WĄCHABNO

1394 obl. 1557 Wachobno (Wp. 3 nr 1947), 1408 trans. 1463 Wachapno (AC 2 nr 593), 1493 Vachawno, Wachabno (MS 2 nr 193, 213), 1509 Wachabnye (MS 4 nr 597), 1510 Wachbno (LBP 160), 1517 Wanchabnoe (PG 69, 473v), 1530 Vachabno (ASK I 5, 122v), 1580 Wąchabno (ASK I 6, 241), wieś, 5 km na N od Kargowy.

1. 1530 n. pow. kośc. (ASK I 3, 122v); do 1408 Niałek Mały, 1408 n. par. Kopanica (AC 2 nr 593; Wp. 5 nr 139 – tu pod datą 1418).

2. 1517 jezioro →Wąchabienko nal. do W. (KoścZ 19, 59; KoścG 7, 193v-194v); 1582 las →p. 3.

3. Własn. król. w tenucie →Kopanica. 1394 Bernard Wierusz tenut. w Kopanicy →p. 4; 1493 król Jan Olbracht poświadcza, że Florian z Żychlina [pow. kon., Florian był tenut. w Kopanicy 1479-94: G.Star. 45] podkom. brzeski kuj. zapisał ż. Barbarze 500 grz. [oprawy] na Kopanicy oraz wsiach Wielka Wieś, Mała Wieś [→Kopanica Wielka, →Kopanica Mała] i W.; Barbara kasuje wcześniejszy dok. [swojej oprawy] (MS 2 nr 193, 213); 1509 król Zygmunt St. zezwala Barbarze tenutariuszce dóbr Kopanica z wsiami Wielka Wieś, Mała Wieś i W. na zapisanie sum, które ma ona oprawione na tych dobrach, swojemu [drugiemu] mężowi Stanisławowi z Mylina (MS 4 nr 597); 1510 taż Barbara →niżej.

1513 Wojciech i 1513-23 Jan Żychlińscy czyli Kopaniccy, ss. Floriana, tenutariusze w →Kopanicy (PG 69, 240v; KoścZ 23, 23v): 1513 król Zygmunt St. zatwierdza dział dóbr między tymi braćmi Wojciechem i Janem; m.in. wspomniano Kargową, Chwalim i król. Kopanicę z wsiami, m.in. W. (MS 4 nr 10451); 1517 tenże Jan daje w działach swojej siostrze Annie, ż. Jakuba Padniewskiego, całe W. i 1/4 jez. Białokosz należące do dóbr król. Kopanica oraz 1/2 Chwalimia [z dóbr ojczystych]; jest to przypadająca na Annę cz. spadku po rodzicach wartości 850 fl. węg. (KoścZ 19, 59; KoścG 7, 193v-194v; KoścZ 22, 53); 1517 tenże Jan zawiera ugodę ze wspomn. siostrą Anną: do niej należy m.in. wieś król. W. (PG 69 k. 471, 473v; w haśle →Białokosz, pomyłkowo pod 1518); 1519 król Zygmunt St. na prośbę abpa gnieźn. Jana Łaskiego wyraża zgodę, aby tenże Jan zapisał siostrze Annie 850 fl. węg. m.in. na W., która należy do m. [tenuty] Kopanica (MS 4 nr 3147); 1523 tenże Jan zapisuje ż. Annie Strykowskiej po 1000 fl. posagu i wiana na 1/2 starostwa Kopanica z wsiami, m.in. W. (KoścZ 19, 106; KoścZ 22, 92).

1582 Jan Kuklinowski tenut. z Kopanicy pozywa Stan. Żychlińskiego [z Kargowy] o to, że zabrał mu nieprawnie miód z dwóch barci (capisseria alias dzienie) z lasu nal. do W. (KoścZ 67, 456).

1510 w W. 12 półł., w tym 8 półł. os. i 4 półł. opust., uprawiane dla pani [Barbary tenutariuszki w Kopanicy →wyżej], 2 sołtysów na 1 1/2 ł., 1 karczma (LBP 160); 1530 pobór od 2 ł. (ASK I 5, 122v); 1563 pobór od 1 1/2 ł., 1 ł. soł., 1 karczmy dor. (ASK I 5, 153); 1565, 1567, 1570 pobory od 1 1/2 ł., 1 ł. soł., 3 zagr., 1 karczmy dor. (ASK I 4, 248v; ASK I 5 k. 373, 431v); 1576 pobór od 1 1/2 ł., 1 ł. soł., 1 zagr., 1 karczmy dor. (ASK I 5, 589v); 1580 pobór od 3 ł. kmiecych, od 3 kwart roli, 4 zagr. (ASK I 6, 241); 1581 pobór od 3 1/2 ł. kmiecych, 3 zagr. wymłóckowych (ASK I 6, 502; ŹD 72); 1583 pobór od 3 1/2 ł., 3 zagr. (ASK I 6, 554).

4. 1394 (obl. 1557) komes Bernard Wierusz [z Wieruszowa w ziemi wieluńskiej, tenut. w Kopanicy] na prośby Mikołaja sołtysa w W. odnawia przywilej dot. sołectwa w W.: potwierdza sołtysowi 3 ł. wolne, karczmę z pr. sprzedaży piwa, jatkę piekarską, nadto jaz (obstaculum alias yaz) zbudowany w poprzek [jeziora czy rz. Obry?, →Wąchabienko], wolny połów na wszystkich rzekach nal. do jego zwierzchności (ad nostrum dominium) [tj. do tenuty Kopanica], 1/3 dochodów sąd., 30 drzew na barcie; sołtys ma służyć tak, jak sołtysi in. wsi Wierusza; sołtys ma dawać tenutariuszowi 1 posiłek (prandium), a kmiecie 2 posiłki w roku; we wsi ma obowiązywać pr. magd. i łany flamandzkie; po upływie wolnizny kmiecie mają płacić rocznie z każdego łanu 3 miary żyta, 2 miary pszenicy, 1 miarę owsa oraz pracować jak in. kmiecie wsi [nal. do tenuty] (Wp. 3 nr 1947); 1510 w W. jest 2 sołtysów na 1 1/2 ł., 1563-76 w W. 1 ł. soł. →p. 3.

5. 1408 (trans. 1463) Wojc. [Jastrzębiec] bp pozn. eryguje nową par. w Kopanicy i włącza do niej wymienione wsie, m.in. W., które dotąd miały utrudniony dostęp przez rozlewiska rz. Obry do swojego dotychczasowego kościoła par. w Niałku Wielkim (AC 2 nr 593; Wp. 5 nr 139 – tu pod datą 1418); 1510 do par. Kopanica należy m.in. W.; pleb. otrzymuje ze wszystkich wsi nal. do par. meszne po 1 korcu (coretum) żyta i 1 korcu mąki oraz 4 gr z każdego półł. (LBP 160).