BRZEŹNICA

(1274, 1356 Trebol1W Sprawie pierwszej pośredniej wiadomości o tej wsi z r. 1274 por. uw. przy haśle Brzezinka w par. Pobiedr, 1377 Brzeznicz z or., Brzeznicza, Brzesnycza, Brzenicza, Brzesznicza, 1399 Brosznicza z or., Bresznicza, Brzesinicza, Brzeznycze), w XVII-XX w. Brzeźnica Radwańska i Brzeźnica Malowana, 13,5 km na NE od Wadowic.

1. 1531 ks. zator. (MS 4, 16 144); 1581 pow. śl. (ŹD s. 102); 1470-80 n. par. Marcyporęba (DLb. 2 s. 53).

2. 1440 Wacław ośw. nadaje Pakoszowi z B. za służbę u jego ojca Kazimierza ks. ośw. cło książęce w B. od kupców jadących z Krakowa na Śląsk lub odwrotnie od każdego wozu po 1 gr szerokim czes., zaś z ks. ośw. w kierunku Krakowa po 2 kwartniki, od każdego Żyda po 1 gr, a od koni i bydła po kwartniku od sztuki (ZDM 2, 565); 1490, 1492, 1493-4, 1512 → 1560; 1502 Janusz ośw. i zator, potwierdza przyw. z r. 1440; 1551 Zygmunt August potwierdza obydwa dok. i nakazuje Palczowskim naprawiać drogę od granic Jaśkowic przez grunty Chajdugi i B. (LDK s. 8); 1560 spór o granice między B. i Wioską a Marcyporębą i Górkami rozpatrywano przy kopcach narożnych znaczących ściany Wioski, Górek i Kosowej na wierzchowisku stawku należącego do Wioski wg dok. Janusza ośw. z 1. 1492 i 1493 przy drodze z B. do Marcyporęby. Tu pokazano komisarzom granice do lasku zw. Oblasek, gdzie Palczowscy z Wioski okazali dok. Janusza ośw. z r. 1512 w sprawie tegoż lasu, a także dok. z 1. 1490 i 1494. Stąd komisarzy poprowadzono k. rzeki [Glinnik] do pól Wioski (ZK 407 s. 357-8); 1568 granice między Kosową, Wioską i B. poczynają się od rzeczki zw. Chrząstownia oraz od 3 kopców narożnych usypanych na wierzchowinie stawiska Palczowskich, nad Wioską, poniżej młyna Marcyporęby, rozgraniczających Kosowa i Wioskę od gruntów zw. Górki należących do Marcyporęby. Stąd biegną miedzą na N do wielkiej drogi „albo do gosczincza” i przezeń w dół przez pole do Łęgu [w Kosowej pole zw. Podłęże ― UN 16 s. 21], do rzeczki zw. Glinnik [w Chrząstowicach pola i łąki o nazwie Glinik na W od B. ― UN 7 s. 19; MObr.], gdzie są 2 kopce narożne; jeden Kosowej, a drugi Brzezinki od strony Wioski. Dalej granice poprowadzono rzeczką w dół do kopca znaczącego ścianę Chrząstowic (ZK 407 s. 331; → też Chrząstowice p. 7 s. 727-8); 1570 przez B. droga z Krakowa do Oświęcimia (LDK s. 8).

3. Własn. rycerska. 1274, 1356 [B.] bez nazwy wymieniona wśród określonych wspólną nazwą Trebol [Trzebol] kilku wsi należących do Radwanitów (Pol. 1, 59; 3, 55)1W Sprawie pierwszej pośredniej wiadomości o tej wsi z r. 1274 por. uw. przy haśle Brzezinka w par. Pobiedr; 1377 Sulisław z B. (Mp. 1, 337; KK 2, 300); 1389-94 Sulisław z B. (SP 8 uw. 159/31; ZK 2 s. 83, 118); 1389 tenże bierze w zastaw za 40 grz. od Wyszka z Trzebola cz. w tej wsi (SP 8 uw. 159/31, 200/17); 1394 Mikołaj z B. (ZK 2 s. 116); 1397-9 Adam s. Sulisława z B. i Sulisław alias Sułek z B. (SP 8, 5787-8, 6703; ZDM 1, 232); 1398 ciż przeciw Paszkowi Węgrzynowi z Sosnowic [pow. Szczysz.] o cz. zastawioną w Trzebolu, a należącą do Jakuba Radwana (SP 8, 7749); 1398-9 tenże Paszek w wyniku sporu o Trzebol godzi się z bratankami Adamem i Sulisławem z B., ustępując im z dziedziny w Trzebolu (SP 8 uw. 248/70, 250/58, nr 9398); 1399 Adam z B. przeciw Klemensowi z Zebrzydowic i Paszkówki o 110 grz. poręczenia (SP 8 uw. 300/37, 301/4, 303/1); Jan ks. ośw. zaświadcza, że Adam z B. wraz z br. Sułkiem, Markiem i Dobkiem za zgodą innych swych braci sprzedali za 80 grz. Więckowi mieszcz. ośw. wieś Zbroszkowice [dziś Broszkowice] w ziemi ośw. (ZDM 1, 232); 1395-1408 Marek z B. br. Adama, Sułka i Dobka (ZDM 4, 1120; 1, 232; ZK 5 s. 53); 1399-1407 Dobek z B. h. szubienica z krzyżem zaw. Kaja (ZDM 1, 232; SP 7/2, 1240); 1399-1428 Sułek z B. sędzia [ośw. ?] (ZK 6 s. 340, 350, 545; 7 s. 67, 165, 170, 227, 247; 8 s. 361; AGZ 3, 104; Tyn. 163; ZDM 1, 232; 3, 784; 5, 1338; SP 2, 1624; GrünMark. 2 s. 586); 1413-4 → Brzezinka w par. Pobiedr; 1418 Mikołaj z B. (GK 1 wg ind. WAP); 1423 Wojciech i Florian kmiecie z B. (GK 2 s. 112); 1427-41 Pakosz z B. br. Sułka i Dobka (ZK 8 s. 196; ZDM 2, 565; GrünMark. 2 s. 586); 1430 br. Mikołaj i Michał z B. oddają Piotrowi ze Smolic wieś Ławniów i cz. w Gnojniku z 1/8 młyna w zamian za sołectwo w Spytkowicach i 300 grz. pras. (ZK 146 s. 193-4); 1432 Sulisław dz. B. kupuje za 120 grz. pras. od Jana z Pobiedru cz. Pobiedrze z cz. pr. patronatu kościoła tamże (ZK 10 s. 65); 1437- 52 Mikołaj z B. (ZDM 2, 507; GrünMark. 2 s. 586; Mp. 5 t. B 71); 1441-62 Michał z B. br. Mikołaja, tenut. myślenicki 1448, podstarości krak. 1450-2 (GrünMark. 2 s. 586; GK 9 s. 625; 10 s. 609; Fed. s. 122); 1441-5 Dobek Radwan, Dobiesław z B. br. Pakosza i Sułka (ZK 12 s. 247; SP 2, 3233; GrünMark. s. 586); 1450-60 Sułek z B., Brzyczyny, Libertowa i Gaju (→ Brzyczyna; ZK 14 s. 122, 130; 15 s. 127); 1452 Jan z B. s. Dobiesława (Mp. 5 t. B 71); 1458-75 Jan Radwan z B. i Chrząstowic (ZK 15 s. 40-1; 152 s. 24; SKO s. 65; ZZ 12 s. 47; 13 s. 46; ZK 17 s. 191, 666; 18 s. 204); 1462 Katarzyna ż. Jana Radwana, siostra Jakuba i Stanisława Płazów z Sieciechowic i Brzoskwini (ZK 152 s. 24); 1470 Marcin z B. (ZK 16 s. 635); Sułek z B. i Libertowa (ZK 152 s. 201); 1470-80 dz. B.: Radwan, Maciej i Jan h. Radwan, 3 folwarki, łany kmiece, zagrodnicy, 3 karczmy (DLb. 2 s. 53); 1472 Mik. Porębski z B. (GK 19 s. 688); 1476 Mikulasz Ruczek z B. (BJ rps 8059 IV k. 131 r; Mp. 5 t. O 39); 1502 Aleksander Jag. zapisuje Katarzynie wd. po Janie Radwanie z B. 500 fl. na żupach krak. Była to nie wypłacona pensja jej zm. s. Tobiaszowi dworzaninowi król. (MS 3, 93); 1509 Barbara ż. Stan. Kychlara mieszcz. kazimierskiego pozywa opata mog. o pr. zwierzchnie nad sołectwem w Półwsi [par. Ryczów], które wraz z tym prawem sprzedał książę ośw. i zator. dziadkowi Barbary Dobkowi. Taż przedłożyła przyw., że ma pr. bliższości do tego sołectwa po zm. br. Janie z B. (SP 6, 14); 1514 Jakub Radwan z B. (SKO s. 174; ZZ 12 s. 336; 14 s. 72); 1514-33 Jakub Palczowski z B. i Palczowic (SKO s. 174; ZZ 12 s. 336; Corpus iuris 3, 254; BJ rps 5375 II k. 587; AG perg. 4969; MH 3 s. 82)2Jako dziedzic Palczowic występował od r. 1506, 1521 Piotr Palczowski z B. i Palczowic (Corpus iuris 3, 254)3W r. 1525 poświadczony jako dz. Palczowic, Smolic i Przybrodza (BJ rps 5733/2 k. 586); Katarzyna c. zm. Jana Radwana z B. (GK 36 s. 114); 1531 Zygmunt Stary zezwala Jakubowi Palczowskiemu sprzedać za 500 fl. egzekutorom testamentu zm. Bernarda z Biskupiego, prof. teologii, czynsz z dóbr Wioska i B. w ks. zator. (MS 4, 16 144); 1539-44 Jan Palczowski z B. (ZZ 12 s. 547, 562, 568, 572).

5. 1470-80 dzies. snop. z całej wsi plebanowi w Marcyporębie, a ten płaci 2 fl. rocznie wikarii kat. krak.; dzies. z ról kmiecych przed włączeniem ich do folwarków należała do wikarii preb. Bodzowskiej w kat. krak. (DLb. 1 s. 113; 2 s. 53); 1529 dzies. snop. we wsiach B. i Wioska wart. 4 1/2 grz. i 12 gr oraz mensalia [stułowe] plebanowi w Marcyporębie (LR s. 194).

6. 1467 Mikołaj z Pobiedru alias z B. (AGZ 16, 368). 8. Domniemane grodzisko o nieustalonej chronologii (A. Żaki, Karpacka ekspedycja archeologiczna w roku 1956, „Spraw. Archeol.”, 7, 1959 s. 60); domniemana osada średn. (M. Gedl, Systematyczne badania poszukiwawcze w południowo-zachodniej Małopolsce w 1966 roku, „Spraw. Archeol.”, 20, 1969, s. 354).

1 W Sprawie pierwszej pośredniej wiadomości o tej wsi z r. 1274 por. uw. przy haśle Brzezinka w par. Pobiedr.

2 Jako dziedzic Palczowic występował od r. 1506.

3 W r. 1525 poświadczony jako dz. Palczowic, Smolic i Przybrodza (BJ rps 5733/2 k. 586).