1170 rps XV w. Wyelike (DA lib. V-VI 94), 1218 or. interpolowany Velike (SŹ 9 55-57 nr 4), 1235 [recte: 1238] rps XV w. Wyelkye (DA lib. V-VI 273-274), 1238 Veliko (Wp. 1 nr 213), 1393 or. Velike (WR 1 nr 168), 1418 Wyelike (PZ 5, 117v), 1426 Wyelykye (AC 2 nr 987), 1426 Wyelyke (ACC 9, 186), 1426 Wielkie, Velkie (ACC 9, 194), 1426 Wielikie, Vielkie (ACC 9, 195v), 1427 Welikye (PZ 9, 125); 1427 Welike (WR 1 nr 1255), 1468 Vyelykye (PG 57, 11v), 1497 Vielkye (MS 2 nr 949), 1499 Wyelgye (PG 62, 18), 1502 Vyelkye (PG 12, 183), 1509 Vyelikye (ASK I 3, 46), 1567 Wielgie (PZ 35, 229v-234), 13 km na NW od Poznania.

1. 1475 n. pow. pozn. (PZ 20, 26v); 1508 n. par. Kiekrz (ASK I 3, 9).

2. 1426 dwór →p. 5; 1500, 1531 wieś W. graniczy z wsią Kobylniki pozn. kapituły kat. (CP 111 k. 18, 125); 1502 dwór →p. 3: Dziersław; 1512 rz. w W.¹Prawdopodobnie chodzi tu o strugę przepływająca z WWS na EEN przez wieś W. i wpływającą do Jez. Kierskiego (UMTB 1830 ark. 1928) →p. 6.

1524 rola Kierchówek (PG 16, 38; →p. 3: Sędziwój); 1538 pole zw. Kierchówek (PG 17, 168-168v; PG 80, 11v-12v; →p. 3: Winc. Kierski).

1539 w podziale dóbr W. wspomn.: dwór, młyn, staw młyński, role folw. Zalesie i Kierchówek (która dotyka Jez. Kierskiego), łąka Ostrów, łąki w lesie Witkowo, łąki pod Witkowem, sad dworski, barcie, lasy Kopanie i Tarnowiec, nowy dom, wielki dąb miodny położony między kopcami wsi a barciami na Kopaniu, droga do Zalesia, [opust. rola] Falarzewska, droga z W. do Chyb, miejsce na sadzawkę czyli łożysko stawowe między polem zwanym Zalesie a dworem (PG 81, 234v-236; →p. 3: Anna Grąbiewska); 1560 w procesie Winc. Kierskiego z Wojc. Grąbiewskim i Janem Świdwą z Szamotuł wymienione obiekty: rola zw. Czwarty Ostrów Karczemny za kopcami i zagrodą kmiecą obok stawu, las [w W.], łąki, miejsce zw. Gęsta Miedza, miejsce zw. Zdrojek (K 2, 176; PZ 33 k. 571v-572v, 574v); 1562 cd. procesu, wymienione obiekty: Gęsta Miedza, Zdrojek, [in.?] łąka zw. Miedza (PZ 34, 172v-173v); 1565 las Staragać (PZ 34, 232v; →p. 3: Winc. Kierski); 1565 w procesie Winc. Kierskiego i jego kmieci z Jakubem Rozwarowskim oraz Łukaszem, Janem i Baltazarem Sadowskimi o naruszenie własności we wsi W. wymienione obekty: rola zw. Ostrów, rola zw. Krócicza, drogi do Swadzimia i do Poznania (PZ 34, 331-331v).

1567 rozgraniczenie między wsiami Napachanie Jana Świdwy z Szamotuł, Janusza i Stan. Przecławskich oraz Kobylniki pozn. kapituły kat., a także W. Winc. Kierskiego, Anny, Urszuli i Zofii Grąbiewskich (cc. Wojc. Grąbiewskiego) oraz Jana, Baltazara i Wojc. Sadowskich: kopiec narożny i zagajnik (indago) zw. Smugel (Szmule) dzielą wymienione wsie (PZ 35, 229v-234v).

3. Własn. książęca, potem klaszt. (domu joannitów pod Poznaniem), następnie szlach. 1170! [recte: 1187] ks. Mieszko St. funduje szpital w Poznaniu przy kościele Ś. Michała [→Święty Jan k. Poznania] i nadaje mu pewne wsie; Radwan bp pozn. nadaje temu szpitalowi dzies. z tych oraz 7 in. wsi, m.in. W.²Przekaz ten, dotyczący m.in. W., Długosz skompilował na podstawie dokumentów domu joannitów pod Poznaniem, →Święty Jan p. 5B, przyp. 5; też →Święty Jan – dom joannitów, p. 3A. Wieś W. stała się własnością joannitów dopiero w XIII w. →niżej, pod 1218 (DA lib. V-VI 94; RPD nr 115).

1218 (interpol.) Paweł bp pozn. zatwierdza nadanie swoich poprzedników, bpów Radwana [dla szpitala Ś. Michała], Benedykta oraz Arnolda, na rzecz domu joan. pozn. i wylicza należące do nich posiadłości, m.in. V. [nazwa dopisana w XIII w. na razurze] (A. Gąsiorowski, Najstarsze dokumenty poznańskiego domu joannitów, cz. 1, SŹ 8, 1963, s. 90-95; cz. 2, SŹ 9, 1964, s. 55-57 nr 4; Wp. 1 nr 104, MS 4 supl. nr 5; RDP nr 115, Bielińska 320; też →Święty Jan, p. 5B, →Święty Jan – dom joannitów, p. 3A, gdzie dyskusja w sprawie własności W.).

1238 (interpol. po 1250) ks. Władysław Od. potwierdza nadania swego dziada Mieszka St. i stryja Władysława Lask. dla domu joannitów, w tym wsi W.; nadaje tym posiadałościom immunitet ekon. i sąd. (Wp. 1 nr 213; A. Gąsiorowski, op. cit., cz. 1, s. 85-90; cz. 2, s. 58 – tu krytyka tego dok.; DA lib. V-VI 273-274, zamieścił ten akt pod 1235; →Święty Jan – dom joannitów, p. 3A, przyp. 7).

1415-36 Janusz Górski³KR 5, 6, uważał go za Nałęcza, ale cytowane źródło (PZ 14, 230) nie daje podstaw do takiego twierdzenia, Wielicki, z →Górki [k. Szamotuł, występuje tam 1415-27] i W.: 1415 tenże toczy proces z Wawrz. [Jeżem] z →Sadów o 20 grz. szer. gr i o przywieszenie pieczęci (PZ 4, 80); 1426 tenże z W. →p. 5; 1426 tenże z Górki i V. pozwany przez Wawrz. [Jeża] z Sadów o 7 wołów wziętych od Żyda za 2 kopy gr; Wawrzyniec zgłasza pr. bliższości do zapłaty za te woły⁴K 2, 120, na podstawie tej zapiski czyta błędnie Welike zamiast Velike (PZ 8, 123v); 1427 tenże toczy proces ze wspomn. Wawrz. Jeżem [przedmiot sporu nie podany] (PZ 9, 105); 1427 za tegoż Janusza z W. poręczają Boguszowi z Koszut [k. Kórnika, pow. pyzdr.] Wojciech ze Spławia i Jan z Komornik [k. Kostrzyna] w sprawie zapłacenia czynszu rocznego 6 grz. za rok bieżący zapisanego na dziedzinie Górka, w tym 3 grz. gr pras. i 3 grz. gr pol.; w przyszłym roku Janusz winien spłacić ten czynsz wraz z sumą główną (PZ 9, 125); 1427 tenże w sporze z Mikołajem z Wargowa o niezapłacenie przez Mikołaja 66 grz. poręki za Bogusza Koszuckiego, przez co tenże Janusz poniósł 20 grz. szkody (WR 1 nr 1255); 1429 tegoż ma uwolnić jego brat rodz. Dziersław z Lulina od [obowiązku zapłacenia] 11 grz. i 1 wiard., o czym mówi dok. Jachny Żydówki z Poznania (PZ 10, 177); 1429 tenże w sporze ze swym bratem Dziersławem z Lulina, za którego ręczył Żydowi Abrahamowi, ma złożyć przysięgę, że nie wziął pieniędzy Abrahama (WR 1 nr 1318; PZ 10, 166); 1429 tenże śwd. (WR 1 nr 1339); 1430 tenże Wielicki toczy proces z ludźmi Wincentego z Szamotuł jako posiadacza Popówka [k. Szamotuł] (PZ 11, 41v); 1436 tenże wraz z [kan. pozn.] Jarosławem Kąkolewskim toczą proces z kmieciami z Napachania; kmiecie mają złożyć przysięgę, że od żadnego z nich nie przyjęli roli w Kobylnikach [k. Poznania, wsi kap. katedry pozn.] na osiedlenie, lecz orali tam role, jakie najęli za pieniądze u Stan. Przecławskiego (WR 1 nr 1467).

1418 Dziersław z W.⁵KR 2, 151, KR 3, 377, czyta błędnie Wyelkye zamiast Wyelike toczy proces z Wincentym z Wojnowa (PZ 5, 117v).

1456-60 Jan z W. syn Katarzyny: 1456 tenże z matką Katarzyną w sporze z Chwalętą z Lubicza (ACC 37, 84); 1460 tenże →p. 5; 1464 wd. po tymże Katarzyna, czyniąc zadość woli zm. męża, daje prepozytowi w Szamotułach, jako pełnomocnikowi Piotra Szamotulskiego, 7 grz. dla kapłana w kaplicy Ś. Trójcy, która ma być erygowana w tym mieście (ACC 43, 107v).

1468 Helena ż. Jarosława Lubaskiego, który ręczy za nią Jadwidze ż. Winc. Dąbrowskiego [z Dąbrowy k. Poznania], że uwolni ona od roszczeń in. osób cz. wsi V. (PG 57, 11v).

1468-89 Winc. Dąbrowski [z Dąbrowy k. Poznania]: 1468 tegoż ż. Jadwiga →wyżej: Helena; 1489 tenże →niżej: Andrzej Kalina.

1469 Agnieszka ż. Jana Węgierskiego sprzedaje Stan. Zborowskiemu 1/3 W. za 150 grz.; jako jej stryj występuje Jan Knyszyński burgr. pozn., a jako rodz. brat cioteczny Bogusz Gołutowski [z Gołutowa pow. pyzdr., obecnie Gułtowy] (PG 8, 20v).

1471 Stan. Świerkot (Syrkoth) z W. sprzedaje Łukaszowi Górce cz. Borowa za 500 grz. (PG 8, 94).

1475 W. wymienione wśród wsi, które nie zapłaciły podatku król. (PZ 20, 26v).

1481 Stan. Pigłowski [z Pigłowic, pow. pyzdr.] sprzedaje Andrzejowi Rosnowskiemu 2 części W. za 250 grz. (PG 9, 143); 1493 tenże →niżej: Sędziwój.

1481 Andrzej Rosnowski [z →Rosnowa] →wyżej: Stan. Pigłowski.

1489 Andrzej Kalina z →Rosnowa [syn Andrzeja Rosnowskiego] daje Winc. Dąbrowskiemu [swemu bratu?]⁶W 1495 tenże Wincenty nazwany został stryjem dzieci Andrzeja Rosnowskiego (PG 7, 77) części wsi W. z pr. patronatu kościoła w Skórzewie, a otrzymuje w zamian cz. Dąbrowy [k. Poznania] (PG 10, 108).

1491-1524 Sędziwój Sadowski: 1491 tenże →niżej: Mieszkańcy; 1493 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Stan. Pigłowskiego jego prawa i przezyski na cz. W. za 100 grz., a 1494 sprzedaje Dziersławowi Dąbrowskiemu z zastrz. pr. wykupu za tę samą sumę (PG 7, 32; PG 10, 187v; PG 11, 50); 1524 tenże wraz z Janem Kierskim sprzedają Dziersławowi Wielickiemu rolę Kierchówek w W. (PG 16, 38v-39).

1494-1531 Dziersław Dąbrowski, Wielicki (PG 75, 396): 1494 tenże Dąbrowski →wyżej: Sędziwój; 1497 tenże Wielicki otrzymuje od króla Jana Olbrachta pr. do dóbr Agnieszki wd. po Janie [Czosnku ze →Skórzewa i →Skórzewka] we wsiach Sobiesiernie i W., z powodu niedopełnienia przez nią obowiązku udziału w posp. ruszeniu⁷O rzekomym wdowieństwie Agnieszki i przypuszczalnych okolicznościach złożenia na nią donosu →Skórzewo, przyp. 18 (MS 2 nr 949; Posp. Rusz. nr 144); 1499 tenże Wielicki winien jest swej siostrze Jadwidze, ż. Jakuba Słopanowskiego, 36 fl. z tytułu jej dóbr po rodzicach we wsiach W. i Sobiesiernie, a wspomn. Jakub Słopanowski kwituje tegoż Dziersława z sumy 10 fl. (PG 62, 18); 1499 temuż Michał Kierski winien jest 55 grz. (PG 62, 29); 1500 tenże toczy proces z wspomn. Jakubem Słopanowskim, który ręczył, że jego ż. skwituje Dziersława z dóbr po rodzicach (PG 63, 92); 1500 tenże kwituje Michała Kierskiego z zapłaty 70 kóp gr, a Michał oświadcza, że jest jeszcze winien 50 kóp gr (PG 63, 57-57v); 1502 tenże Wielicki zapisuje swej ż. Małg. Kierskiej po 100 kóp gr posagu i wiana na całej wsi V., dworze i folw. (PG 12, 183); 1502 temuż [i jego siostrom] Agnieszce ż. Jana [Czosnka] Skórzewskiego i Annie ż. Mac. Grąbiewskiego starosta wyznacza termin podziału dóbr po matce w Sobiesierniu (PG 62, 270); 1517 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Maciejowi, Mikołajowi i Janowi Skórzewskim oraz ich matce Agnieszce 3 grz. czynszu rocznego na W. (PG 15, 124v); 1517 tegoż kwituje Jan Kierski z 50 fl., tj. swej cz. sumy 100 kóp gr posagu swej ciotki rodz. zm. Małgorzaty, ż. tegoż Dziersława, oprawionego na W. (PG 69, 432v); 1518 temuż ręczą Maciej i Jan ze Skórzewa za swego brata rodz. Mik. Skórzewskiego, że w ciągu 3 lat skwituje on Dziersława z sumy głównej 100 grz. zapisanej na W. i 3 grz. czynszu (PG 6, 242 dawniej k. 230); 1518 tenże występuje jako wuj Zofii Skórzewskiej siostry wspomn. Macieja, Jana i Mikołaja (PG 6, 243, dawniej k. 230v); 1522 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Wojc. Rozwarowskiego całą wieś Myszkowo [k. Szamotuł] za 110 grz. (PG 15, 451); 1523 tenże występuje jako wuj Agnieszki Słopanowskiej ż. Jakuba Kębłowskiego [z Kębłowa w pow. pyzdr.] (PG 73, 46); 1524 tenże →wyżej: Sędziwój; 1524 temuż winien jest Jan Skórzewski 6 grz. (PG 72, 107v-108v); 1525 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Małg. Lubiekowskiej i jej męża Mac. Chybskiego⁸O nim →Skórzewo całe jezioro zw. Małe Jezioro w Chybach wraz z miejscem k. tego jeziorka do polowania na ptaki oraz strugą zw. Rzeczka za 20 grz. (PG 16, 56; →Lubikowo); 1530 tenże kupuje od Marcina Górskiego 1/2 Góry [k. Szamotuł, par. Tarnowo] (PG 16, 360v); 1535 tenże wspomn. jako zm. →niżej: Skórzewscy i Słopanowscy; 1538 wd. po tymże Dorota Rozwarowska, obecnie ż. Marcina Bielejewskiego →niżej: Mik. Sobocki.

1502-43 Anna Grąbiewska, siostra Dziersława Wielickiego: 1502 taż ż. Mac. Grąbiewskiego →wyżej: Dziersław; 1535 taż wd. po Mac. Grąbiewskim, opiekunka swego wnuka Wojciecha, zrodzonego z syna Jana Grąbiewskiego, przekazuje Wojc. Kozłowskiemu synowi swego brata stryj. (nepos ex fratre patrueli) na okres 15 lat opiekę i zarząd dóbr, jakie by pozostały po jej śmierci, to jest części wsi W. i Złotniki oraz 1/2 wsi Góra z sumą na niej zapisaną, które to dobra Anna odziedziczyła po śmierci swego brata (fratridis! ipsius) Dziersława Wielickiego (PG 16, 751v-752); 1537 taż →niżej: Dorota Rosnowska; 1538 taż wd. po zm. Mac. Grąbiewskim, sprzedaje [z zastrz. pr. wykupu?] swemu siostrzeńcowi Mik. Skórzewskiemu połowy wsi W. i Złotniki (zachowując dla siebie 7 ł. roli w Złotnikach) za 200 grz.; jako jej stryj występuje Jan Morawski, a jako wuj Andrzej Witkowski (PG 17, 216v; PG 80, 203 – tu mowa o 2 ł. os. i 1 ł. opust. w Złotnikach); 1538 taż siostra zm. Dziersława Wielickiego pozywa Jakuba i Wojc. Sadowskich o okazanie praw do części wsi W. i Złotniki, które trzymają oni z tytułu nabycia oprawy po Dorocie Rozwarowskiej wd. po Dziersławie, następnie daje im 150 grz., a oni kwitują ją z tej oprawy; Sadowscy zobowiązują się do oddania spadkobiercom Dziersława Wielickiego [tj. Skórzewskim] 75 grz. z tytułu tej oprawy (PG 80, 309v-310); 1539 taż pozywa Winc. Kierskiego, Wojciecha i Jakuba Sadowskich oraz Jana Skórzewskiego o wygnanie z dóbr W. i Złotniki; dział dóbr: taż Anna otrzymuje w Złotnikach 4 ł. os. i 4 ł. opust., 1/2 karczmy, połowy łąki i lasu oraz w W. 3 półł. os. [imiona kmieci →niżej: Mieszkańcy], 1/2 karczmy, 1/2 ról folw. zw. Zalesie, po lewej stronie [drogi z W. do Chyb] przy Jez. Kierskim wraz z łąką Ostrów, 1/2 ról zw. Kierchówek wraz z łąkami pod lasem Witkowo, łąki w lesie Witkowo, 1/2 dworu wraz z nowym domem i zabudowaniami po lewej stronie idąc ze wsi wraz z zagrodą, sadem, barciami, lasami Kopanie i Tarnowiec od znaku za węgłem nowego domu aż do Jez. Kierskiego wraz z wielkim dębem miodnym położonym między kopcami wsi a barciami na Kopaniu; Anna może korzystać z drogi, która wiedzie po prawej stronie do [roli] Zalesie; Winc. Kierski otrzymuje w Złotnikach 4 ł. os. i 4 ł. opust., 1 ł. soł., zagr. z zagrodą; wszyscy pozwani otrzymują wspólnie w Złotnikach połowy karczmy, łąk i lasów, a w W. 4 półł. os. [imiona kmieci →niżej: Mieszkańcy] i [opust. rolę] Falarzewską, 1/2 roli Zalesie po prawej stronie obok drogi z W. do Chyb wraz z łąkami należącymi do tej cz. po prawej stronie ról folw., 1/2 Kierchówka leżącą po prawej [stronie wspomn. drogi] wraz z połowami stawu i młyna, drugą 1/2 dworu po stronie prawej wraz ze starym domem i zabudowaniami, lasem Kabatki, lasem obok roli Zalesie i miejscem na sadzawkę czyli z łożyskiem stawowym (łożysko to leży między polem zw. Zalesie a dworem) oraz 1/2 karczmy; grunt między kmieciami Janem Nowakiem a Bartłomiejem będzie przeznaczony dla wspólnego użytku, a jeśli zostanie podzielony, to 1/2 ma należeć do Anny (PG 81 k. 68, 234v-236); 1541 taż wd. daje swemu wnukowi, wspomn. Wojciechowi, połowy wsi W. i Złotniki (PG 17, 486), a 1543 zostaje on skwitowany przez Mik. Skórzewskiego z 200 grz., za które taż Anna sprzedała mu z zastrz. pr. wykupu połowy wsi W. i Złotniki (PG 85, 113v).

1517-18 Mac. Kosal, Jan Kosal i Mik. Skórzewscy ze →Skórzewa [ss. Jana Czosnka i Agnieszki] →wyżej: Dziersław.

1535 Katarzyna, 1535 Agnieszka, 1535-38 Mikołaj, 1535-37 Maciej, 1535-39 Jan, 1538 wspomn. jako zm. Zofia, Skórzewscy ze →Skórzewa, dzieci Jana Kosala: 1535 taż Katarzyna ż. Mac. Popka mieszcz. gnieźn. sprzedaje swym braciom Mikołajowi, Maciejowi i Janowi Skórzewskim za 100 kóp gr spadek należny jej po zm. wuju Dziersławie Wielickim, tj. części wsi W. i Złotniki oraz nabyte z zastrz. pr. odkupu przez wspomn. Dziersława części wsi Góra [k. Szamotuł], a także dom na Piaskach pod Poznaniem (PG 16, 763v); 1535 te Katarzyna i Agnieszka wydzierżawiają Mik. Łąckiemu pisarzowi ziemskiemu kal. części wsi W. i Złotniki oraz dom w Poznaniu za 200 grz. (GG 22, 268v); 1535-36 ciż Maciej, Jan i Mikołaj toczą proces z Wojciechem i Sędziwojem Słopanowskimi oraz ich siostrami Agnieszką ż. Jakuba Kębłowskiego i Anną ż. Piotra Szczytnickiego o wygnanie z dóbr W. i Złotniki, które przypadły Słopanowskim po zm. Dziersławie Wielickim; pełnomocnik Słopanowskich wnosi, że są oni rodzonymi siostrzeńcami Dziersława Wielickiego, a pełnomocnik Skórzewskich twierdzi, że są siostrzeńcami po siostrze przyrodniej (naturalis) i z tego powodu nie mogą po nim dziedziczyć, tak jak siostrzeńcy rodzeni; sąd nakazuje Skórzewskim, by wydzielili Słopanowskim należną im cz. dóbr w W. i Złotnikach (PG 78, 71; PG 76, 231-224 – błędy w foliacji); 1536 ciż Maciej, Jan i Mikołaj pozwani [odrębnie] przez Wojc. Słopanowskiego o wygnanie z dóbr we wsiach W., Złotniki i Górka nabytych przez Słopanowskiego od Kat. Kąsinowskiej (PG 76 k. 184v-185, 221); 1536 tenże Maciej sprzedaje Jakubowi i Wojc. Sadowskim części W. i Złotnik nabyte [w 1535] od sióstr Katarzyny i Agnieszki (PG 17, 20); 1537 ciż Maciej, Jan i Mikołaj →niżej: Dorota; 1538 tenże Mikołaj brat tegoż zm. Macieja i zm. Zofii →niżej: Winc. Kierski; 1538 tenże Mikołaj, 1538 ciż spadkobiercy Dziersława Wielickiego, 1539 tenże Jan →wyżej: Anna Grąbiewska; 1539 tenże Jan →niżej: Wojciech i Jakub; 1539 ciż Mikołaj i Jan →niżej: Winc. Kierski.

1524 Jan Kierski →wyżej: Sędziwój.

1535-37 Wojciech i 1535 Sędziwój Słopanowscy, [ss. Jakuba Słopanowskiego i Jadwigi]: 1535 ciż z siostrami Agnieszką i Anną →wyżej; 1535 tenże Wojciech kupuje od Katarzyny c. Stan. Kąsinowskiego, wd. po Andrzeju Wieczyńskim, a obecnie ż. Jakuba Siekierzeckiego, części wsi W., Złotniki i Góra⁹W haśle →Słopanowo sugerowaliśmy omyłkowo, że być może chodzi tu o Górę k. Stęszewa. Zapisy te dotyczyły najpewniej wsi →Góra lub →Górka k. Szamotuł w par. Tarnowo za 100 fl., a także cz. domu między domami Jana Chłapowskiego i pani Opalińskiej na Piaskach pod Poznaniem za 20 fl.; Katarzyna zobowiązuje się, że wspomn. dobra, które otrzymała w spadku po zm. Dziesławie Wielickim wuju rodzonym jej matki Barbary Skórzewskiej, uwolni od roszczeń in. osób (PG 16, 766v; PG 78, 274v); 1537 tenże Wojciech →niżej: Mik. Sobocki; 1537 tenże Wojciech →niżej.

1535-41 Wojc. Grąbiewski syn Jana →wyżej: Anna Grąbiewska; 1553 tenże →niżej; 1560 tenże →niżej: Winc. Kierski.

1536-38 Wojciech i 1536-56 Jakub Sadowscy [z →Sadów, też z →Kiekrza, Starzyn, Strzeszyna i Złotnik], ss. Sędziwoja: 1536 ciż →wyżej: Skórzewscy; 1538 ciż →niżej: Mik. Sobocki; 1538 ciż kwitują Winc. Kierskiego z sumy 55 grz. z tytułu cz. oprawy Doroty Rozwarowskiej (wd. po Dziersławie Wielickim) we wsiach W. i Złotniki, którą to oprawę Dorota sprzedała Mik. Sobockiemu [a Sadowscy od niego wykupili] (PG 80, 95); 1538-39 ciż →wyżej: Anna Grąbiewska; 1539 ciż kwitują Jana Skórzewskiego z 19 grz. 21 gr 6 den. z tytułu wiana Doroty wd. po Dziersławie Wielickim we wsiach W. i Skórzewo (PG 81, 269v-270); 1556 tenże Wojciech sprzedaje Janowi Świdwie z Szamotuł cz. wsi W. (PG 19, 359).

1537 Dorota Rosnowska kwituje odbiór sumy 10 grz., którą otrzymała za zgodą spadkobierców zm. Dziersława Wielickiego, tj. Mikołaja, Jana i Mac. Skórzewskich, Wojc. Słopanowskiego, Anny Grąbiewskiej (wd. po Janie Grąbiewskim), z sumy 150 grz. zapisanej z zastrz. pr. wykupu na wsi Góra, a wykupionej i złożonej na zamku w Poznaniu przez Marcina Górskiego (PG 79, 193).

1537-38 Mik. Sobocki kupuje części wsi W. i Złotniki: 1537 od Wojc. Słopanowskiego za 200 grz., 1538 od Doroty Rozwarowskiej wd. po Dziersławie Wielickim, a obecnie ż. Marcina Bielejewskiego, za 300 grz. i 40 fl. jej oprawę na wspomn. wsiach; 1538 tenże odsprzedaje wspomn. dobra Jakubowi i Wojc. Sadowskim [Wojciech to mąż jego bratanicy Barbary, c. Andrzeja] za (odpowiednio) 250 grz. oraz 300 grz. i 40 fl. (PG 17 k. 100, 170, 186v; PG 80, 20).

1537-67 Winc. Kierski z →Kiekrza i →Swadzimia: 1537 tenże kupuje od Jadwigi Pożarowskiej wd. po zm. Mik. Radwanie Pożarowskim części wsi W. i Złotniki za 150 grz. (PG 17, 100); 1538 tenże dz. w Swadzimiu kupuje od Skórzewskich części wsi W. i Złotniki oraz pól zw. Kierchówek w W., które mają oni po zm. Dziesławie Wielickim: od Mik. Skórzewskiego wraz z pr. bliższości należnym Mikołajowi po jego [zm.] bracie Mac. Skórzewskim za 400 grz., od małol. Katarzyny c. opatrznego kowala Gawła, przedmieszczanina pozn. i zm. Zofii Skórzewskiej za 100 grz.; jako wuj Katarzyny występuje Mik. Skórzewski (PG 17, 168; PG 80 k. 11v-12v, 14 – wwiązanie); 1538 tenże →wyżej: Jakub i Wojciech; 1538 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu [swej przyszłej ż.], pannie Katarzynie, c. Wojc. Ludomskiego, połowy wsi Swadzim, W. i Złotniki oraz 1/2 opust. Przeźmierowa za 1200 zł (PG 17, 210); 1539 tenże →wyżej: Anna Grąbiewska; 1539 tenże ma żyć w pokoju z Mik. Skórzewskim i poddanymi Jana Skórzewskiego pod wadium 400 grz.; wadium nie dotyczy karczmarza w W. (PG 81, 293v-294); 1542 tenże zapisuje swej ż. Barbarze, c. zm. Jana Przecławskiego z Knyszyna, po 460 zł posagu i wiana na 1/2 swych dóbr we wsiach Swadzim, Złotniki i W. (PG 17, 511); 1553 tenże →niżej; 1560 tenże wraz ze swymi kmieciami [imiona →niżej: Mieszkańcy] pozywa Wojc. Grąbiewskiego i Jana Świdwę z Szamotuł kaszt. biechowskiego o naruszenie jego własności w W., wysieczenie siana, owsa i żyta oraz wycięcie dębów i in. drzew, a Marcina Dąbrowskiego o naruszenie własności w Skórzewie (PZ 33, 571-575v); 1562 cd. procesu z Janem Świdwą z Szamotuł (PZ 34, 172v-173v); 1563 tenże →niżej; 1565 tenże pozwany przez Annę, Urszulę i Zofię Grąbiewskie cc. zm. Wojciecha o zaoranie roli pod lasem zw. Staragać, a przez prac. Urbana kmiecia tych sióstr o zabranie siekiery i 2 sznurów (PZ 34, 232v); 1565 tenże wraz ze swoimi kmieciami [imiona →niżej: Mieszkańcy] toczy proces z Jakubem Rozwarowskim oraz Łukaszem, Janem, Baltazarem i Wojc. Sadowskimi o naruszenie własności w W. (PZ 34, 331); 1567 tenże →p. 2; 1567 tenże →niżej.

1553 Skórzewski →niżej.

1556 Jan Świdwa z Szamotuł →wyżej: Wojciech i Jakub; 1560-62 tenże →wyżej: Winc. Kierski.

1563 pani Sadowska →niżej.

1565-67 Anna, Urszula i Zofia Grąbiewskie cc. Wojc. Grąbiewskiego: 1563 te siostry →niżej; 1565 te siostry →wyżej: Winc. Kierski; 1567 te siostry →p. 2.

1565-67 Jan, 1565-67 Baltazar, 1565 Łukasz i 1565-67 Wojc. Sadowscy: 1565 ciż →wyżej: Winc. Kierski; 1567 ciż Jan, Baltazar i Wojciech →p. 2; 1567 tenże Jan →niżej.

1565 Jakub Rozwarowski →wyżej: Winc. Kierski.

1567 Mac. Rozwarowski →niżej.

1577 Jakub Sadowski z braćmi →niżej.

1580-83 Maciej i Stan. Kierscy →niżej.

1508 pobór od 5 półł. (ASK I 3, 9); 1509 pobór od 4 półł. i karczmy (ASK I 3, 46); 1510 pobór od 6 półł. (ASK I 3, 256); 1510 w V. 6 półł. →p. 5; 1553 pobór z cz. [Winc.] Kierskiego, z cz. Skórzewskiego i cz. Wojc. Grąbiewskiego od 1 1/2 ł. (ASK I 5 k. 159v, 173); 1563 pobór płaci pani Sadowska od 1/2 ł., Winc. Kierski od 1 1/2 ł. i karczmy dor., panny [Anna, Urszula i Zofia] Grąbiewskie od 1 1/2 ł. (ASK I 5, 223v); 1567 Mac. Rozwarowski płaci pobór od 1 1/2 ł. i 2 zagr., Winc. Kierski od 1 1/2 ł., karczmy dor. i 3 zagr., Jan Sadowski ze swej cz. (ASK I 5 k. 326v, 328, 334); 1576 pobór z W. [formularz niewypełniony] (ASK I 5, 481v); 1577 pobór płacą Jakub Sadowski i jego bracia (ASK I 5, 684); 1580 pobór z cz. Mac. Kierskiego od 1 półł., 3 zagr., a z cz. Stan. Kierskiego od 5 zagr. (ASK I 6, 107v; ŹD 17); 1581 Mac. Kierski płaci pobór od 1 1/2 ł. i 3 zagr. (ASK I 6, 368v); 1583 Stan. Kierski płaci pobór od 4 zagr., Mac. Kierski płaci pobór od 1/2 ł. i 3 zagr. (ASK I 4, 655v).

Mieszkańcy: 1393 kmieć Piotr Lopicza z V., śwd. (WR 1 nr 168; Lek. 1 nr 1511); 1491 Fabian kmieć pana Sędziwoja Sadowskiego [z W.?] pozywa Chwała Chybskiego o zajęcie stada świerzep [nieułożonych klaczy], gdy wypasał je we wsi W. (PZ 21, 215v); 1539 kmiecie Jan Nowak, Wawrz. Lyra, Jan Golany, Bartłomiej Holek, Paweł Sobota, Stan. Pełka, Marcin Wach, opust. rola Falarzewska (PG 81, 234v-236); 1560 Mac. Maćko, Klemens Klimek kmiecie Winc. Kierskiego w W. (PZ 33 k. 572v-573, 575, 575v); 1562 Klemens Klimek i Maciek kmiecie Winc. Kierskiego w W. (PZ 34 k. 172v, 173v); 1565 Urban kmieć Anny, Urszuli i Zofii Grąbiewskich (PZ 34, 232v); 1565 Klemens i Stan. Strucz kmiecie Winc. Kierskiego w W. (PZ 34, 331).

4. 1426 łany soł. →p. 5.

5. 1426 Bartłomiej [Kiełbasa Tymieniecki] pleb. w Objezierzu powoduje nałożenie ekskomuniki na Janusza [dz.] cz. wsi W. i jego poddanych, ponieważ Janusz nie oddał w roku bieżącym dzies. ze swego folw.; pozwany zeznaje, że zwiózł zboże z pola do dworu, ponieważ pleb., mimo że był zawiadomiony o tym, że zboże stoi [w snopach] na polu, nie przybył; pozwany nie działał jednak na szkodę plebana; odmawia natomiast płacenia dzies. z uprawianych przez siebie łanów soł., choć w latach poprzednich pleb. ją otrzymywał; Janusz domaga się 6 grz. za niesłuszną ekskomunikę nałożoną na niego i jego poddanych, w odpowiedzi pełnomocnik pleb. wnosi o 10 grz. za niesłuszny pozew i koszty procesu (AC 2 nr 987; ACC 9 k. 186, 189, 194, 195v).

1460 Sędziwój pleb. w Objezierzu zawiera ugodę z Janem dz. wsi W.: Jan ma powiadomić plebana dzień wcześniej, że zamierza zwozić zboże z pola [aby pleb. mógł wybrać sobie dzies. snop. na polu] (AC 2 nr 1291).

1510 w V. 6 półł. [formularz dot. świadczeń niewypełniony] (LBP 82).

6. 1512 w rzece w W. utonęło dziecko i przebywało 2 godziny w wodzie; jego matka, uczyniwszy ślub i wziąwszy dziecko, przyszła do kl. Bożego Ciała [pod Poznaniem], a wtedy dziecko ożyło (KMP 1992, nr 3-4, s. 64).

8. Cmentarzysko i osada z X-XIII w., osada z IX-XIV w., ślady osadnictwa późnośredniowiecznego i nowożytnego (Kaczmarek I/2, 240-244).

Uwaga: Nie wiemy, czy z naszego W., czy też z jednej ze wsi Wielgie (w pow. lipnowskim bądź pow. dobrzyńskim) w ziemi dobrzyńskiej pochodził Piotr syn Lutka student w Krakowie w 1411 (Metryka 1 nr 11/030), a w 1422 bakałarz sztuk (NKProm. nr 16/22B).

Najpewniej do jednej ze wspomn. wsi Wielgie należy odnieść zapis z 1483 dotyczący Mik. Wielickiego z ziemi dobrzyńskiej, którego ż. Anna sprzedała Małgorzacie wd. po Bodzęcie zw. Pałuka z →Kiekrza swe części w Kiekrzu, wsie Starzyny i Rudowo oraz sołectwo w Starzynach za 300 grz. (PG 9, 180). Wspomniana w tym zapisie Anna mogła być siostrą pochodzącej z →Kiekrza Frącki, c. Bodzęty Pałuki, a w 1488 żony Mik. Radzikowskiego chor. dobrzyńskiego, później kaszt. dobrzyńskiego (o nim PSB 30, 85-86; S. Szybkowski, Kujawska szlachta urzędnicza w późnym średniowieczu [1370-1501], Gdańsk 2006, s. 183, 487, 489, 502, 503, 721).