TARNOWIEC

1425 kop. 1585 Tarnowiec (Wp. 11 nr 1966), 1471 or. Tarnowyecz (PG 57, 129), 1475 Tharnowicze (PZ 20, 26v), 1500 Tharnowyecz (PG 62, 165v), 1508 Tarnovyecz (ASK I 3, 17), obecnie Tarnowo, 7,5 km na NW od Rogoźna.

1. 1475 n. pow. pozn. (PZ 20, 26v); 1471 n. par. Rogoźno (PG 57, 129).

2. 1425 łąka zw. Małe Rzugiska! →p. 4, →niżej, pod 1564/65: łąka Huciska; 1559 T. graniczy z wsiami Prosna i Wyszyny w dobrach Czarnków, z Ostrówkiem w dobrach Chodzież i Podstolicami, Budzyniem oraz Tłukawami w stwie rogoz. (KcG 15, 272-276).

1559 (obl. 1570) król Zygmunt August potwierdza wyrok komisarzy król. z tego roku w sprawie gran. wsi król. Tłukawy, T. i Budzyń z wsiami szlach. Prosna i Wyszyny; gran., która dzieli wsie Prosna i T., biegnie przez las i na tym odcinku wymieniono las Ossowie, las Rodne (albo Rolne lub Równe [słowo kilkakrotnie poprawiane]) Doły, Witowe Kąty i Kotowe Błoto (PZ 36, 465); 1564/65 do wsi T. w stwie rogoz. należy położona w lesie łąka Uciska; →Huta k. Rogoźna (LWK 1, 256).

1594, 1595, 1599 rozgraniczenie wsi w stwie rogoz. T. i Brzekiniec z wsią szlach. Brzeźno [obecnie Brzeźno Nowe, pow. kcyn.]; na gran. tych trzech wsi wymieniono1S. Kozierowski omyłkowo lokalizował większość tych obiektów w Brzeźnie w pow. kcyn. (K 4 s. 22, 228, 241, 242, 266, 295, 303, 316, 319, 441, 459, 497; K 5 s. 37, 98, 341, 506): Białe Błota, Brzezińskie Bagna, Głąbaczewo Błoto, Gołe Błoto, [błoto zw.] Jurzyska (Jurziska); drogę zw. Stanna; lasy Brzezińskie Olszyny, Goła Dąbrowa, Jurzyczny Lasek, Łoza Błoto, Wywrot; łąki Jędońca (Iendonca), Kwapidurzyńska, Goła Dąbrowa; miejsca Grądy Brzezińskie, Jamiska, Jasienie, Kosieszcze, Młodzieńcowy Krzyż, Wyręba Pisardowska [Pisarkowska?]; rz. →Tumienica [obecnie Dymnica] w borze czyli lesie; górę (mons) Brzezińska; wspomn. narożnik wsi T., Brzeźno i Potulice oraz narożnik T., Brzekińca i Brzeźna; gran. Brzeźna i T. biegnie wzdłuż kopców gran. w borze czyli lesie w miejscu zw. Majełówka k. strugi Majełowczana w lesie Brzezińskie Olszyny; cystersi z Wągrowca, jako właściciele Sarbki, protestują przeciw temu rozgraniczeniu, stwierdzając, że narożnik wymienionych wsi znajduje się przy przewróconym drzewie w lesie zw. Wywrot i w pobliżu miejsca zw. Lipka lub Lipa (PZ 165, 292; PG 165, 279-291).

1628 w T. łąka zw. Uciska zarosła (LWK 1628-32, cz. 1, 85); 1630 gran. wsi T. i Tłukawy z wsiami Wyszyny i Prosna (PP 6, 102-103v).

3. Własn. król. w stwie →Rogoźno. 1471 wieś T. nie zapłaciła poradlnego (PG 57, 129); 1475 wieś T. nie zapłaciła podatku (PZ 20, 26v).

1500 Mikołaj i Marcin bracia [Kretkowscy], tenutariusze rogoz., dzielą tenutę →Rogoźno: Mikołaj otrzymuje m. in. T. (PG 62, 165v).

1508 pobór od 19 ł., od karczmy 6 gr; 1509 od 18 ł., od karczmy 3 gr (ASK I 3 k. 17, 56); 1563 pobór od 20 ł., 3 ł. soł., 1 karczmy dor., 1 krawca, 2 nieckarzy [czyli kopaczy wydobywających w okolicy rudę] (ASK I 5, 232); 1564/65 w T. 20 kmieci os. na 20 śl., z każdego śl. płacą po 1 zł 18 gr czynszu, 2 ćw. owsa miary rogoz., 2 kapłony, 20 jaj oraz muszą robić, gdy im każą; 2 ogrodników [zagrodników], jeden płaci z 2 ogrodów i 2 ostrówków 20 gr, drugi z ogrodu 4 gr; z karczmy 12 gr; sołtys płaci od barci 1 zł 14 gr czynszu; za łąkę zw. Uciska w lesie płacą 1 zł 18 gr; [opłatę] „leśne” płacą 3 kołodzieje, każdy co kwartał po 12 gr; 2 nieckarzy2W LWK 1628-32, cz. 1, s. 85, podano, że w T. „nieckarze alias kopanczarze zginęli”. W kolejnej lustracji nieckarze też nie występują (LWK 1659-65, cz. 1, 40) na kwartał po 8 gr leśnego; 1 sołtys ma 3 śl., żadnych podatków z nich nie płaci, służy na koniu „do dworu” [tenutariuszowi]; łącznie z T. dają: czynszu pieniężnego wraz z „leśnym” 43 zł 6 gr, owsa 40 ćw. (ćwiertnia po 12 gr) czyli 16 zł, kapłonów 40 (kapłon po 2 gr) czyli 2 zł 20 gr, jaj 6 kóp i 40 jaj (jaja po 1 den.) czyli 22 gr 4 den.; w sumie z T. dają 62 zł 18 gr (LWK 1, 255-256); 1577 pobór płaci [Krzysztof] Sokołowski star. rogoz. (ASK I 5, 706); 1580 Krzysztof Sokołowski [tenut. rogoz.] płaci pobór od 14 ł., 1 zagr., 1 rzem., 1 kołodzieja (ŹD 30).

4. 1425 (obl. 1585) Andrzej z Danaborza kasz. kam. i tenut rogoz. nadaje sołtysowi Marcinowi wieś król. T. w celu jej nowej lokacji na pr. niem.; sołtys otrzymuje 3 ł. wolne, 1/3 opłat sąd., łąkę zw. Małe Rzugiska! [→p. 2: łąka Uciska], 1 karczmę wolną i zagrodę, pr. polowania na jelenie, niedźwiedzie, dziki itd. (1/4 upolowanej większej zwierzyny sołtys da do dworu [tenutariuszowi], od lisów i zajęcy nic nie musi dawać); sołtys może założyć w lesie 50 barci, a jeśli założy więcej, wtedy dawać będzie daninę zw. pacht do dworu [tenutariuszowi]; sołtys otrzymuje pr. wolnego wypasu młodych koni; ma służyć na koniu wartości 3 grz. królowi i tenutariuszowi wraz z kuszą; gdyby sołtys poniósł szkody podczas wyprawy poza granice Królestwa, wówczas jego pan [tenutariusz?, król?] wynagrodzi mu to; sołtys może być pozywany z tej wsi tylko wg reguł prawa magd., a mieszkańcy wsi będą odpowiadać tylko przed sołtysem – wg prawa magd.; po lokacji kmiecie otrzymają zwolnienie od czynszów, robocizn i ciężarów na 13 lat, potem płacić będą 18 sk. szer. gr pras. czynszu rocznego na ś. Marcina [11 XI], na Wielkanoc po 20 jaj i po 2 kury, na Wniebowzięcie NMP [15 VIII] po 2 ćw. owsa; jako dzies. mają dawać 4 gr i 2 korczyki owsa oraz 1 korczyk żyta, tak jak dają od dawna w Gościejewie (Wp. 11 nr 1966).

1563 w T. 3 ł. soł., 1564/65 sołtys →p. 3.

1 S. Kozierowski omyłkowo lokalizował większość tych obiektów w Brzeźnie w pow. kcyn. (K 4 s. 22, 228, 241, 242, 266, 295, 303, 316, 319, 441, 459, 497; K 5 s. 37, 98, 341, 506).

2 W LWK 1628-32, cz. 1, s. 85, podano, że w T. „nieckarze alias kopanczarze zginęli”. W kolejnej lustracji nieckarze też nie występują (LWK 1659-65, cz. 1, 40).