DZIURÓW

(1333-70 Dziurov, 1444 Dzurow, 1447 Dzurowo, 1470-80 Dzurow, Dzyurow, Dzurow alias, Zaborzyn, 1474 dzÿwrow, 1475 dzwrow, 1491n. Dzyvrow, 1546 Dzÿwrov, dzÿurow, 1553 Dziurow, 1569 Dzioroff, 1571n. Dziurow, 1780n. Dziurów; Kam. 60; Niec. 66) 6 km na SE od Starachowic, na lewym brzegu rz. Kamiennej; ok. 18 km na N od kl.

1. 1474n. pow. rad. (MS I 1209), 1553 cz. w z. sand., cz. w pow. rad. (AG 1909), 1569 pow. rad. (ASK I/7 423), 1571 cz. w pow. sand., cz. w pow. rad. (ib. 267v, 342), 1662n. pow. rad. (ib. I/67 31), 1827 pow. solecki (Tabela I 115); 1470-80n. par. → Pawłów (DLb. II 484); 1827 par. → Wierzbnik (Tabela I 115).

2. 1444 graniczy z wsią Lipie (ZDM III 598); 1470-80 graniczy z → Dąbrową, Warszówkiem, → Rzepinem, → Rzepinkiem, → Lenartowym Mostem i Krzyżową Wolą (DLb. III 238, 414); 1477 granica z dobrami Prandoty, dz. → Zawady i Dąbrowy, biegnie od granic włości Rafała z Dąbrowy na E w stronę dóbr łysogórskich przez środek lasu „Kumijowa” starymi znakami granicznymi poręby. Uzgodniono wolne pastwisko dla poddanych Prandoty oraz opactwa z Rzepina i D. (ZDP rps 1146 24-4v); 1532 → Rzepin; 1565 do sołectwa w → Michałowie należą m.in. niektóre role w D., tzn. niwka oleksińska (olexinska) licząca 2 staje k. roli Szymona poddanego klaszt. z D., 1 ł. między łanami Stanisława Macha i Szymona Dziurowca (dziurowiecz) z łąką k. lasu w rejonie roli „Gomolka” (AG 1897); 1662, 1729 → Wierzbnik; 1780 graniczy od E ze Stykowem, od S z → Kuczowem, od W z Michałowem, od N z Wierzbnikiem (Inw.Rzep. 21).

3. Własn. szlach., od 1474 r. kl. święt.

1333-70 należy do Jakuba, Mikołaja i Piotra z Chlewisk (Paprocki 516); 1447 dz. Prandota z Zajączkowic (MS I 9; MI 25);

1470-80 wieś należała do br. Stanisława i Mikołaja Szydłowieckich h. Odrowąż, którzy mieli tu folw. oraz 6 łkm. łącznie z karczmą uprawiającą 1 ł. W 1474 r., aby uzyskać brzeg rz. Kamiennej (Kamyonna), wieś D. kupił od nich za 130 grz. Michał opat święt., który w następnym roku kazał zbudować tu, na rz. Kamiennej, doskonały, obfitujący w ryby staw, przewyższający wart. całej wsi. 1 folw. klaszt., 6 łkm., w tym 1 ł. należący do [nieistniejącej już?] karczmy, barcie. Kmiecie płacą po 1 wiard. czynszu, pracują po 1 dniu tyg. pieszo (DLb. I 441; II 484; III 238); 1474 Kazimierz Jag. zezwala braciom Stanisławowi kaszt. żarnowieckiemu i Mikołajowi burgrabi i pdstar. krak., dz. Szydłowca, sprzedać Michałowi opatowi i kl. święt. wieś D. (MS I 1209; Gacki 217n.); 1475 Mikołaj z Szydłowca burgrabia i pdstar. grodu krak. ofiarowuje opactwu święt. oba brzegi rz. Kamiennej w D. dla zbudowania stawu klaszt. między D. i Rzepinem (Gacki 218); 1475 tenże sprzedaje za 180 grz. konw. święt. wieś D., zastrzegając, że w obręb terenów sprzedanych nie wchodzi jez. przeznaczone na staw rybny, które wcześniej podarował opactwu (Hube 16; Gacki 217n.); 1491 Kazimierz Jag. zwalnia nowo kupioną przez kl. święt. wieś D. od podatku 2 gr (AG 1881);

1529 należy do stołu opata, płaci 1/42 grz. czynszu (LR 349); 1546 Mikołaj Maniek, sołtys Michałowa, otrzymuje razem z żoną w zamian za 1 lisa rocznie w dożywocie wszystkie pustki we wsi klaszt. D. Poddani z D. lub → Wanacji mają pomagać temuż przy szarwarku przy stawach klaszt. na rz. Kamiennej (AG 1895); 1553 Zygmunt A. przenosi na pr. niem. wyliczone włości kl. święt., w tym D. w z. sand. i D. w pow. rad. (ib. 19091W dok. wieś D. mylnie wymieniona dwukrotnie); 1565 sołectwo w Michałowie posiada pewne, wyliczone role (→ p. 2); 1565 poddani z D. lub Wanacji pomagają sołtysowi z Michałowa w szarwarku przy stawach michałowskich. Młynarz w Michałowie przerabia słód z D. bez wymiaru, za 2 solidy (ib. 1897); 1569, 1571 opat święt. daje pobór od 3 zagr. bez roli i z 2 karczem (ASK I/7 267v, 342, 423);

1662 pogłówne od 3 czeladzi folw. i 43 mkw wsi (ib. I/67 31); 1673 → Dąbrowa, p. 3B; 1669 → p. 4; 1780 należy do klucza rzepińskiego dóbr stołu opata komendatoryjnego. We wsi 5 dymów. 4 zagr. (Łukasz Jagiełła, Marcin Gołyga, Franciszek Jamski, Antoni Cieluch) i 1 komor. (Józef Gwóźdź). Zagr. pracują po 3 dni tyg. pieszo, odrabiają po 9 łokci oprawy. 2 razy tyg. dostarczają na stół opacki złapane przez siebie raki, łowią ryby i pracują w okresie powodzi w Michałowie. Komor. pracuje 1 dzień tyg. pieszo. Subsidium charitativum wynosi 46 zł (Inw.Rzep. 20-1, 29-30; → p. 4); 1787 liczy 75 mkw (Spis I 414; II 136); [XVIII w.] każdy mkc D. ma od wiosny do jesieni dostarczać na stół opata po 1 ćwierci raków tyg. (Gacki 247); 1818 wraz z całym kluczem wierzbnickim dóbr klaszt. przechodzi na własn. rządu w zamian za folwarki → Nowa i → Stara Huta (ib. 244); 1827 ma 19 domów i 159 mkw (Tabela I 115).

4. 1333-70 Kazimierz Wlk. przenosi na pr. średz. wsie Jakuba, Mikołaja i Piotra z Chlewisk, w tym Dąbrowę, D., → Most (Paprocki 516); 1447 Kazimierz Jag. przenosi na pr. średz. wsie Prandoty z Zajączkowic, w tym Dąbrowę. D. i Zawadę (MS I 9; MI 25); 1470-80 brak sołectwa (Dlb. II 484); 1546, 1553, 1565 → p. 3; 1669 opat i konw. nadają w 30-letnią dzierżawę wójtostwo czyli sołectwo z 2 zagrodami w D., wsi opackiej, szl. Gasparowi Rząnowskiemu i jego ż. Magdalenie Stobieckiej, którzy mają na ś. Marcina [11 XI] płacić czynsz 3 fl. na potrzeby zakrystii (AG 1923); 1688 → p. 5; 1742 opat i konw. święt. nadają Zacharskim sołectwo w D. (Gacki 132); 1747 → p. 5; 1780 wójtostwo w D. posiada od 1755 r. szl. Wojciech Zagórski, który otrzymał je na 30 lat od opata Józefa Niegolewskiego. Należą do niego 2 dymy, pola orne, łąki oraz 2 zagr. „trzydniowych”. Wójt płaci 3 zł kanonu „pro Fabrica Ecclesiae Sanctae Crucis”, 28 zł podymnego i 44 zł subsidium charitativum do dworu w Rzepinie (Inw.Rzep. 20-1, 29-30).

5. Dzies. należy do prep. kiel. i pleb. Szydłowca, z nowizn do kl. święt., następnie do prep. wierzbnickiego.

1470-80 z łkm. dzies. snop. wart. do 2 grz. i kon. z 4 wiązek dowożą do stodoły prep. kiel., z folw. dzies. snop. wart. do 1 grz. należy do pleb. Szydłowca (DLb. I 441; II 484; III 238); 1529 z D. i Jabłonnej dzies. snop. wart. 2 grz. należy do prep. kiel. (LR 377); 1688 opat święt. nadaje nowo utworzonej prepozyturze klaszt. w Wierzbniku dzies. z pewnych nowych ról kmiec. i sołtysich z D. (Wiś.Ił. 396); 1747 dzies. z ról dworskich i sołectwa w D. należy do prep. Wierzbnika (AV XXXVII 197); 1780 dzies. snop. z gruntów od wschodu po rz. Złutkę należy do prep. Wierzbnika, a za rz. do prep. kiel. (Inw.Rzep. 21); 1791 za dzies. z D. prep. Wierzbnika otrzymuje 24/14 zł (Wiś.Ił. 396).

7. ZDP rps 599; Gacki 84, 87, 132, 217n, 220n., 224, 247, 257; SG II 302; XV/1 467; Krzepela 280; Wiś.Ił. 156, 396, 404; Górski 41n.; Derwich 1992 wg indeksu.

1W dok. wieś D. mylnie wymieniona dwukrotnie.