JEŻÓW

(1383 Gezow, 1399 Jezow, 1400 Jeszow, 1424 Giessow, 1448 Iszow [!]) zamek i folwark, pierwotnie na lewym brzegu rz. Białej, na terenie dzisiejszej wsi Jankowa, 3 km na SW od Bobowej, od końca XV w. na prawym brzegu Białej, na terenie dzisiejszej wsi Jeżów, 2 km na SW od Bobowej.

1. 1536, 1581 pow. biec. (RP; ŹD s. 111); 1581 par. Wilczyska (ŹD s. 111).

2. 1527 → p. 3.

3. Własn. szlach. 1383-1410 Staszek, Stanisław Jeżowski z J. [h. Strzemię], kaszt. biec. 1408-10 (SP 2, 1257; 8, 2043, 2238, 7225, 8201, 10648-9, uw. 290/28, 312/15, 343/28; AKP 8/1, 471; ZP 22 s. 116; Fed. s. 35; wg ind. WAP); 1383 tenże procesuje się z [Katarzyną] wd. po Stanisławie Rosławskim [z Rosławic w pow. wiśl., dziś nie istn.] (SP 8, 2043); 1398 → Jasienna p. 3; 1400 tenże i Mikołaj z Wielopola jako poręczyciele Chebdy z Tropia gwarantują Andrzejowi z Wyżyc zwrot 60 grz. ewentualnym wwiązaniem w Rosławice (SP 8, 10383); Stachna c. ww. Stanisława, ż. Paszka z Bobowej; → Bobowa p. 3 (SP 8, 10648-9); 1406-35, jako zm. 1436 Spytek Jeżowski h. Strzemię z J., s. Stanisława [?] i Spytki, br. Dobiesława i Mikołaja, burgr. krak. 1411-33 (SP 2, 2461; 7/2, 643, 1409; DSZ 167; Fed. s. 128; Bon. 9 s. 65; ZCz. 2 s. 150, 351, 370, 381; 3 s. 3, 12, 17, 18, 20, 33, 44, 48, 59; ZB 1a s. 276; ZP 20 s. 220; ZK 10 s. 48, 173, 213; 11 s. 56; wg ind. WAP); 1409 Stanisław z J. kaszt. biec. sprzedaje [Wincentemu] Granowskiemu Rudno [pow. wiśl.] (Bon. 9 s. 65); 1411-38 Dobiesław, Dobek Jeżowski h. Strzemię z J., Polnej, Lipnicy Wielkiej, Lichwina s. Stanisława i Spytki, br. Spytka i Mikołaja, burgr. krak. 1424-38 (SP 2, 1259, 1351, 2461; 7/2, 215, 219; ZDM 2, 432; DSZ 163, 168, 180; Mp. 4, 1224, 1251, 1277; Fed. s. 128; ZB 1a s. 13, 154, 195, 200; ZCz. 2 s. 126, 149, 233, 253, 281b, 282, 312, 343; 3 s. 2, 113; wg ind. WAP)1Dobiesław w r. → 1416 otrzymuje w dziale dóbr Lipnicę Wielką i prawo mieszkania w zamku. Stale pisze się z J., podobnie jak i jego br. Mikołaj, który w tymże dziale dóbr otrzymuje Wojnarową i Stróże oraz prawo mieszkania w zamku; 1412 Spytek z J. ośwadcza, że jego br. Dobek wykupił za 214 grz. posagu swej ż. Jadwigi wieś Wojnarową (ZCz. 2 s. 54); 1412-7 Jadwiga ż. ww. Dobka z J. (ZCz. 2 s. 54; wg ind. WAP); 1416 [br.] Dobiesław, Spytek i Mikołaj [z J.] dzielą dobra. Dobiesławowi przypada Lipnica Wielka, zaś Spytkowi przypada zamek (castrum) [J.] z wsiami: Lipniczka, Jeżów, Jankowa i Wilczyska. Spytek winien zapewnić każdemu z braci prawo mieszkania (residenciam seu mansionem) w zamku. Mikołajowi przypada Wojnarowa i Stróże [Wyżne] oraz 70 grz. na wsi Jasienna. Las położony między Stróżną, Wilczyskami i Bobową, przypada po połowie Spytkowi i Mikołajowi. Bracia winni przestrzegać granic istniejących między Wojnarową, Wilczyskami i [wsią] J. (ZCz. 2 s. 149); → Jasienna p. 3.

1416-26 Mikołaj Jeżowski z J., Wojnarowej i Stróż (ZCz. 2 s. 150, 154; 3 s. 5; wg ind. WAP); 1417-59 Elżbieta c. [Piotra?] Kmity z Wiśnicza, ż. Spytka z J., wd. 1436 (wg ind. WAP; ZK 11 s. 56, 79; 12 s. 415; 15 s. 415; ZCz. 3 s. 150); 1417 Spytek z J. zapisuje ww. Elżbiecie 200 grz. wiana i 200 grz. posagu na Jankowej i Lipniczce (ZK 6 s. 352); 1418 Maciej sługa pana Jeżowskiego (wg ind. WAP); 1420 Spytek z J. gwarantuje Mikołajowi Męcikałowi zwrot 100 grz. ewentualnym wwiązaniem w całą wieś Jeżów z młynem, w wieś Wilczyska oraz w las przynależny do Wilczysk (ZCz. 2 s. 312); 1422 Spytek z J. gwarantuje Stanisławowi z Wielkiej Wsi [par. Wojnicz] zwrot 40 grz. ewentualnym wwiązaniem w Lipniczkę, Jankową, J. i Wilczyska (ZCz. 2 s. 382); 1425 Mikołaj domownik pana Jeżowskiego; Spytek z J. gwarantuje Grzegorzowi z Wróblowic [par. Opatkowice] zwrot 70 grz. ewentualnym wwiązaniem w całą swoją wieś Łyczana (ZK 146 s. 2); 1425-30 Andrzej Rola domownik pana Jeżowskiego (wg ind. WAP); 1427 wyrokiem sądu Spytek z J. może pozyskać na mocy pr. bliższości wieś Krzyżanowice nad Rabą na Helwigu z Bieździedzy [pow. pilzn.], jeśli w określonym terminie zapłaci mu 200 grz. (ZK 146 s. 42, 57); 1430-2 → Bobowa p. 3; 1432 Spytek z J. gwarantuje Zawiszy z Roćmirowej zwrot 50 grz. ewentualnym wwiązaniem w 5 grz. czynszu w Krzyżanowicach (ZCz. 3 s. 75); → Drwinia p. 3B; 1433 Spytek z J. zastawia za 50 grz. Stanisławowi [Wiewiórce] niegdyś z Wronina całą swoją wieś Krzyżanowice (ZK 10 s. 108); 1434 Janek Polski złotnik z Krakowa przedstawia w sądzie 7 postawów jedwabiu, które wziął w zastaw od Spytka z J. (ZK 10 s. 242, 256); 1435 br. Jan i Mikołaj [ss. Dobiesława z J.?] zastawiają za 150 grz. Spytkowi z J. wieś Polną; Spytek z J. sprzedaje za 160 grz. Tomaszowi z Trzecieszy [dziś Trzycierz] Stróże i Wilczyska (ZB 1a s. 275-7); Spytek z J. gwarantuje ww. Tomaszowi zwrot 30 grz. ewentualnym wwiązaniem w wieś Łyczanę (ZB 1a s. 276); 1436 Elżbieta wd. po Spytku z J. i jej s. Stanisław zastawiają za 45 grz. Janowi Kotce włodarzowi z Wrzosowic [dziś Wrząsowice] całą swoją cz. w Krzyżanowicach (ZK 11 s. 79).

1436-68 Stanisław z J. i Rudna [pow. pilzn.] s. Spytka i Elżbiety, br. Jana, dz. J., do 1437 r. Krzyżanowic2Prawdopodobnie po 1451 r. został dokonany nie znany nam podział dóbr między ss. Spytka Stanisławem i niżej wymienionym Janem zw. też Januszem. W wyniku działu Stanisław otrzymał dobra w pow. pilzn.: Rudno, Ilkowice i Rosławice i odtąd pisze się z Rudna, gdzie znajdzie się pełna dokumentacja, do 1447 Łyczany (SP 2, 4422; AS 2, 172; ZK 11 s. 56; 13 s. 379; 146 s. 491, 498, 531; ZB 1 s. 24; ZCz. 3 s. 150; ZP 2 s. 674-5; 21 s. 259; 24 s. 199, 453, 457; 34 s. 38, 348, 573); 1437 tenże sprzedaje za 300 grz. Wojciechowi Łąckiemu wieś Krzyżanowice (ZK 146 s. 349); 1445 Jadwiga z J. (OK 6 s. 854); 1447 br. Stanisław i Jan [ss. zm. Spytka] z J. sprzedają za 280 grz. Pawłowi murarzowi mieszcz. sądec. wieś Łyczanę (ZCz. 3 s. 292); 1447-83 Jan alias Janusz, Janusz, Jan Janusz Jeżowski z J. s. Spytka i Elżbiety, br. Stanisława, br. stryjeczny Wojciecha [s. Stanisława] dz. do 1483 J., Wilczysk, Jankowej, Lipniczki, Stróż i Wyskitnej, od 1483 dz. Niegłowic (AGZ 9, 82; ZCz. 3 s. 292; 4 s. 197, 250, 254-5, 269, 367; 5 s. 4, 41; GB 3 s. 714; ZB 1 s. 127, 141, 176, 185, 187, 192, 198, 204, 244; 2 s. 1, 24, 26-7, 31, 105); 1451 Jan z J. czyli z Wojnarowej [s. Dobiesława?] sprzedaje za 200 grz. br. Stanisławowi i Januszowi dz. J. wieś swoją Stróże z lasem leżącym między m. Bobowa i wsiami Wilczyska i Stróżna; ww. br. nie podzieleni zastawiają za 40 grz. Andrzejowi niegdyś z Sobniowa swoją wieś Stróże (ZB 1 s. 132); 1457 Janusz dz. J. zastawia za 50 grz. Prandocie z Łużnej swoją wieś Stróże (ZB 1 s. 162); 1463 tenże zastawia za 30 grz. temuż Prandocie wieś Wilczyska (ZB 1 s. 240); tenże Janusz zapisuje swej żonie Małgorzacie 100 grz. posagu i 100 grz. wiana na połowie swoich dóbr: na zamku J. i na wsiach Wilczyska i Jeżów (ZB 1 s. 244); 1463-9 Małgorzata zw. też Materną c. zm. Klemensa Turskiego z Turzy i → Gnojnika, ż. Janusza z J. (ZB 1 s. 243; ZCz. 4 s. 367; Mp. 5 M 59); 1468 → Jankowa p. 3; → Bobowa p. 5; 1469 Janusz zapisuje swej ww. żonie takież sumy na połowie zamku i na przynależnym do zamku folwarku (ZCz. 4 s. 367); 1477 → Jankowa; Janusz z J. zastawia za 18 grz. 8 gr 3 swoich kmieci; Wydrę, Jana s. Szymona i Rozkocha z robocizną oraz spy i czynsz od 4 innych kmieci (ZB 2 s. 1); Stanisław z Szalowej sprzedaje za 300 grz. Januszowi z J. wsie Wyskitna i Stróże (ZB 2 s. 2); 1479 Jan [Janusz] z J. gwarantuje swemu zięciowi Markowi Ratołdowi ze Skrzydlnej wypłacenie 150 grz. drugiej raty posagu swej c. Jadwigi ewentualnym wwiązaniem w Stróże i Wyskitna (ZCz. 5 s. 19); 1480 Janusz z J. zastawia za 40 grz. Maciejowi Mojkowskiemu ze Stróż [Niżnych] wieś Wilczyska (ZB 2 s. 31); → Bobowa p. 5; 1482 ww. gwarantuje Janowi Wielopolskiemu z Gromnika zwrot 80 grz. ewentualnym wwiązaniem w Stróże [Wyżne] i Wyskitna (ZB 2 s. 88).

1483 Klemens Turski z Niegłowic i Jan [Janusz] z J. zamieniają dobra. Turski otrzymuje zamek J. z wsiami: Lipniczka, Jankowa. Stróże [Wyżne], Wyskitna, Wilczyska z pr. patronatu parafii w Wilczyskach, a Janusz - Niegłowice i 570 grz. (ZCz. 5 s. 60-1); Jan s. Janusza Jeżowskiego (ZCz. 5 s. 62); 1492 → Jankowa; 1493-1514 Mikołaj Turski s. zm. Klemensa, br. Piotra, dz. J., Wilczysk i Bobowej (ZB 3 s. 105; 4 s. 231, 240, 283, 314-5; ZK 154 s. 392-3, 417-9, 423-4); 1493-1514 Piotr Turski s. zm. Klemensa dz. → Bobowej, J., Wilczysk, Stróż, Wyskitnej, Jankowej i Lipniczki, br. nie podzielony ww. Mikołaja (ZB 4 s. 105, 168; 4 s. 231, 314-5); 1502 Zofia c. zm. Klemensa Turskiego z J., ż. Mikołaja z Chotowej [pow. pilzn.] (ZP 24 s. 525); 1508, 1509 → Bobowa p. 3; 1509 Mikołaj Turski dz. J., Wilczysk i Bobowej wydzierżawia na 6 lat swemu stryjowi Stanisławowi Turskiemu części swego dziedzictwa w J. i Wilczyskach (ZB 4 s. 195); 1511 Katarzyna ż. Mikołaja Bobowskiego, c. zm. Drużyjany Turskiej, dz. J. pozywa swych br. nie podzielonych ss. zm. Klemensa Turskiego Mikołaja i Piotra (ZB 4 s. 231); Mikołaj Turski zastawia za 100 kop gr Mikołajowi Bobowskiemu z racji posagu swej siostry Katarzyny cale wsie Wyskitna i Stróże (ZB 4 s. 240); 1512 Mikołaj Turski dopisuje Janowi Trzecieskiemu, który ma od Mikołaja Bobowskiego [w zastawie] dobra Stróże i Wyskitna, 20 fl. do 200 fl. sumy zastawnej (ZB 4 s. 289).

1527 → Bobowa p. 3; sąd królewski wyrokuje w sprawie między: 1) Przecławą Szalowską ż. Adama, 2) Krzysztofem, Drużyjaną i Zofią dziećmi [Katarzyny c. Klemensa Turskiego] i Mikołaja Bobowskiego oraz 3) Mikołajem Mikoszem, Barbarą i Ewą [ż. Hieronima Chyszowskiego] dziećmi Mikołaja Chotowskiego [i Zofii c. Klemensa Turskiego] o podział „fortalitii” J. i wsi przynależnych ze spuścizny po Piotrze Turskim. Zamek zostaje podzielony na 3 cz. Cz. pierwsza, północna, przypadająca Krzysztofowi, Drużyjanie i Zofii dzieciom Mikołaja Bobowskiego, poczyna się od muru k. bramy wejściowej zamku, przez ścianę drewnianą domu. Ściana ta dzieli małą, białą izbę od komnaty. Granica tej części idzie prosto, przez pusty plac, do innego, uszkodzonego muru. Do tej części przyłączona zostaje część „antecastri alias przygrodzisko”, mianowicie czarna izba i część ganku, który znajduje się przed trzecią bramą zamkową. Część ta rozciąga się z jednej strony na E, z drugiej na N, a z trzeciej graniczy „cum... parte rasa alias płaczu golego” czyli z ww. przygrodziskiem. Do tejże [pierwszej] cz. zamku należy na folwarku połowa ,,holady alias przeczolek” [spichlerz?]. Dom folwarczny, którego nie można podzielić, zostaje otaksowany na 3 grz. i Krzysztof Bobowski winien wypłacić część tej sumy innym uczestnikom podziału. Do tejże cz. Bobowskich mają należeć: kmiecie Wawrzek i Maciej Rasocha we wsi Wilczyska, kmiecie Maciej Obłąk, Paweł Chomek i zagrodnik Zięba we wsi J., połowa wielkiego lasu k. zamku, począwszy od granic Wojnarowej aż do znaków [granicznych] poczynionych przez przeprowadzających podział, sadzawka wyższa i mała sadzawka poniżej położona, z zastrzeżeniem, że z przekopy winni korzystać wszyscy uczestnicy działu i brać udział w jej naprawie, połowa ogrodu po tej stronie rz. Białej, gdzie znajduje się młyn, trzecia cz. ról folw. i łąk, połowa wielkiej sadzawki w Wilczyskach, trzecia cz. miar z młyna pod zamkiem, trzecia cz. dochodów z piły.

Cz. druga zamku wschodnia przypada Mikołajowi Mikoszowi, Barbarze i Ewie Chotowskim. Znajduje się w niej zamkowa brama wejściowa. Poczyna się ta część od muru i ciągnie do ściany, która dzieli cz. pierwszą między małą izbą i komnatą i dochodzi aż do pustego placu („placz goły”), gdzie został postawiony trójramienny znak. Od tego znaku granica części idzie na S aż do drewn. ściany dzielącej sień („palatium”) od stajni („stabulum”) i przez tę ścianę aż do ściany południowej, włączając w tę część wszystkie znajdujące się tam zabudowania i drugą cz. ganku przed bramą. Cz. [Chotowskich] rozciąga się z jednej strony na S, z drugiej na E. Należy do niej: cz. przygrodziska czyli pustego placu („antecastri rasi alias golegoplaczu”) z łaźnią, która jest przed zamkiem, na folwarku, „holody alias przeczolek”, kmiecie Jan Bielcholh i Ogorzałek w Wilczyskach, kmiecie Wojciech Kula i Jan Borek oraz zagrodnik Grosz w J., połowa wielkiego lasu k. zamku, począwszy od znaków [granicznych] poczynionych przez przeprowadzających podział aż do granic wsi Jankowa i Lipnica [Wielka], połowa zagajnika dzierżonego przez karczmarza w J., połowa sadzawki większej i połowa sadzawki mniejszej w J., połowa sadzawki wielkiej k. Wilczysk, połowa ogrodu po tej stronie rz. [Białej], gdzie znajduje się młyn, trzecia cz. łąk, ról folw., miar z młyna, trzecia cz. dochodów z piły, z młyna pod zamkiem.

Cz. trzecia zamku przypada Przecławie Szalowskiej. Poczyna się ona od pustego placu i sięga aż do ściany sieni („palatii”), znajdującej się przed czarną izbą i od tejże ściany do południowego muru. Dalej granica tej części idzie od zamku na pustym placu do drewnianej ściany wschodniej i zawiera wszystkie zabudowania, mianowicie: czarną izbę, na przygrodzisku zaś „observaculum alias sanbotha” [bramna wieżyczka strażnicza] znajdującą się nad bramą, trzecią cz. pustego placu, ganek przed bramą. Cz. przypadająca Szalowskiej rozciąga się od muru na N, gdzie znajduje się wyjście z przygrodziska. Na folwarku ma należeć do tej części „unum przeczolek” stojący osobno, ponadto należeć mają: kmiecie Stanisław Obłąk, Bernard Wąsik, Jan Obłąk w Wilczyskach, Wojciech Król i zagrodnik Jeż w J., połowa większej sadzawki i połowa małej w J. którą dzierży kmieć Maciej Obłąk, łan sołtysi w Wilczyskach, las, który leży między Wilczyskami i J. a Stróżną, z zastrzeżeniem, że w tym lesie mają prawo wypasu i brania drewna wszyscy mieszkańcy J. i Wilczysk. Należą też do tej cz.: trzecia cz. dochodów z młyna i piły, 2 ogrody po tej [prawej] stronie rz. [Białej], gdzie stoi zamek, trzecia cz. ról folw. i łąk.

Wszyscy uczestnicy działu mają wspólnie korzystać z pastewnika z drzewami jabłoni położonego po tej stronie rz. Białej, po której znajduje się zamek. Wszyscy mają prawo korzystania z młyna, piły i winni ponosić ciężar ich naprawy, jak też jazu. Przecława Szalowska winna zapisać ww. Mikołajowi Mikoszowi i Krzysztofowi pewne sumy na zagrodniku w Wilczyskach, a po spłaceniu tej sumy zagroda ma być podzielona między trzy strony powyższego podziału dóbr (SP 6, 417); 1529 Mikołaj czyli Mikosz, Ewa ż. Hieronima Chyszowskiego i panna Barbara za zgodą swego ojca Mikołaja Chotowskiego sprzedają za 1200 fl., a częściowo darowują Adamowi Susowi z J. całą cz. „fortalitii” J. z rolami folw., cz. Wilczysk, Lipnicy, Jankowej, Wyskitnej, Stróż i m. Bobowej ze spuścizny po ich zm. wuju Piotrze Turskim (ZK 28 s. 154-5); role folw. (LR s. 327); 1536 pobór łącznie z Wilczyskami z 3 ł., z karczmy, młyna o 1 kole. Opust. piła, 3/4 ł. włączone do folwarku (RP).

5. 1529 dzies. snop. wart. 2 1/2 grz. z ról folw. plebanowi w Wilczyskach (LR s. 327).

6. 1406 Spytek z J. s. Stanisława studentem Ak. Krak. (Ind. s. 277); 1408-10 Stanisław z J. kaszt. biec. (Fed. s. 35); 1411-33 Spytek z J. burgr. krak. (SP 7/2, 1409; Bon. 9 s. 65; Fed. s. 128); 1424-38 Dobiesław z J. burgr. krak. (Fed. s. 128); 1434 → p. 3.

8. Obronny dwór wieżowy na prawym brzegu Białej, otoczony pierwotnie fosą, wzniesiony prawdopodobnie w końcu XV w. z kamieni i cegły. Ok. 1544 r. obniżony o jedną kondygnację i rozbudowany (T. Jakimowicz, Dwór murowany w Polsce XVI w. (Wieża - kamienica - kasztel), W. - Poznań 1979, s. 190-1; zebrano tu literaturę).

Na lewym brzegu Białej, naprzeciw ww. zamku, koliste wzniesienie zwane Zamczysko (dziś na terenie wsi Jankowa; UN 56 s. 11), bezpośrednio nad korytem Białej. Są to relikty obronnego obiektu z okresu średniowiecznego z dużą ilością ceramiki średniowiecznej i nowożytnej (A. Jodłowski, K. Reguła, Materiały archeologiczne z badań powierzchniowych w dolinie Białej Dunajcowej, AAC, 14 (1974), s. 109; Archiwum Muzeum Archeologicznego w Krakowie).

Uw. Uwzględnieni zostali w haśle tylko ci Jeżowscy i piszący się z J., którzy byli niewątpliwie właścicielami J. Inni, chociaż piszący się dość konsekwentnie z J., posiadali - częściowo w wyniku wyżej przytoczonego działu z 1416 r. - dobra w pow. wiśl.: Ilkowice, Rudno, Rosławice oraz w woj. krak.: → Lichwin, Lipnica Wielka, Osikowa, Polna, Stróżna, Wojnarowa, Wola Łużańska, Wrząsowice, wójtostwo i tenutę w Grybowie. Por. też przyp. 1 i 2. Jan występujący w latach 1487-96, s. Janusza, który wymienił dobra jeżowskie na Niegłowice, pisze się z J. będąc dz. tychże Niegłowic.

1 Dobiesław w r. → 1416 otrzymuje w dziale dóbr Lipnicę Wielką i prawo mieszkania w zamku. Stale pisze się z J., podobnie jak i jego br. Mikołaj, który w tymże dziale dóbr otrzymuje Wojnarową i Stróże oraz prawo mieszkania w zamku.

2 Prawdopodobnie po 1451 r. został dokonany nie znany nam podział dóbr między ss. Spytka Stanisławem i niżej wymienionym Janem zw. też Januszem. W wyniku działu Stanisław otrzymał dobra w pow. pilzn.: Rudno, Ilkowice i Rosławice i odtąd pisze się z Rudna, gdzie znajdzie się pełna dokumentacja.