JADOWNIKI

(1331 de Jadownicz, 1357 Iadowniky) 2,5 km na E od Brzeska.

1. 1474 pow. wojnicki (MS 1, 1143); 1528 n. pow. czchowski (MS 4, 15520); 1581 pow. sądec. (ŹD s. 147); 1400 n. par. własna (ZCz. 1 s. 18); 1470-80 archidiak. sądec. (DLb. 2 s. 267); 1529 dek. Wojnicz (LR s. 97).

2. 1357 lokacja wsi Sutków1→ niżej 1564 między wsią J. a rz. Uszwią [dziś Uszwica] w ziemi krak. (Mp. 3, 717); 1364 Mokrzyska położone między J. a rz. → Jasionką (ZDM 1, 108); 1440 rola przymiarkowa w Oblasie [dziś nazwa pola w J.; UN 3 s. 17]; 1464 role Brachnickie; droga do Szczepanowa; [1465-9] rola przymiarkowa w Łężczu (Lassecz) [dziś cz. J. zwie się Łężcz] w pobliżu końca wsi czyli w kątach (BJ rps 5341 s. 13, 19, 20, 41); 1468 rola przymiarkowa k. boru (tamże s. 66); 1470-80 wieś nad rz. Uszwią (DLb. 1 s. 613); 1472 Kazimierz Jag. zawiera umowę ze Spytkiem z Melsztyna w sprawie stawów i budowy grobli po obu brzegach rz. Jasionki, z których jeden należy do wsi król. J., a drugi do wsi Mokrzyska stanowiącej własność Spytka. Brzeg w Mokrzyskach dochodzi do sadzawki poniżej drogi prowadzącej do Szczepanowa i poniżej miejsca, w którym znajduje się sadzawka tenutariuszy J. Spytek zezwala na zbudowanie grobli na tej sadzawce od swego brzegu ww. rzeki. W zamian król zezwala doprowadzić groblę sadzawki Spytka do brzegu należącego do J. Umowa przewiduje, że obie strony mogą założyć sadzawkę na bagnach czyli na ługach i wspólnie ją eksploatować, dzieląc ryby po połowie. Groblę na tej sadzawce winni wspólnymi siłami naprawiać (AS 2, 176); 1472-3 młyn w J.; wielka droga; 1473 rola pod borem (BJ rps 5341 s. 67-9, 78, 81, 87); 1477 role k. rz. → Grodna; 1480 rola za Oblasem; 1484 karczma leżąca Za Ławą [iuxta Scabellum; dziś cz. J. zwie się Za Ławą; UN 3 s. 17] i k. granicy „Szemek” (Szymka?), z łąką leżącą k. granicy „Szemek” pod górkami (pod gorkamy); 1487 karczma z rolą leżącą k. granicy Piecha i k. granicy dworu z łąką „in Talagecz” (BJ rps 5341 s. 99, 103, 121, 139); 1490 karczma k. wielkiej drogi na nawsiu (tamże s. 127); 1497 karczma Szoczewa (tamże s. 46); 1498 młyn; karczma na krańcu wsi w kierunku Dębna; rola przymiarkowa „in Smarszowski” [dziś w J. potok Smardzówka i pole Smardzówki; UN 3 s. 17]; rola zw. Rogowska; 1499 karczma Sobótka; rola zw. Dębowa; por. p. 5 (tamże s. 50-2); rola przymiarkowa pod lasem (SP 11, 584); 1500 rola przymiarkowa w Oblasie; rola przymiarkowa zw. Zadworzysko (BJ rps 5341 s. 54, 58); 1502 rola w Marszkienicach [dziś Maszkienice] za rz. Uszwią między rolami J., role pod lasem k. rz. Uszwi (SP 11, 608-9); 1506 [Agnieszka] z Bnina [woj. kaliskie] tenut. J. sprzedaje za 10 grz. prac. P[iotrowi] Czopkowi siedlisko k. wielkiej drogi. Do tego siedliska należą: ogród na nawsiu, rola „in Thalagyecz” między granicami tejże Agnieszki i Jana Piecha, rola w Łężczu zwana Zbigniówką, położona między granicami Leonarda Hendryczka a rzeką zw. Stara Rzeka, łąka w Łężczu między miedzami pana, rola „post Iaszczew” [za rz. Jastwianką?] k. granic kmieci z Marszkienic. Czopek ma płacić 2 grz. czynszu, dawać 4 miary spy i 4 powaby (SP 12, 4839); 1529 role zw. Podborne (LR s. 97); gościniec (SP 12, 4855); 1564 kmiecie zeznają, że połowę wsi zwą „na górze J., a na dół - Sutków” [dziś w J. części wsi: Na Dole, Na Górze; UN 3 s. 17]; las wielki, ale „przerąbany”, młyn na rz. Uszwi (LK 1 s. 94-5); 1570 droga z Krakowa na Ruś przez Wojnicz, Sufczyn, Dębno, J. i Brzeżek (LDK s. 53); 1583 rozgraniczenie między wsiami król. J. i Marszkienice z jednej strony a wsiami Dziekanów i Sterkowiec z drugiej strony → Dziekanów (ZK 406 s. 184-99; 409 s. 61-9); 1598 rozgraniczenie między m. Brzeżek a wsią król. J. rozpoczyna się usypaniem 2 kopców k. wielkiej drogi z Krakowa przez Brzeżek w kierunku Wojnicza, a trzeciego kopca po drugiej stronie tej drogi, na gruncie wsi Okocin [dziś Okocim]. Następnie 3 kopce sypane są pod górą zw. Okocka Góra: 1) na W od Brzeżka, 2) na E od J., 3) na S od Okocina. Od nich kopce są sypane po obu brzegach rzeki zw. od dawna Stare Rzeczysko Uszwi [dziś Stara Rzeka], Po przekroczeniu Rzeczyska kopce sypane są aż po rz. Uszew. Granica idzie teraz tą rzeką w dół jej biegu i odchodzi od niej niedaleko Brzezowca. Kopce sypane są aż do drogi z m. Brzeżka do Szczepanowa i po przekroczeniu tej drogi - k. wygonu należącego do wsi Brzezowiec aż do olszyny. Od tego miejsca komisarze jechali konno z powodu bagien przez olszynę do rzeki i miejsca zw. Jasionka. Tu nad tą rzeką granice zamykają się (ZK 409 s. 293-307).

3. Własn. król. 1361 → p. 6; 1388 własn. król. w podrzęctwie niepołomickim. Wysiano 150 miar owsa, 9 miar jęczmienia, 2 miary grochu, 1 miarę prosa (RD s. 9); 1389-94 własn. król jw. (RD wg indeksu); 1394 budowany jest w J. z własnych dębów i innych drzew nowy dom dla podrzęctwa; stara i nowa karczma w J. Podrzędczy wypłaca pewne sumy na budowę nowej izby i piwnicy dla wina w karczmie J. oraz na naprawę kotła w starej karczmie (RD s. 62-3); 1400 Rafał karczmarz w J.; Piotr Brachnic [kmieć?] z J. (SP 8, 11203); 1406 Jakuszek Czmynek kmieć z J. (ZCz. 1 s. 198); 1420 Krzesz włodarz z J. (wg ind. WAP); 1433 Bogusław karczmarz z J. (OK 5 s. 21 v); 1440 → p. 2; 1455 kmiecie z J.: Marcin Wojciechowic. Stanisław Krzacz, Stanisław Paszunka, Kuba i Piotr Janczowicowie (SP 12, 4835); 1456 Jan z Kobylan stolnik krak. zapisuje w wypadku bezpotomnej śmierci wszystkie pieniądze zapisane jemu lub jego zm. br. Jakubowi kaszt. gnieźn. przez królów Władysława i Kazimierza, m.in. na J., Janowi Długoszowi kustoszowi wiśl., Janowi Długoszowi kan. krak. i ich br.: Janowi, Janowi i Januszowi (SP 2, 3571); 1457 karczma Gołki (Golconis) [BJ rps 5341 s. 5); 1464 → p. 2; rola przymiarkowa „penes Barz” (BJ rps 5341 s. 20); [1465-9], 1468 → p. 2; 1470 Jan z Kobylan, [tenut.] z J (SP 2, 4007); 1470-80 dwór i folwark król., ł. kmiece, karczmy, zagrodnicy (DLb. 1 s. 613; 2 s. 267); 1471 wielka karczma (BJ rps 5341 s. 5); 1472 → p. 2; młyn (tamże s. 68); 1473 sąd wiejski w J. decyduje w związku ze sporem między młynarzem Michałem a kmieciami J., że Michał stawi przed sądem młynarzy z innych wsi król., którzy stwierdzą pod przysięgą, iż kmiecie, a nie młynarz są obow. transportować do młyna kamienie młyńskie (tamże s. 78); 1474 Kazimierz Jag. zapisuje 400 grz. oraz 200 fl. węg. na J. Hieronimowi, Janowi i Jakubowi Kobyleńskim (MS 1, 1143-4); tenże zapisuje ww. synom Jana Kobyleńskiego stolnika krak. na J. 120 grz. za 2 taraśnice [moździerze] i 100 fl. za 4 konie (MS 1, 1152); 1474 → p. 2; Stanisław tkacz w J. (BJ rps 5341 s. 85); 1484, 1487 → p. 2; 1487 Kazimierz Jag. zaświadcza, że Jakub z Dębna kaszt. i star. krak. zapisał swej ż. Agnieszce [z Bnina, wd. po Janie z Kobylan stolniku krak.] 3200 fl. węg. posagu i wiana na dobrach król. J. i Marszkienice (MS 1, 1893); w podziale dóbr między br. Hieronimem, Janem i Jakubem z Kobylan dwóm ostatnim przypada tenuta w J. (MS 1, 1878); 1489 w podziale dóbr między ww. Janem i Jakubem tenuta w J. przypada Jakubowi (MS 1, 1963); karczma przed dworem (BJ rps 5341 s. 124); 1490→p. 2; 1493 Agnieszka z Biskupic [Melsztyńskich i z Bnina] wd. po Jakubie z Dębna ustępuje swemu s. Jakubowi dobra J. i Marszkienice za sumę, za którą sama je dzierżyła (ZCz. 5 s. 321-2); taż Agnieszka darowuje swemu s. Jakubowi pieniądze, które miała na wsiach król. J. i Marszkienice (ZCz. 7 s. 39; AS 2, 204); 1497, 1498 → p. 2; 1498 młyn (BJ rps 5341 s. 50); 1499, 1500 → p. 2 i 5.

1504 Elżbieta ż. Wiktoryna z Sienna [pow. rad., c. zm. Jakuba z Dębna] ustępuje na rzecz swych br. Jana i Jakuba z Kobylan z wszystkich zapisów na jej macierzyźnie, m.in. na J. (ZCz. 7 s. 226); 1505 prac. Gaweł Złomiróg sprzedaje za 6 grz. szl. Agnieszce z Bnina kasztelanowej krak. pół karczmy w J., którą posiadał z Piotrem Bukowskim (SP 12, 4837); → p. 2; ww. Elżbieta oświadcza, że została spłacona przez br. Jana i Jakuba z Kobylan i zrzeka się wszelkich pretensji do dóbr macierzystych, m.in. zapisów na J. (Mp. 5 T 149); 1519 Jakub z Kobylan pkom. i star. wieluński i jego ż. Dobrochna z Kalinowej [zapewne c. Jana z Kalinowej w woj. sier. i Dobrochny z Leżenic] zapisują sobie wzajemnie sumy na dobrach król. J. (MS 4, 12026); 1527 Marcin Suchorabski [kmieć?] z J.; Jakub karczmarz z J. (SP 12, 4845); 1528 Marcin kowal z J. (SP 11, 732); ww. Jakub Kobyleński zapisuje 3000 fl. posagu i wiana swej ż. Annie z Wiśnicza m.in. na dobrach król. J., Sutków i Marszkienice (MS 4, 15520); 1529 przed sądem wiejskim w J. Prokop Kuba oświadcza, że przekazuje swoją dziedzinę s. Stanisławowi i jego dzieciom, a pozbawia praw do niej inne dzieci, mianowicie: Jana Kowala, Mikołaja kapłana i c. Agnieszkę. Stanisław winien każdemu z nich dać po 5 grz. Ojcu winien Stanisław dawać dożywotnio potrójną skrzynię z każdego płodu ziemi (SP 12, 4857); Małgorzata Gawrzałka, Gawrzyjanka, c Stanisława Wykłada, kmiotka z J. (SP 12, 4851, 4853); Wawrzyniec Kędziorka sprzedaje Marcinowi Lisowi karczmę w środku wsi przy gościńcu (SP 12, 4855); role kmiece zw. Podborne, role folw., 9 karczem (LR s. 97); 1530 na prośbę Piotra Kmity z Wiśnicza Zygmunt Stary zapewnia jego siostrze Annie wd. po Jakubie Kobyleńskim dożywotnie posiadanie J., Sutkowa i Marszkienic (MS 4, 15625; AS 5, 195 reg.); 1564 52 kmieci na 19 ł. 8 1/2 prętach w J. i Sutkowie. Dawniej płacili 2 gr czynszu z pręta i pracowali 1/2 dnia, obecnie ciężary te zwiększyły się. Płacą z siedlisk oprawę i spisne. Dają: sep w pszenicy, życie i owsie, owies i kury za stację, kapłony, sery i jaja. 11 karczmarzy i 7 zagrodników płacących różny czynsz. Zagrodnicy na Wielkanoc płacą za prosię i jagnię. Las wielki, lecz przerąbany. Młyn na rz. Uszwi (LK 1 s. 94-5).

4. 1455 przysiężni gajonego sądu wiejskiego: Jan Twaróg, Stanisław Jakiel, Mikołaj Brachnic, Mikołaj Skoczkowic, Lesz, Michał s. Andrzeja, Bogdan; podwójci Michał Świetlik (SP 12, 4834-5); Kelian s. sołtysa sprzedaje za 4 grz. 1 wiard. swoim br. Stanisławowi i Jakubowi cz. sołectwa w J. (SP 12, 4834); 1457 Jakub sołtys z J. (BJ rps 5341 s. 5); 1490 nawsie (tamże s. 127); 1505-6 podwójci Maciej Wajszko i ławnicy sądu wiejskiego: Mikołaj Grzegorzyc, Jan Czarny, Jan Bujak, Jan Maleńki, Maciej Szemszrych. Wojciech Paszkowic, Jan Piech (SP 12, 4836, 4838); 1506 nawsie (SP 12, 4839); 1527 podwójci Stanisław Uliasz i przysiężni sądu wiejskiego: Wojciech Paszkowic, Jan Czarny, Paweł Pach, Stanisław Stachol, Ambroży, Maciej Chwarek, Stanisław Rojek (SP 12, 4843); tenże podwójci i przysiężni: Stanisław Rojek, Maciej Twaróg, Ambroży, Stanisław Stachol, Feliks Dyląg, Wojciech Paszkowic (SP 12, 4846); 1528 Piotr sołtys i przysiężni: Stanisław Rojek, Prokop Kuba, Stanisław Migrała, Stanisław Kostrzewa, Stanisław Kunek, Feliks Dyląg, Wojciech Paszkowic (SP 12, 4849); 1529 Piotr sołtys i przysiężni: Stanisław Rojek, Maciej Twaróg, Jan Szwacha, Piotr Nowak, Stanisław Kostrzewa, Ambroży, Wojciech Paszkowic (SP 12, 4856); sołtys (LR s. 97) - Zachowała się księga sądu wiejskiego w J.: z lat 1457-1513 rękopiśmienna w BJ rps 5341 i z lat 1454-5, 1505-6 i 1525-1699 wydana przez B. Ulanowskiego w SP 12 s. 77-103.

5. 1331 Jan [Grot] bp krak. uposaża nowo erygowaną przez Spycimira [z Melsztyna] kaszt. krak. kaplicę na zamku w Tarnowie dzies. z Woli Pomianowej [dziś Pomianowa] i J. (ZDK 1, 38); 1400 Świętosław wikariusz z J. (ZCz. 1 s. 18); 1440 karczma plebańska w J. (BJ rps 5341 s. 53); 1465 erekcja drewn. kościoła [drugiego z kolei] (R. Brykowski, Drewniana architektura kościelna w Małopolsce XV wieku, Wr. 1981, s. 223 wg napisu fundacyjnego na południowym portalu; → p. 8); 1470-80 kościół par. drewn. Dzies. snop. wart. 4 grz. z folwarku król. w J. miejscowemu plebanowi, dzies. pien. z 10 ł. kmiec., po 1 wiard. z łanu, bpowi, z pozostałych łanów dzies. snop. prebendzie Matki Boskiej z zamku tarnowskiego (DLb. 1 s. 613; 2 s. 267); 1499 Mikołaj pleban z J. sprzedaje za 3 grz. Marcinowi Sobótce zięciowi zm. Urbana Dębowego cz. roli zwanej Dębowa, którą to rolę zm. Urban zapisał testamentem kościołowi Ś. Prokopa w J. (BJ rps 5341 s. 52); 1500 karczma plebańska (tamże s. 54); przed sądem wiejskim w Marszkienicach Maciej Liskowic oświadcza, że sprzedał za 2 grz. swej ciotce Małgorzacie Liskowej rolę zw. Liskowska, które to 2 grz. ojciec Macieja Piotr Lisek testamentem zapisał na tej roli kościołowi w J. Małgorzata spłaciła tę sumę Mikołajowi pleb. w J. (SP 11, 590); 1510 Mikołaj pleban w J. zeznaje przed sądem wiejskim w J., że sprzedał za 2 kopy gr rolę w Marszkienicach - zapisaną mu testamentem przez Stanisława Szczyrbaka - Maciejowi Duchowi Andraszkowicowi (SP 11, 625); 1525 Jan wikariusz w J. (SP 12, 4841); 1529 pleb. Jakub z Brzeżka. Par. pobiera dzies. snop. wart. 6 grz. z ról zw. Podborne i wart. 5 grz z ról folw. oraz wart. 1 grz. z 9 karczem - w J., dzies. pien. 15 gr od sołtysa w J., dzies. snop. wart. 3 grz. od sołtysa, zagrodników i 1 kmiecia w Marszkienicach, dzies. snop. wart. 6 grz. z ról folw. w Kucharach [par. Brzesko Stare], 30 gr czynszu zw. rolne w Marszkienicach, 2 grz. czynszu z karczmy i 24 gr czynszu od 2 zagrodników w J., meszne w pszenicy i owsie wart. 9 grz. w J., stołowe wart. 24 gr z całej par. Dzies. pien. 3 1/2 grz. z J. bpowi w dziesięcinnym kluczu uszewskim. Dzies. snop. i kon. wart. 7 grz. oddawana jest alternatywnie plebanowi w Szczepanowie i prebendzie Jurkowskiej w kol. w Tarnowie (LR s. 16, 96-7, 109); 1597 do par. pod wezw. Ś. Prokopa należą Marszkienice (WR k. 91v).

6. 1361 J. miejscem wystawienia dok. Kazimierza W. (ZDM 1, 97); 1529 Mikołaj kapłan s. kmiecia Prokopa Kuby z J. (SP 12, 4857); Maciej z J. pleban w Czyrmnej; Dominik z J. pleban w Olchawie (LR s. 61, 82).

8. Kościół par. pod wezw. Ś. Prokopa. Drewn., wzniesiony 1465, rozebrany ok. 1910, a na jego miejscu zbudowano murowaną świątynię, w której znajdują się gotyckie stalle i obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XV w. (KatZab. 1 s. 81; R. Brykowski op. cit., s. 223).

Grodzisko wielodziałowe otoczone podwójnymi wałami. Od wschodu przylega doń przygrodzie. Wały konstrukcji drewniano-ziemnej, najprawdopodobniej rusztowej. Gród funkcjonował w IX do 1. połowy X w. (E. Dąbrowska, Wielkie grody dorzecza górnej Wisły. Ze studiów nad rozwojem organizacji terytorialno-plemiennej w VII-X w., Wr. 1973, s. 157-9; G. Leńczyk, Katalog grodzisk i zamczysk z terenu Małopolski, opracował S. Kołodziejski, Kr. 1983, s. 20, 64 ryc. 27). Nad szkarpą lewobrzeżnej terasy zalewowej Uszwicy liczne znaleziska powierzchniowe ceramiki wczesnośredn. - przypuszczalnie osada (A. Jodłowski, Sprawozdanie z badań powierzchniowych w dolinie Uszwicy. Badania archeologiczne prowadzone przez Muzeum Żup Krakowskich w 1971 roku, Wieliczka 1972, s. 59-60); T. Lalik, Budowa dworu drewnianego w Jadownikach w roku 1394, KHKM, 19 (1971), s. 463-8.

1 → niżej 1564.