ŚRÓDKA

1383 kop. XV w. Srodka (Wp. 3 nr 1813), 1385 kop. 1493 Srzotka (Wp. 3 nr 1834), 1423 kop. 1488-1492 Srzodka (LBP 26), 1423 or. Srodka (WR 1 nr 1133, 1134), 1427 [ze] Szrodky (WR 1 nr 1252), 1428 Srzodka, Srzothka, Srzodca (ACC 11, 82; WR 1 nr 1495), 1486 Srodzca (PyG 6, 16), 6,5 km na NNE od Kórnika.

1. 1580 n. pow. pozn., par. Tulce (ŹD 37).

2. 1422-23 prepozyt pozn. Wojc. [Jastrzębiec] toczy proces o gran. wsi S. z Mikołajem z Tulec i Janem z Krzyżewnik [k. Kórnika] (PZ 7, 37v; WR 1 nr 1133, 1134).

3. Własn. kościelna – kapituły kat. pozn., uposażenie prepozytury. 1383 bp pozn. Jan [Kropidło] wraz z kapitułą pozn., ustalając zasady rozdziału między kanoników wsi prestymonialnych, postanawia, że m. in. wieś S. stanowić będzie uposażenie prepozytury pozn. (Wp. 3 nr 1813); 1385 wieś S. prepozyta pozn. →p. 4.

1390 kmiecie pana doktora z S. [tj. prepozyta pozn. Winc. Grochoły z Ostroroga?]; w ich imieniu Andrzej Łaskarz [z Gosławic] toczy proces ze Szczepanem Łodzią [ze →Srocka] o 8 grz. ciążących na 1 ł. w S.1Na podstawie tych zapisek Now. 2, 80, przypuszczał, że Andrzej Łaskarz Gosławski posiadał w pozn. kapitule kat. prebendę kanonicką fundi „Śródka” (Lek. 1 nr 765 – zapiska niejasna, 769, 779).

1422-23 prep. pozn. Wojc. [Jastrzębiec] →p. 2.

1432 kapituła oszacowuje dobra prebendy zm. prepozyta Wojc. Jastrzębca, m. in. lenno (feodum) S. [→Uwaga], które ma dawać kapitule czynsz, podczas gdy regens wsi zachowa dla siebie dochody z folwarku (CP 28, 67v); 1432 kapituła rozdaje w dzierżenie wsie należące do uposażenia prepozytury pozn., m. in. wieś S., którą otrzymuje archid. śremski Piotr Węgier (Hungarus; CP 28, 68v); 1432 kapituła oszacowuje plony z wsi S. na 6 grz., a budynki [folw.] na 4 grz. (CP 28, 85); 1433 z powodu śmierci Piotra Węgra kapituła poleca scholastykowi Mik. [Sumińskiemu] i kanonikowi Janowi Furmanowi, by dokonali oszacowania dóbr we wsi S. (CP 28, 117v); 1433 po śmierci Piotra Węgra [archid. śremskiego] kapituła daje wieś S. w zarząd (in tenutam) archid. pozn. Mik. Głębockiemu, a prepozyt gnieźn. i kanonik pozn. Przedwój z Grądów ręczy kapitule za Głębockiego na sumę 27 i 1/2 grz. z tytułu objęcia przez niego tego lenna (feudum; CP 28, 120); 1435 kapituła prolonguje [regensowi S.] archid. pozn. Mik. Głębockiemu do [czerwcowego] posiedzenia generalnego termin uiszczenia taksy z wsi S. [którą Głębocki ma w zarządzie] (CP 28, 148); 1435 prep. gnieźn.2Godność, z jaką wystąpił Jan, oddaje jedynie jego roszczenia do tej prałatury zajmowanej w tym czasie przez Przedwoja z Grądów (M. Czyżak, Kapituła katedralna w Gnieźnie w świetle metryki z lat 1408-1448, Poznań 2003, s. 343, 389) i kanonik pozn. Jan z Niewiesza oraz kanonicy Hektor [z Koziemina] i Jan Furman wyznaczeni przez kapitułę do oszacowania wartości budynków na folw. w S. oświadczają, że budynki są w dobrym stanie i zostały naprawione, wyceniają je na 15 grz.; sumę tę kapituła odda dotychczasowemu tenut. Mik. Głębockiemu, który zrezygnował z zarządu S., bo wziął w zarząd Koziegłowy (CP 28, 155).

1436 kapituła pozn., regulując statut o zrównaniu dochodów z prebend prałackich i kanonickich, postanawia m. in., że kanonik pozn. Maciej z Tarnowa [jako posiadacz prebendy kanonickiej fundi „Śródka”, czy regens tej wsi nal. do prepozytury?] ma oddać kapitule kat. pozn. 2 grz. z dochodów wsi S. (AC 1 nr 190).

1478 wieś S. synów wdy pozn. →niżej; 1493 wieś S. nal. do uposażenia prepozytury pozn. →p. 4; 1510 wieś S. nal. do uposażenia prepozytury pozn. (LBP 25; też →p. 5); 1577 S. prepozyta pozn. →niżej.

1423 (kop. 1488-92) 11 ł. w S. →p. 5; 1478 wieś S. synów wdy [pozn.] Łukasza [z Górki]3Co oznacza najpewniej, że wieś znajdowała się w posiadaniu prepozyta pozn. kap. kat. Uriela z Górki syna Łukasza wdy pozn. w l. 1441-1475 (UDR I/1 s. 156) nie zapłaciła podatku (PG 58, 72v); 1486 wieś S. płaci 14 grz. kary, bo nie zapłaciła po 2 gr poradlnego z łana (PyG 6, 16); [początek XVI w.] w S. 6 ł. os. i 5 opust., sołtys ma 3 ł. i służy [panu wsi: prepozytowi], dobry folw. (CP 111, 57); 1508 pobór od 5 ł., 6 gr od karczmy (ASK I 3, 21v); 1509 pobór od 5 ł., sołtys płaci od 3 ł., 3 gr od karczmy (ASK I 3, 63); 1510 pobór od 5 ł., sołtys płaci od 2 ł. (ASK I 3, 265v); 1563 pobór z 9 ł. i karczmy dor., sołtys płaci od 3 ł. (ASK I 5, 237); 1577 pobór z S. wsi prep. pozn. [formularz nie wypełniony] (ASK I 5, 719v); 1580 pobór ze wsi S. kapituły pozn. od 9 ł., 2 zagr., 1 hultaja, 3 ł. soł. (ŹD 37).

Mieszkańcy: 1427 Frącek kmieć z Krzyżewnik pozwany za opuszczenie S.; podrządca w S. Wawrzyniec oraz sołtys [w Ś.?] Świekocki mają złożyć przysięgę, że nie kazali mu opuścić S. (WR 1 nr 1252, 1253); 1428 kmiecie Mik. Taturlicz, Świąch Biernacki z S. (WR 1 nr 1495); 1428 Andrzej z S. pozwany przez Jakuba pleb. w Tulcach o 7 sk. za nie wywiązanie się z jesiennych prac polowych i zbuntowanie in. chłopów (glebatores), by zaniechali prac; Andrzej odpowiada, że chciał kontynuować pracę dla pleb. w maju, ale pleban nie chciał w maju dać mu narzędzi [?] (ACC 11, 82); 1446 Stanisław kmieć z S. sprzedaje prep. pozn. Wyszocie z Górki swe pr. do 2 ł. os. we wsi Zalasewo [k. Swarzędza]; Stanisław nabył to pr. od Katarzyny wd. po Krzywosądzie ze wsi Wielany [k. Koła] (PG 2, 191v); 1467 kapłan Marcin z S. →p. 6.

4. 1385 (kop. 1493) Mik. Mikuła i Wojciecha, wd. po Janisławie, sołtysi we wsiach S. i Sokolniki; na ich prośbę prep. kapituły pozn. Trojan wraz z kapitułą odnawia przywilej soł. spalony w pożarze m. Poznania: sołtysi mają 3 ł. soł., karczmę i 2 zagrody, mogą mieć także mł., stado owiec, koni, kobył, sokoła i psa myśliwskiego, kowala, szewca i piekarnię; sołtysi mają służyć jeden dzień panu [tj. prepozytowi] na koniu wartym kopę gr; mają odprawiać 3 wielkie sądy rocznie, kmiecie mają w związku z tym 2 razy dawać [prepozytowi] posiłek (prandium) albo 3 gr, a sołtys 1 posiłek albo 3 gr; od przysiąg, kar i wszystkich rzeczy zasądzonych sołtysi mają pobierać 1/3, także wtedy, gdy kmieć płacić będzie karę 1 kopy gr; mieszkańcy wsi z każdego łanu mają dawać [prepozytowi] 2 miary pszenicy, 2 miary jęczmienia, 4 miary żyta i 4 miary owsa oraz po 1 wiard. tytułem czynszu i są zobowiązani zawieźć to do Poznania; na Wielkanoc mają dać [kmiecie] połeć mięsa albo 6 gr, 2 kozły albo 3 gr, a z łanu po 10 jaj; na Wniebowzięcie NMP [15 VIII] każdy [kmieć] da z łanu po 2 kurczaki; każdy kmieć ma zaorać [rolę] i wysiać panu wsi [prepozytowi] 1 miarę zboża ozimego i 1 miarę zboża jarego (Wp. 3 nr 1834).

1427 sołtys Świekocki [w Ś.] →p. 3.

1493 Jan sołtys z S.; na jego prośbę prep. pozn. Grzegorz Lubrański wraz z kapitułą potwierdzają dok. dotyczący sołectwa wsi S. stanowiącej uposażenie prepozytury, wystawiony w 1385 (CP 3 nr 78; →wyżej, pod 1385).

[Pocz. XVI w.] sołtys na 3 ł., 1509-10, 1563 sołtys →p. 3; 1629 sołtys →p. 5.

5. 1423 (kop. 1488-92) z 11 ł. w S. płacą po 1 grz. szer. gr prepozytowi pozn., z tego 2 grz. dla prebendy kanonickiej fundi „Śródka” (LBP 26).

1510 Jan Ciesielski posiada w kap. kat. pozn. prebendę kanonicką fundi „Śródka” zwaną tak, ponieważ prep. pozn., pan tej wsi, płaci kanonikowi 2 grz. uposażenia prebendalnego (LBP 54).

1629 w S. było 9 kmieci, jest 6; kmiecie płacą meszne po 1 mierze (metreta) żyta i 1 owsa, z opust. łanów nic nie dają; sołtys ma 3 ł., płaci po 3 miary owsa i żyta (AV 7, 78-79v).

6. 1445 Świętopełk z S., stryj Barbary ż. Jana z Grzybowa, sprzedaje Janowi ze Szczytniczek część Szczytniczek za 80 grz. [→Szczytniki, przyp. 1] (PG 2, 82v).

1467 Marcin kapłan z S. wydzierżawia od Jana Komornickiego dochody kościoła par. w Tulcach na 1 rok za 24 grz. z wyjątkiem dzies. w Komornikach [k. Kostrzyna] oraz wiard. z Łodzi i Będlewa (ACC 46 k. 112v).

Uwaga: Wzmianki o lennie (feudum) zm. prepozyta Wojc. Jastrzębca w Ś. z l. 1432-33 są niejasne. Sugerują one, że być może prepozyt pozn., jako pan wsi, posiadał własną, zależną szlachtę zamieszkującą tę wieś. Potwierdzeniem tej tezy może być wzmianka dot. Świętopełka z Ś., posiadającego do 1445 rycerską własność w Szczytniczkach. Jest jednak możliwe, że Świętopełk był sołtysem w Ś. lub będąc szlachcicem wykupił od kmieci z Ś. ich łany. Cytowana wzm. o feudum prepozyta wiązać się też może z wprowadzeniem przez kapitułę kat. pozn. reformy majątkowej, tzn. przejęciem przez korporację w zarząd dóbr prebendalnych prepozytury, pozostających aż do śmierci Jastrzębca w bezpośrednim władaniu prepozytów.

1 Na podstawie tych zapisek Now. 2, 80, przypuszczał, że Andrzej Łaskarz Gosławski posiadał w pozn. kapitule kat. prebendę kanonicką fundi „Śródka”.

2 Godność, z jaką wystąpił Jan, oddaje jedynie jego roszczenia do tej prałatury zajmowanej w tym czasie przez Przedwoja z Grądów (M. Czyżak, Kapituła katedralna w Gnieźnie w świetle metryki z lat 1408-1448, Poznań 2003, s. 343, 389).

3 Co oznacza najpewniej, że wieś znajdowała się w posiadaniu prepozyta pozn. kap. kat. Uriela z Górki syna Łukasza wdy pozn. w l. 1441-1475 (UDR I/1 s. 156).