GÓRKA

(1181 [fals. ok. 1230] Gorcha, 1258 or. Gorcha, 1294 [fals. a. 1302] Gorca, 1400 Gorka Monachorum, 1429 Gorka, 1517 Gorca Abbatis), obecnie Górka Duchowna, 8 km na SE od Śmigla.

1. 1530 n. pow. kośc. (ASK I 3, 125); 1400 n. par. własna (WR 3 nr 158).

2. 1429-30 Mikołaj opat lub. w sporze z Mik. Sierpowskim o granice między G. a Sierpowem: 1430 woźny sąd. zeznaje, że usypano kopce na tej granicy, a w miejscu narożnika wbito pal, bo kopca nie można było usypać; granica ta ma być na zawsze przestrzegana przez obie strony (KoścZ 9 k. 234, 257v, 272; por. wzm. z 1428 r. o tejże gran. w sumariuszu z XVIII w. Lub C 38, 140v).

1460 łan zw. „Ruczniczkye”→ p. 3; 1473 wzm. z XVIII w. G. wspomniana w opisie podziału wsi Sierpowe i Woliszewo [obecnie Olszewo] (Lub. C 38, 140v).

3. Własn. rycerska, następnie bened. lub.; a. 1439 [a. 1230?] komes Mateusz dał benedyktynom lub. wieś G. (MPHn. 9/2, 66).

1181 [fals. ok. 1230] Władysław książę Polaków odnawia przywileje swych poprzedników dla bened. z → Lubinia i wymienia wśród dóbr klaszt. m. in. G. (DBL nr 1); 1258 Bolesław [Pob.] transumuje dok. fals. z 1181 (Wp. 1 nr 368); 1277 Przemysł [II] zwalnia wsie kl. lub., m. in. G., co [powinności] opornych, wyłącza je z opola krzywińskiego, postanawia, aby wsie klaszt. stanowiły jedno opole, które będzie dawać księciu co roku wołu lub krowę (Wp. 1 nr 469; DBL nr 34 reg.); 1294 [fals. a. 1302] Przemysł II potwierdza przyw. Przemysła I z 1242 [fals. DBL nr 11] i wymienia posiadłości klaszt., m. in. G. (Wp. 2 nr 719; DBL nr 41 z komentarzem).

1473 Tomasz opat lub. pozwany przez Marka z Golęczewa nie stawił się na sąd w sprawie dot. wsi Wonieść, G. i Targowisko (KoścZ 16, 22v).

1510 w G. opata lub.: 12 ł. os., 5 ł. opust., 1 1/2 ł. soł., 1 ł. plebana (LBP 131); 1530 pobór: 2 ł., karczma (ASK I 3, 125); 1563 pobór: 15 1/2 ł., 2 ł. soł., karczma dziedz., 3 rzem., 3 komor., 1 wyszynk gorzałki (ASK I 4, 164); 1571 opat lub. płaci pobór: 14 ł. kmiecych, 2 ł. soł., 1 karczma dziedz., 4 zagr. (ASK I 5, 427); 1581 pobór: 14 ł., 3 zagr., 2 komor. biednych, owczarz płaci od 30 owiec (ŹD 68; ASK I 6, 494).

Mieszkańcy G.: 1400! 1403! [ok. 1428-301Przybliżoną datę powstania dok. ustalono, opierając się na znanych datach występowania kilku osób: opata lub. Mikołaja, Stan. Szurkowskiego podsędka pozn., Liska z Dzięczyny (GUrz. A 282)] sąd polubowny złożony z szlachty, mieszczan i kmieci wyrokuje w sporze między Mikołajem opatem lub. a Mac. Dzietrzychem kmieciem z G., który ze szkodą dla kl. nie uprawia swej roli: kmieć ma nadal uprawiać rolę lub ją sprzedać; opat ma mu dać 8 wiard. i 8 korców albo ćwiertni zboża ozimego na siew, 1 grz. we wrześniu (28 IX) i 3 wiard. w listopadzie (11 XI) oraz polecić kmieciom z G., aby zaorali tę rolę 8 pługami (Wp. 5 nr 6, 36; DBL nr 130; KBR nr 96 tu zaznaczono, że data w oryg. trudno czytelna); 1438 śwd. Bartosz Dębowy kmieć (KsLub. nr 4447); 1460 klucznik [z opactwa lub.] daje kmieciowi zw. Pella 1/2 ł. zw. „Rucznyczkye” wraz ze zbożem z [ostatniego] roku i uwalnia go na 2 l. od czynszów i robocizn, do których zobowiązani są kmiecie; kmiecie Klemens i Michał, zw. Łysy, poręczają, że Pella wybuduje i odnowi [budynki] na tym siedlisku (area; KsLub. nr 4456); 1463 [kl. lub.] daje kmieciowi Bartłomiejowi Barklińskiemu 1/2 ł. w G. i uwalnia go na 3 l. od czynszów, jakie płacą kmiecie z G.; Jakub Konopka i Bartłomiej s. Mikołaja [kmiecie z G.?] poręczają, że Bartliński wybuduje i wyreperuje [budynki] na tym siedlisku (KsLub. nr 4458); 1508 opat lub. godzi Jana Leszczyńskiego z prac. Andrzejem Konopką [z G.]: Andrzej ma zapłacić 4 grz. z sumy, która mu testamentem przekazała zm. Małgorzata Konopczyna z G. (AAG, Benedyktyni – Lubiń, Liber viridis 150v); 1542 Wawrzyniec opat lub. daje prac. Łukaszowi, s. Andrzeja zw. Bartek kmiecia z G., opustoszałe rolę i siedlisko i uwalnia go na 4 l. od wszelkich ciężarów, aby mógł w tym czasie oporządzić budynki (KsLub. nr 4483).

4. [II połowa XVI w., pocz. XV w.?] a. 1439 zm. Michał sołtys z G. z ż. Dorotą i zm. Andrzej s. sołtysa z G. (MPHn. 9/2 s. 78, 90-91).

1429 Pietraszek sołtys z G. (WR 3 nr 1388).

1467 Jan, Tomasz i Marcin bracia niedz., sołtysi z G. sprzedają Jakubowi, niegdyś sołtysowi w Targowisku, 1/2 sołectwa w G., które odziedziczyli po ojcu i matce, za 56 grz. płatnych w ratach; po zapłaceniu ostatniej raty Jakub otrzyma przywilej soł. (DBL nr 265).

1510 1 1/2 ł. soł., 1563, 1571 2 ł. soł., → p. 3.

152. [dok. uszkodzony] Mik. [Wyleziński] opat lub. odnawia sołtysom z G.: opatrznemu Janowi, zw. Lampek, i uczciwej Katarzynie Kasprowej przyw. na sołectwo w G., ponieważ poprzedni dok. utracili w pożarze; sołtysi mogą posiadać rolę [brak liczby łanów] z łąkami, jatki mięsne, piekarnicze, szewskie, kowala, karczmę, 1/3 opłat sądowych, pełne opłaty od rezygnacji i juramentów, 2 ogrody; sołtysi mają pr. polowania na zające, bażanty, kwiczoły i kuropatwy oraz mają obowiązek służyć opatowi na koniu wartości 2 grz.; mieszkańcy wsi mają z każdego łanu płacić 1 grz. 8 gr czynszu i 1 wiard. dzies., dać 1 ćw. chmielu, 30 jaj, 1 połeć mięsa, 2 razy w roku po 2 kury oraz 3 dni w roku orać; 3 razy w roku mają być sądy, kmiecie dadzą sędziom 2 obiady, a sołtys 1 lub zapłacą po wiardunku za obiad (Lub. A 50).

5. 1400 Henryk pleb. z G.M. wygrywa proces z Pietraszem z Żakowa o 3 grz. za konie plebana zajęte przez Pietrasza na jego roli (WR 3 nr 158); 1504 Jan Bielewski pleb. w G. pozywa Andrzeja Konopkę kmiecia z Radomicka o to, że nie dopuścił do tego, aby Jakub kmieć z G. ofiarował kościołowi w G. 70 owiec (ACC 81, 124v).

1510 kościół Ś. Michała; uposażenie plebana: 1 ł. w G., 1 grz. zamiast dzies. z Woliszewa [obecnie Olszewo], meszne z G., Targowiska i Woliszewa; do par. G. należą wspomn. 3 wsie (LBP 131).

1517 Jakub pleb. z G. wygrywa proces z Piotrem Sierpowskim o dzies. snop. z ról folw. i kmiecych uprawianych przez niego w Woliszewie, wartości 5 grz.; dziedzic dowodzi, że obecne role folw. to opust. sołectwo; wyrok: ten, kto uprawia opust. sołectwo, musi dać z niego dzies. plebanowi (ACC 92, 269v); 1530 Walenty pleb. w G. upomina się u kmieci Mac. Koziełka i Pawła [z G.?] o meszne po 2 ćw. (mensura) dwóch zbóż z każdego łana, który uprawiają; pozwani dowodzą, że są zobowiązani do dawania plebanowi po 1 ćw. żyta i 1 ćw. owsa (ACC 105, 73v).

1400-1530 plebani w G.: 1400 Henryk (WR 3 nr 158); 1434-36 Andrzej (KsLub. nr 4442; DBL nr 178); 1445 Piotr (AE I 107); 1467 Jan (DBL nr 267); 1496 Jan z Jeżewa2Może z Jeżewa k. Borku. Ale równie prawdopodobna jest hipoteza, że benedyktyni prezentowali kandydata ze swego m. Jeżów w woj. rawskim (DBL nr 345); 1502-04 Jan Bielewski (ACC 80, 172; ACC 81, 124v); 1517 Jakub pleb. (ACC 92, 269v); 1530 Walenty (ACC 105, 73v; MPHn. 9/2, 58).

Uwaga: Prawdop. z tej Górki pochodził konwers w Lubiniu Stan. Górecki, który dał klasztorowi 10 grz. oraz 100 owiec dla folw. [klaszt.] w Nowym Dworze; zmarł między 1439 a 1500 r. (MPHn. 9/2, 48).

1 Przybliżoną datę powstania dok. ustalono, opierając się na znanych datach występowania kilku osób: opata lub. Mikołaja, Stan. Szurkowskiego podsędka pozn., Liska z Dzięczyny (GUrz. A 282).

2 Może z Jeżewa k. Borku. Ale równie prawdopodobna jest hipoteza, że benedyktyni prezentowali kandydata ze swego m. Jeżów w woj. rawskim.