(1220 bez nazwy, 1222 in Katich, de Caliczicz, Cacheuici, Kaczicze, 1225 de Kacich, Cacicze, 1226 de Caliticz, 1238 Kachyz, 1244 de Cacyz, 1273 cum Kadchicz, 1276 de villa Kacich, 1283 in Caschiz, 1291 de Kadschitz, 1350 Caczice, 1376 de Kacicz, 1398 de Caczicz, 1423 Kaczijcze, Kadzycze) wieś, kl. Cyst. w l. 1220-25, 2 km na N od Słomnik.

1. 1222 dystrykt prandociński (Mog. 2); 1581 pow. prosz. (ŹD s. 23); 1470-80 n., 1598 par. Prandocin (DLb. 2 s. 33; 3 s. 424; WR k. 315).

2. 1283 łąki w K. nad rz. Szreniawą, → p. 4; 1350 młyn i łąki w K., → p. 3; 1398 młyn w K., → p. 6; 1407 sąd ziemski krak. rozstrzyga na korzyść kl. mog. spór tegoż kl. z Andrzejem sołtysem z Lipskiej Woli [dziś Lipna Wola] o łąkę należącą do Januszowie, położoną między wsią Smroków a młynem w K. z obu stron rz. Szreniawy (DSZ 124; Mog. s. 59 reg.); 1410 młyn w K., → p. 3; 1424 świadkowie i zakonnicy Jana opata kl. mog. występują przeciwko kmieciom z Lipskiej Woli o granice między Lipską Wolą i wsią kłaszt. K. (GK 2 s. 300); 1470-80 we wsi K. graniczącej z Prandocinem dobry młyn (DLb. 3 s. 424-5); 1529, 1530 młyn w K., → p. 3.

3. Własn. ryc., od 1220 r. tutejszego kl. Cyst., przeniesionego w 1225 r. do Mogiły. 1220 kap. generalna cystersów na prośbę Iwona bpa krak. poleciła opatom z Lubiąża [Śląsk] i Wąchocka (Camina) [woj. sand.] ocenić przydatność miejsca [w K.] wybranego pod budowę nowego opactwa (Statuta Cupitulorum Generalium Ordinis Cisterciensis, wyd. J. Canivez, t. 1, Louvain 1933, s. 528, nr 56); 1222 Iwo bp krak. zakłada kl. Cyst. w K. (MPHn. 5 s. 73, 240; MPH 3 s. 71)¹Według F. Wintera (Die cistercienser des nordöstlichen Deutschlands. Ein Beitrag zur Kirchen- und Kulturgeschichte des deutschen Mittelalters, t. 2, Gotha 1871, s. 393-4), już w 1221 r. Wisław Odrowąż sprowadził Cystersów z Lubiąża do K. i ofiarował im te dobra. W świetle statutów cysterskich wydanych przez Caniveza i zapisów rocznikarskich należy zdecydowanie odrzucić chronologię założenia i funkcjonowania kl. Cyst. w K. ustaloną przez wydawców Monografii opactwa cystersów we wsi Mogile (Kraków 1867 s. 11, 89) na lata 1218-1222, opierając się na mało miarodajnej pracy Kaspra Jongelina, Abbatis Disenburgensis, ex tabulis Monasterii Morimundensis, libro de originibus abbatiarum, cuius est Mogiła filiationis; tenże Iwo stwierdza, iż jego br. Wisław dz. z Prandocina nadał fundowanemu kl. w Prandocinie [=w Kacicach]²Bezpośrednie sąsiedztwo Kacic i Prandocina, a na dodatek przynależność obydwu wsi do jednego kompleksu majątkowego Odrowążów z ośrodkiem właśnie w Prandocinie, gdzie był kościół, uzmysławia, iż klasztor cysterski lokalizowany w źródłach raz to w Kacicach, innym razem w Prandocinie, jest w istocie rzeczy jednym i tym samym obiektem osadniczym, nie może być mowy o przenoszeniu go z jednej wsi do drugiej, jak to przyjmują niektórzy historycy, np. J. Szujski, Wiadomość historyczna o Mogile, [w:] Monografia opactwa cystersów we wsi Mogile, Kr. 1867, s. 11 wieś Prandocin wraz z trzema innymi wsiami w dystrykcie prandocińskim K., „Sacouici”³Wieś mylnie identyfikowana z wsią Sędowice w parafii Wrocieryż (K. Rymut, Nazwy miejscowe północnej części dawnego województwa krakowskiego, Wr. 1967, s. 150), która wprawdzie została nadana Cystersom, ale po ich przeniesieniu się do Mogiły, czyli po 1225 r., i to już przez Sąda syna Dobiesława Odrowąża (Mog. 17-1239 r.). Tymczasem w nadaniu dla kl. w Prandocinie [Kacicach] w 1222 r., w którym „Sacouici” są wymienione, jest mowa tylko o ojcu Sąda Dobiesławie Odrowążu i ojcu tegoż Wisławie. „Sacouici” są tutaj wyraźnie określone jako leżące w dystrykcie prandocińskim, czyli k. Prandocina, a zatem mogą być identyfikowane tylko z osadami leżącymi blisko tej miejscowości. Być może, jest to wieś Pożaków, która wraz z Prandocinem, Kacicami i Januszowicami jest zobowiązana dok. z 1238 r. do płacenia stanu (Mog. 16 or.). Poświadczają ją jeszcze dok. z l. 1244 i 1278 (Mog. 20 or., 34 or.) i Januszowice, w zamian za to Iwo nadaje Wisławowi i jego synowi [Dobiesławowi] wieś Końskie z sześcioma wsiami: Stary Odrowąż, Gosań, Nieświn, Modliszewice, Kazanów, Popowo [wszystkie wsie w pow. opocz.], ponadto temuż Dobiesławowi jako spadkobiercy po sobie pozostawia wieś Dziebałtów [pow. opocz.] z wszystkimi urządzeniami. Iwo jako patron kl. po Wisławie i biskup wyznacza klasztorowi ok. 100 grz. czystego srebra rocznie „de quinquaginta”⁴Pięćdziesiąta część dochodów przysługująca biskupowi z własności ziemskiej biskupstwa, jak na to pozwalają kanony, jako nowo fundowanemu klasztorowi, tj. 20 grz. czystego srebra i 20 korcy bpich ziarna. Aby w przyszłości nie kwestionować tej darowizny, wyznacza klasztorowi dzies. we wsiach: Januszowice, Smroków, Wężerów, Cholewice jako rekompensatę 20 korcy zboża, a jako równowartość owych 20 grz. wyznacza dzies. w Moniakowicach z przynależnościami: Łękawa Marcina, Łękawa Jakuba, Przyśniów, Klemencice, Koprzywnica. Nadaje też klasztorowi za zgodą kap. krak. w ziemi Ś. Wacława Męczennika [tj. ziemi należącej do kat. krak.] źreb w sąsiedztwie erygowanego kl.⁵Chodzi tu zapewne o wieś → Kantorowice nad Szreniawą, dziś już nie istniejącą, z której dzies. według informacji zawartych w dok. bpa Prandoty z 1244 r., należała do kl. mog. (Mog. 20 or.). Wieś ta nie jest identyczna z Kantorowicami leżącymi nad rz. Dłubnią w pobliżu Krakowa i Mogiły Jako fundator i patron dał już kl. folwark i pr. patr. 3 prebend w kościele par. w Prandocinie. Daje wreszcie kl. swój folwark zw. Mogiła sive Tumba nad rz. Dłubnią z wszystkimi przynależnościami i należącą doń jurysdykcją w tej wsi oraz dziedz. źródło solne. Ponadto na budowę klasztoru przekaże przez 3 lata Cyst. 300 grz. czystego srebra, 40 wołów, 300 owiec z całym przychówkiem, 20 korcy soli, 40 garnców miodu, 60 „modios episcopales” [60 korcy zboża ze stołu bpiego] i 100 wiązek żelaza (Mog. 2 or.)⁶W DLb. 3 s. 420-21 obszerne streszczenie dok. fundacyjnego; tamże błędnie podana nazwa Kaczowicze zamiast Kacice; Iwo bp krak. funduje kl. Cyst. we wsi ojczystej R. k. Słomnik i uposaża go wsiami: R., Prandocin, Moniakowice i → Cholewice (DH 2 s. 212-3); 1223 Iwo bp krak. z wdzięczności za ofiarowanie przez swego br. komesa Wisława ojcowizny swej (patrimonium suum) Prandocina wraz z przynależnościami pod budowę kl. [w Kacicach], nadaje mu swoją ojcowiznę, a mianowicie Końskie z 6 wsiami: Modliszewice, Stary Odrowąż, Gosań, Nieświn, Kazanów, Popów, wsie przynależne do kościoła [= parafii] w Końskich (Mog. 3 or.).

1225-6 kl. [Cyst.] z K. przeniesiony do Mogiły; w Mogile zw. Clara Tumba ufundowano kl. Cyst. (MPHn. 5 s. 74, 240); 1225 Leszek Biały ks. krak. i sand. zaświadcza, że komes Wisław z Prandocina sprowadził Cystersów z kl. w Lubiążu na Śląsku do swego folwarku K. w celu założenia kl. i nadał im swoje dobra K. i Prandocin z przynależnościami, za co dostał wraz z s. Dobiesławem od swego br. Iwona bpa krak. jego ojcowiznę Końskie z siedmioma wsiami. Iwo przeniósł kl. z K. do Mogiły nad [rz.] Wisłą i Dłubnią. Leszek zatwierdza klasztorowi na prośbę wspomnianych braci posiadanie Mogiły, K. i Prandocina z całym swym dystryktem, a ponadto Mikułowic k. Szańca [pow. wiślicki, par. Szaniec]⁷Nadanie Mikułowic przez bpa Iwona miało miejsce dopiero w 1229 r. (Mog. 9 or.), → Bogucina za Przeginią, 2 jatek rzeźniczych w Krakowie i nadaje klasztorowi imm. ekon. i sąd. (Mog. 4 - dok. ten potwierdzony przez Wacława kr. czeskiego, księcia krak. i sand. w 1291 r. jest zapewne falsyfikatem z końca XIII w.; Matuszewski Imm. s. 261-3); 1226 bp krak. Iwo przenosi Cyst. z K., gdzie kl. miał skromną murowaną kaplicę, do swej wsi ojczystej Mogiły (DH 2 s. 221-2; DLb. 3 s. 420-21, 425); Włodzimierz wwda krak. opierając się na zeznaniach świadków stwierdza, że wieś kl. mog. Prandocin wraz z przynależnościami: Pożaków, K. i źrebiem Januszowic płaci „zupam” zw. stanem w srebrze (Mog. 16 or.); 1244 bp krak. Prandota za zgodą kap. krak. nadaje klasztorowi mog. dzies. z Sierachowa i z całych Czyrzyn graniczących od zachodu z wsią Czyrzyny klasztoru miech., z Rakowic, → Bieńczyc i zatwierdza dziesięciny nadane przez bpa Iwona z wsi: Mogiła (Clara Tumba), z graniczących z nią Ubisławic, oraz z wsi Łękawa Jakuba, Łękawa Rozdrana, Łękawa Marcina, Przyśniów, „Monascaua”, Koprzywnica, Klemencice k. Prandocina, Januszowice, Smroków, Wężerów, Truszyno. Moniakowice, Cholewice, Kantorowice nad Szreniawą), Prandocin, C., Pożaków, oraz zatwierdza darowiznę jatki rzeźniczej w Krakowie i źrebu w Cholewicach (Mog. 20 or.); 1273 Bolesław Wstydl. bierze w opiekę kl. mog. Stwierdza, iż niegdyś komes Wisław z Prandocina sprowadził Cystersów z Lubiąża na Śląsku do K. dla założenia tu kl. i nadal mu K. i Prandocin z okręgiem i przyjął swego br. Iwona bpa krak. do współudziału w fundacji i ofiarował patronat nad fundacją, za co uzyskał od biskupa dla siebie i swego s. Dobiesława jego ojcowiznę Końskie z 7 wsiami. Książę potwierdza przynależność do kl. wsi Mogiła, K., Prandocina z okręgiem, ponadto Mikułowic k. Szańca, Bogucina za Przeginią i 2 jatek rzeźniczych w Krakowie (Mog. 32 or.); 1276 Bolesław Wstydl. w odpowiedzi na skargi kl. mog. o obarczanie poddanych ze wsi K. obowiązkiem przewodu przez poddanych kl. zagojskiego z Januszowic, i wyjaśnienia opata mog., iż droga przewodu od dawna nie biegła przez K., uwalnia mieszkańców K. od przejmowania tego obowiązku od poddanych z Januszowic (Mog. 33)⁸K. Buczek, Publiczne posługi transportowe i komunikacyjne w Polsce średniowiecznej, KHKM, 15, 1967, s. 259-60; 1291 Wacław kr. czeski, ks. krak. i sand. zatwierdza dok. Leszka Białego z 1225 r. (Mog. 4). 1350 Kazimierz W. wynagradzając szkody, jakie spowodowała woda z sadzawki król. w Słomnikach Cystersom z Mogiły, niszcząc folwark klaszt., młyn, karczmę i łąki w C., nadaje im łąkę w → Januszowicach (Mog. 68 or.); 1376 NN włodarz (procurator) z K. (SP 8, 152); 1388-99 Stanisław włodarz, konwers (procurator, conversus) z K. i Prandocina (SP 8, 4983, 7050-52, 7082, 7082a, 7973, 8327; uw. 142/7, 162/52); 1389 Jakub młynarz z Czechów występuje przeciwko Stanisławowi z C. o młyn, który winien zbudować (SP 8 uw. 161/52); 1400 Jan, Hanek dwornik (cunator!, curiensis)⁹Błędnie cunator zamiast curiator z K. i Prandocina (SP 8, 10 546, uw. 345/41, 348/18, 349/56); 1407 → p. 2; 1408-15 Giszek dwornik (magister curie) z K. i Prandocina (ZK 5 s. 95, 206, 290; 6 s. 49; 193 s. 91; SP 2, 1390); 1410 Stanisław młynarz dwornika Giszka z K. (ZK 5 s. 206); Piotr z Wilczkowic, Mikołaj zw. Kuszak z Łuszczowic, Stan. Simonis [s. Szymona] z Łuszczowic i Wojciech Szniwonicz z Damic ręcząc wspólnie za Stan. Świętka młynarza niegdyś z K. mają zapłacić wyszczególnione kwoty pieniężne Janowi opatowi mog. (ZK 5 s. 220); 1423-33 Piotr kmieć z K. (GK 2 s. 87, 93, 100, 110; 4 s. 1012); 1424 → p. 2; 1433 Piechna Kokota, Kokotowa z K. (GK 4 s. 982, 988); w sprawie kmieci wsi K. przeciwko mieszkańcom wsi [Lipska Wola] znajdującej się w tenucie u Stanisława [Jelitki z Goznej] kaszt. brzeskiego, tenże Stanisław przedstawia przed sądem grodzkim krak. przyw. Kazimierza W. uwalniający mieszkańców tej wsi [Lipskiej Woli] i jej sołtysa Piotra od jurysdykcji wojewodów i kasztelanów i wprowadzający odpowiedzialność kmieci od sołtysa wg pr. niem., a sołtysa wobec króla (GK 4 s. 1044-5); 1447 Tomasz opat z Mogiły wraz z kl. mog. i Wilamem włodarzem z K. występują przeciwko Rozumkowi [...] z Jankowic (GK 10 s. 146); 1451 Jan Kontis z K. (Teut. 3 s. 22); 1469 Zygmunt młynarz z K. (GK 18 s. 664); 1470-80 wieś K. kl. mog., ze względu na urodzajność gleby większa cz. łanów kmiec. przyłączona do folwarku klaszt., a ten uprawiany jest po większej części siłami najemnymi. We wsi też 17 łanów kmiec., z których kmiecie płacą po 20 sk. z łanu, karczma z rolami płacąca 2 grz. czynszu i dająca kopę jaj, dobry młyn płacący miarę klasztorowi i hodujący dlań 2 świnie (DLb. 2 s. 33; 3 s. 424-5); 1472 pobożny (religiosus) Grzegorz konwers kl. mog. rezydujący w K. domaga się, aby ur. Zbigniew z Tęczyna i Przecsławic postawił przed sądem prac. Marcina młynarza z Przecsławic lub jego pełnomocnika (GK 19 s. 568); 1528 Erazm opat mog. sprzedaje za 600 grz. z pr. odkupu sławetnemu Janowi Czymermanowi [złotnikowi] mieszcz. i rajcy krak. dla altarii w kościele NMP 15 grz. czynszu rocznego na wsiach klaszt. Prandocin i C. oraz na wszystkich kamienicach i siedliskach wewnątrz murów Krakowa na ulicy Świńskiej [odcinek dzisiejszej ul. L. Solskiego między plantami a ul. Ś. Krzyża] z powodu odbudowy domów zniszczonych pożarem (Wypisy 1526-1529, 211); 1529 czynsz wart. 15 grz. z pr. odkupu łącznie z wsi Czyrzyny, Prandocin i K. dla nowo fundowanej altarii Ś. Anny w kościele par. NMP w Krakowie; czynsz 98 grz. i 22 gr z wsi K., Prandocin, Moniakowice i karczem i młynów w tych wsiach opatowi kl. mog.; role folw. w K. (LR s. 166-7, 173, 236); 1530 własn. kl. mog., pobór z 7 ł., 1 karczmy i 1 młyna o 1 kole (RP k. 36); 1564 sep z 4 ł. dla wielkorządców i zamku krak. (LK 2 s. 72).

4. 1283 Engelbert opat kl. mog. ogłasza zawarcie ugody między kl. mog. a Gerhardem i Henrykiem mieszczanami krak., którzy lokowali na pr. średz. wieś kl. mog. Prandocin leżącą w dystrykcie krak. Gerhard i Henryk i ich spadkobiercy uzyskują sołectwo w → Prandocinie oraz m.in. połowę łąk należących do kl. mog. w K. na drugim brzegu rz. Szreniawy (Mog. 35 or.); 1336 Kazimierz W. zatwierdza przywileje Bolesława Wstydl. z 1243 i Leszka Cz. z 1280 dla kl. mog. i zezwala temuż kl. lokować na pr. średz. wsie klaszt.: Mogiła, Pracze, Czyrzyny, Prandocin, K., Sędowice, Wróżenice, Glew i Cholewice (Mog. 61 or.).

5. 1376 Henryk kapelan z K. (SP 8, 152); 1470-80 dzies. snop. z 17 ł. kmiec., karczmy z rolami wart. 20 grz. klasztorowi w Mogile; → p. 8 (DLb. 2 s. 33; 3 s. 425); 1529 dzies. snop. z wyszczególnionych imiennie wsi, w tym K. klasztorowi w Mogile (LR s. 236).

6. 1418 Stan. zw. Kaczyczski kmieć skazany na zapłacenie podwójnej kary XV Jaszkowi z Łuczanowic i tyleż sądowi, za to że zbiegł od Jaszka przed czasem (SP 2, 1572); tenże Jaszek prawnie pozyskuje wspomnianego kmiecia; Święch s. tegoż kmiecia może odejść z dworu Jaszka (SP 2, 1573).

8. 1376 → p. 5: 1470-80 we wsi K. niegdyś byli osadzeni Cystersi, pozostała po nich murowana kaplica (aedicula) (DLb. 3 s. 425); 1598 „capella murata S. Agnetis in antiquo monasterio” (WR k. 315); 1748 „capella murata in curia, ubi quondam monasterium Clarae Tumbae erat” (Wizytacja bpa Załuskiego AMetr. Kr. k. 143v); 1788-92 kaplica murowana w dworze „ubi quondam monasterium Clarae Tumbae” (Mat. do MWK s. 86); w budynku dworskim kwadratowa, ciosowa i sklepiona żebrowo kaplica romańska z zachowanym pierwotnym oknem we wschodnim murze, będąca niegdyś siedzibą Cystersów (KatZab. t. 1 s. 222)¹⁰T. Chrzanowski i M. Kornecki (Sztuka ziemi krakowskiej, Kr. 1982, s. 26) uważają, że kaplica ta błędnie została zidentyfikowana jako budowla romańska, ponieważ wcale nie ma murów ciosowych, ani romańskiego portalu, natomiast sklepienie jest renesansowe.