 grz. mniej 1 wiard. na każdy kwartał czyli łącznie 15 grz. rocznie (AKH 15 s. 168 - rok obrachunkowy 1407/8 i wpis odbioru za 2 kwartały, 173, 176); 1410-5 wysyłano po pieniądze do żupy bocheńskiej [służbę dworską]: 1410-3 Pawła, Paszka, 1415 Świątka (AKH 15 s. 173, 178, 186); 1411-7 dla tegoż dworu pobierano z żupy bocheńskiej po 4 grz. mniej wiard. kwartalnie oraz po kamieniu łoju i kwarcie miałkiej soli na każdy tydzień (AKH 15 s. 178, 180-1, 183, 186, 189-90, 192); 1411-4 we dworze król. w K. poświadczony pobyt ks. Zygmunta Korybutowicza, dzierżącego tenutę krzeczowską2Zygmunt Korybutowicz przebywał na dworze król. w Krakowie wraz z siostrą Heleną w l. 1404-17 (J. Grygiel, Zycie i działalność Zygmunta Korybutowicza. Studium z dziejów stosunków polsko-czeskich w pierwszej połowie XV w., Wr. 1988, s. 35-7): 1411-20 Paweł, Paszek Staszowski ze Staszowa [pow. sand.] dworzanin tegoż księcia (AKH 15 s. 176, 202)3W 1420 r. wydano pieniądze z żupy bocheńskiej na jego polecenie, nie wiadomo jednak czy przebywał w K., czy też gdzie indziej przy księciu; 1411-3 Paszek pobierał pieniądze z żupy bocheńskiej dla dworu krzeczowskiego (AKH 15 s. 176, 181); 1412 pieniądze z żupy bocheńskiej pobrał za ostatni kwartał 1411 dworzanin księcia Wyszek; Paszek ze Staszowa pełnomocnikiem ks. Zygmunta w sporze Rafała z Moszczenicy z Janem Plichtą sołtysem z → Jodłówki [należącej do stwa krzeczowskiego]; 1413-4 wielkorządca krak. [Świętosław] Litwos pobrał cz. pieniędzy za 2 kwartał i całość sumy za czwarty kwartał 1413 11 I 1414, za 1 kwartał 1414 Piotr Edlinger [w 1418 przyjął pr. miej. krak], a za trzeci kwartał Jan zięć Rudmana w imieniu księcia (AKH 15 s. 178, 181, 183; Mp. 4, 1131).

1411 n. włodarze z K.: 1411 Błażej; 1412-3 Jan; 1415 Plichta4Pochodził być może z rodziny sołtysów w → Jodłówce o tym samym nazwisku; 1415-7 Andrzej Węgierski (AKH 15 s. 176, 181, 183, 186, 189-90, 192); 1426 Andrzej (GK 2 s. 590); 1440-1 Jan Niemiec (theutunus, Nyemccz) (GK 6 s. 500; SP 2, 3012); 1441 Dziwisz Synowiec (GK 7 s. 475-6, 529, 545-6, 605).

Folwark. 1350 role folw. uprawiane przez poddanych z K. (Mp. 1, 231); 1470-80 folwark król. (DLb. 1 s. 117; 2 s. 176); 1564 na folwarku: browar, 2 stawki, 3 sadzawki, 2 chmielniki i 2 ogrody, w których uprawia się cebulę, kapustę i rzepę. Do folwarku należą 3 pola. Uprawia się pszenicę, żyto, jęczmień, owies, groch, proso, len i konopie. W oborze 20 krów mlecznych, 8 jałowych, 30 sztuk bydła, 52 świnie. Domownicy: faktor z żoną, sługa faktora, 3 kucharki, pasterz bydła i chłopiec. Poddani z wsi kl. staniąt.: Brzeźnicy, Łaz i Gorzkowa nie odrabiają jutrzyn i nie koszą łąk na folw. w K., ale płacą za robociznę. Dają sep w życie i owsie miary bocheńskiej. Krzyżanowice, należące do mieszczan bocheńskich, zamiast paszy dają owies do folwarku. Wszystkie wsie należące do tenuty, oprócz K. i Ostrowa, oddają po 3 sanie drewna na Gody, a Dąbrówka 1 sanie. Drewno sprzedaje się karbarii bocheńskiej. Dla dworu w K. 2 beczki soli z żupy bocheńskiej na każde Suche Dni (LK 1 s. 66-8, 71; 2 s. 118).

3b. Wieś. 1350 kmiecie z K. odrabiają pańszczyznę na folwarku tamże (Mp. 1, 231); 1414 Paszek z Zakrzowa [par. Skalbmierz, → też Dębowy Dział] oddala pozew Stanisława młynarza z K. o poręczenie główszczyzny (ZK 5 s. 422); Hanka i jej mąż Paszek z K. przeciw Klemensowi sołtysowi z Borku o dom i jego wartość, a także o krowy i bydło robocze (AKP 10, 3553-4); 1420 żupa bocheńska kupuje stogi zboża od [kmieci] z K.: Balowego 1 1/2 za 1 grz. 16 gr, Morawca 2 za 2 grz. 16 gr, Stanisława za 1/2 kopy, Paszyny 1 za 1 grz. Krzepa 1 za 19 sk., Grzegorza 1 za 3 wiard., Staszka 1 za 1/2 grz. 4 gr, Świątka 1 za 1 grz. 12 gr (AKH 15 s. 203-5); 1470-80 własn. król., 6 ł. kmiec. i 5 zagród bez ról, ale z łąkami. W K. 4 karczmy plebana z Rzezawy - 2 z rolami, z których pierwsza płaci 3 grz. czynszu, a druga 2 grz.; 2 bez ról, z których jedna płaci 2 grz. czynszu, a czwarta czyli ostatnia - 1 1/2 grz. (DLb. 1 s. 117; 2 s. 176); 1493 na sądzie gajonym w Jodłówce m. in. starzy, siwi i brodaci kmiecie z K. Bartosz i Szczepan zeznawali w sprawie zmian własn. sołectwa od 1461 w → Borku (Teut. 6 s. 105-6); 1509 szl. Mik. Podleski i jego siostra Katarzyna wd. po [szl.] Stanisławie [młynarzu] z K. dziedzice sołectw w Podłężu i → Jodłówce ustępują Kasprowi i Stanisławowi ss. tejże Katarzyny [i ww. młynarza Stanisława] sołectwo w → Jodłówce w par. Rzezawa; 1513 Jan Sadło z Brzezia [nie zid., zapewne Pobrzezie → 1522] otrzymuje zezwolenie król. na wykupienie z rąk młynarzy [szl.] Kaspra5Kasper Podłski z Jodłówki był później kan. krak. i posesorem wielu prebend, prokuratorem kap. krak., a nawet star. muszyńskim → Wypisy 1516-25, 103 i przyp. 3 i wg ind., Wypisy 1526-35, 132 i przyp. 2 i wg ind i Stanisława [ss. szl. Stanisława młynarza] młyna w K. (MS 4, 2036); 1522 sołtys i ławnicy z K. poświadczają, że uczc. Jan Sadło z Pobrzezia [→ 1513, Brzezie] i jego br. Aleksy kupili za 40 grz. od szl. Stan. Podleskiego młyn w K. w woj. krak. na rz. → Brzeźnicy, między K. i Rzezawą z łąką, która rozciąga się „ad Myslikowa” aż do granic łazowskich [wsi Łazy], łąką w Zalesiu, łąką w Łąkietkach [nazwy nie notowane w UN i na Mapie Obrębów] i z rolami zw. Kątki. Przy okazji przytoczono dok. z → 1513 (AG perg. 2332); 1530 pobór z 1 1/2 ł., 3 karczem dorocznych i młyna dziedz. o 2 kołach (RP k. 35, 64); 1532 Zygmunt Stary na prośbę Seweryna Bonera kaszt. żarn. i żupnika krak. nadaje swemu poddanemu Maciejowi Zawrzychowi karczmę w K. z rolami do niej należącymi i rolą kmiecą (MS 4, 16611); 1539 tenże król zapisuje prac. Michnie Rębieskowi 8 grz. na karczmie w dobrach K., którą zbudował on własnym sumptem, i daje mu tę karczmę w posiadanie z czynszem 2 fl. i 12 gr (MS 4, 19888).

1564 K. w stwie [niegrodowym] krzeczowskim. We wsi było 12 kmieci [w 1558], po pożarze role 2 kmieci włączono do folwarku, obecnie jest ich 10 i każdy ma 1 1/2 ł. [czyli w K. 15 ł.], płacą po 18 gr czynszu, wojennego po 6 gr, oprawnego po 10 den., za stację król. po 1 gr i 12 den., oddają po kogucie, serze i 10 jaj. 5 chałupników z małymi rolami, ogrodami i łąkami - płacą po 2 fl. czynszu i 10 gr oprawy, nie odrabiają pańszczyzny. 4 zagr. na zagrodach z rolami i łąkami - płacą po 14 gr czynszu, 10 den. oprawy i 1/3 gr na stację. 3 karczmy z małymi rolami - płacą po 4 grz. czynszu, 1/3 gr na stację, 10 den. oprawy. Młyn zakupny na rz. Brzeźnicy z 2 kołami mącznymi, który nie mieli, gdy lato suche lub ostra zima. Młynarz płaci za dzierżawę z oprawą i stacją 5 grz. 2 gr i 3 den. (LK 1 s. 66).

4. 1522 sołtys i ława w K. → p. 3; 1530 sołtys w K. płaci 12 gr poboru (RP k. 64).

5. 1350 Kazimierz W., fundując kościół par. w Rzezawie, wyznacza plebanowi m. in. w K. dzies. z ról dworskich, a kmiecie będą mu dawać z każdego łanu lub źrebu po miarze żyta i owsa oraz po 1 gr mensaliów (Mp. 1, 231); 1387 Władysław Jag. zatwierdza ww. dok. (Mp. 4, 989); 1409 kmiecie ze Szczytnik i Świątnik mają zapłacić 28 grz. w 3 ratach stolnikowi krak. Wierzbięcie z Branic za kupioną od niego dzies. w K., Rzezawie i Ostrowie [którą on kupił od posesora preb. rzezawskiej w kat. krak.] (GK 1a k. 132); 1470-80 z 6 łanów kmiec. dzies. snop. i kon. po 2 kity z łanu wart. do 7 grz. prebendzie rzezawskiej w kat. krak. Dzies. snop. z folwarku wart. do 4 grz., od 5 zagr. po 4 kity dzies. kon., po 3 gr mesznego z każdego łanu kmiec. oraz dzies. z ról należących do 2 karczem plebanowi w Rzezawie (DLb. 1 s. 117; 2 s. 176); 1529 w K. dzies. snop. i kon. z łanów kmiec. wart. 4 grz. prebendzie rzezawskiej (też krzeczowskiej) w kat. krak.; dzies. snop. z połowy folwarku wart. 1 1/2 grz. i meszne od kmieci łącznie z innymi wsiami plebanowi w Rzezawie (LR s. 108, 147).

6. 1529 Jan z K. pleb. w Sławicach (LR s. 121); przed 1564 pożar wK.→ p. 3b.

7. S. Mateszew, Osadnictwo i stosunki własnościowe do końca XV w., w: Bochnia. Dzieje miasta i regionu, Kr. 1980.

1 W 1439 r. K. określono błędnie jako leżący w pow. krak. (Mp. 4, 1354).

2 Zygmunt Korybutowicz przebywał na dworze król. w Krakowie wraz z siostrą Heleną w l. 1404-17 (J. Grygiel, Zycie i działalność Zygmunta Korybutowicza. Studium z dziejów stosunków polsko-czeskich w pierwszej połowie XV w., Wr. 1988, s. 35-7).

3 W 1420 r. wydano pieniądze z żupy bocheńskiej na jego polecenie, nie wiadomo jednak czy przebywał w K., czy też gdzie indziej przy księciu.

4 Pochodził być może z rodziny sołtysów w → Jodłówce o tym samym nazwisku.

5 Kasper Podłski z Jodłówki był później kan. krak. i posesorem wielu prebend, prokuratorem kap. krak., a nawet star. muszyńskim → Wypisy 1516-25, 103 i przyp. 3 i wg ind., Wypisy 1526-35, 132 i przyp. 2 i wg ind.