POWSIN

(1244 Pouescin, 1258 Pousyno, 1386 Powsino, 1425 Powszyno, 1451 Powschino Magna, 1505 Powszyno Maior) 7 km na ENE od Piaseczna, dziś cz. Wilanowa, dzielnicy Warszawy.

1. 1282 ks. czer. (NKDMaz. 2 nr 66); 1386 distr. warsz. (MK 9, 125); do 1410 par. Milanowo, od 1410 par. P. → p. 5.

2. 1398 dział ziemi w P. za cmentarzem kośc., do rz. Błotne, rowu i gościńca z Warszawy do Czerska (Knap.mps 514); 1426 granica Kabat i P. z Powsinkiem → p. 3; 1565 P. graniczy z Jeziorą (LM 1565 I, 17).

3. Włas. duch. – klasztoru w Szpetalu, potem ryc., następnie duch. – bpstwa włocł., a później szlach. 1244 pap. Innocenty IV przyjmuje pod opiekę kl. [cystersów] Ś. Gotarda pod Włocławkiem [w Szpetalu] i jego dobra, m. in. P. (DKM s. 180, nr 10); 1258 Bogusza s. Miecsława zapisuje w testamencie Wolimirowi bpowi włocł. wieś P. z przynależnościami (DKM s. 193, nr 20; NKDMaz. 2 nr 36, gdzie błędny reg.); 1261 ks. Siemowit I potw. Wolimirowi bpowi włocł. nadanie P. przez Boguszę wdę łęcz. (NKDMaz. 2 nr 44); 1262 P[aweł] opat sulejowski zrzeka się na rzecz W[olimira] bpa włocł. wsi zapisanych w testamencie Boguszy, m. in. P. z przynależnościami (DKM s. 200-201, nr 28); 1282 Albierz bp włocł. z kapitułą odstępuje komesowi Mikołajowi kaszt. wis., synowi zm. Wojciecha dz. z Ujazdowa, wieś P. z przynależnościami w zamian za Szawłowice w kasztelanii inowrocławskiej (NKDMaz. 2 nr 66); 1288 Engelbert opat cystersów z Byszewa zrzeka się na rzecz Wisława bpa włocł. wsi P. i in. (DKM s. 223, nr 49); 1386 ks. Janusz I daje stren. Andrzejowi Ciołkowi z Ostrołęki chorążemu płoc. [→ p. 6] pr. nieodpowiednie, zwolnienie od kar sąd. i od „posady” [straży] w grodach oraz pr. łowów na wszelką zwierzynę i ptaki, a mieszkańcom jego dóbr Ostrołęka, Garwolin, P., Narty i Kabaty daje pr. niem. i zwolnienie od prac przy grodach (MK 9, 125; Warsz. 4, 721); 1393 królowa Jadwiga zastawia stren. Andrzejowi Ciołkowi z Ostrołęki [i P.] wojewodzie maz. gród i miasto Ryczywół z przynależnościami oraz cłem w 500 grz. gr pras. (ZDM 4 nr 1103); 1409-51 Wigand Ciołek z Ostrołęki i P. → p. 6; 1411 Wigand z P. chor. [warsz.] winien jest Mikołajowi Garbarzowi z Zalesia 12 kóp gr posp. pod karą wwiązania w wieś Niecieczę w z. czer. (Czer. nr 2077); [1419] Mikołaj Złoty z Mirowic sprzedaje Wigandowi [z P.] chorążemu warsz. Winiary za 300 kóp gr pras. (MK 3, 18v; WarszDis. 1,197); [1424] Wigand z P. chorąży czer. kupuje od Jakusza z Pilczy jego cz. Pilczy i Wilczyłuku w z. czer. za 200 kóp gr pras. (MK 3, 40v); 1425 Anna c. zm. Andrzeja [Ciołka] wdy [czer.] dz. z P., kwituje z zadośćuczynienia swych braci Stanisława Ciołka podkancl. Król. Pol., Andrzeja podkom. sand., Wiganda chor. czer. i Klemensa z Bielan (PP 5 nr 119); 1426 Wigand z Ostrołęki chor. [czer.] ma się ugodzić o granicę Kabat i P. z Powsinkiem Prusów z Mikołajem Piotrkowskim, Sędkiem i jego synem Dziersławem oraz z Nieszczałką oraz ma z tymiż wytyczyć granicę swej wsi Narty (Warsz. 1, 212v); 1434 Wigand z P. kaszt. warsz. zabezpiecza dług 40 kóp gr posp. Dziersławowi z Targowego na wsi Narty (Warsz. 2, 250); 1436 ks. Bolesław IV na prośbę Stanisława [Ciołka] bpa pozn. zezwala Wigandowi z P. kasztelanowi czer. lokować miasto w jego wsi Ostrołęka [z. czer.] (MK 3, 183; MK 60, 164); 1439 Wigand z P. kaszt. czer. dzieli dobra, zatrzymując wraz z dziećmi z drugiej ż. Anny Ostrołękę z innymi dobrami w z. czer.; dzieciom z pierwszej ż., Andrzejowi Ciołkowi, Janowi, Stanisławowi i Dorocie, daje P., Kabaty, Powsińską Wolę [Lisy], Narty i Łazy wraz z [odcinkiem] rz. Wisły należącym do tych dóbr (MK 3, 230v);

1440-44 Andrzej Ciołek z P. świadek działań ks. Bolesława IV [dworzanin książ.] (MK 3 k. 240av; 297); 1442 Władysław III król pol. i węg. zapisuje w Budzie stren. Andrzejowi Ciołkowi z P. 100 grz. na Buszownie w z. chełmskiej oraz 100 grz. na Koszelowie w pow. lwowskim (ZDM 8 nr 2420 n.); 1442 Andrzej Ciołek z P. zapisuje Narty z młynem Mikołajowi Jeżewskiemu z Jeżewic (MK 3, 161v); 1442 Marcin Kormanek z Osiemborowa w z. czerskiej za zgodą Jadwigi c. Bońkowej z Bończy, która zrzekła się zapisanej tam oprawy (dotalicium), sprzedaje swą część tamże Wigandowi z P. kaszt. czer. (MK 3, 268-268v); 1442 Jan syn Wiganda → p. 6; 1444 Andrzej Ciołek z P. zapisuje swej ż. Elżbiecie, c. Wojciecha z Chabdzina sędziego ziem. czer. i warsz. 1500 kóp gr w półgr wiana na połowie swych dóbr (MK 3, 306v); 1444 tenże Andrzej Ciołek z P. zięć Wojciecha z Chabdzina sędziego ziem. czer. i warsz. otrzymuje zapisy posagu swej żony na dobrach tegoż Wojciecha (MK 3 k. 306v, 307, 312, 312v); 1445 tenże Andrzej odstępuje Męcimirowi z Mniszewa podczaszemu książęcemu Narty z pr. odkupu za 110 kóp gr w półgr, przy czym kmiecie z Nart będą 6 dni w roku pracowali dla Andrzeja oraz będzie on miał pr. budować jazy na Wiśle i młyn na brzegu w Nartach (MK 3, 327v); 1451 Jan syn Wiganda w podziale ze swoim br. Andrzejem otrzymuje P., a Andrzej bierze Kabaty i Narty (Bon. 3, 219, wg ziem. czer.); 1451 ur. Anna c. Wiganda, ż. [Mikołaja] z Potycza kwituje swoich braci Andrzeja Ciołka, Jana i Stanisława z P. Wielkiego z zadośćuczynienia za dobra (MK 4 k. 12v-13, 125); 1454 Andrzej Ciołek z P. śwd. działań ks. Bolesława IV (MK 4, 20); 1471 → p. 5; 1471 Wawrzyniec Dutkow kmieć z P. (RotyWar. nr 94); 1472 zakład między Stanisławem z P. h. Ciołki a Piotrem ze Służewa h. Wierzbowa (MZH nr 392); 1472 Stanisław Ciołek z P. sprzedaje P., Kabaty, Narty i Lisy oraz pewne dobra w Król. Pol. swym braciom [przyrodnim] Zygmuntowi, Krzysztofowi, Piotrowi i Aleksandrowi z Ostrołęki za 1000 kóp gr w półgr [transakcja nie zrealizowana] (MK 9, 17); 1474 Elżbieta c. zm. Pawła z Jeziory [dziś Jeziorna], ż. Stanisława z P., kwituje Krystyna z Jeziory sędziego ziem. bełs. z zadośćuczynienia za dobra (MK 9, 54); 1475 zakład między Andrzejem Ciołkiem podkom. czer. z synem Jakubem Rogaczem z P. h. Ciołek a ss. zm. Piotra ze Służewa h. Wierzbowa (MZH nr 471); 1477 Wojciech Kościesza z Rakowca sprzedaje Narty Stanisławowi Ciołkowi z P. za 110 kóp gr (MK 9, 93); 1478 Andrzej [Ciołek] z Powsina podkom. czer. sprzedaje ks. Bolesławowi V wieś Narty, sprzedaną z pr. wykupu Męcimirowi z Mniszewa podczaszemu ok. 30 lat temu, za 400 kóp gr w półgr (MK 9, 105); 1480 Stanisław [Ciołek] z P. uzyskuje potwierdzenie dok. z 1386 (MK 9, 125); 1482 Andrzej z P. podkom. czer. sprzedaje swój dom w Warszawie, między domami archid. warsz. i Cieciszewskiego, za 12 kóp gr w półgr temuż Mikołajowi z Mniszewa archid. i oficjałowi warsz., dziekanowi płoc., kanclerzowi ks. Konrada III (MK 9, 145v; WarszDis. 22, 706v; WolffZamek nr 46); 1482 Jakub [Rogacz] syn Andrzeja z P. podkomorzego czer. zobowiązuje się wypłacić 10 kóp gr w ciągu 10 lat sław. Józefowi synowi naturalnemu tegoż Andrzeja (Warsz. 5, 785); 1483 tenże Jakub [Rogacz] syn zm. Andrzeja Ciołka z P. podkomorzego czer. sprzedaje z pr. odkupu czynsz roczny 2 grz. gr w półgr z P. i Lisów za 50 fl. węg. kapitule warsz. (MK 9, 155); 1489 Adam syn zm. Andrzeja z P. podkomorzego warsz.! [czer.] (Warsz. 6, 434);

1492 Anna c. zm. Stanisława z P.M., ż. ur. Stanisława Słęki z Siedlca oddaje dokument książ. na wiano w wysokości 100 kóp gr Jakubowi Ciołkowi z P. swemu br. stryjecznemu (Warsz. 6, 882); 1495 Jakub Ciołek z P. sprzedaje Marcinowi ze Skolimowa połowę Nart z łęgiem, łąkami, jeziorem, przewozem i rz. Wisłą (MK 18, 79); 1498 Jakub Ciołek z P.M. sprzedaje swe dobra Wierzbnik, które ma z zamiany ze zm. Bogusławem Niewczasem z Moszn cześnikiem czer., za 20 kóp gr w półgr Adamowi i Józefowi ss. tegoż Bogusława (MK 9, 218v); 1501 Jakub Ciołek z P. zabezpiecza dług 370 kóp gr w półgr Janowi Bielawskiemu pod karą przepadku Kabat i zapewnia pokój ze strony swej siostry stryjecznej Anny, c. zm. Stanisława z P., a ż. Stanisława z Siedlca [z. czer.] (MK 18, 254v); 1505 Jakub Ciołek z P. sprzedaje z pr. odkupu czynsz roczny 1 grz. gr w półgr z P. i Kabat za 10 kóp gr w półgr sławetnym Dorocie wd. po Stanisławie, Katarzynie i Zofii siostrom z Warszawy z przeznaczeniem na ołtarz Korczakowski w koleg. warsz. (MK 18, 232); 1505 tenże Jakub Ciołek z P.M. sprzedaje przewóz przez Wisłę w Nartach z rolą, którą trzyma uczc. Dorota Pająkowa, uczc. Katarzynie Siedalinie i jej ss. Stanisławowi, Mikołajowi, Maciejowi i Jakubowi (MK 18, 239v-240); 1506 tenże Jakub Ciołek sprzedaje za 18 kóp gr w półgr przewóz przez Wisłę w Nartach opatrz. Janowi synowi zm. Wawrzyńca Barana przewoźnika z Nart z obowiązkiem opłacania 2 kóp gr rocznego czynszu (MK 18, 246); 1511 ks. Anna Konradowa [regentka] ustanawia zakład 200 kóp gr między Jakubem Ostrowskim prep. w Błoniu [z Miedzeszyna] a Jakubem Ciołkiem z jego ss. z P. (Warsz. 10, 892); 1517 Hieronim Ciołek z P. członek opozycji cz. szlachty przeciw dalszym rządom regencyjnym ks. Anny Konradowej (OBA 21341, 5; Warsz. 11 k. 511, 515); 1521 Dorota z Porytego, ż. Jana Ciołka z P. (MK 340, 68); 1523 Jakub Ciołek z P. pozostaje w sporze ze zm. Janem Mrokowskim z Jeziory [dziś Jeziorna] archidiakonem warsz. i jego spadkobiercą Mikołajem Mrokowskim (Warsz. 13, 890); 1527 Jan syn Andrzeja Powsińskiego → p. 6; 1528 w P. 7 wł. os. (ASK I 27, 712v); 1530 Elżbieta c. [zm.] Jakuba Powsińskiego, ż. Jana Komorowskiego kwituje swoich braci Andrzeja, Prokopa, Mikołaja, Jana, Hieronima i Wawrzyńca z zadośćuczynienia za dobra (Bon. 3, 220); 1530 Mikołaj Reguła dz. z Borakowa sprzedaje Boraków Andrzejowi Ciołkowi Powsińskiemu sędziemu ziem. warsz. za 1000 fl. (MS 4 nr 15680); 1536 Andrzej Ciołek z P. sędzia ziem. warsz. odstępuje swe prawa do dóbr Borakowo, Wróblewo i Nowa Wola [potem Burakowska Wola] królowi Zygmuntowi Staremu za 1400 fl. (MS 4 nr 17987); 1573 Jan Ciołek ma włas. w P. i Kabatach (KnapWar. 64); 1580 włas. Ciołków (ŹD 261-262); XIX w. folw. 26 1/2 wł., wieś 22 1/2 wł. (SG 8, 896).

4. 1386 ks. [Janusz I] daje pr. niem. z czynszem książ. po korcu owsa z 1 wł. os. (MK 9, 125; Warsz. 4, 721); 1526 P. zamiast czynszu książ. daje owies (ASK I 27, 672).

5. 1398 Elżbieta wd. po Andrzeju [Ciołku] wdzie czer. za zgodą swych ss. Wiganda, Andrzeja, Stanisława i Klemensa funduje kośc. w P. pw. NMP i ŚŚ. Andrzeja i Elżbiety, daje mu dział ziemi w P. z pr. lokowania kmieci, ogrodników i założenia 1 karczmy, a także 2 wł. wolne we wsi Wola Powsińska [Kabaty]; daje mu dzies. od kmieci w Powsinie, Woli Powsińskiej i Nartach (Knap.mps 514); 1410 Wojciech [Jastrzębiec] bp pozn. na prośbę stren. Wiganda z Ostrołęki, [Andrzeja] Ciołka z Żelechowa i Klemensa z Bielan wyłącza wsie P., Jeziora i Lisy z par. w Milanowie i przyłącza je do nowo założonej par. w P.; daje temuż kościołowi dzies. ze nowo lokowanej wsi Lisy oraz z 2 wł. w Kabatach, włącza do uposażenia owe 2 wł. w Kabatach, 2 łąki k. Kabat i k. Nart oraz 2 ogrody w P.; pr. patronatu przyznaje Wigandowi chor. warsz. (Knap.mps 515-516); [1428-37] Stanisław Ciołek bp pozn. darowuje dzies. biskupie z wsi P., Łazy i Lisy plebanowi w P. (NowDzieje 2, 522); 1471 Piotr pleb. w P. zawiera ugodę poprzez rozjemców z Andrzejem podkom. warsz.! [czer.]; Andrzej z br. Stanisławem [Ciołkiem] ma wyznaczyć 2 wł. poświętnego (Knap.mps 520 n); 1603 pleb. ma 1/2 wł. folw. i kwartę roli os., rolę w Kabatach, ogród, dzies. kmiece z P., Lisów, Łaz, z Kępy; nauczyciel ma dzies. z Bielawy (Vis. 1603 127v-128; NowDzieje 2, 522-23); XIX w. P. Poduchowny 53 mr. [niecałe 2 wł.] (SG 8, 896).

6. 1377-96 Andrzej Ciołek z Ostrołęki i P.: 1377-89 chorąży płocki, 1390 kaszt. czer., 1392-96 wda maz., zm. 1396 (PacSpis; Wilska 85-86; PSB 4, 77; SuprOtocz. 127-129; M. Koczerska, Spominki o Ciołkach. Z dziejów ideologii możnowładczej XV w., w: Cultus et cognitio. Studia z dziejów średniowiecznej kultury, Warszawa 1976, s. 267-279; ZDM 4 nr 1103).

1409-51 Wigand Ciołek z Ostrołęki i P., syn Andrzeja: 1409-17 chor. warsz., 1418-33 chor. czer., 143334 kaszt. warsz., 1434-51 kaszt. czer. (PacSpis; Warsz. 2 k. 233, 250; WolffStudia s. 284, 290, 291; Wilska 125-126).

1442 Jan syn Wiganda kasztelana czer. z Ostrołęki [i P.] student Uniw. Krak (MUK 1 nr 42e/046).

1465-82 Andrzej Ciołek z Kabat i P., syn Wiganda, podkom. czer. (PacSpis; Warsz. 4, 95; MK 9, 145v; WarszDis. 22, 706v); 1466 [omyłkowo] cześnik czer. (Czer. s. XLVII).

1486 Dorota Miklaszówna z P., 1491 opatrz. Marcin Zurakowicz syn, przyjęci do pr. miej. Nowej Warszawy (PrzyjęciaNW nr 166, 245); 1500 Jan syn Jakuba z P. student Uniw. Krak. (MUK 1 nr 1500e/018); 1509 Mikołaj syn Jakuba z P. student Uniw. Krak. (MUK 2 nr 1509e/184); 1524 opatrz. Jan Czarnota z P. przyjęty do pr. miej. Nowej Warszawy (PrzyjęciaNW nr 468).

1525-38 Andrzej Ciołek z Kabat i P. sędzia ziem. warsz. (PacSpis; WolffStudia 289; Sobol 179), zm. 1538 (MS 4 nr 19145).

1527 Jan syn Andrzeja Powsińskiego student Uniw. Krak. (MUK 2 nr 1526h/049).

7. RAW 357-359; Enc. Warszawy 676; Piber 73-74.