1388 or. Rczelino (Lek. 1 nr 384), 1389 Brzelyno! (Lek. 1 nr 512), Reczelyno (Lek. 1 nr 577), Rczelyno (Lek. 1 nr 588), 1391 Trczelino (WR 1 nr 122), 1393 Trzelino (Lek. 1 nr 1504), 1394 Trzczelino (Lek. 1 nr 1945), 1395 Erczrzelino (Lek. 1 nr 2047), 1396 Crczilino! (Lek. 1 nr 2117), Crczelino! (Lek. 1 nr 214), 1423 kop. 1488-92 Trczelyno Nobilium (LBP 48), 1435 na Rczelinie (WR 1 nr 1451), na Thtrczelinye (WR 1 nr 1459), 1435 Rczyelino (PG 1, 70), 1444 Minus Rczelino (PZ 15, 20), 1444 kop. 1772 Minus Trzcielino (CP 381 nr 45), 1475 Trzczyelino (PZ 20, 26v), 1475 Trzyelewo! (KoścZ 16, 50v), 1479 Trzczelyno (ACC 57, 110), 1483 Trczyelyno (ACC 61, 1), 1489 Thrczelino, Chrzelino! (ACC 66, 187), 1508 Trczelino Maior (ASK I 3, 4v), 1510 Trczyelino, Trzyelyno (LBP s. 96, 214), 1563 Trczielino Maius (ASK I 5, 218), 1577 Trczielino Minus! (ASK I 5, 680v), 1580 Trzcielino Maius (ŹD 15), potem Trzcielin Wielki (Większy), obecnie część wsi Trzcielin, 5 km na NNW od Stęszewa.

1. 1435 n. pow. pozn. (PG 1, 76v); 1510 n. par. Konarzewo [k. Stęszewa] (LBP 96).

2. 1389 stawy, 1412 granice, staw, 1435 jezioro →p. 3; 1444 sędziowie polubowni dokonują rozgraniczenia wsi M.R. nal. do Mikołaja ze Stęszewa i Trzcielin Wielki kapituły kat. pozn.; granica biegnie od granicy z Konarzewem do stawu leżącego między M.R. i Trzcielinem Wielkim; staw zostaje podzielony na pół, a Mikołaj może na nim zbudować młyn; obie strony mogą swobodnie wpuszczać do stawu wodę ze strugi, która wypływa z sadu koło dworu w Trzcielinie Wielkim (PZ 15, 20; CP 381 nr 45); 1445 zapowiedź T. →p. 3; 1484 Jan młynarz z T.; Jadwiga z Bielaw [wd. po Wojc. Czuryle] jest mu winna pieniądze (PG 58, 184); 1508 młyn i wiatrak opust. →p. 3; 1509, 1531 T. graniczy z Lisówkami i →Trzcielinem Kapitulnym.

3. Własn. szlach. 1388-1414 Wincenty z T., Trzcieliński (Rczeliński, Herczeliński), h. Poturgi (Lek. 1 nr 573, 1561, 2409; WR 1 nr 276, 372, 439, 514, 548, 646, 753, 822, 835, 879; WR 3 nr 292, 380, 392, 405, 429; KP nr 998): 1388 tenże pozwany przez Arona Żyda pozn. o 8 grz. długu i lichwę (Lek. 1 nr 384); 1388-89 tenże winien zapłacić Piotrowi Milsdorfowi 5 grz. 6 gr tytułem poręki; gdyby nie zapłacił pieniędzmi, winien dać po 2 szt. bydła Piotrowi i sądowi albo dać wwiązanie w swe dobra (Lek. 1 nr 467, 662); 1389 tenże toczy proces z Bodzętą Brodziszewskim (Lek. 1 nr 512); 1389 tenże zawiera ugodę ze Szczedrzykiem [skąd?] w sprawie poręczenia i ma mu zapłacić 6 grz., a jeśli nie zapłaci, da wwiązanie w dziedzinę R. z wodami, stawami, łąkami, rolami i zbożem (Lek. 1 nr 577, 588); 1389 tenże ma zapłacić Piotrowi z Nosilina 6 grz. (Lek. 1 nr 666); 1389 tenże toczy proces z Żydem Aronem o dziedzinę R. z powodu 11 1/2 grz. długu (Lek. 1 nr 680); 1389 tenże toczy proces z Tomisławem z Przecławia (Lek. 1 nr 682); 1391 tenże przegrywa proces z Piotrem z Nosilina o 12 grz. z dziedziny R., która była wcześniej zastawiona Mik. Owieczce z Konarzewa za 15 grz.; Piotr i Mikołaj mają się podzielić dziedziną stosownie do posiadanych na niej sum i posiadać ją dopóki Wincenty ich nie spłaci, wyjąwszy folw., który należeć ma do Wincentego jako właściwego dziedzica (Lek. 1 nr 908, 924); 1391 tenże zawiera ugodę z Dobiesławem z Brodziszewa (Lek. 1 nr 955); 1393 tenże wraz z bratankiem Mikołajem toczą proces z Wojciechem i Jakuszem Niepruszewskim o 20 grz. i konia wartości 3 grz. (Lek. 1 nr 1422, 1525-1526); 1393 [tenże?] Piotr Wincenty [?] z T. (Lek. 1 nr 1504); 1394 tenże płaci karę, ponieważ nie dopuścił do wwiązania [w swe dobra] (Lek. 1 nr 1770); 1396 tenże i Dobiesław z C. toczą proces z Wolframem [z Bucza] (Lek. 1 nr 2116-2117, 2126); 1396 tenże toczy proces z Przecławem krawcem z Poznania o 1 grz. 9 sk. (Lek. 1 nr 2124); 1397 tenże i jego ż. Hanka toczą proces z [Mikołajem z Górki] kanclerzem pozn. (Lek. 1 nr 2425); 1398 tenże toczy proces z kmieciem z Dupiewa, który dowodzi, że nie minęły 3 lata, jak Wincenty zabrał mu konia (WR 1 nr 392; Lek. 1 nr 2766a, 2776); 1399 tenże toczy proces z Mik. Owieczką (Lek. 1 nr 2823); 1402 tenże ręczy za długi Dobiesława z Brodziszewa u Jana Bukowieckiego oraz długi Stan. Dupiewskiego u Stan. Palędzkiego (KP nr 919-920, 954, 998); 1402 tenże toczy proces ze swym bratankiem Mikołajem i dowodzi, że nie wziął należnych Mikołajowi 16 1/2 grz. z Gorszewic (WR 1 nr 539); 1403 tenże toczy proces z Wyszakiem Gryżyńskim i dowodzi, że nie ukradł koni sołtysowi Kilianowi z Gołębina [należącego do Wyszaka] i kmieciowi Mateuszowi (KP nr 1375; WR 1 nr 723); 1403 tenże toczy proces z Mik. Dąbrowskim o Dzięciołowo (KP nr 1490); 1403 Hanka [ż. tegoż] utrzymana w pr. do oprawy posagu (KP nr 1636); 1405 tenże wraz z Iwanem z Komorowa [k. Szamotuł] h. Poturgi świadczą w wywodzie szlachectwa Macieja z Jarosławca jako jego wujowie [krewni ze strony matki] (KP nr 2481; MHP nr 70); 1407 tenże wraz z [Stan.] Rojem Dupiewskim świadczą z h. Poturgi w wywodzie szlachectwa Przybysława Gryżyńskiego (ZSW nr 1203; MHP nr 79); 1408 tenże ręczy za Piotrka Gizę z Wronczyna przy sprzedaży przez niego czynszu; zapowiedziano, że przywiesi do dok. swą pieczęć (CP 10, 12v-13); 1409 tegoż i Jaśka z Dupiewca mają Tomisława i Czewlej z Wyskoci uwolnić od zobowiązań u Żydów pozn. (PZ 3, 92v); 1410 tenże z [bratankiem] Mikołajem sprzedają Janowi z Niepartu [kan. pozn.] 1 grz. czynszu ze swej dziedziny¹Jan z Niepartu już w 1409 dysponował 5 grz. czynszu z T., a w 1410 przeznaczył 8 grz. czynszu na uposażenie ufundowanej przez siebie altarii w kat. pozn. →Trzcielin Kapitulny →Trzcielin Kapitulny; 1412 tenże toczy proces ze Stan. Słapem; sąd orzeka, że większą część Konarzewa ma posiadać ten z nich, który ma przysądzoną większą sumę na tej wsi; Słap ma wymierzyć Wincentemu w Konarzewie dział wartości 44 grz. (PZ 3 k. 185, 192); 1412 tenże z bratankiem Mikołajem winni uwolnić od roszczeń osób trzecich dziedzinę R., którą sprzedał Janowi z Niepartu kan. pozn., w granicach, jakie Wincenty objechał, z zapustem przy Dupiewie i 1/2 stawu, który podzielony jest między obie wsie R.; Wincenty i Mikołaj mają wydać Janowi dokumenty dot. opraw swych żon i dokonać wobec starosty powzdania tych dóbr wraz z pr. patronatu kościoła w Konarzewie; wolno im mieszkać w R. tylko do Wielkiego Postu [1413] (Wp. 7 nr 699); 1414 starosta gen. Wlkp. potwierdza dokonanie przez tegoż Wincentego z ż. Anną i bratankiem Mikołajem²Bliskimi krewnymi Wincentego i Mikołaja były także Zofia i Hanka (ż. Tomisława) z Unięcic, które podnosiły potem roszczenia do sprzedanych dóbr (→Trzcielin Kapitulny). Przypuszczać można, że ich matką była siostra Wincentego, wydana za któregoś z licznych dziedziców →Unięcic. zamiany z Janem z Niepartu kanonikiem kat. pozn.; Jan dał im 1/3 Dąbrowy i 200 grz., a w zamian otrzymał całą dziedzinę R.; ma ona odtąd podlegać pr. kościelnemu i cieszyć się takimi samymi swobodami, jak inne dobra biskupstwa i kapituły pozn.; Jan i następni posiadacze winni płacić z niej 8 grz. czynszu dla altarii NMP, ŚŚ. Jana Chrzciciela, Jana Ewangelisty i Wojciecha w katedrze pozn. (Wp. 5 nr 227); [dobra odstąpione przez Wincentego i Mikołaja Janowi to późniejszy →Trzcielin Kapitulny³Wincenty osiadł potem w Dąbrowie (par. Skórzewo): w 1415 jako Winc. Rczeliński z Dąbrowy toczył proces o długi z Żydem Jakielem (PZ 4, 77v). W Dąbrowie siedział też potem jego bratanek Mikołaj →przyp. 5].

1391 Tomisława z T. z synem toczą proces z Mikołajem wójtem z Buku, który nie zapłacił im 5 grz. (WR 1 nr 122; Lek. 1 nr 1181).

1391, 1399 Mik. Owieczka →wyżej.

1393-1405 Dobiesław z T., Trzcieliński (Rczeliński; Lek. 1 nr 1494, 1770; WR 1 nr 335, 401, 417, 439, 516; Kowalewicz nr 2), zapewne ident. z Dobiesławem z →Brodziszewa: 1394 tenże toczy proces z Janem Szramem i Jaśkiem z Konarzewa o dziedzinę Gorszewice (Lek. 1 nr 1945-1946); 1395 tenże toczy proces ze swym sołtysem Andrzejem o 2 woły zabrane przez Dobiesława (Lek. 1 nr 2047); 1396 tenże →wyżej; 1400 tenże winien dać kmieciowi z Palędzia 5 grz. pod groźbą ciążenia (KP nr 70); 1400 tenże winien jest Jaśkowi z Dupiewca 17 grz. długu i 3 grz. czynszu od tej sumy (KP nr 415); 1403 tenże toczy proces z Mościcem [ze Stęszewa] kaszt. pozn. o sołectwo w T. wartości 30 grz.; Mościc dowodzi, że zapowiedział swe pożytki w tej dziedzinie wartości 10 grz. (KP nr 1488-1489, 1599); 1405 temuż Jakubek Bytyński winien jest 11 grz. (KP nr 2180).

1393-1414 Mik. Trzcieliński (Rczeliński) bratanek Wincentego⁴Być może jego ojcem był Mikołaj. W 1426 wspomniano bowiem dok. prezenty wystawiony przez braci Wincentego i Mikołaja (ACC 9, 263v; →Trzcielin Kapitulny), ale może w tej sporządzonej po latach wzmiance zaszedł błąd, a chodziło o Wincentego z bratankiem Mikołajem: 1393, 1402 tenże →wyżej: Wincenty; 1406-12 tenże śwd. (WR 1 nr 602, 658, 791, 845); 1408 tenże toczy proces z Marcinem Ceradzkim, który dowodzi, że nie brał od Jaromirskiego pieniędzy na Niałek (WR 1 nr 640); 1410, 1412, 1414 tenże →wyżej: Wincenty; [potem w Dąbrowie⁵W 1415 jako Mikołaj niegdyś Rczeliński zapisał swemu synowi Wojciechowi z Dąbrowy 20 grz. z dóbr po matce (PZ 4, 103). Mik. Rczeliński występował 1420 jako śwd. (WR 3 nr 815)].

1397 Wierzbięta Trzcieliński toczy proces z Andrzejem Palędzkim (Lek. 1 nr 2562).

1426-28 Wojc. Tatarzyn i Wojc. Owieczka z Konarzewa [zapewne jako dziedzice T.] toczą proces o pr. patronatu kościoła par. w Konarzewie →Trzcielin Kapitulny.

1428-35 Przedpełk Mościc ze Stęszewa i Koźmina, syn Mościca ze Stęszewa: 1428 tenże z R. i Dębna (PZ 10, 33); 1435 tenże pozywa Febronię z Krąpiewa o wyłowienie gwałtem ryb wartości 20 grz.; pozwana dowodzi, że łowiła nie w T., ale w dobrach, które nabyła z zastrz. pr. odkupu; Jan Mleczko [klient Przedpełka] dowodzi, że zabrał jej niewód nie w tym miejscu, które zostało jej sprzedane, ale na pańskim jeziorze w T. (WR 1 nr 1451); 1435 tenże sprzedaje Winc. Sokołowskiemu Mirosławki i T. z wyłączeniem jeziora w R. z zastrz. pr. odkupu za 260 grz., a Tomaszowi Owieczce z Konarzewa i Janowi Słapowskiemu niegdyś Dąbrowskiemu zapisuje na tych dobrach 300 grz. (PG 1 k. 70, 76v, 106v).

1435 Tomasz Owieczka [syn Mik. Owieczki] z Konarzewa i Jan Słapowski →wyżej; 1436 Tomasz Owieczka z T. toczy proces z Piotrem z Bnina (PZ 13, 164).

1444-75 Mik. Stęszewski [syn Jana Bnińskiego, który wraz z bratem Piotrem nabył w 1432 →Stęszew od Przedpełka]: 1444 tenże →p. 2; 1445 tenże z R. i Dębna pozwany przez Winc. Sokołowskiego [który nabył T. z zastrz. pr. odkupu w 1435] (PZ 15, 62); 1445 tenże zapowiada swe dobra, m. in. T.; sąd orzeka, że nie należy tam więcej składać pozwów przeciwko [Przedpełkowi] Mościcowi (KoścZ 12 s. 603, 652); 1445 tenże pozwany z R. i Dębna (PZ 15, 62); 1474 tenże sprzedaje Mac. Bnińskiemu [swemu bratu stryj., synowi Piotra z Bnina i Opalenicy] →Stęszew z wsiami, m. in. T. (KoścG 2, 3; KoścZ 16, 50v; Górczak 105); [Mikołaj pozostał zapewne w sprzedanych dobrach do swej śmierci w 1477].

1474-92 Maciej z Bnina [także →Mosiny i →Stęszewa, syn Piotra z Bnina, brat stryj. Mik. Stęszewskiego, wda pozn. 1477-93, star. gen. Wlkp. 1473-84, zm. 1493]: 1474-75 tenże →wyżej; 1479 tenże sprzedaje kapłanowi Pawłowi ze Stęszewa 7 grz. czynszu z T. od sumy 84 grz. (ACC 57, 110); 1480 tenże kupuje od Katarzyny c. Jana Świdwy z Szamotuł jej pr. do dóbr Stęszew z wsiami, m. in. T., które przypadły jej po zm. Mik. Stęszewskim, ojcu jej matki Anny (PG 9, 192); 1483 tenże sprzedaje Stan. Hankowi pleb. w Poniecu i altaryście w Kościanie 29 fl. czynszu ze Stęszewa z wsiami, m. in. T. (ACC 61, 1); 1489 tenże sprzedaje kanonikom kolegiaty Ś. Mikołaja in Summo w Poznaniu 60 fl. czynszu ze Stęszewa z wsiami, m. in. T. (BR 176, 113v-114; ACC 66, 187); 1492 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Piotrowi Kobylnickiemu kustoszowi kolegiaty NMP in Summo w Poznaniu 3 grz. czynszu ze Stęszewa z wsiami Witowle Wielkie i Małe, T., Krąpiewo i Dębno od sumy 36 grz. (CP 10, 155v-156; ACC 69, 29); 1510 czynsz ten należy do altarii w kolegiacie NMP (LBP 214).

1499-1510 Hieronim Mosiński [syn Macieja] →niżej; 1509, 1516 T. pana Mosińskiego (CP 111 k. 30v, 84); [Hieronim Mosiński zm. 1540-41].

1542 Maciej, Piotr, Krzysztof i Nawojka Myjomscy [z Myjomic w ziemi wieluńskiej] na mocy ugody ze Stanisławem i Barbarą Stadnickimi⁶Myjomscy i Stadniccy byli wnukami sióstr Hieronima Mosińskiego, →Mosina i →Stęszew wwiązani w →Stęszew z wsiami, m. in. T. (PG 84, 178); 1545 Piotr Myjomski zapisuje na wspomn. dobrach posag i wiano ż. Barbarze Pogorskiej (PG 18, 188v); 1546 tenże Piotr daje wspomn. dobra w działach bratu Maciejowi i siostrze Nawojce, ż. Hieronima Oporowskiego (PG 18, 261); 1547 Mac. Myjomski sprzedaje 1/2 wspomn. dóbr Łukaszowi Gułtowskiemu z Racatu i przyjmuje je w dzierżawę na 3 lata (PG 18, 329; PG 89 k. 123-129v, 139, 295, 473v-475); 1550 Mac. Myjomski pozwany przez Wojc. Konarskiego o wygnanie jego ojca Mac. Konarskiego z T. i Dębna, w które Konarski był wwiązany za długi (PG 93, 148); 1551 Wojc. Konarski odstępuje Mik. Niegolewskiemu sumy, jakie ma zasądzone od Mac. Myjomskiego na 1/2 T. i Dębna (PG 18, 617v); 1551 Łukasz Gułtowski i Nawojka Oporowska dziedzice w Stęszewie i wsiach, m. in. T. (PG 94, 187v); 1553 Barbara Pogorska ż. Piotra Myjomskiego kasuje swą oprawę, zapisaną m. in. na T. (PG 97, 660v); 1562 Mik. Niegolewski przekazuje Łukaszowi Gułtowskiemu sumy, jakie ma na połowach T. i Dębna (PZ 25, 43); 1577-80 Sylwester Dembowski i Łukasz Gułtowski →niżej; 1580 Wacław Myjomski syn zm. Piotra zastawia Sylwestrowi Dembowskiemu miecznikowi łęcz. dobra Stęszew z wsiami, m. in. T. (PG 137, 371v); 1581 Łukasz Gułtowski daje swym ss. Wacławowi i Łukaszowi 1/2 Stęszewa z wsiami, m. in. T. (KoścG 35, 538v), a Łukasz [młodszy] zapisuje na tych dobrach posag i wiano swej przyszłej ż. Kat. Rydzyńskiej (KoścZ 21, 24v); 1590 Wacław Gułtowski oprawiając żonie posag i wiano, sobie zastrzega 1/2 wspomn. dóbr (PG 23, 539); 1594 Jakub Dąbrowski kupuje części wspomn. dóbr od swego brata Wojciecha oraz od Walentego Gosławskiego, siostrzeńców zm. Sylwestra Dembowskiego (PG 24, 262; PG 164, 957v).

1475 T. wymieniony wśród wsi zalegających z zapłatą podatków król. (PZ 20, 26v); 1499 wśród wsi zalegających z zapłatą podatków wymieniono T. pana Zbąskiego [czyli →Trzcielin Kapitulny] i T. Hieronima [Mosińskiego] (PG 62, 11); 1508 pobór z T.M. od młyna o 1 kole, wiatraka, 7 półł.; młyny są opust. (ASK I 3, 4v); 1510 wieś T. Hieronima Mosińskiego ma 5 1/2 ł. os., 2 ł. opust., które uprawiają kmiecie (LBP 96-97); 1563 pobór z T.M. od 4 ł., 1 komornicy (ASK I 5, 218); 1577 pobór z T.M. z działów Łukasza Gułtowskiego i Sylwestra Dembowskiego (ASK I 5, 680v); 1580 pobór z działu Sylwestra Dembowskiego od 3 ł., z działu Łukasza Gułtowskiego od 2 ł., 1 komor. (ŹD 15).

1453 Bartosz kmieć z T. zeznaje, że Marcin wikariusz z Konarzewa opatrzył sakramentami jego żonę, która była ekskomunikowana (ACC 34, 108); 1479 włodarz Mik. Rachwał i kmieć Błażej z T. zobowiązują się płacić czynsz zapisany przez dziedzica Macieja z Bnina (ACC 57, 110); 1484 Jan młynarz →p. 2; 1489 Winc. Slank z C. kmieć zobowiązuje się płacić czynsz zapisany przez Macieja z Bnina (ACC 66, 187).

4. 1395 sołtys Andrzej, 1403 sołectwo →p. 3: Dobiesław.

5. 1423 kop. 1488-92 do uposażenia prebendy kanonickiej fundi „Mosina” w pozn. kapitule kat. należą m. in. dzies. wiardunkowe z T. szlacheckiego w wysokości 2 grz. i z Trzcielina Kapitulnego w wysokości 3 grz. (LBP 48); 1453 →p. 3: kmiecie; 1510 dzies. wiard. z T. należy do kanonika [prebendy fundi „Mosina”], a meszne do plebana w Konarzewie (LBP 96-97).

Uwaga: O położeniu i nazwie →Trzcielin Kapitulny, Uwaga.