(ok. 1238 fals. a. 1258, kop. XVIII w. Gniewowo, or. 1258 Gnevovo, 1356 kop. XVI w. Gnyewowo, 1400 Gnewowo, 1452 Gnyewowo) 9,5 km na E od Śmigla.

1. 1445 n. pow. kośc. (PG 2, 104); 1563 n. par. Wonieść (ASK I 4, 204).

2. 1238 [fals. a. 1258] G. nad rz. Osecina → p. 3; 1278 [recte 1298] G. graniczy z Przesieką Niemiecką [obecnie Przysieka Stara] od gaju zw. Warist¹Na mapie Gilly’ego oznaczono folw. Warzitz 1 km na NW od Gniewowa; na MTop. 1950 w tym miejscu gajówka Przysieka, w którym stoi kopiec narożny dzielący G., Przesiekę Niemiecką i Nielęgowo do kopca narożnego wsi G. Przesieki Niemieckiej i Parsko (Wp. 6 nr 59).

1356, 1563-81 mł. wodny na strudze²Mł. ten stał zapewne nad strugą zw. Osecina płynącą od Bojanowa opływającą G. od S i uchodzącą do jez. Wonieść 0,5 km na N od wsi Wonieść. Nad Samicą łączącą jez. Wonieść z Obrą od r. 1413 nie wolno było stawiać młynów (→ p. 2), która wpływa do jeziora [Wonieść] („in fluvio, qui transit in lacum”; DBL nr 77); 1363 droga z Wonieścia do G. (DBL nr 87).

1400 opat lub. w sporze z Janem Gryżyńskim o Wławie oraz o gran. między Gryżyną a Wonieściem i G. (Lek. 2 nr 2607); 1413 sędziowie polubowni (wśród nich star. gen. wlkp.) ustalają gran. między Gryżyną a wsiami Wonieść i G.: jez. [Wonieść] ma należeć do kl. lub., tak daleko jak sięga woda, a odpływ z jeziora [w kierunku Obry] do 3 pali ma należeć do kl. lub., a za 3 palami do Borka z Gryżyny i jego braci; na tym odpływie strony mogą stawiać jazy do łowienia ryb, nie wolno natomiast stawiać młynów ani grobli (DBL nr 144; Wp. 5 nr 225).

1530 rozgraniczenie wsi Przesieka Niemiecka nal. do kl. w Przemęcie z wsią G. opata lub.: gran. biegnie od odnowionego kopca narożnego dzielącego G., Przesiekę Niemiecką i Żydowo wzdłuż drogi gran. aż do jej skrzyżowania z drogą łączącą Przesiekę Niemiecką z G., następnie w lewo wzdłuż drogi do Przesieki Niemieckiej, potem poprzez nowe kopce do kopca narożnego dzielącego G., Przesiekę Niemiecką i Nielęgowo; usypano 13 nowych kopców i 1 kopiec odnowiono (Lub. C XVII 20); 1554 Samica płynąca z jez. Wonieść do Obry oddziela Gryżynę od wsi Wonieść i G. [PG 98, 375v).

3. Własn. książęca, następnie bened. lub. 1238 [fals. a. 1258] Władysław [Od.] potwierdza kościołowi NMP w Lubiniu na prośbę opata Jana i konwentu lub. darowiznę uczynioną przez Henryka [Brodatego] ks. śląs. obejmującą 2 wsie: Wąsowo [nie istnieje, leżało k. Wieszkowa] z przynależnościami nad Obrą oraz G.³Komemoracja ks. śląskiego Henryka [Bród.] w części nekrologu lub. pochodzącej z lat a. 1439 nie zawiera wzmianki o tej darowiźnie (MPHn. 9/2, 43). Znalazła się ona w późniejszych nekrologach przy imieniu ks. Henryka, a wydawca błędnie odniósł ją do Henryka III ks. głog. (zm. 1309 r.; MPH 5, 636) z przyległymi łanami leżące nad rz. Osecina (DBL nr 8; wzm.: Maleczyński Studia 243); 1258 Bolesław [Pob.] transumuje dok. fals. z 1181 zawierający zatwierdzenie posiadłości kl. lub. oraz przyznanie mu różnych dochodów książęcych z tych wsi; do listy posiadłości klaszt. powtórzonej za wspomn. dok. dodano na końcu wieś G. (Wp. 1 nr 368; DBL nr 23 reg.); 1294 [fals. a. 1302] Przemysł II potwierdza przyw. Przemysła I z 1242 [fals. DBL nr 11] i wymienia posiadłości klaszt., m. in. G. (Wp. 2 nr 719; DBL nr 41 z obszernym komentarzem).

1444 Stefan opat lub. zawiera w Solcu [w obecności bpa pozn.?, w jego dobrach] ugodę ze Stanisławem byłym [do 15 I 1444 r.] opatem lub.; Stanisław otrzymuje w dożywocie wsie → Wonieść i G., przyrzeka posłuszeństwo opatowi i obiecuje oddać te wsie, gdyby otrzymał inne beneficjum (AE I, 88); 1445 Stanisław b. opat lub. wydzierżawia Dzierżkowi Leszczyńskiemu wsie Wonieść i G. (PG 2, 104; ACC 28, 55v); 1452 Stefan opat lub., posiadacz → Wonieścia i G. pozwany przez Dziersława Leszczyńskiego z Chełkowa (KoścZ 14 k. 175, 185, 187v).

1460 Kazimierz Jag. oznajmia, że kl. lub. udzielił mu na 2 lata swoich wsi Wonieść i G. w celu zastawienia ich na cele publiczne; wsie z folw. i jeziorem zostały zastawione Janowi z Chełma [woj. krak.] kaszt. połanieckiemu [por. → Zakrzewo k. Miejskiej Górki] za 1300 zł węg. a opat własnym kosztem je wykupił; król zwalnia kl. lub. od stacji król. z tych 2 wsi, dopóki nie zwróci klasztorowi sumy 1300 zł węg. (DBL nr 235; MS4/3 suppl. nr 936⁴Zwolnienie 2 wsi: Wonieścia i G. od obowiązku dawania stacji klasztor lub. uznał później za całkowite zwolnienie dóbr klaszt. od tego obowiązku; → Lubiń. Dok. z 1460 był transumowany w 1520 r. przez Zygmunta St. i w 1736 r. przez Augusta III. (Lub. C 26 nr 19)); 1461 Wojciech opat lub. z konwentem sprzedaje czynsze na dobrach klaszt. na wykup wsi W. i Gniewowo z zastawu: 1) czynsz 10 zł węg. za 120 zł węg. ze wsi Małpin [obecnie Mełpin], 2) czynsz 16 zł węg. za 220 zł węg. z m. Krzywiń, 3) czynsz 3 grz. i 1 wiard. za 100 zł węg. ze wsi Wyrzeka (ACC 41 k. 38v, 219, 219v).

1530 pobór: 3 ł. (ASK I 3, 134v); 1563 pobór: 5 ł., 1 ł. sołtysa, 1 wiatrak dziedz., 1 mł. korzeczny dziedz., 1 karczma dor. (manualis), 6 komor., 1 rzem. (ASK I 4, 204); 1564/65 kmiecie z Wonieścia i G., wsi opata lub., są zobowiązani do robocizny na rzecz zamku [star.] w Kościanie po 6 dni w roku z 1 śladu (orka, radlenie, siew, sieczenie i grabienie siana) [oraz] razem mają posiec i pograbić siano na wyznaczonej łące k. folw. Grodztwo [k. Kościana]; w G. jest 7 śl. (LWK 1, 160); 1571 opat lub. płaci pobór: 5 ł., ł. soł., 1 wiatrak, 1 mł. korzeczny, 1 karczma dor. (manualis), 1 rzem., 1 komor. (ASK I 5, 427); 1581 pobór: 6 ł., 2 komor., mł. korzeczny, wiatrak dziedz. (ŹD 88; ASK I 6, 510).

1430 Maciejowi kmieciowi z G. zajęto 4 konie i wóz w zaroślach w Przesiece Niemieckiej [obecnie Przysieka Stara] (KoścZ 9, 242); 1467 Jakub z G. wuj braci Jana, Tomasza i Marcina sołtysów w Górce [obecnie Górka Duchowna] (DBL nr 265); 1540 prac. Michał Nolla [z G.] zapisuje ż. Jadwidze 18 grz. wiana; obecni: opat lub., klucznik lub., sołtys i ławnicy z G. (AAG, Benedyktyni – Lubiń, Liber viridis 97).

4. 1356 Jan opat lub. sprzedaje Jakubowi sołectwo w G. za 5 grz.; sołtys otrzymuje 2 ł., 2 ogrody, [prawo posiadania] karczmy, stępy (albo piekarni? (pistrinum)], jatki, szewca, kowala i młyna na rzece, która uchodzi do jeziora ponadto 1/3 opłat sądowych oraz 1/3 z opłaty od rezygnacji i juramentów; sołtys ma służyć klasztorowi na koniu wartości 1 1/2 grz.; mieszkańcy wsi mają dawać z łanu 8 ćw. zboża (2 ćw. owsa, 2 ćw. pszenicy, 4 ćw. żyta), 1 wiard., 15 jaj, połeć mięsa za 3 sk. i 1 koguta, a ponadto mają 3 razy w roku orać; sądy gajone odbywać się będą 3 razy w roku, kmiecie dadzą 2 obiady, a sołtys jeden, lub po 4 sk. zamiast obiadu (DBL nr 77); 1363 śwd. Jakub sołtys z G. (DBL nr 87); 1461 Wojciech niegdyś sołtys w G. (ACC 41, 30); 1492 prac. Wojciech s. zm. Mikołaja Sparło, sołtysa z G. zeznaje, że Adam sołtys w G. i jego ż. Jadwiga⁵Taż Jadwiga „scultetissa” z G. w 1496 r. przed sądem gajonym w Krzywiniu dzieliła się majątkiem po swej zm. siostrze Barbarze ze swym siostrzeńcem Jakubem Szostkiem (M. Krzywiń I 59, 68v), a matka Wojciecha spłacili mu 50 grz. tytułem całej części majątku po ojcu i matce [jaka mu się należała] (KsLub. nr 4478); 1508 Wojciech sołtys w G. pozwany z powodu okradzenia plebanii w Wonieściu (ACC 85, 47v; DepTest. 4, 67); 1511 prac. Paweł Nadolny z Wonieścia kupuje za 20 grz. (w 4 ratach po 5 grz.) sołectwo w G. od [małol.] Walentego i Agnieszki dzieci zm. Tadeusza? sołtysa w G. (AAG Benedyktyni-Lubin, Liber viridis 39v); 1540 sołtys i ławnicy z G. → 3).

5. 1278 kapituła kat. pozn. dokonuje zamiany dziesięcin z kl. bened. w → Lubiniu; m. in. kapituła odstępuje klasztorowi dzies. z G. (DBL nr 36; Bielińska 345).

6. 1410 Adeczek Gniewowski kupuje sołectwo w Czaczu (Wp. 7 nr 663).

Uwaga: W 1577 r. kl. lub. otrzymał zezwolenie na kolejny zastaw wsi Wonieść i G. za sumę 2000 zł pol. Jerzemu Ponieckiemu (PG 21, 752-753v; AE XIV 17-20). Suma ta miała być przeznaczona na pokrycie kontrybucji uchwalonej na sejmie w Piotrkowie [w 1567? r.].