(1257 Crowodra, 1347 in Crowodirze, 1387, 1390 lub 1391 Krowodrza, 1399 Crowodrze, 1401 Krawodrza, 1408 Crawodza, 1411 Crowodsrza, 1434 Chrobodrza, 1442 Krowodrza alias Stary Wolwark, 1534 Kozodrza, 1545 Scrowogrza), w 1906 włączona do Krakowa, 2,5 km na NW od centrum miasta.

1. 1530, 1581 pow. krak. (RP k. 38; ŹD s. 4); 1470-80, 1599 par. Ś. Szczepana w Krakowie (DLb. 2 s. 15; Akta wizytacji dekanatu krakowskiego 1599, wyd. Cz. Skowron, Lublin 1965, s. 57).

2. 1286 Leszek Cz. zezwala dominikanom krak. poprowadzić wodę z rz. Rudawy od Mydlnik do ich kl. przez teren [→ Garbarów i] wsi K., należącej do kl. Ś. Ducha w Krakowie (KK 1, 86); 1444 łąka k. Toń; 1468; 1469 K. leży przed Krakowem → p. 3A; 1470-80 rz. Suchodół [dziś Sudoł] stanowi granicę między Toniami a K. i Bronowicami Niemieckimi; Bronowice Niemieckie graniczą ujazdami m.in. z K.; K. poza Krakowem; Prądnik [Czerwony] sąsiaduje z Krakowem i m. in. K.; K. graniczy z Kleparzcm → p. 3A (DLb. 1 s. 159, 598; 3 s. 41, 210); 1530 K. za kościołem Ś. Krzyża [w Kleparzu, dziś nie istn.] → p. 3 A; 1551 nowa prochownia król. między Łobzowem a K. (Wawel, 2: Materiały, s. 411, 413 → p. 3A: 1530-42); 1559 prep. kl. Ś. Ducha przekazuje temu konwentowi 9 nowo wzniesionych domów wraz z ogrodami za kościołami Ś. Walentego [dziś nie istn.] i Ś. Krzyża w Kleparzu seu alias in Blonye [ciągnącymi się] aż do wsi K. do domu Serwy (OK 87 k. 411v-5v); 1570 droga z Krakowa na Śląsk biegnie od bramy sławkowskiej przez Kleparz, ulicami Długą i Krowią i dalej przez K. (LDK s. 58).

3A. Własn. książęca, od 1257 mieszczan krak. i włączona do m. Krakowa; bpa krak., od 1220 kl. S. Ducha (dalej: ŚD) w Krakowie. 1220 bp krak. Iwo Odrowąż funduje szpital ŚD w Prądniku [Białym] obok Krakowa i nadaje mu m.in. wieś K. (DLb. 3 s. 38; DHn 6 s. 237 pod datą 1223); 1257 Bolesław Wstydl. lokuje m. Kraków na pr. niem. i nadaje mu m.in. na role, pastwiska i inne użytki wieś Rybitwy [dziś nie istn., leżała ok. 0,8 km na SE od centrum miasta pomiędzy kościołem Ś. Mikołaja a Bawołem w okolicy Podbrzezia] z przyleglościami z wyłączeniem stawów wraz z całym terenem między miastem a rz. Prądnikiem, zataczając koło od ww. wsi Rybitwy aż do wsi K., którą także przyłącza do Krakowa z zastrzeżeniem pr. bpa w tej wsi do posiadłości i młynów oraz rz. Prądnik (KMK 1, 1, 3)¹Zgodnie z wykładnią J. Wyrozumskicgo, Dzieje Krakowa, 1, Kr. 1992, s. 171, przyjmuję, że miastu została nadana przez księcia cz. K., którą po 1257 włączono do miasta, natomiast cz., określona w tym roku jako własn. bpa krak., to wieś K., którą już bp Iwo nadał kl. ŚD; 1286 → p.2.

1347 Marcin kramarz [z Krakowa] odstępuje ss. Piotrowi i Pawłowi dom mur. na rogu ul. Sławkowskiej i 2 ł. w K. z bydłem i trzodą, które obejmą w posiadanie po jego śmierci (KRK 1578); 1387, 1390 lub 1391 Władysław Jag. uwalnia od robocizn i świadczeń na rzecz króla wszystkich kmieci we wsiach kl. ŚD, mianowicie K. i Wroninie [par. Czulice] oraz dwóch kmieci w Małym Wronińcu [dziś Wroniec]. Kmiecie są obow. do robocizny na rzecz klasztoru, w którym będzie się odprawiać każdego wtorku msza ś. w intencji króla (KK 2, 333)²Kopista opuścił datę roczną dok. Wg GItin. dok. ten 9 VIII w Krakowie mógł być wystawiony w ww. latach. Krystyn z Ostrowa pełnił urząd ochmistrza królowej 1387-94, inni świadkowie mieszczą się w l. 1386-95; 1391 Marcin Krowodrze [= z K.] mieszcz. krak. posiada dom przy ul. Floriańskiej; 1393-1400 Mikołaj Krowodrze [= z K.] strycharz z Krakowa posiada dom przy ul. Szewskiej³SSNO 3 s. 151-2 odnotowuje „Krowodrze” jako przezwisko, jednak pewne przesłanki jak: profesja Mikołaja związana z pokładami gliny do wypalania cegieł w K., jego przezwisko zbieżne z nazwą wsi, nazwisko wdowy po nim i jej proces z przysiężnymi z K. pozwalają wiązać te osoby z K; 1400 Krowoderska wd. po ww. Mikołaju procesuje się z przysiężnymi z K. (KRK 2 s. 113, 255; Krzyż. 1394, 1760, 2222; KSN 904, 929); 1404 przysiężni z K. z Januszem sołtysem oraz Mik. Grocz, Jakusz, Mik. Szelket, Detrych, Mik. Frycz z żoną, Stan. Sekuła, Maciej z Sułoszowcj, Wolf z Krakowa ze swymi neposami płacą karę za niestawienie się w sądzie na wniosek Mik. Tumernichta z Krakowa (KSN 1450).

1407-9 Miczek Bochner alias Syrek, Syrnik, Caseator mieszcz. krak. w sporze ze Stanisławem z K. i jego s. Wawrzyńcem o dług i dobra w K.: 1407 ośmiu mieszczan krak. zeznaje przed sądem najwyższym pr. niem. na zamku krak. i dowodzi przysięgą, że Stanisław z K. obiecał przed sądem [wójtowskim] w K. zwrócić Miczkowi Bochnerowi Kezerowi alias Syrkowi 38 grz. długu, gwarantując spłatę wszystkimi dobrami ruchomymi i nieruchomymi; 1408 wójt i przysiężni z K. zeznają, że Mik. Syrnik z Krakowa zaaresztował wszystkie dobra ruchome i nieruchome Stanisława z Krakowa kmiecia w K. za pozyskane na nim długi, a dopiero po tym areszcie prep. kl. [ŚD] polecił kupić te dobra czyli 1/2 ł. z lekceważeniem prawa; wójt Jung Hanusz i ławnicy z K.: Piotr, Maciej Rząsecki, Jakub Fafer, Paweł Żak, Jakiel Pesz i Więcesław Komor zeznają, że tenże Mik. Syrnik pozyskał prawnie na Stanoszu z K. i jego s. Wawrzyńcu dobra ruchome i nieruchome w K. na sumę 38 grz. wpierw, nim Wit prep. kl. [ŚD] kupił jego dziedzinę; Wawrzyniec s. Stanisza z K. opuścił sąd i obiecał stawić się po obiedzie, ale nie stawił się; wójt Jung Hanusz i przysiężni z K. mają do 14 dni wydać ww. Mikołajowi alias Syrnikowi dok. na pozyskany przez niego na Staniszu i jego s. Wawrzyńcu dług w K.; wg wyroku sądu najwyższego pr. niem. tenże Mik. Syrnik pozyskał na Staniszu i jego s. [Wawrzyńcu] wszystkie ich dobra dziedz. wg zeznań przysiężnych i ławników, mianowicie dom, ogród, rolę obsianą żytem, 8 krów, 4 konie, 16 świń i stóg zboża. Wit prep. kl. ŚD, zgłaszający prawo do ww. dóbr, oświadcza przez swego pełnomocnika Jaszka z Polanowic, że nie wyrzucił Mikołaja z tych dóbr i ich nie trzyma. Sąd grodzki nakazuje kl. milczenie w tej sprawie; 1409 Maciej sołtys z Filipowic poręczył w domu Andrzeja wójta sądu najwyższego pr. niem. Mik. Syrnikowi z Krakowa, że stawi przed sądem w kl. ŚD Wawrzyńca s. Stanisza z K. W przeciwnym razie zapłaci Mikołajowi 50 grz. (GK 1a k. 85v, 94r, 99r; Rad. 427 k. 301; KSN 2259, 2266, 2273, 2370-1, 2443).

1408 Jan kmieć (colonus) z K. (GK 1a k. 86r); 1409 Władysław Jag. uwalnia wszystkie dobra kl. ŚD w Krakowie [w tym K.] od świadczeń i powinności na rzecz króla. Kl. ma odprawiać w jego intencji msze ś. każdego tygodnia (KK 2, 518); 1410 Anna wdowa z K. (OK 4 k. 75v); 1410-4 Wojciech, Wojtek z K. br. Stanisława z Kaszowa (OK 4 k. 74v, 75r, 117v); 1411 Stanisław wicedziekan krak. zeznał, że na prośbę Wojciecha z K. pozwał Więcesława medyka z Krakowa dla złożenia świadectwa prawdy w sprawie małżeńskiej (Cracovia artificum suppl. 39); 1413-4 Wojciech z K. z br. Stanisławem z Kaszowa przeciw Michałowi wójtowi ze Skawiny o sołectwo w Jastrzębi [par. Lanckorona] (KSN 3282, 3291, 3299, 3327, 3400); 1414 sąd najwyższy pr. niem na zamku krak. wydaje wyroki w sporach między wójtem [sądowym] i ławnikami z K. a Piotrem Katerzyńcem z K.: w sprawie o bydło wart. 30 grz. Piotr zapłaci każdemu po 30 den., w sprawie o dziedzinę wyrok korzystny dla ławy - Piotr zapłaci stronie i wójtowi sądu najwyższego po 8 den.; 1414 Święchna z K. (KSN 3463, 3481); 1415 → p.4.

1422 Klemens z kl. ŚD, Mik. Knyszyński i Michał rządca folw. klaszt. w K. (yconomus domus predialis) poręczają, że stawią całe bydło robocze i rogaciznę w ciągu 1 tygodnia. W przeciwnym razie, jako poręczyciele, pokryją wszystkie szkody poniesione przez woźnicę jak i kary (GK 1 s. 673, 679); 1422-5 Bernard kmieć z K. (GK 1 s. 678-9; 2 s. 176, 354, 363-4, 382, 407, 414, 428); 1423 tenże z kmieciami z Witkowic o wykastrowanie jego konia na łące klaszt. (GK 2 s. 166); 1423 Wojciech kmieć z K. (GK 2 s. 176); → Górka par. Zielonki p. 3; 1425 Mikołaj rządca z K. pozywa Stan. Bożka i Bernarda s. Soczewki [kmieci z Bronowic Niemieckich] o 1 ranę krwawą i inną zadaną w stopę. Prep. kl. ŚD staje przy swoim poddanym o karę; tenże z Andrzejem i Piotrem Bożkowicami z Bronowie [Niemieckich] o 2 rany - krwawą i siną - zadane mu na wolnej drodze król. Zabrali mu przy tym 2 kusze i miecz, z którymi gonili uciekającego Mikołaja aż do dworu klaszt. w K., gdzie wewnątrz zadali mu jeszcze 1 ranę krwawą. Przebywającemu tam słudze prep. kl. ŚD zadali 3 rany sine i 1 krwawą; ciż kmiecie pozywają tegoż Mikołaja o poranienie ich na wolnej drodze król. Mik. Pieniążek posesor Bronowic staje przy swoich poddanych o karę (GK 2 s. 320, 335, 338, 341); 1425-7 Andrzej z Damic z Jakubem z K. o 1 ranę siną zadaną mu przez Jakuba na wolnej drodze (GK 2 s. 358, 364, 375, 384, 395, 698); 1427 Bernard z Kleparza zobowiązał się nie zabraniać nikomu orania roli, którą [niegdyś] posiadał w K. Jeśli będzie zabraniał, a Jakub prep. kl. ŚD dowiedzie tego zeznaniami 2 godnych świadków, to Bernard zapłaci karę XV stronie i sądowi (GK 2 s. 709); 1429 tenże Jakub oskarża kmiecia Andrzeja Balińskiego o niezapłacenie 1 grz. czynszu, z którą zbiegł i tyleż szkody; Andrzej sługa tegoż prep. oskarżył ww. kmiecia, że ten uwięził go przemocą we dworze w K. i zabrał stamtąd wołu opasa (GK 3 s. 419).

1434 Marcin Opilio (Owczarz) z K. pozywa Andrzeja z Przedmieścia Kleparskicgo o to, że wraz z 3 równymi stanem pomocnikami wybili mu 16 zębów, zadali 7 ran krwawych i zabrali 1 grz. na wolnej drodze król. Mikołaj prep. kl. staje przy swym poddanym o swoją karę; Jan alias Hansel kapelan kl. ŚD i tenże Marcin pozywają Marcina alias Hoszuta z Przedmieścia Kleparskiego o pogróżki i zamknięcie drogi; tenże Marcin Opilio przeciwko Andrzejowi włodarzowi z Kleparza (GK 5 s. 70, 83, 95); 1436 dr dekretów i oficjał krak. Jan Elgot rozsądza spór między Janem prezbiterem z Krakowa egzekutorem testamentu zm. Anny [wd. po Pawle Czechu rajcy krak.] z Czarnej Wsi a Janem s. Marcina oraz Anną i Małgorzatą z K. o 4 ogrody i 2 domy w Czarnej Wsi (OK 1 s. 10-2); 1442 Andrzej kmieć z K. alias de Stary Wolwark przeciwko Pawłowi s. Blucha z Kleparza o zabranie mu na wolnej drodze król. konia i zadanie krwawej rany (GK 7 s. 999); 1444 kl. ŚD określa powinności kmieci z K. Są oni obow. zwozić własnymi końmi i wozami drzewo od Wisły w Krakowie dla ogrzania świetlicy klaszt. lub dla kuchni i poskładać je, a wtedy przysługuje im jedzenie i picie wg starych zwyczajów. Mają kosić, grabić i kopić łąkę k. Toń swoim kosztem i staraniem. Z tytułu tych prac starym obyczajem przysługuje im od kl. strawne: pół achtela piwa posp., kopa chlebów i pół kopy serów. Są obow. kosić et rastrare wulgariter grabycz 2 łąki kl. w Prądniku [Białym] i zwieźć siano, kl. zaś zapewni im obiad wg dawnego zwyczaju. Każdego roku wiosną i jesienią mają odrabiać po jednej powabie (na powabą), mianowicie orać i obsiewać role ziarnem klaszt., a w odpowiednim czasie zebrać i zwieźć zboże do wyznaczonych stodół oraz zabronować pole. Każdy kmieć obow. na każde święto Narodzenia NMP oddać z 1 ł. 4 kury i 30 jaj, a z 1/2 ł. 2 kury i 15 jaj (ZDM 3, 703).

1464 Szymon, Szymek z K. (GK 17 s. 389, 399, 417, 431, 497, 520); 1468 bp krak. Jan [Lutek z Brzezia] rozsądza zadawniony spór między oficjalistami dworskimi i poddanymi z wsi bpa Prądnika Małego [Białego] przed Krakowem a kmieciami z K., należącej do kl. ŚD, o pewne role w pobliżu bpiego Żabiego Młyna w Prądniku Białym, dochodzące do ról K. Role te były bezużyteczne przez wypasanie zasiewów, czemu bp nie mógł przeszkodzić, dokonuje więc zamiany ról z prep. kl. Szczepanem. Kl. dostaje rolę bpią k. Żabiego Młyna, otoczoną rolami kmieci z K. i 1 stajanie roli między rolami folwarcznymi tegoż kl. w K, nazywane dotąd rolą klucznika bpiego (ager Clavigeri curie episcopalis Cracoviensis). W zamian bp dostaje role kmieci z K. podobnej wielkości, sąsiadujące z rolami folwarku bpiego w Prądniku, leżące przy drodze powyżej młyna bpiego i folwarku Prądnik, po prawej stronie idąc z folwarku. Role te są tak długie i szerokie jak przekopa z jednej i drugiej strony i znaki alias ujazdy, czyli miedze na nowo zrobione i oznaczone (Mp. 5 M 45, H 2 - tu uszkodzona kopia z datą 1460 wg błędnej poprawki jednego z dwóch identycznych wpisów w kopiarzu wikariuszy krak. w AKapKrak.); 1469 Mikołaj prep. kl. ŚD i proboszcz kościoła Ś. Krzyża w Krakowie na prośby wójta Wojc. Smolki i kmieci z K. przed Krakowem: Wojc. Latoszka, Pabiana, Stan. Kani, Stan. Janczowica, Andrzeja Sadownika, Macieja Kliszowica, Piotra Kaczorka, Jana Szczepanka, Piotra Komorka i Marcina Śledzia transumują i potwierdzają, uszkodzony w pewnych miejscach z powodu starości, dok. z → 1444, opatrzony dwiema pieczęciami (Mp. 5 M 89).

1470-80 własn. kl. ŚD. We wsi 12 ł. frank, kmiec., z których czynsz jest nadzwyczaj zróżnicowany, ponieważ żaden z kmieci nie siedzi na całym łanie. Siedzący na własnych rolach płacą proporcjonalnie do jej wielkości wg stawki 20 sk. z łanu, na 1/4 ł. - 10 gr, a na 1/8 ł. - 5 gr. Trzymający role wykupione przez klasztor płacą z 1/4 ł. po 1 grz. lub po 1 kopie gr, a z 1/2 ł. po 2 kopy gr. Każdy daje z posiadanej roli koguty i jaja wg stawki: 4 koguty i 30 jaj z łanu. Kmiecie nie odrabiają pańszczyzny ani nie dają podwód, z wyjątkiem przewozu od Wisły drewna spławianego tą rzeką na potrzeby kl., a które dowożą do dworu własnymi wozami z utrzymaniem od klasztoru. 2 razy w roku odrabiają powaby - obsiewają role [wiosną i jesienią], wykonują żniwa i zwożą zbiory do stodoły klaszt. W K. dobry folw. kl. z najlepszymi rolami na 1 polu, począwszy od stróży za Kleparzcm w pobliżu kościoła Ś. Walentego, którego ogród leży na polu klaszt. i kościół użytkuje dla siebie role tego ogrodu. W K. są 3 łąki klaszt., z których jedną powinni kosić kmiecie, wszystkie jednak są koszone kosztem kl., a kmiecie zwożą z nich siano własnymi wozami. Na folwarku jest 1 mała sadzawka (piscinula parva dicta schadzawka). W K. jest też 18 ogrodów należących do kl. i przylegających do łanów kmieci z K. Uprawiający ogrody w zależności od ich wielkości płacą czynsze: Mik. Stawownik pół kopy gr, Szczepanek 1 wiard., Śledź 1 grz., Bartek Wojtowic 3 wiard., Latoszek 9 sk., Dziadek 1 grz., Bartek Wągrodzin 1 grz., Maciek Wągrodzin 1 grz., Jan Piałka 1 wiard., Śledziowa 1 grz., Grzegorz 1 grz., wójt 1 grz., Baran 1/2 grz., Janczowa 4 gr, Piotrek Komorek kopę gr, Hanusz 3 wiard. i Kachna Pięciorowa 1 grz. Paszek Baliński płaci 2 grz. od ogrodu za bramą szewską naprzeciwko młyna [Bieniasza] tamże (DLb. 2 s. 15-6: tu wymienione 12 ogrodów; 3 s. 41-2).

1473 Jan i jego bratanek Stan. Szczepankowie oświadczają, że za pośrednictwem dobrych ludzi Stanisława słodownika, Jana Chewdirnoga i Piotra Kaczorka zawarli ugodę w sprawie dóbr ojczystych i macierzystych, które trzymał Tomasz br. Jana a ojciec Stanisława, a po jego śmierci Jan. Stanisław da stryjowi Janowi 15 grz. na ś. Jakuba [22 VI] i 7 1/2 grz. na Boże Narodzenie. Jeśli nie zapłaci, zrezygnuje na jego rzecz z domu w K. przed najbliższą sesją sądu gajonego. Inne dobra pozostałe po Tomaszu będą należały do Stanisława, a Jan nie będzie mu w tym przeszkadzał. Jan ręczy także za swoje siostry Kannę i Małgorzatę, że nie będą występować przeciw Stanisławowi, ponieważ już jemu przekazały swoje cz. dóbr (Wójt. Kr. 8 s. 505); 1475 wieś K. nie zapłaciła 6 gr podatku nadzwyczajnego za 1474 r. i 2 gr wiardunkowego (GK 20 s. 42); 1489 Kazimierz Jag. transumuje dok. Władysława Jag. - jeden z → 1387, 1390 lub 1391, drugi z → 1409 (Tomkowicz, załącznik 2 → p. 7).

[1490-9] Marcin prep. kl. ŚD potwierdza, że Barbara [z Rożnowa] ż. Jana Amora z Tarnowa kaszt. krak., chcąc ustanowić aniwersarz i oficjum za zmarłych przy ufundowanym przez siebie ołtarzu Ś. Mikołaja w kościele klaszt., ofiarowała 200 fl. w złocie na użytek kl., mianowicie na wykupienie 3 grz. płaconych przez kl. każdego roku klasztorowi szczyrz. i na wykupienie pewnych ról w K. (AS 2, 215); [ok. 1491-8] wójt Bartłomiej Dziadek i jego br. Stanisław dowiedli przysięgą przed ławą w K., że posiadają dziedz. kwartę roli z ogrodem między rolami Tomasza Barącza i Stan. Głoda oraz dom zamieszkały przez Stan. Dziadka, leżący między domami Jakuba Hanusza i Bartłomieja Dziadka. Ich dobra są z dawna dziedz. Ciż bracia dowodzą także, że ich siostry nic nie mają do tych dóbr, ponieważ zostały wcześniej wyposażone (APKr. rps Księży Emerytów - 7: odpis z XVI w. z ksiąg wójt. i ławn. K z błędną datą 1408)⁴Datę 1491-8 wyznacza rozpatrywana przez ten sąd (→ p. 4: 1491-8) sprawa przekazania przez Jana Kromera z Krakowa pkom. krak. Zbig. Tęczyńskiemu zastawionego i nie wykupionego przez tegoż Kromera młyna → Hanesz z przyległościami i obowiązkiem płacenia 20 grz. czynszu kl. ŚD, która mogła dojść do skutku tylko w podanych wyżej latach (J. Kurtyka, Tęczyńscy h. Topór, mps); 1496 Andrzej Hanuszowic z K. zobowiązują się spłacić Świętochnie Gradowej 2 grz. w ratach po 1 grz. za posag i wszystkie inne rzeczy pod karą 5 grz., a strony nie będą się później obwiniać pod takąż karą (Rad. 430 s. 466).

1528 → 1530; 1529 K. własn. kl. ŚD, który pobiera czynsz w K. i z ogrodów w Czarnej Wsi łącznej wart. 78 grz. (LR s. 232); 1530 Jan z Raciborza prep. kl. ŚD zwrócił się w 1528 do bpa krak. Piotra Tomickiego z prośbą o potwierdzenie dotychczasowego majątku i przywilejów kl., ponieważ wszystkie zapisy i dok. uległy zniszczeniu w pożarze kl. Prep. stawił 27 świadków, którzy zeznali stan posiadania i okoliczności nabycia przez kl. poszczególnych dóbr, a m. in., że kl. otrzymał z nadania bpa Iwona Odrowąża wieś K. za kościołem Ś. Krzyża w Kleparzu. Następnie Leszek Cz. uwolnił wszystkie dobra kl. od wyprawy wojennej i ciężarów. Wolności te poświadczyli później Władysław Jag. → 1409 i Kazimierz Jag. → 1489. Bp zatwierdza przedstawione przez prep. zeznania (Tomkowicz, załącznik 1 → p. 7); 1530 w K. pobór z 8 ł. kmiec. i od 4 komor. (RP k. 38); 1530-42 kmieciom z K. płacono za wożenie materiałów na budowę i potrzeby zamku krak.: 1530 Janikowi z K. za 2 wozy gliny - 6 gr; kmieciom za 5 wozów gliny - 15 gr; 1534 Stan. Głodkowi za 10 wozów gliny z K. na budowę pieca nad bramą zamkową - 30 gr; 1535 Zabłockiemu za 3 wozy gliny na budowę pieca w łaźni królowej -10 gr 9 den.; Stan. Złochowi i 6 innym za 3 kupy ziemi - 10 grz. 12 gr; Janów Zięciowi za 36 przewozów - 1 grz. 6 gr; temuż za 12 przewozów piasku - 30 gr i za przewóz gliny - 3 gr; temuż za 12 przewozów po 2 1/2 gr - 30 gr; Maciejowi Głodkowi za 38 przewozów po 1 1/2 gr - 1 grz. 9 gr; Walentemu za 23 przewozy po 1 1/2 gr - 34 gr 9 den.; temuż za 19 przewozów piasku po 2 1/2 gr - 47 gr 9 den.; temuż za przewóz gliny z zamku - 3 gr; temuż za 14 przewozów piasku po 2 1/2 gr - 35 gr; Feliksowi za 13 przewozów ziemi po 1 1/2 gr - 19 gr 9 den.; temuż za 11 przewozów piasku po 2 1/2 gr - 27 gr 9 den. a za przewóz gliny z zamku - 3 gr; temuż za 24 przewozy piasku po 2 1/2 gr - 1 grz. 12 gr; Feliksowi Głodowi za 33 przewozy ziemi - 1 grz. 1 gr 9 den.; temuż za 14 przewozów - 35 gr; Janowi Dziadkowi za 22 przewozy ziemi - 33 gr.; Maciejowi za 9 przewozów - 22 gr 9 den.; temuż za 13 przewozów piasku - 32 gr 9 den. a za przewóz gliny - 1 gr; 1541 za 24 wozy gliny z K. na budowę pieców - 1 grz. 24 gr; 1542 za 2 wozy gliny z K. - 6 gr (Wawel, 2: Materiały archiwalne do budowy zamku, zebr. A. Chmiel, Teka Grona Konserwatorów Galicji Zach. 5, 1913, s. 142, 144, 211, 271, 295, 411, 413; Rachunki budowy zamku krakowskiego 1535, wyd. O. Łaszczyńska, Kr. 1952, s. 16, 26-8, 30, 32); 1536 Stanisław z Krakowa rządca w K. (APkr. rps Księży Emerytów 7).

1542-61 i n. spór między kmieciami z K. a kl. ŚD o 1 dzień pańszczyzny: 1542 Zygmunt Stary na prośby prepozyta kl. nakazuje kmieciom z dóbr tegoż kl.: K., Wronin, Wroniniec, Wola [Duchacka], Rząka i Kurdwanów odrabiać 1 dzień w tygodniu na rzecz kl. wg postanowień drugiego statutu toruńskiego [1520]; 1543 kmiecie z K. zwołali się pod godłem Adlaf (vocato vel vocifferato Adlaph alias godło) i zabili w polu naprzeciw domu zw. Dorazowem szl. Jana Ściborskiego faktora klasztornego. Prepozyt zapłacił temuż Ściborskiemu 10 fl. za przymuszenie kmieci do pracy zgodnie z ww. dekretem król.; 1544 tenże król nakazuje wojewodom, kasztelanom i starostom ująć i uwięzić następujących kmieci z K.: Grzegorza Mirka, Jana Mirka, Jakuba Cieślę, Kaspra, Wawrzyńca olejarza, Jana Kwaśnego, Stan. Stano, Stan. Latoszka, Zięcia i Feliksa Głoda. Kmiecie ci po zamordowaniu ww. Ściborskicgo uciekli wraz z dobytkiem i ukrywają się w okolicy; 1545 ośmiu mieszczan kleparskich poręcza sumą 200 grz. za uwięzionych kmieci z K.: Feliksa Głoda, Jana Ścieca, Stan. Latoszka, Tomka s. wójta, Walentego Pięciorka, Wawrzyńca, Stan. Zabłotnego, Feliksa Stasina, Grzegorza Dzieckiego, Jana Wojtka i Jana Lintera, że odtąd będą odrabiać 1 dzień tygodniowo, zapłacą rodzinie Ściborskicgo 200 grz. i w przyszłości zachowają wszelki spokój; Jakub wójt z K. oraz Stan. Pięciorek, Jan Dym, Gaweł Głód i Jan Hanuszek z K. poręczają przed sądem radzieckim krak. wszystkimi dobrami, że kmiecie z K. przestrzegać będą ww. zobowiązań pod wadium 200 grz.; kmiecie z K. zawierają ugodę z rodziną zabitego Jana Ściborskiego i zobowiązują się zapłacić 200 grz.; 1561 kl. ŚD na prośbę kmieci z K. zgadza się uwolnić ich od 1 dnia powaby na żniwa do każdego zboża: żyta, pszenicy i owsa, a ci zobowiązują się opłacać innych żniwiarzy po 2 zł (APKr. rps Księży Emerytów 7, 8 - bez paginacji; BPAN rps 7115 k. 5v, 23r-23v, 125v-139r, 180⁵Na przytoczonych kartach jest też obszerna dokumentacja do kolejnego sporu kmieci z klasztorem o pańszczyznę, kończącego się wyrokiem z 1581 r; Piekosiński → p. 7); 1545 kmieciom z K. za 1 stóg słomy na potrzeby dworu król. zapłacono 1 fl. 18 gr (Rachunki generalne Seweryna Bonera 1545, wyd. O. Łaszczyńska, Kr. 1955, s. 89).

3B. Dziedzina szlach. 1387-1418 szl. Hanusz, Jan, Janek, Jaszek Krowoderski z K., → Grabowej 1402-17 i Pawłowic 1402, ż. Hanka (ZK 3a s. 527, 543, 641; 6 s. 212; 312 s. 104, 107, 117, 128-9, 132); 1387 Jan Kranc altarysta Bożego Ciała w kościele NMP w Krakowie kupił od Jaszka z K. ogród w Prądniku [Białym] (KK 2, 345); 1398 Hanka ż. Hanusza, Janka z K. ze Stachną z Zakrzowa o dziedz. w Zakrzowie (SP 8 uw. 265/96, 279/5); 1400 szl. Jan z K. nieokreślonego herbu świadkiem wywodu szlach. Szymka z Będkowie h. Przeginia (SP 7/2, 98; 8, 10366); Jan z K. zobowiązuje się zapłacić 16 grz. Żydowi Abrahamowi z Krakowa s. Lewka do Wielkanocy. W przeciwnym razie będzie płacił 1 gr procentu od każdej grz. tygodniowo aż do spłacenia głównego długu (SP 8, 10933); 1401 tenże Jan ma zapłacić 13 grz. na ś. Stanisława [8 V] Żydowi krak. Kanaanowi, a jeśli nie zapłaci, odda mu wieczyście cały ogród w K.; tenże zobowiązuje się zapłacić temuż Żydowi 4 grz. szer. gr na najbliższy termin. W przeciwnym razie na następny termin da mu 4 ćw. pszenicy, a jeśli i tego nie dopełni, dług wzrośnie do 30 grz. i Jan nie będzie mógł dać nikomu bliższemu wwiązania do cz. dziedz. w K. jak tylko Kanaanowi (ZK 3a s. 223, 235); tenże Krowoderski z K. nie stawił się przeciwko Małgorzacie ż. Henryka kramarza z Krakowa o 6 sk. długu i szkody (ZK 3a s. 267); Kanaan Żyd krak. przeciw prep. kl. ŚD o kupiony przez siebie ogród w K. (ZK 3a s. 301); 1402 Jan z K. przeciwko Święchowi z Chechła o 3 grz. poręki (ZK 3a s. 670); 1402-3 tenże Jan skazany na karę XV, gdyż niesłusznie naganił szlach. Świętosława z Grabowej sołtysa w Sobiesękach (ZK 3a s. 651; 3b s. 45; SP 2, 984-5; 7/2, 146); 1403 tenże Jan nie stawił się przeciwko Mikołajowi z Dulowej o 6 grz. długu żyd. i szkodę (ZK 3 s. 569, 573, 580; 3b s. 123, 132); 1404 Michał s. Jakuba dziedz. z Chechła oraz Franek i jego s. Maciej młynarze z Chechła przeciwko Mikołajowi z Dulowej o wyzucie Jana z K. z winnicy za 12 grz. długu żyd. i szkody (ZK 3b s. 278; 4 s. 13,36).

1416, 1417→ Grabowa; 1416 Jan z K. z ż. [Hanką] nie stawili się przeciwko Maciejowi z Grabowej o 5 grz. i karę XV (ZK 312 s. 117); Jan Wujec ma zapłacić karę XV sądowi i taką Janowi z K. ponieważ nie zapisał mu 3 grz. (ZK 6 s. 273, 280); Jan z K. oddalił pretensje Jana Wujca o wołu i 10 grz. szkód (ZK 6 s. 272); 1418 Jan Krowoderski zobowiązał się zapłacić Piotrowi Strzemieniowi z Krakowa 1 grz. 6 gr pod takąż karą (ZK 6 s. 434); wd. po Janie z K. przeciwko Mikołajowi z Dulowej o dług (ZK 194 s. 210).

4. 1400 przysiężni z K.; 1403 rozpatrywano przed sądem najwyższym pr. niem. na zamku krak. sprawę z K. (KSN 929, 1289); 1404 przysiężni, sołtys Janusz i ławnicy → p. 3A; 1407-9 sąd wójtowski w K.; 1408 wójt [sądowy] Jung Hanusz i 6 imiennie wymienionych ławników → p. 3 A; pięciu przysiężnych z K.; przysiężni z K. oskarżają Grzegorza Usdeka niegdyś kmiecia z Olszanicy, że jako pozywający nie stawił się przed sądem najwyższym pr. niem. na zamku krak. (KSN 2209); 1414 wójt sąd. i ławnicy → p. 3A; 1415 przed ww. sądem stawili się Stanisław sędzia [sądu wójtowskiego] oraz ławnicy i przysiężni z K.: Bartłomiej, Maciej, Piotr, Stanik, Mikołaj, Jakusz, Matis oraz Klemens i przedstawili wyrok wydany niegdyś przez tenże sąd najwyższy w pewnej sprawie między Marcinem z Grodźca a Mikołajem alias Kloszem i Piotrem z K. Sąd podtrzymuje i potwierdza ten wyrok, uwalniając przysiężnych z K. od pretensji obydwu stron. Pamiętne wg prawa (KSN 3640); 1462-9 Wojciech [Smolka] wójt z K. (GK 16 s. 325); 1469 → p. 3A; [ok. 1491-8] sądy gajone w K. w składzie: przewodniczący Feliks faktor kl. ŚD i wójt Bartłomiej Dziadek oraz ławnicy: Jakub Hanusz, Stan. Latoszek, Jan Mirek, Paweł Stawowy, Marcin Pochyłek, Stan. Głod i Feliks Kamionek (→ p. 3A; APKr. rps Księży Emerytów - 8: odpis z XVI-w. ksiąg wójt. i ławn. K. z błędną datą 1409; też → przyp. 4); przed 1498, 1501, 1507 wzm. o księdze wójtowskiej K. (OK 21 s. 477; 27 s. 24); 1545 wójt Paweł Baran → p. 3A; 1564 sąd gajony w obecności prep. Jana z Wiślicy i wójta Pawła Barana. Ławnicy: Maciej Furmanek, Stan. Pięciorek, Bartłomiej Głod. Jan Bogusz, Stan. Osieł, Bernard Hanusz, Błażej Latoszek; pieczęć sądu ławniczego okrągła z wyobrażeniem krowy, między rogami podwójny krzyż Duchaków. W otoku napis: S[igillum] scabinorum ville Krowod[rze] (BPAN rps 437 s. 150; A. Chmiel, Pieczęcie m. Krakowa, Kazimierza, Kleparza i jurydyk krakowskich do końca XVIII w., Rocznik Krak., 11, 1909, s. 170-1).

5. 1470-80 z łanów kmiec. w K. dzies. snop. i kon. po 4 kity z łanu, zwożona przez kmieci na wskazane miejsce, wart. 15 grz. klasztorowi ŚD, który nie pobiera dzies. z ogrodu leżącego na polu klaszt. i należącego do kościoła Ś. Walentego (DLb. 2 s. 15-6; 3 s. 41); 1529 dzies. snop. z ról kmiec. wart. 6 grz. temuż klasztorowi (LR s. 232).

6. Przyjęci do pr. miej. krak. z K.: 1399 Jan; 1403 Lorenc; 1517 Jan Czurdej krupnik; 1532 Stanisław krawiec s. Głodka (Kacz. 1014, 1489; Księgi przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie 1507-1572, wyd. A. Kiełbicka, Z. Wojas, Kr. 1993 nr 647, 1608).

7. K. Antosiewicz, Zachowane źródła do dziejów Zakonu Ducha Św. de Saxia w Polsce, ABMK 20, 1970, s. 95-134; taż, Zakon Ducha Świętego de Saxia w Polsce średniowiecznej, Nasza Przeszłość 23, 1966, s. 167-198; F. Piekosiński, Epizod z dziejów wprowadzenia w życie postanowień statutu toruńskiego z r. 1520, KH 5, 1891, s. 601-5; S. Tomkowicz, Zabytki budownictwa m. Krakowa, 1: Szpital Ś. Ducha, Kr. 1892.