SARNOWO

(1418 Sarnow, Sarnowo, Szarnowo) nad rz. Przylepnicą, 12 km na NE od Żuromina.

1. 1448 n. distr. zawkrz. (Ep. 5, 4); par. S. (Ep. 5, 14v); 1468 ziemia płoc.! distr. zawkrz. (MK 337, 28); 1477 ziemia zawkrz. (MK 5, 70v); 1495 ziemia płoc.! pow. szr. (MK 18, 79); 1506 dek. szr. (MD); 1578 pow. szr., par. S. (ŹD 57).

2. 1477 wieś Zalesie obok Niechłonina i S. (MK 5, 70v); 1487 wieś Gruszka obok S. (MK 9, 177v).

3. Włas. szlach. 1418 Mikołaj z Glinojecka zeznaje dług wobec Grzegorza z S. podpiska płoń. (Wysz. 47); 1426 arbitrzy w sprawie między rycerzami Janem z Chojnowa i Adamem z S. [braćmi, synami Jakusza ze Strzyg] ustalają, że dobrami dziedzicznymi w Prusach Jan i Adam winni podzielić się po połowie, a dobra dziedziczne w z. zawkrz.: Chojnowo, Łążek, Gruszkę i Zalesie winien otrzymać Jan (L nr 162); 1434 szl. Stanisław z S. (MK 335, 5av); 1438 Piotr i Mikołaj, bracia z S., zamieniają z Marcinem dz. z Iłowa pr. bliższości do wsi Kaczorowy na 1 wł. w Iłowie (MK 335, 15); 1439 Jan z S. odwołuje sprzedaż Gruszki, dokonaną przez stryja jego Jana Świnkę z Chojnowa sędziego zawkrz. (MK 335, 95); 1440 oraz kupuje Karwosiaki w pow. płoc. (MK 340, 130); 1441-1444 Jan z S. (MK 336, 27v; ZDP nr 134); 1447 Jan Sarnowski zabezpiecza ż. Barbarze 200 grzywien w półgr. na wsiach S. i Niechłonin tytułem wiana (MK 335, 134); 1449 tenże Jan zabezpiecza Andrzejowi z Kanigowa 100 kóp gr na czynszach i dochodach z wsi książęcej Chełpowo (MK 337, 76); 1450 Jan z S. winien Mikołajowi z Radzanowa [Starego] tytułem posagu siostry Katarzyny, żony tegoż Mikołaja: 100 grzywien krak., 44 kopy szelągów, płaszcz z adamaszku wartości 24 kóp szelągów, płaszcz z sukna podbity kunami, inny z sukna podbity popielicami i ozdobiony gronostajami, 15 łokci pereł, srebrne łyżki, pas ze srebrnymi ozdobami, wezgłówki, pierzyny, obrusy, zaprząg z 4 końmi (MK 335, 59); Zygmunt z Niszczyc chor. płoc. poręczył za Katarzynę, że zrzeknie się wszystkich dóbr ojcowskich i macierzystych na korzyść br. Jana z S.; Mikołaj z Radzanowa mąż Katarzyny winien zwolnić Zygmunta z powyższego rękojemstwa (MK 335, 60v); 1468 Mik. Zieliński z Grzebska sprzedaje Mikołajowi Radzanowskiemu pr. bliższości do fortalicium S. i wsi: Niechłonin, Jabłonowo, Gruszka, Szronka (MK 337, 28; MK 5, 90); 1470 Mikołaj z Radzanowa, którego żona zm. Katarzyna c. Adama z S. pozostawiła synów: Jana, Zygmunta i Jakuba; ciż synowie skwitowali Katarzynę Lubrańską c. zm. Jana z S. z zadośćuczynienia za dobra po zm. matce (MK 341, 13); 1471 zm. Jan z S. pcz. płoc. (MK 5, 10); c. 1473 Jakub z S. starosta w Działdowie (MK 5, 37a); 1480 w podziale dóbr dziedzicznych między Mikołajem Sarnowskim z Żabiczyna i jego synami, Janem, Zygmuntem i Jakubem, Mikołaj zatrzymuje sobie Żabiczyn; Jakub otrzymuje S., Szronkę i Gruszkę, każdą z tych wsi po połowie; Jan – wieś Jabłonowo, Zygmunt – wieś Niechłonin; fortalicium w S. bracia dzielą między siebie na 3 części w ten sposób, że Zygmunt i Jakub otrzymują dom zw. słup, zaś Jan przednią cz. zameczku zwaną przygródek (MK 9, 126v); 1487-1488 Jakub z S. zamienia z ojcem Mikołajem połowę wsi Gruszka na Żabiczyn i Wolę Żabicką, otrzymuje ponadto 350 kóp gr w półgr. (MK 9, 177v; MK 18, 32); 1495 Mikołaj z Żabiczyna sprzedaje ur. Jakubowi z Łaszewa pkom. płoc. pr. bliższości kupione od zm. Mikołaja z Grzebska do dóbr S., Niechłonin, Jabłonowo, Gruszka, Szronka (MK 18, 79); 1497 król Jan Olbracht daje Janowi Wiśniewskiemu skonfiskowane dobra wd. Barbary Wojenowej z Podkrajewa i S. (MS II nr 953); 1531: 4 wł. os., młyn o 1 kole w dzierżawie rocznej (RP 41, 128).

4. 1448 sprawa o zniewagę między Trojanem wójtem w S. a plebanem tamże (Ep. 5, 14v).

5. 1448 bp płoc. sprzedaje prac. Stanisławowi Mdzewskiemu z Jabłonowa dzies. snop. w S. za rok bieżący, należącą do dóbr stołowych bpstwa (Ep. 5, 4); → p. 4; 1449 Mikołaj komendarz w S. występuje jako śwd. plebana w Lipowcu Kościelnym (Ep. 5, 24); 1482 kościół par. w S. jest kościołem macierzystym dla kościoła w Niechłoninie (Ep. 10, 220); 1598 kościół parafialny Wniebowzięcia NMP (WP 5, 357).

6. 1466 Krzyżacy w liczbie 40 rycerzy, gdy łupili Mazowsze z góry Nick, którą omywa rz. Wkra, ufortyfikowanej k. S., zostali pobici przez Dadźboga z Gołądkowa z rodu Junoszów i dworzan ks. Konrada III. Góra ta, którą obsadzał Miszka i 300 jego towarzyszy, została zdobyta, i wszyscy którzy jej bronili, zostali zabici lub wzięci do niewoli przez rycerzy mazowieckich (DH XIV, 457).

7. 1502-1558 (Ep. 149, 41v; UP 110; UP 264).

8. Średniowieczne (XIV w.?) grodzisko stożkowe w dolinie rz. Przylepnicy, na jej prawym brzegu, wysokości 5-6 m z płaską górną platformą. Otoczone szeroką fosą, stale napełnione wodą (GMP 120); 1480 w S. fortalicium, w nim dom zw. słup z piwnicą zw. skarbczykiem. W przedniej części zameczku przygródek leżący na wodzie, obok most i samborza. Przed zamkiem znajduje się jeden rybnik, drugi pod groblą (MK 9, 126v).