(ok. 1248 Marsowicy – MPHn 5 s. 144-5; 1342 Marszowicz – ZDM 4, 928; 1367 Marszouicze – KK 2, 264 z kop.; 1381 Marsouicz – SP 8, 618; 1389 Marschowice – KK 2, 353 or.; 1421 de predio de Marschouicze, Marssouicze – GK 1 S. 501, 507; 1426 allodium dictum Marssowicze – GK 2 s. 485; 1458 Marochovicze – Mp. 5 A 34 z or.; 1470-80 Marszowycze – DLb. 1 s. 158; 1496 Marzowycze – GK 25 s. 765; 1529 Marschewicze – LR s. 173), dziś Marszowiec przysiółek Zielonek, 6 km na N od centrum Krakowa.

1. [Pow. krak.]; 1470-80 par. Zielonki (DLb. 1 s. 221; 2 s. 148).

2. 1367, 1411, 1470-80 M. k. Krakowa (KK 2, 264; KSN 3531; DLb. 1 s. 221; 2 s. 148); 1398 M. graniczą z Witkowicami → p. 3a; 1433 folwark M. k. Zielonek (SP 2, 2497); 1470-80 Witkowice graniczą ze wsiami król. Zielonki i M. (DLb. 1 s. 158).

3. Własn. mieszana, król., szlach. i mieszczan krak., w 1433 wyłącznie król., 1433-64 kaplicy Ś. Trójcy w kat. krak. z nadania królowej, od 1464 ponownie król.

-a. Sprawy własnościowe. [1234-7] własn. nie określona → p. 5; 1367 własn. król → p. 5.

1381-1406 Mikołaj z M. i Białocina [woj. sier.], pisarz generalny ziemi krak., dz. cz. Poborowic 1387, → Giebołtowa [par. własna] od 1399, → Bielan 1403, folwarku → Kurdwanów do 1406, właśc. domu przy ul. Grodzkiej w Krakowie (SP 8, 935, 4562, 4904, 5055, 5142, 5225, 5894, 6484, 6592-3, 6784, 6832, 6835, 6935, 7764, 7812, 7834, 8125, 8153, 8615, 8787, 8789, 8836, 9059, 9665, 9912, 10039, 10744, uw. 137/8, 161/59, 227/6, 228/1, 232/16, 235/38, 236/4, 241/58, 273/96, 297/28, 298/80; ZK 3 s. 301, 310, 388, 410, 585; 4 s. 222; KK 2, 375, 403; KSN 27; Mp. 3, 937; 4, 1004; Tyn. 109; Wiel. s. 9; DSZ s. 258: Mikołaj z M.; UM 216; Z. Perzanowski, Dokument i kancelaria sądu ziemskiego krakowskiego do połowy XV w., Kraków 1968, s. 47; J. Kurtyka, Krąg rodowy i rodzinny Jana Pakosławica ze Stróżysk i Rzeszowa. (Ze studiów nad rodem Półkoziców w XIII i XIV w.), „Przemyskie Zapiski Historyczne” 6-7, 1988/89, s. 18, 29, 54)¹Pisarz Mikołaj występuje zwykle w źródłach z tytulaturą „notarius terrestris Crac. generalis”. Kilkakrotnie tylko zapisano go z miejscowości, z których pochodził: dwukrotnie z Białocina w woj. sier. i dwukrotnie z Marszowic. Z. Perzanowski identyfikował te Marszowice z Marszowicami w par. Luborzyca, natomiast J. Kurtyka łączy Mikołaja z Półkozicami Marszowskimi z Marszowic w par. Niegowić, a konkretnie z osobą kleryka Mikołaja s. Piotra z Niewiarowa, w którego sprawie posłowie królewscy Jan z Niegowici i Jan Kmita suplikowali w 1360 r. do papieża o rezerwację funkcji prep. staniąt. (MV 3, nr 396, s. 376; Bullarium 2, 1006). Zebrany materiał jednoznacznie wskazuje jednak na związek Mikołaja z M. w par. Zielonki. Dowodzą tego zwłaszcza spory Mikołaja o granice między M. a Witkowicami. Także pozostałe jego wystąpienia nie dają powodu do wiązania go z Półkozicami z Marszowic. W niniejszym haśle zdecydowano się zatem przytoczyć cały odnaleziony materiał dotyczący spraw majątkowych pisarza Mikołaja.

1381-9 Marcin, Marcisz z M. br. Mikołaja pisarza ziemskiego krak. (SP 8, 613, 5278); 1381 Jakub z Ikmanowic²Zapewne tożsamy z występującym w 1. 1384-8 Jakuszem z → Lednicy s. Ratołda z Kostrzy i Lednicy h. Szarza [dziś cz. wsi Giebułtów] w sporze z Marcinem z Modlnicy o niwę przywodzi świadków: Andrzeja, Wierzchosława, Andrzeja Niemirowica z Pękowic, Janka ze Szczeglic [dziś Szczyglice] br. stryj., Marcina z M. br. wujecznego i Miczka z Maszyc (SP 8, 613); Marcin z M. przywodzi świadków przeciwko Jakuszowi s. Przedbora [skarżącemu o to], że zastawił swoją część za 3 grz. Jaszek z Sąspowa daleki zięć, nie rodzony (remotus non uterinus) [czyli mąż nie córki, ale np. córki brata], Wawrzyniec z Krzysztoporzyc, Rosław ze Zborczyc i Andrzej z Więcławie winni przysiąc, że Marcin po śmierci ojca zastawił swoją cz. dziedziczną za 3 grz. (SP 8, 618); 1387 → Marszowice, par. Niegowić, p. 3a; 1388 Jakusz sołtys z Maszyc winien jest Mikołajowi pisarzowi generalnemu ziemi krak. 7 grz., które zobowiązuje się spłacić w 2 ratach. Mikołaj wziął z tych pieniędzy 1 wiard., a kolejne 3 1/2 grz. Jakusz zapłaci mu po otrzymaniu w 2 ratach pieniędzy za zboże od Grzegorza z Ikmanowic, po czym do spłaty pozostanie już tylko 1/2 grz. (SP 8, 4563); → Górka, par. Koniusza, p. 3; tenże Mikołaj winien w parafii złożyć publiczne oświadczenie w sprawie długów dziedzicznych w M. (proclamare circa parrochiam pro debitis hereditariis in M. – SP 8, 4812)³Tekst zapiski nie jest jasny, ale wydaje się, że nie chodzi tu o wezwanie do zapłaty lub chęć spłaty długu przez Mikołaja, lecz wymazanie długów jakiegoś dłużnika (może ww. Jakusza), które zostały spłacone, a więc o przywrócenie mu dobrego imienia; → Grębynice p. 3.

1389-1419, zm. 1420 Piotr Foksal mieszcz. krak., ż. Małgorzata, dzieci: Hincza, Kordula i Katarzyna ż. Piotra Wolfa z Krakowa (KK 2, 353; GK 1 s. 286); 1389 Sędziwój wwda kal. i star. krak. poświadcza, że Święchna wd. po Świeborze, Machna jej córka oraz Mikołaj zw. Łątka (Lanthka) zięć (gener) Święchny, dziedzice M., sprzedają za 50 grz. pras. Piotrowi Foksalowi mieszcz. krak. całą swoją cz. ojczystą w M. (KK 2, 353 or.); Mikołaj pisarz generalny ziemi krak. oświadcza, że Tomek z Karsów [pow. wiśl.] zastawił mu za 50 grz. wieś Ogarkę w pow. sand., i z tych pieniędzy zapłacił Mikołajowi 8 grz., pozostałe zaś pieniądze zobowiązał się zapłacić pod rygorem zastawienia Mikołajowi wsi Sieradzka i Zania [dziś Zonia]. Gdyby Tomek ich nie zastawił, a Mikołaj poniósłby z tego tytułu szkodę, to obciąży ona Tomasza. Mikołaj wwiąże się w te wsie wraz z zasiewami i przyrzeka za br. Marcisza i każdego innego człowieka, że nie będą dochodzić jego krzywd (SP 8, 5278); 1392-4 ww. Mikołaj zastawnikiem cz. wójtostwa w Wieliczce; 1392 Janusz s. Warsza za zgodą matki Konstancji zastawia za 100 grz. temuż Mikołajowi czwartą cz. wójtostwa wielickiego, z tym warunkiem, że roczny czynsz ma być przez dłużnika odliczany od sumy głównej zastawu; Mikołaj procesuje się z Paulinem wójtem wielickim, przeciwko któremu miał przysięgać w sprawie o czynsz z domu wójt. oraz o część z czynszu miej., przynależnego do wójtostwa; 1394 sąd najwyższy pr. niem. nakazuje wydać Mikołajowi dok. przeciw Janowi

Warszowskiemu i jego matce oraz inne dok. przeciwko Paulinowi wójtowi wielickiemu w sprawie czynszów należnych Mikołajowi z części wójtostwa (KSN 14, 27-8, 50, 65, 78, 296); 1394 → Grębynice p. 3.

1397 Mikołaj pisarz generalny ziemi krak. ze Świętosławem z Maszyc o łan [wart.] 20 kóp [gr]; na wniosek Mikołaja Świętosław winien stawić 2 świadków, Jana z Maszyc i szwagra (gener) Wierzchosława z Wilczkowie [par. Więcławice], którzy bez przysięgi zaświadczą że Świętosław nigdy nie był oskarżony o kradzież. Sam Świętosław także przysięga; tenże Świętosław winien ugodzić się z Mikołajem o pancerz lub poręczyć [spłatę] 20 grz.; tenże wnosi o kary XV i LXX dla Mikołaja, ponieważ nie chciał się ugodzić i wyszedł z sądu (SP 8, uw. 224/13, 227/44, 5891, 5903); Mikołaj z Henrykiem (Dzietrzychem) i Mikołajem z Piasku o spas (SP 8, uw. 225/26, 227/13); Żyd Josman z tymże Mikołajem o porękę za Jana [z Chodowa] s. [kaszt.] sand. (SP 8, 5894, uw. 227/6, 228/1, 232/16, 235/38, 236/4); Paszek Czarny młynarz z Prądnika nie stawił się przeciwko Mikołajowi o zalewanie wodą łąki (SP 8, 233/70); → Drwinia p. 5; → Dziewięczyce p. 3; 1397-8 Piotr Bobrek z Bibic [i zapewne Janikowic, komornik sądu ziemskiego krak.] skazany na karę XV w sprawie przeciwko Mikołajowi o dług Czechny mieszcz. krak. Płaci Mikołajowi 1 grz. (SP 8, uw. 232/148, 7240).

1398 15 1 Mikołaj pisarz ziemski krak. wyznaje prep. kl. miech., że chciałby dać klasztorowi 150 grz. w ten sposób, że za te pieniądze wziąłby w zastaw na 6 lat wieś Uniejów, a jeśli w tym czasie umrze, to cała wieś wraz z ww. sumą zastawu, zbożem, bydłem i trzodą wróci do klasztoru. Jeśli zaś przeżyje, to weźmie dla siebie bydło, trzodę i zboże wysiane i zebrane, mnisi zwrócą mu pieniądze, a konwent odzyska wieś, nawet z wysianym zbożem, jeśli tego będzie chciał. Mikołaj będzie trzymał wieś wraz z dzies., a prep. nie może wybierać pieniędzy na stację król.; 30 IV Michał prep. miech, zastawia na 6 lat za 150 grz. temuż Mikołajowi wieś Uniejów zw. inaczej Kołbaśnik (Kolbasnyk), której zobowiązuje się nie wykupywać przed czasem. Jeśli w ciągu tych 6 lat Mikołaj umrze, to wieś wróci do klasztoru wraz z pieniędzmi, jeśli zaś przeżyje, to będzie ją trzymał aż do spłaty ww. sumy (SP 8, 6286, 6891); Mikołaj z Janem z Tarnowa star. ruskim i wwda sand. mają termin na wiec o 100 grz. poręki za Andrzeja ze Szczepanowic (SP 8, 6354, uw. 265/102); Miecław kan. krak. wraz z kmieciami z Witkowic procesuje się z Mikołajem o zniszczenie łąki wskutek zmiany biegu drogi do łąk w M. i o szkody na 500 pokosów siana; Mikołaj ma wyznaczony termin sprawy z Miecławem, a do tego czasu obaj winni wraz z ludźmi dokonać rozgraniczenia między M. a Witkowicami (SP 8, 7170, 7506, uw. 270/83, 272/11, 273/5); Mikołaj z kmieciami z Pogwizdowa [par. Uniejów] o to, że pędząc [bydło?] do wody stratowali zasiewy [w Uniejowie] (SP 8, 7829).

1399 Kanaan Żyd krak. kwituje Mikołaja pisarza generalnego ziemi krak. ze spłaty wszystkich długów i procentów od nich wobec siebie i swego ojca (SP 8, 8144); Elżbieta wd. po Jaszku [kaszt.] wiśl. oddala żądanie Mikołaja o okazanie dok. oprawy z tytułu [poręki przez niego] długu żydowskiego 30 grz. Sąd nakazuje dochodzić zwrotu tych pieniędzy na dzieciach tegoż Jaszka (SP 8, 8663, 278/31); Mikołaj oświadcza, że Dobiesław [z Koszyc, pow. pilzn.] poręczył za niego 100 grz. u Żyda, i zobowiązuje się uwolnić go od tej poręki w ciągu roku. Gdyby w tym czasie Mikołaj zmarł, to Dobiesław posiądzie jego cz. dziedz. w M. wraz ze zbożem i wszystkimi jego rzeczami (SP 8, 9073); Hanusz [Wierzynek] z Garlicy [Średniej, par. Giebołtow] uwalnia Mikołaja i Prędotę Myszkę [z Nieprześni] poręczycieli Zbigniewa archidiakona krak. od zakładu 40 grz. (SP 8, 9251); → Giebołtow, par. własna, p. 3; 1399-1400 Mikołaj z Bieńkiem z Żabokruk [ziemia lwowska] i Czerniny [nie zid.] o 100 grz. poręki i szkodę (SP 8, 9236, uw. 311/16, 342/13); 1400 Spytek z Banowic poręczyciel Krystyny z Piasku [nie zid.] zobowiązuje się zapłacić Mikołajowi w określonym terminie 4 grz. bez 8 gr, w przeciwnym razie szkody, jakie Mikołaj poniesie, obciążą Spytka. Krystyna obiecuje zaś jeden z trzech wielkich brogów siana, które są obecnie, złożyć w przyszłym roku własną pracą (SP 8, 9664); Mikołaj ręczy za Piotra kmiecia z Uniejowa Krzesławowi pleb. z Książa Małego przekazaniem mu 2 sztuk bydła (SP 8, 10039); → Marcinkowice, par. Uniejów, p. 3a; Mikołaj z kmieciami z Pogwizdowa o wycięcie drzew i zarośli w jego dąbrowie w Uniejowie (SP 8, 10776); → Marcinkowice, par. Chomranice, p. 3a; → Charsznica p. 3; → Gabań p. 3; 1400-1 → Bielany, par. Zwierzyniec, p. 3B; 1401 Mikołaj pisarz generalny ziemi krak. zastawia za 50 grz. Mik. Turowi z Surówek całą wieś Zwola [Wolica, par. Wieliczka], którą Tur obowiązany jest wydać po spłacie zastawu jedynie Mikołajowi lub Imramowi z Pleszowa (ZK 3 s. 242); → Lusina p. 3a; 1404 Zaklika z Korzkwi płaci kary XV za naganienie szlachectwa Mikołaja z Białocina (de Baloczyno), ponieważ Mikołaj oczyścił się przedstawiając uroczysty dok. Sędziwoja z Szubina [star. generalnego Wielkopolski 1372-6, 1389-97 i krak. 1377-89]; tenże Zaklika sprzedaje za 400 grz. szer. gr pras. temuż Mikołajowi cz. dziedz. w Giebołtowie (SP 2, 1055-6; ZK 4 s. 22); → Giebołtow p. 3; 1405 Mikołaj wyznacza Michałowi prep. miech. 150 grz. na Uniejowie w ten sposób, że będzie tę wieś posiadał dożywotnio, a po jego śmierci wróci ona wraz z inwentarzem i zasiewami do klasztoru bez zwracania tych pieniędzy (ZK 4 s. 227-8); 1406 → Kurdwanów p. 3D; 1407 → p. 3b.

1414-33 Hinczka, Hincza Foksalowic z M. s. Foksala (KSN 3531; ZK 7 s. 232; GK 4 s. 636; SP 2, 2497); siostry Katarzyna ż. Piotra Wolfa z Krakowa i Kordu1a cc. Piotra Foksala (KSN 3531; SP 2, 2497); 1414 Piotr Foksal mieszcz. krak. daje swym dzieciom Kachnie ż. Piotra Wolfa z Krakowa, pannie Korduli i Hinczy folwark w M. k. Krakowa, z tym zastrzeżeniem, że otrzymają go dopiero po jego śmierci (KSN 3531); 1419 tenże Foksal oddala roszczenia Piotra Strzemienia z Krakowa do stryjowizny odziedziczonej w M. (ZK 6 s. 518); 1420-6 Małgorzata Foksalowa wd. po Piotrze (GK 2 s. 162, 485); 1420 Małgorzata wd. po Piotrze Foksalu z Piotrem Wolfem mieszcz. krak. o bezprawne wwiązanie się do dziedziny w M. (GK 1 s. 286); 1426 [Hincza] Foksal mieszcz. krak. pożycza od Bodzęty z Modlnicy 30 grz., zobowiązując się wraz z matką Małgorzatą zwrócić tę sumę w określonym terminie lub dać Bodzęcie wwiązanie w trzecią cz. folwarku w M. (GK 2 s. 485 zp.); 1428 tenże Hincza zastawia za 71 1/2 grz. Piotrowi Wolfowi z Krakowa należącą do niego trzecią cz. folwarku w M. (GK 3 s. 19); → p. 3b; 1429 Kordula c. zm. Piotra Foksala z M. zastawia za 50 grz. siostrzeńcowi Piotrowi Wolfowi mieszcz. krak. cz. folw. w M., należącego do niej z tytułu ojcowizny (Teut. 1A s. 342); 1432 Piotr Wolf z M. (GK 4 s. 636) i → p. 3b; rozstrzygając spór między tymże Wolfem i Piotrem Foksalem, sąd na podstawie dok. postanawia, że Wolf ma trzymać 1/3 folwarku w M. do czasu spłaty przez Foksala 71 1/2 grz. długu (GK4 s. 672).

1433 Hincza s. Foksala, jego siostry Kordula i Katarzyna wd. po Piotrze Wolfie oraz jej c. Katarzyna mieszczanie krak. sprzedają za 400 grz. i za postaw sukna brukselskiego królowej Zofii folwark w M. k. Zielonek (SP 2, 2497); [ok. 1433] królowa Zofia uposaża ufundowaną przez siebie [1430-1] kaplicę Ś. Trójcy w kat. krak. folwarkiem i rolami we wsi M. → 1458⁴Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że folwark w M. zakupiony został przez królową z myślą o uposażeniu nowo ufundowanej przez nią kaplicy, a zatem darowizna miała miejsce zapewne w 1433 r; 1451 Zbig. Oleśnicki bp krak. na prośbę królowej Zofii zatwierdza fundację kolegium 8 księży w wybudowanej przez nią kaplicy Ś. Trójcy i Ś. Zofii w kat. krak., określa ich obowiązki, zatwierdza i obejmuje imm. kościelnym uposażenie tejże kaplicy, m.in. zakupiony dla niej folwark w M. (Mp. 5 AB 34; Cracovia artificum suppl. 1450-1460, nr 13); 1458 Kazimierz Jag., zatwierdzając uposażenie ufundowanej przez swą matkę, królową Zofię, kaplicy Ś. Trójcy w kat. krak., nadmienia, że nadała ona tej kaplicy m.in. role i folwark, czyli wieś (predium seu villam) M. k. Zielonek, które kupiła za pewną sumę pieniędzy od mieszcz. krak. Piotra Foksala [właśc. od jego dzieci] (Mp. 5 E 25; MS 1, 499: reg. nieścisły).

1464 Kazimierz Jag. włącza z powrotem do dóbr król. wsie Zielonki i M. z folwarkami i 3 młynami, stanowiące cz. uposażenia kaplicy Ś. Trójcy z fundacji jego zm. matki królowej Zofii, i w zamian daje księżom 100 grz. czynszu i 8 ćw. miałkiej soli rocznie z żup bocheńsko-wielickich (Mp. 5 K 6); 1470-80 własn. król. (DLb. 1 s. 158, 221; 2 s. 148); 1473 Kazimierz Jag. zapisuje Andrzejowi Trzasce⁵W literaturze i w SHGK błędnie i uporczywie przyjęło się utożsamiać przezwisko „Trzaska” Andrzeja z Bobolic z „Trestką”, przezwiskiem popularnym u Gryfów. Błąd ten prostuje J. Laberschek, Immobilienverkehr im mittelalterlichen Polen am Beispiel der Güter Bobolice, „Questiones Medii Aevi Novae” 6, 2001, s. 39 z → Bobolic 1500 grz. na dobrach Zielonki z folwarkiem i na innym folwarku w M. (MS 1, 1050); 1496 ur. Jan Liberant tenut. Zielonek i M. pozywa kmieci Jakuba wójta, Jana Wojtowica, Marcina Brasza, Jana Węgrzyna (Wyegrzin, Wyogrzin), Andrzeja Witolda (Witholth) oraz innych kmieci z Witkowie o zniszczenie połowy domu oraz wypędzenie bydła i trzody z dworu w M. (GK 25 s. 765, 773).

-b. Kmiecie i włodarze. 1407 kmieć (colonus) Piotra Foksala z M. nie stawił się przeciwko Nowkowi o zabranie korca pszenicy (GK 1b s. 158); 1420-1 Małgorzata wd. po Mik. Zajfrydzie wójcie krak. pozywa Mikołaja kmiecia z folwarku w M. (GK 1 s. 501, 507); 1428 Andrzej rataj (agricola) z Kurdwanowa pozywa Piotra Wolfa z M. o to, że nie chciał rozsądzić jego sprawy ze swymi ratajami (agricolis) o 12 korców żyta i 10 korców pszenicy (GK 3 s. 124, 132); 1432 Piotr Wolf z M. pozywa Piotra Kałduna włodarza z Branic, aby stawił w sądzie kmiecia Andrzeja (colonus), który uciekł do niego z M. zabierając dobra: konie, bydło, zboże i sprzęty domowe wart. 10 grz. (GK 4 s. 632, 655); 1446 Tomasz Będkowski włodarz z M. → p. 6; 1470-80 we wsi nie ma kmieci ani zagrodników (DLb. 1 s. 221; 2 s. 148).

-c. Areał, folwark, dwór. Przed 1248 w M. 6 zrębów (MPHn 5 s. 144-5); 1414, 1421, 1426, 1428, 1433, 1451, 1458, 1464, 1473 folwark → p. 3a; 1420-1 folwark → p. 3b; 1470-80 we wsi dwór oraz obszerny i dobry folwark król., nie ma ł. kmiec. ani zagród. Karczmy nie ma (DLb. 1 s. 221; 2 s. 148); 1496 dwór → p. 3a.

5. [1234-7] zm. 1248 Wit [kan. krak. 1212], prep. krak. nadał kap. krak. Prądnik [dziś Witkowice], z którego to Prądnika oraz z 2 źrebów w M., stanowiących 1/3 całej wsi, płacone jest kapitule 1 1/2 grz. den. srebra (MPHn 5 s. 144-5); 1367 Kazimierz W. nadaje ołtarzowi Ś. Władysława w kat. krak. dzies. ze swych wsi, m.in. z M. (KK2, 264); 1470-80 dzies. snop. z ról folw. po połowie, tj. po 2 grz., dla ołtarza Ś. Władysława w kat. krak. i dla pleb. w Zielonkach (DLb. 1 s. 221; 2 s. 148); 1520 dzies. snop. z folwarku król. w M. należy do ołtarza [Ś. Władysława] w kat. krak. (Wypisy 1516-1525, 167); 1529 dzies. snop. z trzeciej cz. ról folw. w M. oraz z ról folw. i ról 4 kmieci w Zielonkach w wysokości 6 grz. dla pleb. w Zielonkach (LR s. 173).

6. 1446 Hanek z Owczar i jego ż. Katarzyna oraz wdowy Anna i inna Anna z Owczar pozywają Tomasza Będkowskiego włodarza z M. o to, że napadł je rozbójniczo na drodze król. i zabrał Katarzynie rąbek i 10 grz., wdowom zaś mitrę i pościel, które to rzeczy woźny zaaresztował u tegoż Tomasza (GK 9 s. 652, 675).