KOMOROWO

1285 kop. 1646 Kumerowe (Wp. 1 nr 557), 1285 wzm. 1431 Komorowe (Wp. 5 nr 523), 1311 Cummerov (Wp. 2 nr 949), 1314 Kummerav (Wp. 2 nr 968, Wp. 4 s. 44), 1319 Kumerowo (Wp. 2 nr 1011), 1320 Cumrow (Wp. 2 nr 1021), 1326 Komorowo (Wp. 2 nr 1069), 1384 Komerov (Wp. 3 nr 1817), 1397 Komeraw (Wp. 3 nr 1975), 0,5 km na N od m. Wolsztyn.

1. 1480 n. pow. kośc. (PG 9, 123v); 1405 n. par. własna1Kościół komorowski utrzymał się przy prawach parafialnych także po założeniu m. Wolsztyna i po zbudowaniu tam kościoła, który jeszcze w 1640 r. był kościołem pomocniczym w stosunku do komorowskiego (Now. 2, 453). W życiu codziennym parafię komorowską coraz częściej nazywano wolsztyńską (1563, 1566 par. K., ASK I 4 k. 207, 286v; 1564, 1581 par. Wolsztyn, IBP 305; ŹD 88) (pleban, ACC 1, 120); 1510 dek. Grodzisk [Wlkp.] (LBP 158).

2. 1446 woźny zeznaje o przebiegu rozgraniczenia między C. a Byrzyną [obecnie Berzyna]: od pala, który wbito w łożysko rz. Dojca, poniżej Niałeckiego Młyna, aż do brzegu wielkiego jeziora Niałek [obecnie Jez. Berzyńskie]; tam wokół drogi wbito pale w piasek, po czym usypano kopce [gran.] aż do tego kopca, przy którym Wincenty z Tłok zgłosił sprzeciw, zaś strony w tej sprawie otrzymały termin procesowy (KoścZ 12, 738); 1449 bagno między K. a młynem [Niałecki Młyn?] (Obra B 3, 305); 1510 jezioro i bór [w K. czy w Wolsztynie?] (LBP 158); 1513 struga Wiążbina → p. 3; 1513 proces o zaorane granice między C. a Tłokami → p.5.

3. Własn. szlach. 1285 Przemysł II oznajmia, że komes Luder2KObceRyc. 45 wywodzi Ludera ze Śląska z K. wraz z s. Pielgrzymem (Peregrinus) za zgodą swych braci i krewnych dają klasztorowi w Obrze pr. zbudowania i naprawiania młyna w Niałku, sprzedają mu pr. zastawienia rz. [Dojcy], która płynie z jeziora Karpicko i zbudowania jazu na rzece, która płynie przez bagno i przechodzi przez wieś K., zezwalając klasztorowi na pobieranie drewna i ziemi z ich dziedziny na budowę tego jazu, w zamian za co darczyńcy będą mogli dożywotnio mielić w tym młynie bez opłat, co jednak nie będzie przysługiwać ich następcom (Wp. 1 nr 557; Wp. 4. s. 39-40; por. Krasoń 78-79; dyplom ten, wraz z innymi dok. na rzecz kl. w Obrze, potwierdzony 1431 przez Jagiełłę, Wp. 5 nr 523).

1311-26 komes Pielgrzym (Peregrinus) z K. (Wp. 2 nr 949, 968, 1011, 1021, 1069; Wp. 4 s. 44, 45), cześnik lub podczaszy pozn. (Wp. 2 nr 1036; UDR 1/1 s. 140, 145, nr 348, 386), s. komesa Ludera z K. (Wp. 1 nr 557).

1319 Grzymisław, brat komesa Pielgrzyma z K. (Wp. 2 nr 1011).

1364 Świętomir3Klauzula wyroku, która postanawiała, że Świętomir i jego następcy nie mogą korzystać z bezpłatnego przemiału w Niałeckim Młynie, nasuwa bardzo prawdopodobne przypuszczenie, że Świętomir był potomkiem komesa Ludera (jego prawnukiem?) i z tego właśnie tytułu pragnął kontynuować uprawnienia Ludera w Niałeckim Młynie, jakkolwiek ten ostatni miał je posiadać tylko dożywotnio dz. z K. toczy proces z opatem kl. w Obrze, a sędzia pozn. wydaje wyrok: Świętomir winien zburzyć młyn [na rz. Dojcy?]. który zbudował, zaś opat może naprawiać groblę (structura), którą zbudował na bagnie od Karpicka przez K. do Niałka [Wielkiego], i to pobierając piasek i wycinając zarośla w dobrach Świętomira; ponadto Świętomir i jego następcy nie mają pr. do przemiału w Niałeckim Młynie bez uiszczania opłaty (Wp. 3 nr 1520).

1384 Pielgrzym4Potomkami Ludera byli najprawdopodobniej Pielgrzym (wnuk?) i Grzymek s. Pielgrzyma; przypuszczenie to opiera się na występowaniu tych samych imion (Peregrinus) z K. (Wp. 3 nr 1817), 1352-91 z Karpicka; ojciec Grzymka [Lek. 1 nr 1349, 1495).

1397 Grzymek z K” 1390-97 z Karpicka, 1393-97 z Tłoków, 1393-1418 z Brodów, s. Pielgrzyma, brat Mikołaja: 1393 Władysław Jag. oznajmia, że Grzymek Karpicki swą wieś Chociszewo, którą otrzymał od króla, dał kl. w Paradyżu w zamian za wsie Karpicko i Tłoki, które jego ojciec, Pielgrzym, zastawił klasztorowi za 300 grz.; król zatwierdza zamianę (Wp. 3 nr 1930); 1397 Cuncze von Bonnsdurff [na Śląsku?], osiadły w Czykow [ = Cykowo?] sprzedaje odziedziczoną po ojcu [cz.] Chociszewa braciom Grzymkowi i Mikołajowi z K., zwanym z Kęt5Por. przypis 2 [na Śląsku?] za 35 grz. gr czeskich (Wp. 3 nr 1974); 1397 ciż bracia dają Chociszewo [zapewne nabytą jego cz.] klasztorowi w Paradyżu w zamian za Karpicko i Tłoki (Wp. 3 nr 1975).

1397, 1423 Mikołaj (Niklos, Niklas) z K., Komorowski, brat Grzymka (Wp. 3 nr 1974, 1975; Wp. 8 nr 961), 1397-1421 z Karpicka, 1395-1436 Mik. Smolka z Brodów, 1404 mąż Katarzyny (WR 3 nr 244), 1422, 1424 współpatron kościoła par. w K. wraz z Marciszem Sepińskim z K. i Andrzejem z Brodów (Now. 2, 453; ACC 3 k. 90v, 91) aż do ugody z nimi w 1424 (KoścZ 8, 110v-111; KR 4, 35).

1405 Staszek Benwa, posiadacz zastawny w C. i Karnie toczy proces z Mac. Godziszewskim [z Godziszewa k. Zbąszynia] (KP nr 2307).

1408 pani Komorowska6Imienia jej nie znamy; brak pewności, czy jest ona identyczna z Agnieszką Komorowską, o której mamy informacje z lat 1394-1401, a której nie udało się połączyć z jakąś osadą (→ Komorowo. Przekazy o nieokreślonej lokalizacji) toczy proces z Wojc. Rzeszotarzewskim [z Rzeszotarzewa, obecnie Rostarzewo] i jego s. Janem (KoścZ 3, 100v).

1415-32 Marcisz, Marcin Sepieński, dz. w C., Komorowski (KoścZ 4, 186v, dawniej k. 83v; KoścZ 9 k. 29v, 51, 79v, 89, 100, 105v-106; ACC 5, 36v), 1390 brat Więcoszki [z nie podanej miejscowości] (Lek. 1 nr 788), 1428 z określeniem stren. (KoścZ 9, 26), 1432 z Wolsztyna, 1437 stren. Marcisz z Sepna (PG 1, 125v): 1415 tenże trzykrotnie przedkłada przed sądem dok. przeniesienia7Celem tej czynności było zabezpieczenie nabywcy C. przed roszczeniami, jakie mogli podnieść krewni pozbywcy z tytułu swego pr. bliższości. KR 4, 35 nietrafnie interpretuje tę zapiskę, podając, że Marcin dopiero dochodził swych praw do Komorowa na niego pr. własności C, a woźny sąd. zeznaje, że nikt nie zgłasza pr. bliższości do C. (KoścZ 4, 148v, dawniej k. 45v); 1416 tenże pozwał o fol w. i 5 ł. w Sepnie Budziwoja i Wawrzyńca, dziedziców z Sepna, którzy przeprowadzają na swoją korzyść dowód ze świadków (KoścZ 4, 204, dawniej k. 105); 1420-24 tenże toczy proces z opatem kl. w Obrze w sprawie poziomu wody [rz. Dojcy] przy młynie klaszt. między C. a Niałkiem [Niałecki Młyn], a 1424 sąd utrzymuje w mocy dok., jaki opat posiada; dok. ten dot. budowy młyna w Niałku; sąd pod karą umowną 200 grz. postanawia, że młyn ten może spiętrzać wodę tak wysoko, jak obecnie, co nie dot. okresu powodzi oraz zaznacza ten poziom na wbitym palu; poza tym opat ma wypłacić Marciszowi 3 grz. szer. gr, 3 grz. monety obiegowej, 3 małd. żyta na Boże Narodzenie i tyleż na zapusty (KoścZ 6 k. 71, 85, 123; KoścZ 7, 14v; KoścZ 8 k. 96, 247v, 252, 289, dawniej k. 67, 25v, 38, 60; WR 3 nr 852; Obra B 3, 308); 1422 tenże toczy proces ze [swymi braćmi] Andrzejem i Mikołajem z Brodów [i z Karpicka] o pr. patronatu kościoła par. w C. (ACC 3, 90v); 1424 sędziowie polubowni, pod karą umowną 100 grz., doprowadzają do ugody między Marcinem Komorowskim a braćmi Andrzejem i Mikołajem, dziedzicami z Karpicka [i z Brodów]: bracia w imieniu swym i stryja Mikołaja [Smolki] z Brodów [przedtem z K.] oraz swych braci Macieja, Pielgrzyma i Bartosza [z Brodów] zrzekają się pr. patronatu kościoła w C. na rzecz Marcina, zgadzają się, aby on i jego ludzie korzystali z płonych pastwisk w Karpicku przez 3 lata, a po ich upływie kmiecie mają za wypas odrabiać wg statutu ziemskiego, nadto Marcin przez rok może pobierać drewno na swój użytek z ich lasu (KoścZ 8, 110v-111, dawniej k. 81v-82); 1428 tenże toczy proces ze Stefanem Rzeszotarzewskim, który zgodnie ze swym dok. wygrywa od niego 6 1/2 grz. szer. gr (KoścZ 9 k. 1v, 26); 1428 tenże toczy proces z Andrzejem z Karpicka [synem Grzymka z K., Karpicka i Brodów] o akty przemocy (KoścZ 9 k. 82v, 85); 1430 tenże toczy proces o 300 grz. szer. gr spadku po Tarchale8Identyfikacja trudna: 1420, 1424 występuje Piotr Tarchała z Wysocka [Wielkiego] i Jankowa [obie wsie w pow. kal.] (Wp. 5 nr 325; (WR 4 nr 917), 1444 występują Mikołaj i Piotr Tarchała, bracia z Sepna Małego [obecnie Sepienko] (KoścZ 12, 435) z Piotrem Kubaczyńskim, który twierdzi, że do tego spadku po swym stryju jest bliższy aniżeli Marcin (KoścZ 9 k. 243, 257v, 270v); 1430 tenże toczy proces z Przecławem Lubiekowskim [też z Sepna] o zatrzymanie człowieka [kmiecia?] i jego niezwrócenie (KoścZ 9, 270v); 1432 sędziowie, pod karą umowną 200 grz., doprowadzają do ugody między Marcinem Komorowskim z Wolsztyna oraz Sędziwojem i Winc. Choryńskim z Karpicka o granice między Wolsztynem a Karpickiem oraz umarzają spory między Marcinem a Andrzejem i Mikołajem [z Brodów, przedtem z K.], ss. Grzymka (KoścZ 10, 3v-4).

1440 Mik. Komorowski [najpewniej jest to Mikołaj z Karpicka, s. Grzymka]: 1440 tenże jako śwd. w dok. zamiany dóbr kl. w Obrze (Wp. 5 nr 672).

1453-61 Jakub z C, z Sepna, Sepieński, sędzia pozn. [występuje przede wszystkim w Sepnie, też w Karpicku i Wolsztynie]: 1453 tenże toczy proces z Winc. Tłockim i dowodzi, że 2 woły Tłockiego zajęto w jego dziedzinie C., zaś Tłocki dowodzi, że Grzegorzowi z Wolsztyna, człowiekowi Sepieńskiemu zajęto 2 konie i 2 woły w dziedzinie Tłoki (KoścZ 14, 195v-196); 1460, 1461 → p. 5.

1469 Andrzej z Sepna odnawia przywilej dla m. Wolsztyn i m. in. nadaje Wolsztynowi ogrody, poczynając od ogrodu przy plebanii w K. do granic wsi Byrzyna (S. Karwowski, Wolsztyn i jego dziedzice, Poznań 1911, s. 6-8).

1480-95 Piotr z Iłowca, Iłowiecki [chor. pozn., s. Wojciecha z Iłowca]: 1480 tenże Jakubowi z Ochli [pow. pyzdr.], dziedzicowi z Wolsztyna, daje wieś Gola [k. Rakoniewic] z dodatkiem 1000 grz. półgr w zamian za 1/2 m. Wolsztyn oraz 1/2 wiosek K. i Karpicko (PG 9, 123v); 1481 tenże kupuje od Jana plebana w Pniewach, Andrzeja i Dobrogosta, braci niedz., dziedziców z Chełmna [k. Pniew] ich części m. Wolsztyn oraz wsi K. i Karpicko za 900 grz. (PG 9, 135v); 1481 tenże kupuje od Dobrogosta Karśnickiego jego prawa i sumy przysądzone mu na 1/2 m. Wolsztyn, przedmieścia oraz wsi K. i Karpicko za 210 grz. (PG 9, 139); 1488 tenże kupuje od Piotra Chełmskiego [Chełmno k. Pniew] jego części w m. Wolsztyn oraz wsiach K. i Karpicko za 200 kóp [gr] (PG 10, 93); 1495 tenże, chor. pozn., kupuje od Jakuba Ochelskiego 1/2 m. Wolsztyn oraz wsi C. i Karpicko za 3000 zł węg. (PG 7, 61v).

1480, 1495 Jakub z Ochli → wyżej.

1481 Jan, pleban w Pniewach, Andrzej i Dobrogost, bracia z Chełmna → wyżej.

1481 Dobrogost Karśnicki → wyżej.

1488 Piotr Chełmski → wyżej.

1506-23 Andrzej Iłowiecki [s. Piotra Iłowieckiego]; tenże oraz Jan Iłowiecki, bracia, dokonują podziału dóbr: każdy z nich otrzymuje po 1/2 miast Wolsztyn, Górki [k. Czempinia], wsi Peczna, Karpicko i K.(PG 13, 81); 1507 tenże na 1/2 m. Wolsztyn oraz wsi K. i Karpicko zapisuje ż. Annie, c. zm. Mik. Strykowskiego po 300 grz. posagu i wiana (PG 13, 115); 1510 panowie Iłowieccy, dziedzice C; Jan Iłowiecki ma tu [w C. czy w Wolsztynie?] folwark [a reszta należy do Andrzeja?] (LBP 158); 1513 Andrzej toczy proces z Janem Tłockim, który wdarł się w cz. C. budując staw na strudze Wiążbina (KoścZ 18, 386- 387); 1523 tenże, wraz z ss. Mikołajem i Stanisławem, dziedzice niedz., zastrzegając zgodę s. Jakuba, sprzedaje wikariuszom kat. pozn. 10 grz. i 20 gr czynszu rocznego na 1/2 m. Wolsztyn oraz wsi Karpicko, K. i na 1/2 młyna Nowy Młyn za 125 grz. (PG 15, 522v).

1506-10 Jan Iłowiecki → wyżej.

1566 płatnicy poboru: Jakub Iłowiecki i Cyprian Iłowiecki (ASK I 4, 286v).

a. 1580 Łukasz Iłowiecki → niżej.

1580-83 Baltazar Powodowski: 1580 tenże pozwany przez kapłana Franciszka, komendarza w kościele par. w Świerczynie o 10 grz. czynszu rocznego, jaki od roku zalega; czynszem tym, w wysokości 10 grz. rocznie od sumy głównej 200 zł węg. poprzednicy Powodowskiego obciążyli m. Wolsztyn i wsie Karpicko i C. (KoścZ 34, 357v); 1580 tenże, z powodu tego zadłużenia, pozywa Łukasza Iłowieckiego. który mu przekazał pr. własności 1/4 m. Wolsztyna z pr. patronatu kościoła par. w Wolsztynie, [1/4] wsi K. i Karpicko i Nowego Młyna [k. Wolsztyna] (KoścG 34, 505v); 1581 tenże pozywa Łukasza Iłowieckiego o wydanie dokumentów, które ten przy sprzedaży swych cz. m. Wolsztyna, cz. wsi Karpicko, K. i Nowy Młyn, przyrzekł słownie mu wydać; pozwany zaprzysięga, że posiada tylko jeden przyw. dot. dóbr Iłowiec oraz że nie posiada innych dok., ani też że ich nie zataił (KoścZ 67, 90v-91); 1583 tenże swej przyszłej ż. Kat. Międzychodzkiej, c. zm. Macieja Międzychodzkiego, zapisuje po 2500 zł pol. posagu i wiana na swych cz. m. Wolsztyn, na częściach wsi Karpicko i K., rezerwując dla siebie 1/2 Nowego Młyna, 1/2 połowy boru w Karpicku, 1/2 jeziora w Karpicku [Jez. Niałek Małe, obecnie Jez. Wolsztyńskie] oraz wsi Powodowo (PZ 25, 96v-97v).

1530-1581: 1530 pobór: 1 1/2 ł. (ASK I 3, 135); 1563 pobór: 4 ł. (ASK I 4, 207); 1564 1/2 ł. [kmiecego] (IBP 305); 1566 pobór: 3/4 i 1/2 ł. (ASK I 4, 286v); 1581 pobór: 1 ł., rataj (colonus) od pługa (ŹD 88; ASK I 6, 511).

Kmiecie: 1426 Piotr kmieć z C. toczy proces ze [szl.] Henrykiem Kotwiczem z Niałka, który dowodzi, że był chory podczas roku sądowego (WR 3 nr 1168); 1453 prac. Jan Karch z C. toczy proces o 1 1/2 grz. z Janem młynarzem ze Starego Młyna oraz ze szl. Wincentym z Tłoków o 1 grz. (KoścZ 14, 196).

5. 1401 bp pozn. erygując nowy kościół par. w Rzeszotarzewie [obecnie Rostarzewo] dołącza do niego wieś Gola, którą odłącza od kościoła par. w C.9Wydawca nie kwestionuje dok., który znamy z kopii XVI w. Dyplom budzi wątpliwości ze względu na wzmiankę o podpisach wystawców, jednakże wiadomość o wyłączeniu Goli z par. komorowskiej wydaje się być prawdziwa. Now. 2, 452-454 korzysta z dok. bez jakichkolwiek uwag krytycznych (LBP 262-264; Wp. 7 nr 403).

1405 prac. Michał Róg, młynarz z Ruchocinej Gaci, twierdząc, że Raduj wieśniak ze wsi Sędzino [obecnie Sędziny] jest mu dłużny 2 grz., darowuje je Janowi, plebanowi z K.; śwd. Jan Czolta, kleryk kościoła w K. (ACC 1, 120).

1408 Jan pleban w K., powołany na plebana w Kopanicy (Kor. Prał. 1, 255; Wp. 5 nr 139; AC 2 nr 593).

1422-24 proces o pr. patronatu i ugoda w tej sprawie → p. 3.

1424 [pierwsza] wzmianka o kościele w Wolsztynie10Niektóre wiadomości o kaplicy (kościele) we Wolsztynie podano tutaj (ACC 7, 131v).

1426 Mikołaj, pleban w Kiebłowie i Wojciech, pleban w C. toczą proces o dzies.; strony zawierają ugodę: plebani w C. mają pobierać dzies. snop. z 2 ł. sołectwa w Byrzynie [obecnie Berzyna], a plebani z Kiebłowa mają pobierać dzies. wiard. ze wszystkich innych łanów w Byrzynie, czy to będą łany wieśniaków, czy folwarczne, czy też łany opust. (ACC 9 k. 191v, 218v).

1440 Mikołaj, pleban w Wolsztynie [to jest w K.] toczy proces z panem [duchowny?] Stan. Rączką o zwrot wiatyku [?] albo o zapłacenie równowartości (ACC 23, 14).

1443 bp pozn., na prośby dziedzica m. Wolsztyn, Jakuba z Sepna, za zgodą plebana [komorowskiego] Wawrzyńca, konsekruje kaplicę (oraculum) Zwiastowania NMP w Wolsztynie, lecz jako filialną, aby uniknąć uszczerbku dla kościoła par. w C, któremu Wolsztyn podlega pr. parafialnym; Jakub z Sepna daje 2 grz. rocznie z dochodów miasta dla plebanów komorowskich, plac przy kaplicy dla prezbitera, dwóch rybaków, którzy by łowili ryby w jeziorze przy użyciu mniejszych sieci, w tym jednego dla plebana w K.; z powodu tej darowizny pleban winien utrzymywać drugiego wikariusza, który winien w tej kaplicy 2 razy w tygodniu odprawiać msze (AE I 55v-56).

1446 oficjał, skarciwszy słownie Jakuba, plebana w Wolsztynie [to jest w K.], z powodu wykroczeń, jakie ten popełnił, wyznacza mu termin, w którym winien on swoje beneficjum zamienić na inne, a to pod karą jego pozbawienia, zaś Jakub do tego się zobowiązuje (ACC 29, 86).

1447 Mikołaj, pleban w Wolsztynie [to jest w K.], pozwany przez Wincentego, plebana w → Dokowie [Mokrym] (ACC 29, 137v).

1449 Mikołaj, niegdyś pleban w C. i Wolsztynie, na rzecz obecnego plebana Jana, zrzeka się pensji 4 grz. z tych kościołów, jaką bp ustanowił na jego korzyść, z wyjątkiem tegorocznej pensji 4 grz. (ACC 31, 71v).

1460 Jakub z C. [czyli z Sepna], sędzia pozn., toczy proces z Janem, plebanem z C., o to, że Jan z kościoła w Wolsztynie zabrał wodę chrzcielną i krzyżmo. Jan wywodzi, że tego nigdy nie było [w kościele wolsztyńskim] i że zrobił to, broniąc praw swego kościoła [to jest w K.]. Sędzia zawiesza sprawę i przekazuje ją bpowi (ACC 40, 1v).

1460 Jan, pleban w C., ustanawia pełnomocnika procesowego na przypadek sporu z burmistrzem m. Wolsztyn, a ten wytacza mu proces o obrazę, twierdząc, iż pleban zniesławił go, nazywając heretykiem (ACC 40 k. 2, 3; AC 2 nr 1288).

1461 bp pozn., aby uniknąć sporów między Janem, altarystą w Grodzisku [Wlkp.] i plebanem w Wolsztynie, czyli w C, a Mikołajem, niegdyś plebanem tamże, za zgodą Jakuba z Sepna, sędziego pozn., dziedzica m. Wolsztyn [i K.], postanawia: pleban Jan w kościele w K., który jest macierzysty, winien w niedziele i święta odprawiać wczesną mszę (matura missa), a w kościele w Wolsztynie, który jest filialny, winien odprawiać sumę (magna missa), zaś w obu kościołach winien w niedziele odprawiać procesje, jeśli pogoda łagodna; [były pleban] Mikołaj otrzymuje w tej sprawie dok. bpi; Jan jako pleban (pastor et plebanus) ma wykonywać obowiązki duszpasterskie zarówno w C., jak we Wolsztynie11Now. 2, 453 podaje, że w okresie po 1460 r. ustanawiano plebanów dla obu kościołów komorowskiego i wolsztyńskiego. Potwierdzają to zebrane wiadomości, według których obowiązki plebańskie sprawowała ta sama osoba, określana jako pleban w K. i Wolsztynie, bądź też jako pleban w Wolsztynie (AE II 36v).

1510 kościół NMP w Wolsztynie i kościół Ś. Katarzyny w C.12Po nagłówku: Wolsztyn brak tekstu i następuje drugi nagłówek: Komorowo; brak objaśnień co do wzajemnego stosunku obu kościołów, oba patronatu miejscowych dziedziców, panów z Iłowca; z 7 ł. os. [chyba w C.] dzies. dla bpa pozn., ósmy ł. wójta, z nich [wszystkich] meszne dla plebana, 1 ł. plebański; folw. Jana Iłowieckiego, z niego dzies. dla plebana; mieszczanie [wolsztyńscy] płacą plebanowi stołowe po 1 gr. Do parafii należą: C., Wolsztyn, Karpicko, Byrzyna, Tłoki, Głodno, 4 młyny. Dla plebana: w Karpicku stołowe od 4 zagr., dwaj sołtysi (1 ł. i 1 1/2 ł.) płacą meszne, dzies. z folw. Andrzeja Iłowieckiego; z Tłoków meszne z ł. kmiecych os.; w Głodnie meszne z ł. kmiecych; z 3 młynów (panów z Wolsztyna, pana Jana Tłockiego, klasztoru w Obrze) dają rocznie po 1 ćw. (mensura) mąki, a z młyna Ruchocina Gać o 2 kołach po 2 ćw. mąki (LBP 158-159).

1512 Jan Tłocki zobowiązuje się kościołowi i witrykom kościoła we Wolsztynie i C. zapłacić 1 kopę [gr] za barcie, które kościołowi legował Wawrzyniec, młynarz ze Starego Młyna [na rz. Dojca], a pleban potwierdza, że otrzymał za nie 1 grz. (ACC 88, 314).

1513 Jan Tłocki toczy proces z Błażejem, plebanem w Wolsztynie [i w K.], zarzucając mu że pleban miedze (limites) między dziedzinami C. i Tłoki zniszczył i wyorał, czyniąc mu szkody w wysokości 20 grz., zaś pleban zaprzecza temu (ACC 89, 72).

1513 Błażej, pleban w Wolsztynie czyli C., toczy proces z wszystkimi zainteresowanymi, a przede wszystkim z Janem Tłockim, dz. w Rzeszotarzewie, twierdząc, że kościół par. w Rzeszotarzewie jest filialny wobec macierzystego kościoła w C. czyli w Wolsztynie oraz że kościół w Rzeszotarzewie z biegiem czasu opustoszał, wobec czego prosi, aby ten kościół, jako filialny, wcielić do kościoła w C. Jan Tłocki patron kościoła w Rzeszotarzewie zaprzecza temu. Wobec tego pleban Błażej dowodzi, że wsie Rzeszotarzewo i Gola od swych początków należały prawem parafialnym do kościoła w C. i na poparcie tego okazuje dyplom bpa pozn. Wojciecha [zob. wyżej pod 1401], już bez pieczęci, lecz przedstawia świadków, którzy jeszcze widzieli pieczęć przy dok. (ACC 89 k. 72, 82).

1540 w procesie Błażeja, plebana w Wolsztynie z Janem Tłockim, sędzia utrzymuje w mocy dok. mianowania go plebanem w C. i Wolsztynie oraz postanawia, że zgodnie ze starym zwyczajem w niedzielę ma być suma z kazaniem i procesją na zmianę w kościołach wolsztyńskim i komorowskim (wówczas w drugim kościele msza czytana), natomiast w święta uroczyste, poza niedzielami, w Wolsztynie, gdzie większe zgromadzenie wiernych, ma być msza śpiewana, zaś w K. msza czytana, jednakże w święto patronalne w K. ma być msza uroczysta, a w Wolsztynie msza czytana (ACC 114, 50).

1564 w inwentarzu dochodów bpstwa pozn. wieś K. określono jako położoną w par. Wolsztyn (IBP 305).

1581 w rejestrze poborowym w par. Wolsztyn wyliczono: K., Karpicko, Rzeszotarzewo, Głodno, Byrzyna i Tłoki (ŹD 88; ASK I 6, 511).

Plebani: 1405-08 Jan (ACC 1, 120; Kor.Prał. 1, 255; Wp. 5 nr 139; AC 2 nr 593), 1412-26 Wojciech (Now. 2, 453 przypis 127; ACC 3, 91; SzPozn. 157; ACC 9 k. 191 v, 218v), 1440 Mikołaj (ACC 23, 14), 1443 Wawrzyniec (AE I 55v-56), 1446 Jakub (ACC 29, 86), 1447 Mikołaj (ACC 29, 137v), 1449 tenże, niegdyś pleban w C. i Wolsztynie (ACC 31, 71v), 1449-61 Jan, 1461 także altarysta w Grodzisku [Wlkp.] (ACC 31, 71v; ACC 40 k. lv-3; AC 2 nr 1288; AE II 36v), 1461 Mikołaj, niegdyś pleban w Wolsztynie i C. (AE II 36v), 1513 Błażej (ACC 89 k. 72, 82), 1540 Błażej (ACC 114, 50).

7. SzPozn. 156-157; Z. Zakrzewski, Z dziejów Wolsztyna i okolicy, Leszno 1932.

8. Przy wzgórku, w parku, ułamki naczyń glinianych, pozostałość po osadzie (?), z okresu ok. 600-1250; na wzgórzu, przy plaży, w parku dawniej dworskim, ułamki naczyń glinianych, pozostałość po osadzie (?), z okresu ok. 600-950 oraz później (Hensel 3, 103- 104).

1 Kościół komorowski utrzymał się przy prawach parafialnych także po założeniu m. Wolsztyna i po zbudowaniu tam kościoła, który jeszcze w 1640 r. był kościołem pomocniczym w stosunku do komorowskiego (Now. 2, 453). W życiu codziennym parafię komorowską coraz częściej nazywano wolsztyńską (1563, 1566 par. K., ASK I 4 k. 207, 286v; 1564, 1581 par. Wolsztyn, IBP 305; ŹD 88).

2 KObceRyc. 45 wywodzi Ludera ze Śląska.

3 Klauzula wyroku, która postanawiała, że Świętomir i jego następcy nie mogą korzystać z bezpłatnego przemiału w Niałeckim Młynie, nasuwa bardzo prawdopodobne przypuszczenie, że Świętomir był potomkiem komesa Ludera (jego prawnukiem?) i z tego właśnie tytułu pragnął kontynuować uprawnienia Ludera w Niałeckim Młynie, jakkolwiek ten ostatni miał je posiadać tylko dożywotnio.

4 Potomkami Ludera byli najprawdopodobniej Pielgrzym (wnuk?) i Grzymek s. Pielgrzyma; przypuszczenie to opiera się na występowaniu tych samych imion.

5 Por. przypis 2.

6 Imienia jej nie znamy; brak pewności, czy jest ona identyczna z Agnieszką Komorowską, o której mamy informacje z lat 1394-1401, a której nie udało się połączyć z jakąś osadą (→ Komorowo. Przekazy o nieokreślonej lokalizacji).

7 Celem tej czynności było zabezpieczenie nabywcy C. przed roszczeniami, jakie mogli podnieść krewni pozbywcy z tytułu swego pr. bliższości. KR 4, 35 nietrafnie interpretuje tę zapiskę, podając, że Marcin dopiero dochodził swych praw do Komorowa.

8 Identyfikacja trudna: 1420, 1424 występuje Piotr Tarchała z Wysocka [Wielkiego] i Jankowa [obie wsie w pow. kal.] (Wp. 5 nr 325; (WR 4 nr 917), 1444 występują Mikołaj i Piotr Tarchała, bracia z Sepna Małego [obecnie Sepienko] (KoścZ 12, 435).

9 Wydawca nie kwestionuje dok., który znamy z kopii XVI w. Dyplom budzi wątpliwości ze względu na wzmiankę o podpisach wystawców, jednakże wiadomość o wyłączeniu Goli z par. komorowskiej wydaje się być prawdziwa. Now. 2, 452-454 korzysta z dok. bez jakichkolwiek uwag krytycznych.

10 Niektóre wiadomości o kaplicy (kościele) we Wolsztynie podano tutaj.

11 Now. 2, 453 podaje, że w okresie po 1460 r. ustanawiano plebanów dla obu kościołów komorowskiego i wolsztyńskiego. Potwierdzają to zebrane wiadomości, według których obowiązki plebańskie sprawowała ta sama osoba, określana jako pleban w K. i Wolsztynie, bądź też jako pleban w Wolsztynie.

12 Po nagłówku: Wolsztyn brak tekstu i następuje drugi nagłówek: Komorowo; brak objaśnień co do wzajemnego stosunku obu kościołów.