KOBYLE

(1378 Kobila, 1404 de Cobilcy, 1412 Cobile, 1421 Kobyle, 1514 Cobylye, 1529 Kobilye, 1544 Kobylie) obecnie cz. wsi Kobyli Gródek nad Jeziorem Rożnowskim, 13 km na NE od Nowego Sącza.

1. 1530, 1581 pow. sądec. (RP k. 40; ŹD s. 136); 1529, 1581 par. Zbyszyce (LR s. 253-4; ŹD s. 136).

2. 1415 łąka → p. 4; 1532 role folw. zw. Isep nad Dunajcem; 1540, 1544 lasy kobylskie; 1544 niwy załęskie [wsi Załęże] położone pomiędzy rolami kobylskimi; 1548 lasy Obłaz i Zagórze [dziś w Lipiu na S od K. cz. wsi i dolinka zw. Zagórze - UN 9 s. 47], potok Zbęcki płynący przez wieś Zbęk od granicy siennieńskiej [wsi Sienna], potok Kobylnica płynący przez K. i Wolę Kobylską, granice gródecka, gliniecka, siennieńska, Siennieński Potok uchodzący do Dunajca, Dunajczysko, brzeg załęski, pola załęskie, granica Znamierowska [Znamirowic], zbęska → p. 3.

3. Własn. szlach. 1378 Jakusz dz. z K (Mp. 3, 901)130 VI 1378 na wystawionym w Krakowie dok. w sprawie Opalanej świadkują: Andrzej kaszt. żarn., Tomisław z Bobowej, Klemens z Gródka [par. Podole], Jakusz z K., Dobiesław z Trzecierza, Krystyn z Klęczan [par. Chmoranice]. Jakusz był dz. K., skoro strony tej transakcji i jej świadkowie byli ściśle związani poprzez swe dobra z pow. sądec. Nie mógł należeć do rodziny Kępińskich ze Zbyszyc i K. h. Niesobia, którzy przejęli Zbyszyce w drodze małżeństwa (Bon. 9 s. 395); 1404 Jakusz z C. procesuje się z Andrzejem i Janem z Chronowa (ZCz. 1 s. 155); 1443 Mik. Kępieński ze Zbyszyc zapisuje ż. Dorocie 200 grz. posagu i 200 grz. wiana na połowie swych dóbr Zbyszyce, Sadowa Stara, Wilkonosza, Sienna, Zbęk, C., Załęże, Rojówka, Skrzętla (ZCz. 3 s. 180-l)2T. Jurek, Krąg rodzinny starosty wielkopolskiego Wierzbięty (1352-1369), czyli początki rodu Niesobiów, Genealogia. Studia i Materiały Historyczne, 1, 1991, s. 11-42; 1477 - zm. przed 1514 Piotr Kępieński dz. m.in. K., Zagórza 1477-93 i Witkówki 1477, h. Niesobia, br. Mikołaja z Zagórza (ZCz. 5 s. 6, 312; 8 s. 165, 246-7)3W 1477 r. Piotr z Zagórza gwarantował br. Mikołajowi z Zagórza zwrot 30 grz. wwiązaniem do całej wsi Witkówka [pow. sąd., par. Tropie] i do kmiecia Jana Chochoła w Zagórzu (ZCz. 5 s. 6), zaś w 1493 r. Mikołaj z Sadowej ustąpił szl. Janowi Zagórskiemu zastaw w Witkówce i czwartą cz. w Zagórzu, które miał od br. Piotra (ZCz. 5 s. 312). Ze względu na wystąpienie Mikołaja jako dz. Sadowej (por. → 1443 p. 3) prawdopodobna jest identyfikacja wsi Zagórze z Zagórzem w par. Zbyszyce lub w par. Tropie (ŹD s. 136, 140), zaś Piotra - z Piotrem Kępieńskim z K. zm. przed 1514; 1514 br. nie podzieleni Wierzbięta, Andrzej i Jakub Kępieńscy ze Zbyszyc i K. zastawiają za 50 grz. Stan. Rdzawskiemu swą wieś C. (ZCz. 8 s. 165, zp.); 1516 ciż br. Kępieńscy zastawiają z racji posagu 110 grz. siostry Beaty Marcinowi Strońskiemu ze Stronia całą swoją wieś C., na której posag był ubezpieczony (ZCz. 8 s. 246-7); tenże Marcin Stroński zapisuje ż. Beacie c. zm. Piotra Kępieńskiego po 110 grz. posagu i wiana na połowie swych dóbr (ZCz. 8 s. 247); taż Beata zeznaje, że została spłacona przez swych br. Wierzbiętę, Andrzeja i Jakuba Kępieńskich (ZCz. 8 s. 248).

1519 - zm. a. 1527, zamordowany [→ 1540] Andrzej Kępieński ze Zbyszyc i K., 1514-6 w niedziale z braćmi, h. Niesobia, s. Piotra Kępińskiego ze Zbyszyc, br. Wierzbięty, Jakuba i Beaty ż. Marcina Strońskiego (ZCz. 8 s. 165, 246-7; 12 s. 380-1; 13 s. 461-2, 469-73, 569- 71; GS 1 s. 114; 2 s. 28); 1519 tenże Marcin Stroński odstępuje za 110 grz. Andrzejowi Kępieńskiemu ze Zbyszyc cały swój zapis posagu ż. Beaty wart. 110 grz. na K., które zostało mu zastawione aż do spłaty posagu przez br. Wierzbiętę, Andrzeja i Jakuba Kępieńskich ze Zbyszyc (GS 1 s. 114); 1527-44 Anna wd. po Andrzeju Kępieńskim z K., 2 v° ż. Mik. Wiernka Białowodzkiego h. Janina (GS 2 s. 28, 289; ZCz. 13 s. 569-73); 1527 Anna wd. po Andrzeju Kępieńskim z K. pozywa Mik. Forstka ze Znamirowic o kopę wadium (GS 2 s. 28).

1528-48 Zofia Kępińska z K. c. Andrzeja Kępińskiego i Anny, siostra Bartłomieja i Barbary, ż. Andrzeja Byliny Bylickiego, Bylińskiego h. Belina (GS 2 s. 71; ZCz. 11 s. 341-2; 12 s. 380-1); 1528-49 Barbara z K. c. Andrzeja Kępińskiego z K. i Anny, siostra Bartłomieja i Zofii, ż. Adama Rożna z Koniuszowej h. Gryf (GS 2 s. 71; ZCz. 11 s. 341-2; 13 s. 569-77).

1528 Bartłomiej, Zofia i Barbara dzieci zm. Andrzeja Kępińskiego z C. przez prokuratora pozywają Stan. Dąsa z Kątów o nie zapłacenie 2 grz. 12 gr należnych ich ojcu wg zapisu w GS (GS 2 s. 71); 1530, 1536 w C. pobór z 7 prętów i karczmy dorocznej (RP k. 40; RP); 1532 Jakub Kępieński ze Zbyszyc jako opiekun i stryj Zofii i Barbary cc. zm. Andrzeja Kępieńskiego oraz Anna wd. po tymże Andrzeju, obecnie ż. Mik. Wiernka, godzą się w sprawie działu dóbr po Andrzeju, z wyłączeniem Woli Kobylskiej i sołectwa w Krosnej. Jakubowi jako opiekunowi przypadają: cała wieś Załęże wraz z rolami zw. Isep po tamtej stronie rz. Dunajec (ab illa parte fluviii Dunajecz), należącymi do folw. w C., oraz 4 kmiecie z rolami we wsi Zbęk: Stan. Brotoj, Jan Potoczek, Jan Chomącień i Jan Chomącień stary. Anna z racji oprawy posagu i wiana otrzymuje całą wieś C. oraz 6 kmieci we wsi Zbęk: Pawła Rzycha, Stan. Olejarza, Marcina Trąbę, Stan. Rzycha Zdechłego, Jana Brotoja i Bielaka, a także wszelkie części z tej strony Dunajca, gdzie leży C., oprócz roli Isep, oraz dodatkowo zarośla w Załężu na potrzeby dworu (GS 2 s. 289; też → Gródek przyp. 1 na s. 88); 1533 prac. br. Stanisław i Wojciech zw. Wołkowie (Wolkowye) niegdyś kmiecie z C. kwitują Jakuba Kępieńskiego ze Zbyszyc z otrzymanych 12 grz. za rolę na której byli osadzeni w C. oraz z 4 grz. za zabudowania (pro edificatione domus; GS 2 s. 339); 1540 Zofia ż. Andrzeja Bylickiego kwituje Jakuba Kępieńskiego z opieki i z przypadającej na nią sumy 50 grz. główszczyzny zapłaconej temuż Jakubowi przez Hermolausa Jordana z Tęgoborzy za jej zabitego ojca Andrzeja Kępieńskiego, ponadto zaś zezwala Jakubowi na wycinanie drzewa w jej lasach kobylskich, dzbarszkich [przynależnych do Zbęku] i zaleskich oraz na użytkowanie pastwisk i łowienie ryb tamże (ZCz. 12 s. 380-1); 1542 Anna ż. Mik. [Wiernka] Białowodzkiego ustępuje c. Zofii ż. Andrzeja Byliny Bylińskiego połowę swej oprawy posagu i wiana na dobrach K., Załęże, Kobylska Wola i Zbęk, zapisanej jej przez pierwszego męża [a ojca Zofii] Andrzeja Kępieńskiego (ZCz. 13 s. 323, por. 324-5); 1544 Stan. Bylina dzierżawca dóbr cz. K., Załęże, Kobylska Wola, Zbęk poddzierżawia te dobra do Bożego Narodzenia [bratowej] Zofii Bylickiej (ZCz. 13 s. 402, por. s. 324-5: br. Byliccy Stan., Piotr i Andrzej mąż Zofii z K.); 1544 Anna wd. po Andrzeju Kępieńskim, obecnie ż. Mik. Białowodzkiego, dzierżycielka z racji oprawy dóbr C., za zgodą męża, realizując zapis wniesiony do ksiąg sądu nadwornego, ustępuje z tych dóbr, oprawionych jej przez zm. pierwszego męża, na rzecz c. Barbary ż. Adama Rożna, zrodzonej ze zm. Andrzejem (ZCz. 13 s. 569-71); taż Barbara dz. C. gwarantuje Mik. Białowodzkiemu, że po śmierci jego ż., a swej matki Anny nie będzie go pozywała o jej oprawę wdowią po swym ojcu na K. (ZCz. 13 s. 571-3); taż Barbara z C., za zgodą br. stryjecznych Mikołaja ze Starej Wsi i Mik. Kępieńskiego ze Zbyszyc, zastawia za 210 fl. Mik. Białowodzkiemu całą swoją cz. czyli połowę wsi C. z przyległościami (ZCz. 13 s. 573- 7); Barbara c. zm. Andrzeja Kępieńskiego, ż. Adama Rożna z Koniuszowej, kwituje stryja Jakuba Kępieńskiego z przypadającej na nią sumy 50 grz. główszczyzny zapłaconej Jakubowi jako jej wówczas opiekunowi przez Hermolausa Jordana z Tęgoborzy za jej zabitego ojca, oraz zezwala Jakubowi na wycinanie drzewa w jej lasach kobylskich, zbęskich, woleńskich i zaleskich, oraz na używanie pastwisk i łowienie ryb tamże, pod wadium 200 grz. (ZCz. 13 s. 461-2); siostry Barbara Rożnowa i Zofia Bylicka, za zgodą mężów Adama Rożna i Andrzeja Bylickiego, dzielą dobra po zm. ojcu Andrzeju Kępieńskim. Barbarze przypadają wsie K., Wola Kobylska oraz 2 kmiecie Jan Chomącień i Stan. Chomącień [w Zbęku], a także wszystkie niwy zaleskie „które są między rolami kobilskimi z dawna ku Załężu przynależne”, natomiast Zofia Bylicka otrzymuje wsie Załęże i Zbęk, oprócz ww. 2 kmieci (ZCz. 13 s. 469-73 - tekst w języku pol.).

1546 Adam Rożen na wypadek swej śmierci ofiarowuje ż. Barbarze 210 fl. zapisane na dobrach K., który to zapis otrzymał od swego ojca Jakuba, ten zaś od Barbary. Zgodę na zapis wyrażają Andrzej i Mik. Kępieńscy, stryj i br. stryjeczny Barbary (ZCz. 13 s. 85-6); 1548 [siostry] Zofia Bylicka i Barbara Rożnowa dziedziczki dóbr K., Załęże, Zbęk, Sienna, Lipie i Nowa Wieś [dobra wyliczone w nagłówku zapiski], dokonują podziału lasów. Zofia otrzymuje las zw. Obłaz (Oblasz) za potokiem [Zbęckim Potokiem] „który ydzie przez Zbek [Zbęk] asz do Sienyenskey granycze” [zapewne las rozciągał się do Sienna, bowiem potok płynął od granicy tej wsi - Mapa Obrębów], zaś Barbarze przypada las zw. Zagórze (Zagorze), rozciągający się od potoku Kobylnica (Kobylnycza) aż do granicy gródeckiej [→ Gródka par. Podole] i glinieckiej [→ Glinnika]. Lasy leżące pomiędzy potokami Zbęckim Potokiem (Zbyczkyem, Zbęczkyem) i Kobylnicą mają być użytkowane wspólnie przez Zofię i Barbarę, zaś ich kmiecie mogą tam rąbać drzewo tylko za ich wspólną zgodą. Wspólne lasy leżą pomiędzy tymiż potokami, z których jeden [Zbęcki Potok] płynie przez wieś Zbęk, a drugi [Kobylnica] przez Wolę [Kobylska] i K., aż do Siennieńskiego Potoku uchodzącego do Dunajca, począwszy od znaku wyciosanego na jodle nad Dunajczyskiem, przez [to] jezioro aż do brzegu zaleskiego [wsi Załęże], na którym jest kopiec. „A tak wyłogi [= brzegi] mają bycz na dol Barbarzin” aż do Dunajca, natomiast wspólne będą wrota na drodze biegnącej przez pola zaleskie [Załęża], wspólnie też mają być grodzone płoty brzegiem zaleskim aż do Dunajca. Z kolei cz. lasów przyznanych Zofii będzie się zaczynać od ww. znaków granicznych aż do granic Znamierowskiej [Znamirowic], siennieńskiej i zbęskiej. Zarówno Barbara jak i Zofia mogą swobodnie polować w ww. lasach aż do rz. Dunajec. Wadium 200 grz. (ZCz. 11 s. 341-2); 1581 w K. Adama Rożna pobór z 1/2 ł. kmiec., od 3 zagr. z rolami i od 1 rzem. (ŹD s. 136).

4. Sołectwo dziedz. 1412-9, zm. 1419/20 Bogusz, Bogusław z → Pstroszyc 1392-1417, → Gnojnika 1414-6, Święcic 1415-9, → Boczkowic od 1417, sołtys w K. [h. Rak zaw. Warnia], s. [Spytka] z Pstroszyc i Siechny4Wg prof. K. Rymuta jest to wersja imienia Święchny czyli Świętochny, br. Spytka i Piotra Raka (ZCz. 2 s. 56, 92, 193, 200, 208, 211, 213; ZK 195 s. 19-20, 75-6; SP 2, 876, 1414, 1510, 1630-1; ZDM 1, 200; DSZ 93 i wg ind.; → Słownik staropolskich nazw osobowych 5 s. 45, 379-80, 386-8, 395-7); 1412 Bogusz z C. [i z Pstroszyc] winien ustąpić Czadrowi z Marcinkowic z zastawu w Marcinkowicach i Chomranicach (ZCz. 2 s. 56, → Chomranice 1411 r.); 1414 Świętochna [= Siechna] wd. po Spytku z C. sprzedaje za 600 grz. szer. gr Stanisławowi Jelitce z Goznej swe cz. ojczyste w Goznej, Czarniszycach i Korabnikach (ZK 193 s. 164); 1415 Piotr z Sancygniowa zamienia z Boguszem z Pstroszyc swą cz. dziedz. w Święcicach za jego łąkę w C. i dopłatę 200 grz. (ZK 6 s. 109; → Boczkowice); 1420-3 Piotr Rak z Pstroszyc do 1402, Święcic 1421-44, → Gnojnika i Boczkowic, sołtys w K., h. Rak zaw. Warnia, s. [Spytka] z Pstroszyc i Siechny, br. Bogusza i Spytka (ZK 195 s. 19-20, 75-6, 198; ZCz. 2 s. 357, 360, 364; GK 1 s. 278, 467, 502; 8 s. 768-9; DSZ 93 i wg ind.); 1420-3 Spytek z Pstroszyc do 1402, → Gnojnika, sołtys z K. [h. Rak, zaw. Warnia], s. [Spytka] z Pstroszyc i Siechny, br. Bogusza i Piotra Raka (ZK 195 s. 19-20, 198, GK 1 s. 467; DSZ 93 i wg ind.); 1420 Anna wd. po Boguszu ze Święcic zawiera ugodę ze swymi szwagrami Piotrem Rakiem i Spytkiem. Anna ustępuje im z oprawy wdowiej w Boczkowicach, z sołectwa w C. i z całej cz. dziedz. w Gnojniku, zaś Piotr i Spytek wyznaczają jej w zamian 100 grz. półgr posagu na całej cz. dziedz. Bogusza w Święcicach wraz z wałachem, bydłem i sprzętami domowymi, a także całym zbożem obecnie zebranym i osiewkiem ozimym w Boczkowicach, który jej zbiorą kmiecie z tej wsi w ramach pańszczyzny. W przypadku powtórnego zamążpójścia Anna będzie spłacona z 100 grz. oprawy i ustąpi z cz. w Święcicach. Z tych 100 grz. po śmierci Anny [jeśli nie wyjdzie za mąż] do nich powróci 50 grz. Oni też spłacą długi Bogusza, a Anna wyda im wszystkie dok. dotyczące przekazywanych dóbr, 2 zbroje (loricas buscop et bigwanty; ZK 195 s. 19-20)5W haśle → Gnojnik podano błędnie, że przedmiotem umowy było sołectwo i cz. dziedz. w Gnojniku, Wymienione cz. zbroi to być może napierśnik (brostblech, brustblacha = buscop?) oraz komplet ochronny na nogi zw. bigwanty (por. Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej 1350-1450, red. A. Nadolski, Łódź 1990, s. 72, 84-5); Piotr Rak z K. zachodźca Piotra z Sancygniowa przysięga przeciwko tejże Annie, że nie ustąpiła Piotrowi 10 grz. należących do jego [Piotra] br. Bogusza, oraz pozyskuje na niej prawnie te 10 grz. (ZK 195 s. 75-6); 1421 → Gnojnik p. 3; Piotr Rak ze Święcic gwarantuje Piotrowi z Wilczkowic zwrot 20 grz. wwiązaniem do swego sołectwa w C. (ZK 7 s. 164); br. Piotr i Spytek z K. sprzedają za 100 grz. Mikołajowi zw. Szreniawa burgr. krak. całą cz. dziedz. w Gnojniku. Jeśli w ciągu 3 lat bracia nie wykupią tej części, Szreniawa zatrzyma ją na własność po dopłaceniu im 50 grz. (GK 1 s. 467-8); 1423-46 Grzegorz sołtys w K. (ZK 195 s. 198; ZCz. 2 s. 30, 112, 149, 252; 3 s. 30); 1423 Piotr Gaweł z Racławic gwarantuje Grzegorzowi sołtysowi z K. zwrot przez Piotra Raka ze Święcic 6 grz. długu do Bożego Narodzenia; tenże Grzegorz kwituje tegoż Raka z należności za łąkę i z 3 grz. 8 sk. czynszu z niej (ZK 195 s. 198).

5. 1529 dzies. snop. z całej wsi K. wart. 5 grz. i łącznie z K. i Zbyszyc meszne 10 miar sądec. i 3 kwarty owsa wart. 1 grz. 2 gr plebanowi w Zbyszycach (LR s. 253-4).

1 30 VI 1378 na wystawionym w Krakowie dok. w sprawie Opalanej świadkują: Andrzej kaszt. żarn., Tomisław z Bobowej, Klemens z Gródka [par. Podole], Jakusz z K., Dobiesław z Trzecierza, Krystyn z Klęczan [par. Chmoranice]. Jakusz był dz. K., skoro strony tej transakcji i jej świadkowie byli ściśle związani poprzez swe dobra z pow. sądec. Nie mógł należeć do rodziny Kępińskich ze Zbyszyc i K. h. Niesobia, którzy przejęli Zbyszyce w drodze małżeństwa (Bon. 9 s. 395).

2 T. Jurek, Krąg rodzinny starosty wielkopolskiego Wierzbięty (1352-1369), czyli początki rodu Niesobiów, Genealogia. Studia i Materiały Historyczne, 1, 1991, s. 11-42.

3 W 1477 r. Piotr z Zagórza gwarantował br. Mikołajowi z Zagórza zwrot 30 grz. wwiązaniem do całej wsi Witkówka [pow. sąd., par. Tropie] i do kmiecia Jana Chochoła w Zagórzu (ZCz. 5 s. 6), zaś w 1493 r. Mikołaj z Sadowej ustąpił szl. Janowi Zagórskiemu zastaw w Witkówce i czwartą cz. w Zagórzu, które miał od br. Piotra (ZCz. 5 s. 312). Ze względu na wystąpienie Mikołaja jako dz. Sadowej (por. → 1443 p. 3) prawdopodobna jest identyfikacja wsi Zagórze z Zagórzem w par. Zbyszyce lub w par. Tropie (ŹD s. 136, 140), zaś Piotra - z Piotrem Kępieńskim z K. zm. przed 1514.

4 Wg prof. K. Rymuta jest to wersja imienia Święchny czyli Świętochny.

5 W haśle → Gnojnik podano błędnie, że przedmiotem umowy było sołectwo i cz. dziedz. w Gnojniku, Wymienione cz. zbroi to być może napierśnik (brostblech, brustblacha = buscop?) oraz komplet ochronny na nogi zw. bigwanty (por. Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej 1350-1450, red. A. Nadolski, Łódź 1990, s. 72, 84-5).