1247 kop. XV w. Rogalino (Wp. 1 nr 264), 1433 or. Rogalinko (AC 1 nr 110), 1449 Rogolino (AC 2 nr 1233), 1458 Rogalinco (AC 1 nr 507), 1486 Rogalynko (AC 1 nr 771), 3 km na E od Mosiny.

1. [Pow. pozn.]; 1382 n. par. własna¹W ŹD 30, błędnie nazwano tę par. jako Rogoziniec k. Mosiny (Wp. 6 nr 279); 1510 dek. Poznań (LBP 70).

2. 1405 rozgraniczenie R. i Niwki → p. 3; 1447 Piotr Biały rybak z Piasków [k. Poznania] z ż. Katarzyną biorą w dzierżawę od Mikołaja z Głęboczka archid. pozn. jako regensa wsi R. wszystkie jeziora k. rzeki Warty w R. na 3 lata za 3 grz. rocznie (ACC 29, 192); 1449, 1464 lasy w R., 1500 zniszczony mł., dwór, lasy, granica z Sowińcem [wsie te rozdzielała Warta], 1503 lasy, zniszczony mł., 1504 zniszczony mł., 1509 lasy, zniszczony mł., dwa jeziorka Vyslepne (Vystepne?) → p. 3; 1510 las w Głuszynie ciągnie się w stronę R. (LBP 226); 1516 dwa jeziora Wysepne, lasy, zniszczony mł. → p. 3; 1516 R. graniczy z Rogalinem, Głuszyną i Sowińcem; granice z Rogalinem wymagają odnowienia (CP 111, 90); 1521 karczma, dwa jeziora, dwór → p. 3; granice z Rogalinem i Głuszyną wymagają odnowienia (CP 111, 96v); 1524 rozgraniczenie Niwki, R. i Sowińca (CA 45, 3); 1527 dwór, lasy → p. 3; 1531 R. graniczy z Rogalinem, Sowińcem i Głuszyną (CP 111, 122v); 1531 lasy, zniszczony młyn → p. 3; 1532 rozgraniczenie R. i Niwki [wsie te rozdzielała Warta]; wspomn. role plebańskie w R., ostrów Żytkowo oraz obiekty [rozlewiska Warty?] Jeziorko i Sowiniec (CA 45, 3); 1537 proces o rozgraniczenie R. od Sowińca i Niwki (CP 381 nr 102); 1611 wieś Świątniki leży między R. a Dobiertkami (CP 4 nr 400).

3. Własn. rycerska, następnie kościelna (kapituły kat. pozn.). 1247 ks. Przemysł I zaświadcza, że kan. pozn. Mikołaj nadał katedrze pozn. swą dziedzinę R.; bp pozn. zobowiązał się, że po śmierci Mikołaja jego syn, kleryk Jan, otrzyma R. w dożywotnie użytkowanie, a dopiero po jego śmierci R. przypadnie Kościołowi; książę nadaje wsi R. wszystkie wolności, jakimi cieszą się inne dobra kościelne (Wp. 1 nr 264; o autentyczności: Mat.Imm. 334, Bielińska 243); 1266 ks. Bolesław [Pob.] nadaje wsi R. nal. do biskupstwa pozn. wolności, jakimi cieszą się inne dobra bpie (Wp. 1 nr 418).

1405-06 Wojciech prep. głuszyński [i kanonik kat. pozn., jako regens wsi R.] toczy proces z Mościcem ze Stęszewa o rozgraniczenie R. nal. do kapituły i Niwki (KP nr 2490, 2551, 2576).

1433 kap. pozn. postanawia, że archid. pozn. Mikołaj z Głęboczka ma z R. dać staroście gen. wlkp. Sędziwojowi z Ostroroga drewno na budowę dworu [gdzie?] (AC 1 nr 110); 1447 Mikołaj z Głęboczka regens → p. 2; 1449 kapituła zezwala kan. Stanisławowi z Dobieszewa wyciąć drzewa w R. w stronę Chartowa [chodzi o wycięcie drogi?] (AC 1 nr 507); 1464 kapituła wysyła do starosty posłów, by poskarżyli się na kmieci z Żegrza z powodu uczynionych przez nich szkód w lasach R. i polach Chartowa (AC 1 nr 573); 1486 kapituła na 6 lat obniża kmieciom z R. czynsz o 4 gr (AC 1 nr 771); 1493 kapituła wysyła posłów do króla ze skargą na star. spiskiego (Spisiensis) [Piotra Kmitę z Wiśnicza²Jego obecność w tych stronach wiązała się zapewne z wielomiesięcznym pobytem króla Jana Olbrachta w Poznaniu w tym czasie], którego ludzie wycięli drzewa w R. (AC 1 nr 838).

1500 wizytacja dóbr kapitulnych R.: jest tam 5 półł. os., z których kmiecie płacą po 1/2 grz. czynszu; szósty kmieć ma 1 kwartę roli wymierzoną z folw. i płaci z niej 1 wiard. czynszu; 3 półł. opust. nie są uprawiane; mały folw. ma 1 1/2 ł. na obydwu polach; [kmiecie] są zmuszani do koszenia wszystkich łąk i zwożenia siana, choć kiedyś mieli wyznaczone pewne łąki do koszenia, a za pracę na innych otrzymywali zapłatę (subsidium); młyn jest opust., naprawia się go niedbale, ale ludzie mówią, że mógłby przynosić duży dochód; dwór regensa jest zniszczony; jedynie biała izba i stojący przed dworem budynek (palacium) o 2 komorach są na nowo postawione i pokryte słomą; czarna izba się zawaliła; nie ma stodoły; z karczmy płaci się 1/2 kopy gr czynszu; jest 2 zagr.; w lasach nie czyniono żadnych umniejszeń, nie spławia się też drewna z własnych lasów, oprócz tego, które kupiono w zeszłym roku w Rogalinie; kmiecie skarżą się, że ludzie pana Trzebawskiego z Sowińca zajmują i koszą łąki w R., co wynika z braku dobrze oznaczonych granic (CP 111, 10v-11v); 1502 drewno z R. leży nieużyte w Ninkowie [dziś Minikowo] (CP 111, 25); 1503 wizytacja wsi R.: włodarz (villicus) zapytany o wycinanie i spław drewna, twierdzi, że dał 2 stosy (struges) drewna na dwór regensa, a 1 pewnemu kmieciowi; pleban i pewna kobieta twierdzą jednak, że regens sprzedał to drewno kmieciowi; pleb. twierdzi też, że włodarz (factor) zezwolił wywozić drewno ludziom ze Starołęki; w lasach był pożar, którego nie udało się ugasić z powodu silnego wiatru; nie wyrządził szkód dużym drzewom, ale spłonęły zagajniki dębowe i sosnowe; po młynie nie ma śladu; kmieci jest 4 (CP 111, 19v-20); 1504 wizytacja wsi R.: włodarz (villicus) i 5 in. kmieci siedzą na półłankach, zagr. Marcin siedzi we dworze; z każdego półł. dają po 1/2 grz., 2 koguty, 30 jaj; 4 półł. są opust., z których 1 jest uprawiany w zamian za czynsz; karczmarz płaci 1/2 kopy gr, 2 kury i 30 jaj; części po młynie (wrzeciono, szepel [?] i liny) znajdują się u Jana Rogalińskiego [z Rogalina], a drugi szepel i liny we dworze [w R.] (CP 111, 20).

1508 pobór od 4 półł. (ASK I 3, 17); 1509 pobór od 4 półł., od karczmy 3 gr (ASK I 3, 56v).

1509 wizytacja wsi R.: ma 8 półł., w tym 4 os.; płacą z nich po 1/2 grz., 2 koguty i 30 jaj; karczmarz płaci z karczmy 1/2 grz. i uprawia 1 opust. półł.; 3 półł. nie są uprawiane; włodarz (villicus) uprawia 3 stajania (stadia), płacąc z nich 3 gr czynszu; na małym folw. wysiewa się rocznie 10 miar (mensura) żyta; większość gruntów folwarcznych porastają drzewa; jest 1 zagr., który nic nie płaci, tylko pracuje; są lasy długie na 1/2 mili; nie sprzedaje się z nich drewna, poza 1 płetem [tratwą], który spławiono dla regensa do Poznania; przed 3 laty lasy w dużej części spłonęły i leżą wciąż powalone drzewa; są łąki wystarczające dla potrzeb regensa; młyn jest od kilkunastu lat zniszczony; dwór jest dobrze naprawiony, z dobrymi izbami i komorą (stuba, palacium et camera), do tego nowo zbudowany domek z izbą, nadto stajnia, obora i stodoła, nie ma tylko szopy; dwa małe jeziora zw. Vyslepne [można też czytać Vystepne, por. niżej: Wysepne] (CP 111, 34v).

1516 wizytacja wsi R. regensa Tomasza Goczałkowskiego: wieś ma 8 półł., z czego 3 półł. i 1 kwarta os.; część ról opust. uprawiają kmiecie za czynszem; są 3 zagrody (ortulanie), w tym 2 opust.; karczmarz płaci 1/2 grz., 2 koguty, 30 jaj a od każdego waru piwa po mierze (metreta) piwa i beczce (tunna) słodu; młyn zniszczyła powódź za czasów regensa [Andrzeja] Rogalińskiego; z łąk zbiera się do 4 stogów siana; jedna łąka zastrzeżona jest do dyspozycji kmieci, dla koszenia innych regens wynajmuje pracowników; są 2 jeziora zw. Wysepne; są liczne lasy, ale nie wycina się w nich drzew, poza 1 stosem (struges) spławianym dla regensa, który jednak w tym roku nic nie spławiał z powodu nędzy kmieci [tzn. oddał im drewno?]; dwór regensa stoi na wyniosłym miejscu nad brzegiem Warty, jest dobrze ogrodzony, choć płot wymaga napraw; we dworze izba biała, komora, nowy budynek (palacium) ze stajenką; obok mały domek na przyjazdy regensa z izbą bez pieca oraz palacium z kominem; obora, chlew, obórka dla kóz, nie ma stodoły tylko młocarka; regens wzniósł na własny koszt zabudowania dla pewnych kmieci (CP 111, 89v-90).

1521 wizytacja wsi R. regensa Jana Rybieńskiego: wieś ma 8 półł., w tym 4 os.; kmiecie płacą po 1/2 grz., 2 kapłony i 30 jaj; część opust. ról kmiecie uprawiają w zamian za czynsz; poprzedni regens Goczałkowski osadził na 1 półł. nowego kmiecia Wawrz. Kaptura i dał mu obsianą rolę, 2 woły wartości 2 kóp, 2 konie wartości 6 wiard., 10 gr na pług, 10 gr na wóz, a po śmierci tego kmiecia wszystko wziął kmieć Jerzy, który przejął tę rolę; 3 zagrody od dawna opust., na jednej regens osadził Jana Nagata i zbudował mu dom, ale obecnie zagroda ta znów opust.; karczmarz płaci 1/2 kopy, 2 kapłony, 30 jaj, a od każdego waru po mierze (metreta) piwa i beczce (tunna) słodu; dwa jeziora, w których łowi się dla regensa; dwór stoi na wyniosłym miejscu na brzegu Warty, ma izbę białą, 2 komory, budynek (palacium) ze stajenką, mały domek bez pieca, oborę (CP 111, 96).

1525-27 regensi wsi R.: 1525 Mac. Mileski kan. pozn., 1527 Szymon Chabielski oficjał pozn. → p. 5.

1527 wizytacja wsi R. regensa [Szymona] Chabielskiego: wieś ma 8 półł., w tym 7 os.; 3 zagrody opust.; lasy nie są wycinane, kmiecie mówią, że potrzebny byłby urzędnik do ich pilnowania, bo stary włodarz nie daje sobie rady, zwłaszcza z ludźmi pana Baranowskiego z Rogalina, którzy przychodzą kraść drewno; dwór regensa otoczony drewnianym płotem, stodoła (horeum) otoczona ogrodzeniem z cierni czyli żerdzi (de rubeto alias zerdzye); stary dom zbudowany przez regensa Goczałka [Goczałkowskiego] z izbą czarną i komorą oraz budynkiem (palacium) ze stajenką; mały domek zbudowany przez Goczałka; 2 obory; regens Mileski zbudował nowy dom z izbą, komorą, palacjum i piwniczką (CP 111, 114v-115).

1531 wizytacja wsi R. regensa [Szymona] Chabielskiego: wieś ma 6 półł. os., z których płacą po 1/2 grz., 2 koguty i 30 jaj; z karczmy płacą 1/2 kopy gr, 2 koguty i 30 jaj oraz po 3 naczynia (anforas) od każdego waru piwa; młyn zniszczyła powódź; z łąk koszonych przez kmieci uzyskuje się 4 stogi siana; są 2 małe jeziora; lasy; folw. mały, jałowy (sterilis) i piaszczysty; dwór; kmiecie skarżą się na wygórowane robocizny dla regensa oraz na ludzi Andrzeja Grudzińskiego z Sowińca, którzy wchodzą [z trzodą] na żołędzie w las nal. do R. (CP 111, 122v-123); 1531 włodarz (factor) z R. chce sprzedać łąki, a kmiecie z Puszczykowa [leżącej za Wartą wsi kapituły kat. pozn.] proszą, aby sprzedano je im (CP 111, 127v).

1532, 1535, 1538, 1539, 1544, 1550, 1554 kolejne wizytacje wsi R. (CP 111 k. 122v-123, 137v-138, 152-153, 161-162, 181v-182, 202, 217).

1563 pobór od 3 ł. i karczmy dor. (ASK I 5, 232v); 1568 regens Andrzej Krajewski archid. krak. i kan. pozn., 1575 regens Feliks Pomorski kan. pozn. → p. 5; 1577 płatnik poboru kan. pozn. Andrzej Czacki (ASK I 5, 707v); 1580 pobór od 4 półł. i 2 zagr. (ŹD 30).

Mieszkańcy: 1516 Szymon Sikora włodarz, Mac. Długi, Andrzej Płużak, Jan Szekielda, opust. łany Nabrzuchowski, Pająkowski, Bartkowski, Fabianowski (CP 111, 89v); 1521 Szymon Sikora, Jerzy, Mac. Długi, Andrzej Płużak, karczmarz Klemens; osadzony przez regensa Jan Nagat zm.; Jan Szekielda zabił szl. Marcina Baranka i uciekł ze wsi, zostawiając żonę Elżbietę w ciąży, z trójką dzieci, 9 szt. bydła, 3 końmi i 8 maciorami, który to inwentarz zabrano do dworu regensa, ale żona zbiega przyszła prosić o jakąś krowę i maciorę, aby mogła wykarmić dzieci; czeka ona w nadziei, że mąż wróci, zawarłszy ugodę z rodziną zabitego (CP 111, 96v); 1527 Stan. Karny, Jan Drab, Andrzej Płużak, Mac. Długi, Jerzy, Szymon Sikora włodarz, karczmarz Maciej; Jan Drab skarży się na regensa Mileskiego, że obiecał mu, gdy go osadzał, 2 woły, 6 korcy żyta, sierp i radlicę, a zamiast tego dał mu tylko krowę i bardzo słabowitego konia; Stan. Karny skarży się, że regens obiecał mu, gdy go osadzał, dać mu 2 miary (mensura) żyta, krowę, maciorę, po korcu grochu, jęczmienia i pszenicy; miał też wybudować dom, ale zwieziono przegniłe drewno i do dziś „biedny człowiek mieszka w domku zagrodniczym”; w związku z tym Jan Drab i Stan. Karny nie płacą czynszu (CP 111, 114v-115).

5. 1382 Jakub pleb. w R., śwd. (Wp. 6 nr 279); 1449 Wojciech pleb. w Siekierkach [Wielkich] i wik. w R. oskarżony o to, że wracając z Najświętszym Sakramentem od chorego wstąpił do karczmy i pił tam oraz tańczył, a w czasie zabawy naczynie z Sakramentem znalazło się pod nogami tańczących; Wojciech przyznaje, że był w karczmie, ale zaprzecza, że miał naczynie z Sakramentem i że ono upadło (AC 2 nr 1233).

1451 z R. płaci się 1 kopę gr [dzies.?, czynszu?] plebanowi w Mosinie (ACC 33, 78).

1489 Jan pleb. w R. toczy proces z Wojciechem z Lwówka o konia wartości 1 grz., różne sprzęty oraz o 3 grz. (ACC 66, 160).

1510 par. R. [formularz nie wypełniony] (LBP 70); 1510 wiard. dzies. z R. nal. do uposażenia prebendy „Krzesiny” w kat. pozn. (LBP 43).

1525 30 X Mac. Mileski kan. pozn. i regens wsi R. jako kolator kościoła par. w R. pozywa Walentego komendarza w R.; Walenty wziąwszy wszystkie dochody kościoła zamierza go opuścić, nie dbając o ustanowienie w swym zastępstwie in. kapłana; zgodnie z żądaniem Mileskiego oficjał orzeka, że Walenty musi pozostać do uzgodnionego terminu ś. Piotra [29 VI 1526] albo na własny koszt osadzić in. kapłana; Mileski obiecuje, że jeżeli Walenty zostanie, to doda mu jeszcze dzies. od 2 kmieci (ACC 100, 187v-188); 1527 Stanisław pleb. w R. odstępuje swe beneficjum klerykowi Franciszkowi z Pniew; oficjał [Szymon Chabielski] jako regens wsi R. i kolator kościoła prezentuje Franciszka na plebana (ACC 102, 29v).

1532 role plebańskie w R. → p. 2.

1568 Marcin z Dolska kapłan, psałterzysta pozn. prezentowany na plebana przez Andrzeja Krajewskiego archid. krak., kan. pozn., regensa wsi R. i kolatora kościoła po śmierci poprzedniego plebana Wawrzyńca (ACC 122, 94v); 1575 Łukasz z Czerniewa kapłan prezentowany na plebana w R. przez regensa Feliksa Pomorskiego kan. pozn. po śmierci Marcina z Dolska (ACC 124, 79v).

8. Fragmenty naczyń z X-XI i XI-XIV w., znajdowane w różnych punktach R.; fragment kolczugi z XIII-XIV w. (Hensel 5, 392-395; Hensel 6, 41).

Uwaga: 1. Rocznik kapituły pozn. (MPHn. 6, 43) podaje, że w 1256 świątnicy kat. pozn. z Gelroton, setnik Cienszyk (Censicus) z bratem Januszem oraz Pościsz, kupili od ks. Przemysła I za 7 grz. przyległy do ich posiadłości źreb Ryka (Riconis). K 3 s. 72, 134-135 (podobnie Now. 2, 360), utożsamiał Gelroton z Rogalinkiem, a od imienia Pościsza wywodził nazwę Puszczykowa. Dla identyfikacji takich brak jednak pewniejszych przesłanek. Wydaje się, że Gelroton to raczej Gierłatowo k. Nekli (→ Puszczykowo, Uwaga 1).

2. → Rogalinek k. Żydowa, Uwaga.