ROGOŹNO – starostwo

2. 1392 gran. [m.] R. z wsią Boguniewo → Rogoźno; 1442 wicepodkom. pozn. oznajmia o usypaniu kopców gran. między wsiami Jardanowice, Grodna i Wełna a wsiami król. Gościejewo, Garbatka i m. R.; gran. między Parkowem a R. biegnie od kopców narożnych Wełny, Parkowa i R. przez las Mokrzec do kopców narożnych Parkowa, m. R. i Boguniewa (PZ 14, 100).

1427-1565 wzmianki o zamku i in. zabudowaniach w R.: 1427 w razie pożaru zamku w R. kmiecie z → Międzylesia [własn. miasta R.] będą mieli obowiązek zwożenia drewna na jego odbudowę, → Rogoźno (Wp. 9 nr 1128); 1443, 1500 fortalicjum w R. → p. 3; 1502 wzm. o dok. dot. odbudowy zamku w R. (Warschauer 218; cytowanego dok. w APP nie udało się odnaleźć); 1565 zabudowania dworskie [k. zamku], m. in. samborza, dwór, kuchnia oraz dom w złym stanie; na przygródku ku jezioru, między rzeką a cmentarzem, dom stary i zły, niezdatny do zamieszkania, oraz 2 stajnie (na 14 i na 4 konie); folw. dworski [dawne wójtostwo rogoz.], na nim izba i izdebka, młocarnia, chlew, 2 szopy, 4 chlewiki, owczarnia; na folwarku służba: dworka, 2 dziewki i pasterz; przy folw. 3 ogrody – w nich są chmielniki, dom, gumno, obora, chlewiki; dwór na kopcu okrągłym przy mieście; gdyby wał i mury były dobrze opatrzone, a przykop [fosa] (obecnie zarośnięty) napełniono by wodą z rz. Wełny, nadawałby się wraz z miastem do obrony (LWK 1, 47-49).

1500 zasięg starostwa R. → p. 3.

Młyny w stwie rogoz.: 1427 młyny król. w R.

→ Rogoźno, p. 4; 1500 → Nadolny Młyn, → Nagórny Młyn [czyli Miejski] → p. 3; 1565 do stwa rogoz. należą młyny: Ciesielski [→ Cieśle] na rz. Wełnie o 2 kołach walnych, Rudny [→ Ruda] na rz. Wełnie o 2 kołach walnych, → Owczegłowski Młyn na rz. → Radusz [na Małej Wełnie] o 1 kole walnym, → Miejski Młyn na rz. Wełnie o 2 kołach walnych [zbożowych] i 1 kole foluszowym; folusz nie zawsze może działać, bo nie zawsze ma dosyć wody (LWK 1, 258); młynarze w R. → Rogoźno, p. 3: Mieszczanie.

1519 król Zygmunt St. zezwala Andrzejowi Zakrzewskiemu, dz. w Łopiennie [pow. gnieźn.], dworzaninowi król., na wykup 1/3 młynów wodnych w R. z rąk Jana syna zm. Pawlika1Tenże Jan Pawlik w tym samym roku, jako były młynarz z R., otrzymał zezwolenie na wykup 1/3 młyna wodnego na rz. Warcie k. Poznania, za kl. dominikanów (MS 4 nr 12340) (MS 4 nr 3006); 1521 tenże król oznajmia, że wspomn. Andrzej Zakrzewski ustąpił z młynów w R. na rzecz Mikołaja z Kretkowa wdy brzeskiego kuj. (Rykaczewski 293-294); 1521 tenże król potwierdza wycenę (taxatio) młyna w R., dokonaną przez komisarzy król. na prośbę braci Kretkowskich, ss. Mikołaja [tenutariuszy w R.] (MS 4 nr 13028).

1565 cło wybierane jest w m. R., w Gościejewie, w Tłukawach, w Owczegłowskim Młynie i w m. Skoki (LWK 1, 247).

3. Własn. król. (starostwo), przejściowo w XIV w. własn. szlach. (→ Czarnków – dobra). 1326 król Władysław Łok. nadaje Janowi2SzPozn. 344, uważa go za pierwszego znanego pleb. w R kuźnię i odlewnię żelaza (malleum conflacionis ferri) zw. → Ruda w R. (Wp. 2 nr 1068).

1340-43 Czarnkowski w R.: 1340 śwd. komes Sędziwój [prawdop. ident. z Sędziwojem z Czarnkowa, → niżej] dz. w R. (Wp. 2 nr 1201); 1343 [fals.? obl. 1550] król Kazimierz nadaje komesowi Sędziwojowi z Czarnkowa m. Czarnków z przyległościami w zamian za R., Studzieniec i Gościejewo3Cytowany dok. należy do grupy falsyfikatów czarnkowskich (→ Czarnków – dobra p. 3 i przyp. 3), które w XVI w. zostały oblatowane w MK. Potwierdzenie, że w 1340 R. było w posiadaniu jakiegoś komesa Sędziwoja, pozwala przyjąć, że taka transakcja między królem a Sędziwojem z Czarnkowa rzeczywiście miała w tym czasie miejsce. Pamięć o tej transakcji długo była żywa w tradycji rodzinnej Czarnkowskich, gdyż informacje o niej zawarto ponadto w tablicy pamiątkowej w kościele w Czarnkowie, fundowanej w 1602 (ŁOp. 1, 186) oraz w mowie pogrzebowej ku czci Adama Sędziwoja Czarnkowskiego, drukowanej w r. 1628 (Pol. 2/2 nr 519) (Wp. 6 nr 131; MS 5 nr 4988 reg.).

1368-1402 Ostenowie w R.: 1368 król Kazimierz nadaje w lenno braciom Dobrogostowi, Ulrykowi, Arnoldowi, Bartoldowi i Henrykowi [von Osten], dziedzicom z Drzenia [obecnie Drezdenko], m. R. z wsiami Gościejewo, Podstolice, Tłukawy oraz Bobrowniki i zobowiązuje ich, aby mu służyli, tak jak inni szlachcice są zobowiązani służyć (Wp. 6 nr 222); [ok. 1370-81] R. i Drzeń obłożone są interdyktem przez abpa gnieźn. z powodu szkód uczynionych przez ich posiadaczy Dobrogosta, Arnolda i Ulryka w dobrach kat. gnieźn. (MPH 2, 690); 1372 Dobrogost, Arnold, Ulryk i Bartold Ostenowie z Drzenia potwierdzają przyw. króla Kazimierza dla sołtysa w Tłukawach (Wp. 3 nr 1673); 1391 Drzeński [imienia brak] z R. z żoną pozwani są przez Andrzeja Bnińskiego o 400 grz. (Lek. 1 nr 1159); 1392 Arnold z Drzenia pozwany przez Szymona Boguniewskiego o rozgraniczenie Boguniewa z R. oraz z powodu wyrządzonych mu krzywd (Lek. 1 nr 1307); 1393 Drzeński z R. pozwany przez Marcina [miecznika kal. (Lek. 1 nr 1615) albo pozn. lub gnieźn. (UDR I/1, 143) ze Zwanowa w pow. gnieźn., obecnie Dzwonowo] o to, że nie zwrócił Marcinowi sołtysa, który nocą zbiegł [ze Zwanowa] (Lek. 1 nr 1616); [a. 1402] (trans. 1442) Dobrogost z braćmi Arnoldem i Ulrykiem Ostenowie, dziedzice we wsi Pruśce [pow. gniezn.] i w R., sprzedają sołectwo we wsi Bobrowniki [k. Wągrowca, pow. kcyn.] na pr. niem. Krzyżanowi za 2 kopy [gr] (Hock. III nr 392); 1402 pani Kuna z Drzenia, wd. po Ulryku, z synem Orlikiem [= Ulrykiem] pozwana przez Katarzynę, Małgorzatę i Hankę, cc. zm. Łęga (Lango) mieszcz. z R., a pasierbice Wawrz. Wasyla mieszcz. pozn., o zabrany im majątek po ojcu: → Rudę k. R., 2 ł. wolne oraz ostrów zw. Smigewa i łąki w Gościejewie, a także dom w R. i folw. pod R. (KP nr 877, 881, 887, 923); 1405 król Władysław zawiera ugodę z Ulrykiem [von] Ost w sprawie Drzenia [obecnie Drezdenko]; w myśl tej ugody R. z wsiami, które Ulryk posiadał, mają wrócić w posiadanie króla (Wp. 7 nr 551).

1406 król Władysław nadaje klasztorowi cyst. w Łeknie czyli w Wągrowcu wieś Bobrowniki, która należała przedtem do m. [stwa] R. (Wp. 7 nr 570).

1409 Przybysław Pięta [z Przesieki k. Skoków, pow. gnieźn., obecnie Przysieka] z synem Wierzbiętą, niedz. w R., pozwani przez Stanisława R... [nazwisko nieczytelne] o pieniądze, które posiada w R. i o 3 grz. szkody (PZ 3, 100v); 1411 tenże Przybysław toczy proces ze Szczepanem (Stephanus) i Mikołajem z Ninina (PZ 3, 151); 1420 tenże ze wspomn. synem, tenutariusze w R. i dziedzice w Przesiece (WR 1 nr 1063); 1420 tenże zobowiązuje się dać Dobrogostowi z Kolna star. drah. w ciągu 4 tygodni 100 ćw. słodu pszennego i 100 ćw. żyta miary rogoz., jeżeli [w terminie] tego nie dokona, będzie musiał dać Dobrogostowi po 200 ćw. słodu i żyta i tyleż królowi (PZ 6, 109v).

1409-34 Wierzbięta Pięta (Piętka) Przesiecki, syn Przybysława, tenut. rogoz.: 1409, 1420 tenże → wyżej: Przybysław; 1415 tenże stren. Wierzbięta Rogozieński (SBP s. 91, nr 228); 1429 tenże Wierzbięta Przesiecki tenut. rogoz. lokuje wieś Owczegłowy; sołtys z tej wsi ma prawo m. in. łowić ryby w → Rogozińskim Jeziorze (Wp. 9 nr 1212); 1430 tenże zaświadcza, że szewcy z R. kupili od miasta ziemię pod budowę kramów szewskich (Wp. 9 nr 1222); 1430-32 tenże Wierzbięta Piętka pozwany przez Chwalętę z Lubicza o zapłacenie 13 grz. i 10 grz. szkody (WR 1 nr 1372, 1395, 1399); 1433 tenże śwd. (Wp. 9 nr 1329); 1434 tenże tenut. rogoz. zapisuje ż. Elżbiecie po 100 grz. posagu i wiana na sumach, które ma zapisane na tenucie R.4Tenże Wierzbięta zapisał w 1435 tej samej zapewne ż. Elżbiecie po 50 grz. posagu i wiana na wsi Grzybowo w pow. gnieźn. (par. Lechlin; PG 1, 61v). Można przypuszczać, że obniżka sum oprawnych nastąpiła na skutek opuszczenia przez Wierzbiętę tenuty rogoz. Syn Wierzbięty Mikołaj procesował się w 1465-66 z Andrzejem Kretkowskim tenut. rogoz. → niżej (PG 1, 12); 1434 tenże w sporze z Andrzejem z Danaborza wdą kal.; w imieniu Wierzbięty sprzeciw podniósł Sędek Zatomski, przedstawiając list wzdawny (litera resignatoria) Elżbiety ż. Wierzbięty (PZ 12, 130v); 1449 tenże Wierzbięta [już nie tenut. rogoz.] dz. Grzybowa [w pow. gnieźn.] jest jednym z sędziów polubownych w sprawie dot. granic wsi Międzylesie (M Rogoźno I 3).

1425 Andrzej z Danaborza kaszt. kam. [w l. 1424-27 (UDR I/1, s. 128)] i tenut. rogoz.5Jest to jedyna wzm. o Andrzeju tenut. rogoz., a data dok. przypada w środku okresu, kiedy przez przeszło 30 lat tenutariuszami byli Przybysław i Wierzbięta Piętowie. Zapewne Andrzej z Danaborza również otrzymał od króla zapis jakiejś sumy na tenucie R wydaje przyw. lokacyjny dla wsi Tarnowiec [k. Rogoźna; obecnie Tarnowo] (Wp. 11 nr 1966).

1436-40 Piotr Polak [z Lichwina (PSB 26, 378-380)] tenut. w R.: 1434-37 tenże toczy spory: 1434, 1436 z Wincentym z Nojewa i z Sędziwojem z Żydowa i Przecławia, 1434, 1436 z Wincentym z Sadów, 1434, 1436, 1437 z Zygmuntem z Psarskiego [k. Pniew], 1436 z Jadwigą z Wierzenicy6O Jadwidze z Wierzenicy → Rakownia i z Janem Zielątkowskim (PZ 12, 163v; PZ 13 k. 130v, 140v, 175, 182v, 220); 1440 tenże zobowiązuje się spłacić dług 330 grz. Marcinowi Zajączkowskiemu (Wp. 10 nr 1514); 1443 tenże wspomn. jako zm. (Wp. 10 nr 1600).

1441 z dok. lokacyjnego wsi → Międzylesie, wydanego przez władze m. R.: po upływie 14 l. wolnizny, tenut. rogoz. będzie otrzymywał od kmieci z tej wsi (nal. do m. R.) po 2 kury, 30 jaj i 8 ćw. owsa [rocznie] (Wp. 10 nr 1557).

1443 Janusz z Kołudy podstoli kuj. na sejmiku w Kole w obecności dostojników duchownych i świeckich ręczy za szl. Mik. Brodę, że ten, tak jak obiecał i ślubował (spopondit), wyda zamek (fortalicium) i m. R. w niedzielę przed Popielcem (dominica Cinerum) Wierzbięcie z Grzybowa [już nie tenut. rogoz.] i Januszowi z Podlesia [niezn.]; jeżeli Broda tego nie dokona, Janusz z Kołudy utraci swoje dobra; jednocześnie Wierzbięta Piętka dz. Grzybowa i Janusz dz. Podlesia zobowiązują się wobec zebranych dostojników duchownych i świeckich wydać zamek (fortalicium) z m. R. w pierwszą niedzielę Wielkiego Postu (dominica proxima privium carnis!) w ręce Jana z Czarnkowa podkomorzego i wicestarosty pozn. pod karą pozbawienia swych dóbr (APP, Księga zastępcy króla Wojc. Malskiego, Kr. 1, 49).

1449-1530 Kretkowscy – tenutariusze w R.:

1449 Jan [Kretkowski] star. brzeski kuj., tenut. rogoz.; Piotr Chrząblicki burgr. rogoz. (M Rogoźno I 3).

1449 szl. Wyszołęga „hetmannus” z R. (Hock. III nr 411).

1457 – zm. 1472 Andrzej Kretkowski kaszt. brzeski kuj., wda inowrocł., wda brzeski kuj. (PZ 20, 161v; GStar. 62): 1457 król Kazimierz zapisuje mu 300 grz. na m. [i tenucie] R. za zasługi położone, gdy król zmierzał do Gdańska i Malborka (AG perg. nr 462; Rykaczewski 285); 1457 tenże król otrzymuje od tegoż 500 grz. na kontynuowanie wojny [z Krzyżakami] i za tę sumę sprzedaje mu m. R. [z wsiami] z zastrz. pr. odkupu (MS 1 nr 454); 1457-58 tenże Andrzej Kretkowski toczy spór z pleb. w R. → Rogoźno miasto, p. 5A; 1465-66 tenże tenut. w Owczegłowach [w stwie rogoz.] toczy spór z Mikołajem synem stren. Wierzbięty [Pięty] z Grzybowa [w pow. gnieźn.] (GG 2 k. 94v, 104v); 1472 król Kazimierz Jag. zapisuje mu 100 grz. na m. R. [i wsiach] (MS 1 nr 1238); 1472 wzm. o dokumencie tegoż Andrzeja tenutariusza rogoz. → Rogoźno miasto, p. 5A; a. 1472 [wzm. z 1478] tenże zastawia wójtostwo w R. braciom Krzyszkowskim → Rogoźno miasto, p. 4C;

1464 Zagraba burgr. rogoz., zarządca (factor) pana [Andrzeja] Kretkowskiego (AR 2 nr 1006).

1464-65 Jan Ostrowski tenut. rogoz.7GStar. nie wymienia takiego tenutariusza w R. Urzędowanie Ostrowskiego przypada na długi okres, kiedy tenutariuszami byli kolejni przedstawiciele rodziny Kretkowskich. Był on więc prawdop. podstarościm z ich upoważnienia, a zwyczajowo używał tytułu tenutariusz: 1464 tenże toczy spór z Sędziwojem z Soboty pleb. w R. → Rogoźno, p. 5A (ACC 43, 165v); 1465 tenże staje przed sądem w związku z dekretem króla i [wezwaniem?] starosty gen. wlkp. w sprawie sprzedanej przez niego soli w tenucie rogoz. [zapiska uszkodzona, niejasna] (PG 6, 284, dawniej k. 143 albo 251).

1476 komisarze król. rozsądzają spory między Kretkowskimi tenutariuszami rogoz. a władzami m. R. → Rogoźno, p. 4B (M Rogoźno 36; MS 4 supl. 1064; Rykaczewski 295).

1482-92 Katarzyna ze Sprowy wd. po Andrzeju Kretkowskim: 1482 w imieniu tejże Mik. Krzyszkowski, jej posłaniec (nuncius) postuluje, aby mieszkańcy tenuty R. nie byli sądzeni wg pr. pol. (in iudicio Polonicali), lecz żeby stosować wobec nich pr. niem., na którym są osadzeni (PZ 20, 161v); 1485 taż wraz z ss. Mikołajem, Hieronimem, Marcinem i Wincentym sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Mik. Krzyszkowskiemu wieś Cieśle w tenucie rogoz., na której zapisana jest jej oprawa (PG 10, 30); 1486 taż z ss. Mikołajem i Hieronimem toczy spór ze Stan. Grzybowskim, jego ż. Katarzyną i pasierbem Janem (GG 8, 92v); 1492 król Kazimierz potwierdza obowiązek płacenia cła przez kupców przejeżdżających przez [stwo] R. do Poznania, do Wrocławia, do Prus i na Krajnę; R. jest tenutą Katarzyny ze Sprowy, wdowy po Andrzeju Kretkowskim (AG perg. 918; Rykaczewski 291).

1500 komisarze król. dokonują podziału dóbr R. między braci [Kretkowskich] Mikołaja kaszt. brzeskiego kuj. i Marcina z Chodcza: bracia mają posiadać wspólnie: fortalicjum w R., miasto R., przedmieście z rybakami, młyny Nadolny i Nagórny oraz → Rudę i łąki; każdy z braci ma mieć własny włok, natomiast niewód ma być wspólny; Marcin otrzymuje wsie: Gościejewo z folw. Garbatka, Tłukawy, Piącibuki, Owczegłowski Młyn z 1/2 cła i Hutę Pieczowską, a Mikołaj otrzymuje: Tarnowiec, Owieczki, Owczegłowy, Zawady z folw. miejskim w R., Ciesielski Młyn z folw. [→ Cieśle], Hutę Marcinowską z łąką Waszcz (Vascz) oraz 24 ćw. żyta z Tłukaw (PG 62, 165).

1500, 1505 Mikołaj [zm. 1520] i Marcin, bracia z Kretkowa, tenutariusze w R. (PZ 23 k. 19v, 22; PG 65, 102); 1512 tenże Mikołaj; wwiązanie braci Jerzego, Jakuba, Hieronima i Wincentego ze Świniar [k. Gniezna] do wsi król. Owieczki [w tenucie rogoz.], będącej w jego posiadaniu (PG 68, 230); 1512 tenże Mikołaj deponuje u króla wszystkie dok. stwa R. i rezygnuje z niektórych sum zapisanych na tych dobrach, a król zapisuje mu na R. 5900 zł pol. i 1500 zł węg. (AG perg. 959); 1520 tenże Mikołaj w sporze z Janem [recte Jakubem?] Gwiazdowskim pleb. w R. → Rogoźno, p. 5A.

1520 król Zygmunt St. gwarantuje braciom Sylwestrowi, Krzysztofowi, Grzegorzowi, Andrzejowi i Mikołajowi, ss. Mikołaja z Kretkowa, że pozostawi im na rok tenutę rogoz. (MS 4 nr 12673); 1521 tenże król zapisuje tymże braciom Sylwestrowi, Erazmowi [wymieniony tu zamiast Krzysztofa z poprzedniego dok.], Grzegorzowi [tu nazwany zapewne błędnie Jerzym], Andrzejowi i Mikołajowi sumy 1300 i 900 zł węg. (razem 2200 zł węg.) na m. R. i wsiach do niego należących; sumy te były [niegdyś] pożyczone od ich ojca Mikołaja; jednocześnie król zezwala tymże braciom na wykup wszystkich wójtostw i sołectw w tenucie rogoz. z rąk ich dotychczasowych posiadaczy (MS 4 nr 3620, 3629); 1521 Erazm, Sylwester, Grzegorz, Andrzej, Mikołaj, ss. Mik. Kretkowskiego [tenutariusze w R.] (MS 4 nr 13028); 1523 tenże król wystawia tymże braciom tenutariuszom przyw. na jarmarki w R. → Rogoźno, p. 4A; 1530 tenże król wyznacza tymże braciom termin przedstawienia dokumentów dot. wójtostwa we wspomn. dobrach (MS 4 nr 1576); 1530 tenże król wykupuje m. Rogoźno z wsiami Podstolice, Budzyń i Brzekiniec pieniędzmi ze skarbca królowej Bony, spłacając zaciągnięte długi: Sylwester, Erazm, Grzegorz, Andrzej i Mikołaj ss. Mikołaja z Kretkowa wdy brzeskiego kuj. otrzymują 10 500 fl. (5900 + 2200 + 800 + 1600) oraz 1500 zł węg. w złocie, a Mik. Potulicki z Chodzieży 1600 fl. [w l. 1518-25 kaszt. rogoz.; nie wiadomo, od kiedy datuje się to zadłużenie]; król przekazuje dobra R. w dożywotnie posiadanie królowej Bonie, a po jej śmierci dobra mają wrócić do rąk króla lub jego syna, a gdyby oni już nie żyli, dobra przypadną męskim i żeńskim potomkom królowej (M Rogoźno I 35, kop. z MK; MS 4 nr 15815).

1530-[1557] Bona królowa; w jej imieniu stwem zarządzają:

1530-32 Andrzej Zakrzewski star. rogoz. [z ramienia Bony], wojski pozn. (MS 4 nr 5746): 1530 tenże dzierżawi dobra lub. (MS 4 nr 5746); 1531 tenże asesor sąd. (PG 16, 422); 1531-32 tenże wojski pozn. i star. rogoz. (PG 16, 422; GZ 14, 17).

1534 Stan. Szyszkowski stolnik kal., star. rogoz. [też z ramienia królowej Bony?] kupuje cz. wsi Czartki w pow. kal. (PG 16, 664v).

1555-57 Janusz Latalski z nadania królowej [brak informacji o dokonanych na jego rzecz zapisach] (A. Sucheni-Grabowska, Monarchia dwu ostatnich Jagiellonów a ruch egzekucyjny, cz. I: Geneza egzekucji dóbr, Wrocław 1974, s. 222-223).

1557-62 Mik. Trzebuchowski (kaszt. gnieźn., podkomorzy król.): 1559-62 tenże nazwany star. rogoz. (MS 5 nr 2552, 2657, 8086, 8930, 9029 oraz A. Sucheni-Grabowska, op. cit., s. 223); 1563 tenże wspomn. jako zm. (MS 5 nr 2865).

1561 [jeszcze za życia poprzedniego star. rogoz.] król Zygmunt August zapisuje Krzysztofowi Sokołowskiemu w dożywocie wsie Gościejewo i Owieczki w stwie rogoz. (MS 5 nr 9032).

1563-76 Krzysztof Sokołowski z Warzymowa [miał zapis na stwie R. już w 1561 → wyżej; był zarówno tenut. w Rogoźnie w ziemi chełmińskiej jak i w R. (PSB 40, 154)]: 1563, 1566 zapisy sum przez króla Zygmunta Augusta kolejno 10000 zł (zastaw) i 30000 zł (A. Sucheni-Grabowska, op. cit., s. 223); 1565 tenże → niżej; 1566 król Zygmunt August zezwala mu na wykup wszystkich sołectw i młynów w stwie rogoz. oraz wójtostwa! we wsi Międzylesie (MS 5 nr 9704); 1576 tenże wojski kruszwicki i star. rogoz. (GG 45, 148v); 1581 tenże wspomn. jako zm. (PG 138, 484).

1565 obsada stwa rogoz. w czasie lustracji: Krzysztof Sokołowski star., Serafin Siedlecki podstarości, Sebastian pisarz; do stwa należą folwarki: dworski [pod miastem, tzn. dawne wójtostwo?] oraz w → Gościejewie, → Podstolicach i w Tłukawach (LWK 1, 47-48); 1565 do stwa rogoz. należy m. → Budzyń oraz wsie: Tłukawy, → Podstolice, → Brzekiniec, Zawada, → Garbatka, → Owczegłowy, Tarnowiec [obecnie Tarnowo], → Gościejewo i → Owieczki oraz opust. → Piącibuki (LWK 1, 249-257); 1565 do stwa rogoz. należy → Rogozińskie Jezioro, oraz stawy 1) przy Owczegłowskim Młynie na rz. Radusz [obecnie Mała Wełna] (o wymiarach 18 sznurów x 4 sznury, głębokie na 3 lub 4 łokcie), 2) k. Podstolic „błoto, które jeziorkiem zową” (o wymiarach 9 sznurów x 2 sznury, głębokie 1-3 łokci), 3) w Cieślach na rz. Wełnie (o wymiarach 9 x 3 sznury) i 4) staw Ruda na gruncie wsi Gościejewo (o wymiarach 6 x 2 sznury, głęboki na 6 łokci), zarośnięty, nie nadaje się do spuszczania (LWK 1, 259); 1565 w R. 6 rybaków; płacą czynsz [roczny] po 24 gr oraz od jazów na jeziorze [Rogozińskim] i na rz. Wełnie po 4 lub 6 gr tygodniowo; 2 rybacy, którzy łowią włokiem na jeziorze [Rogozińskim] i na rz. Wełnie płacą tygodniowo po 8 lub 12 gr; w dni „rybne” [tzn. postne] rybacy dają „obrok”, tzn. ryby w naturze dla dworu [tenutariusza] (LWK 1, 246-247); 1565 puszcza nal. do stwa ciągnie się przez 3 mile od granic wsi Dziewoklucz [w pow. kcyn.] do wsi Tłukawy, a na szerokość 2 mile od wsi [król.] → Podstolice do wsi → Laskowo; w puszczy są drzewa bukowe, dębowe, jesionowe i in.; są też 73 barcie, które podbierają bartnicy z Podstolic i Tłukaw, dają [do dworu] 1 kłodę lub 1/2 kłody miodu (LWK 1, 248); 1565 młyny w stwie → p. 2.

1578 Magnus Gołkowski podstarości rogoz. (PG 133, 484v).

1584-1600 Michał Sokołowski [bratanek Krzysztofa] star. rogoz. (PG 144, 200v; M Rogoźno I 16, 17).

1 Tenże Jan Pawlik w tym samym roku, jako były młynarz z R., otrzymał zezwolenie na wykup 1/3 młyna wodnego na rz. Warcie k. Poznania, za kl. dominikanów (MS 4 nr 12340).

2 SzPozn. 344, uważa go za pierwszego znanego pleb. w R.

3 Cytowany dok. należy do grupy falsyfikatów czarnkowskich (→ Czarnków – dobra p. 3 i przyp. 3), które w XVI w. zostały oblatowane w MK. Potwierdzenie, że w 1340 R. było w posiadaniu jakiegoś komesa Sędziwoja, pozwala przyjąć, że taka transakcja między królem a Sędziwojem z Czarnkowa rzeczywiście miała w tym czasie miejsce. Pamięć o tej transakcji długo była żywa w tradycji rodzinnej Czarnkowskich, gdyż informacje o niej zawarto ponadto w tablicy pamiątkowej w kościele w Czarnkowie, fundowanej w 1602 (ŁOp. 1, 186) oraz w mowie pogrzebowej ku czci Adama Sędziwoja Czarnkowskiego, drukowanej w r. 1628 (Pol. 2/2 nr 519).

4 Tenże Wierzbięta zapisał w 1435 tej samej zapewne ż. Elżbiecie po 50 grz. posagu i wiana na wsi Grzybowo w pow. gnieźn. (par. Lechlin; PG 1, 61v). Można przypuszczać, że obniżka sum oprawnych nastąpiła na skutek opuszczenia przez Wierzbiętę tenuty rogoz. Syn Wierzbięty Mikołaj procesował się w 1465-66 z Andrzejem Kretkowskim tenut. rogoz. → niżej.

5 Jest to jedyna wzm. o Andrzeju tenut. rogoz., a data dok. przypada w środku okresu, kiedy przez przeszło 30 lat tenutariuszami byli Przybysław i Wierzbięta Piętowie. Zapewne Andrzej z Danaborza również otrzymał od króla zapis jakiejś sumy na tenucie R.

6 O Jadwidze z Wierzenicy → Rakownia.

7 GStar. nie wymienia takiego tenutariusza w R. Urzędowanie Ostrowskiego przypada na długi okres, kiedy tenutariuszami byli kolejni przedstawiciele rodziny Kretkowskich. Był on więc prawdop. podstarościm z ich upoważnienia, a zwyczajowo używał tytułu tenutariusz.