1256 or. Radhim (Wp. 1 nr 333), 1271 or. Razym (Wp. 1 nr 444), 1280 fals. XIV w. Razim (Wp. 1 nr 493), 1294 kop. XV w. Radim (Wp. 2 nr 720), 1360 or. Radzym (Wp. 3 nr 1418), 1362 or. Raczime (Wp. 3 nr 1480), 1374 or. [przymiotnik:] Radominensis (Wp. 3 nr 1695), 1383 rpsy XV w. Radzim (MPH 2, 733 – kronika Jana z Czarnkowa; DA lib. X 166), 1388 or. Radzim (Lek. 1 nr 392), 1394 [nazwisko:] Rasimszki (Lek. 1 nr 1740), 1396 [przymiotnik:] Radzmiensis (Lek. 1 nr 2240), 1401 [nazwisko:] Radzempsky (ZSW s. 71), 1402 [nazwisko:] Raciemski (WR 1 nr 808), 1437 Radzinn! (BulPol. 5 nr 640), 1452 Radzino (BulPol. 6 nr 655), wieś, obecnie nie istnieje, leżała ok. 6 km na NW od Murowanej Gośliny (→ Uwaga 1).

1. 1388 wieś R. nal. do opola → Chojnica (Lek. 1 nr 392); 1360 R. in terra Polonie [tj. w Wielkopolsce] (Wp. 3 nr 1418).

1508 n. pow. pozn. (ASK I 3, 17v); 1236 n. par. własna (→ p. 5); 1510 dekanat Oborniki (LBP 77).

2. 1383 → p. 6; 1401 zapowiedź → p. 3; 1464-85 młynarz, 1504 prom w R. → p. 3; 1508 młyn o 1 kole, 1563, 1580 młyn o 2 kołach → p. 3; 1628, 1696, 1720 młyn → p. 5.

1516 R. graniczy ze Starczynowem [obecnie Starczanowo] wsią prestymonialną kap. pozn. [położoną naprzeciwko R., po prawej stronie rz. Warty] (CP 111, 73v-74); 1531 z wizytacji Starczynowa: granice Starczynowa z Mściszewem, Białężynem i R. na rz. Warcie wymagają odnowienia, gdyż zostały zniszczone przez ludzi z Mściszewa; kmiecie ze Starczynowa skarżą się, że w R. poddani i młynarz komandora joannitów pozn. zniszczyli jaz i zbudowali nowy na rzece [najpewniej Warcie] od strony Starczynowa i skierowali nim wodę do młyna w R., zamykając tym samym koryto (alveus) [rzeki] i kierując impet wody w kierunku R. ze szkodą dla Starczynowa (CP 111, 117v); 1546 rozgraniczenie pomiędzy Troskotowem [potem Trzuskotowo, obecnie nie istnieje] kl. [cysterek] w Owieńskach a wsiami joannitów pozn. → Maniewo i R.; wspomn. m. in. droga z R. do Troskotowa, droga z młyna w R. do Tworkowa (AE IX 35-36v; → Maniewo, p. 2); 1565 drogi z Tworkowa do R., z Troskotowa do R. (PP 1, 10-15; → Maniewo, p. 2).

3. Własn. król., potem joan. → Święty Jan pod Poznaniem. 1256 kasztelan z R. → Radzim – kasztelania.

1360 król Kazimierz daje joan. pozn. wsie królewskie Maniewo, R. i → Brzezie [obecnie Brzeźno] wraz ze wszystkimi przyległościami, a także z kościołem par. w R. i pr. patronatu tamże; w zamian otrzymuje Siedlec i Brzezie oraz 1/2 Popowa [obecnie nie istnieje; wszystkie wsie w pow. pyzdr.] (Wp. 3 nr 1418).

1401 Bieniasz komandor [joan. pozn.] zapowiada posiadłości kl. Świętego Jana pod Poznaniem, m. in. R. (KP nr 666); 1414 komandor joan. pozn. [brak imienia] w sporze ze Stan. Lubickim o 20 grz. z R. i sołectwo w Wierzchucinie (PZ 4, 63v); 1500 kmiecie ze Starczynowa skarżą się, że komandor [joannitów pozn.], jeżdżąc z Łoskunia do R. wozami ze zbożem lub sam konno, niszczy zasiewy w Starczynowie (CP 111, 2); 1504 Stan. Dłuski komandor joannitów pozn. pozywa przed konsystorz pozn. Stan. Skoczylasa młynarza z Łukowa [k. Obornik] o to, że po śmierci poprzedniego komandora Mik. Krzyszkowskiego przywłaszczył sobie wielki prom w R. wartości kilku grz. (KarwKom 32).

Pobór: 1508 od 1 młyna o 1 kole; w par. R. brak kmieci (ASK I 3, 17v); 1510 od rybaków (ASK I 3, 277v); 1563 od zagr., od młyna dziedz. o 2 kołach na rz. Warcie (ASK I 5, 232v); 1577 ze wsi Adama Sędziwoja Czarnkowskiego [jako] komandora joannitów pozn. (ASK I 5, 708v); 1580 z R. tegoż Adama Czarnkowskiego od 2 rybaków, od młyna o 2 kołach oraz od 1/2 ł. młynarskiego (ŹD 31).

1464-1553 mieszkańcy: 1464 Jan młynarz w R.; temuż, swemu bratu rodz., uczc. Grzegorz młynarz w Obornikach zobowiązuje się zapłacić 16 grz. jako cz. należną temuż Janowi po ojcu, a także, że po śmierci ich matki Stanisławy [Stanisławowej?] (Stanislawye) spadek po niej zostanie podzielony równo między obu braci (ACC 43, 139); 1481 pracowici Błażej Kuwieczka (Cuwyeczka) [Owieczka?], włodarz (villicus) Andrzej Knolla, Mac. Manka i Mik. Twardzuk [zapewne ident z Mik. Twardym, → niżej] kmiecie (laici) z R. → p. 5; 1485 wd. [po młynarzu z R.] Agnieszka wraz z synem Maciejem, który występuje w mieniu swych sióstr i braci, młynarzy w R., zobowiązują się oddać 4 grz. Maciejowi prepozytowi Ś. Ducha k. Obornik (ACC 63, 26v); 1486 Bartłomiej zagr. z R. pozwany przez Małgorzatę kobietę z Poznania o zabicie kozła; z powodu gadulstwa [i zapewne niespójności wyjaśnień] kobiety oficjał [pozn.] uwolnia tegoż Bartłomieja oraz Jakuba kościelnego (minister) kościoła [w R.] i Mik. Twardego [→ wyżej: 1481?] z R. [współoskarżonych czy świadków tegoż Bartłomieja?] od wszelkich oskarżeń wspomn. kobiety (ACC 64, 30v).

5. 1236 6 VII (wg transumptu z 1418) bp pozn. Paweł eryguje kościół w R. → niżej, pod 1628; 1360 kościół par. w R. → p. 3; 1428 witrycy w R., 1432 kościół Ś. Mikołaja w R. → niżej: Plebani.

1447 pap. Feliks V, na prośbę Dobrogosta Świdwy kaszt. pozn. i jego syna Piotra dziedziców Szamotuł, poleca przyłączyć do kościoła par. Ś. Stanisława w Szamotułach [część] rocznych dochodów kościołów par. w Obrzycku, Chludowie i R., w sumie 15 grz. srebra; panowie z Szamotuł podnosili, że wspomniane 3 kościoły par. mają dochody przewyższające ich potrzeby (Theiner 2 nr 76).

1459 Michał niegdyś kościelny (minister) w R. → niżej: Plebani.

1463 bp pozn. [Andrzej Bniński] wyrokuje, że kmiecie ze wsi → Górka k. Obornik mają dawać pleb. w R. po 1 wiard. z każdego łana zamiast dzies. snopowej (CP 30, 30).

1481 7 II wyrok sądu polubownego: w sporze Marcina wikariusza z R. z pracowitymi Błażejem Kuwieczką [Owieczką?] (Cuwyeczka), włodarzem (villicus) Andrzejem Knolla, Mac. Manką i Mik. Twardzukiem kmieciami z R. o poranienie: kmiecie mają się postarać w Stolicy Apost. lub u innej osoby mającej po temu uprawnienia o rozgrzeszenie z powodu poranienia kapłana, dopiero wtedy będą mogli wchodzić do kościoła w trakcie nabożeństw; ponadto [już po otrzymaniu rozgrzeszenia?] mają oni stawiać się w każdą środę przez dwa miesiące (lub krócej, jeśli tak postanowi tenże Marcin) przed tymże Marcinem, rozebrać do pasa i położyć na ławce w kościele par. w R., gdzie zostanie im przez wikariusza lub wskazaną przez niego osobę wymierzone po 5 uderzeń rózgą; w trzecim miesiącu [pokuty] wspomn. kmiecie mają w każdą niedzielę, po procesji lub przed nią, boso i z odsłoniętymi ramiona ukorzyć się przed tymże wikariuszem i za wstawiennictwem innych ludzi [tj. parafian] prosić o zgodę na wejście do kościoła, a tenże Marcin powinien im odpuścić; przed następną (proxima) Wielkąnocą [czyli w 1481] wspomn. kmiecie mają dać kościołowi par. w R. wosk: Kuwieczka 3 talenty, a pozostali po jednym talencie [talent = ok. 26 kg]; kmiecie mieli także do 15 II dać temuż Marcinowi 1 grz. na koszty leczenia (pro medicinis), ale tenże wikariusz wspaniałomyślnie (pie) z tego zrezygnował (AC 2 nr 1408).

1486 Jakub kościelny (minister) kościoła [w R.] → p. 3: mieszkańcy.

1501 Marcin wikariusz w R. zobowiązuje się dać witrykom kościoła w R. 4 grz., gdyż z powodu jego niedbalstwa spaliło się wyposażenie kościoła w R. (ex racione exustionis altaris et imaginum ac pallarum sua improvidencia et incuria: ACC 79, 86v; Now. 2, 375, w oparciu o tę zapiskę, pisze o spaleniu się wnętrza drewnianego kościoła).

1507 Maciej wikariusz w R. (ACC 84, 22v-23).

1510 wiard. [dzies.] z Maniewa płacone są do kościoła par. w R. (LBP 36); 1510 kmiecie z Pamiątkowa, wsi panów z Ostroroga, płacą wiardunki dzies. do kościoła w R., a kmiecie uprawiający pole (campus) zw. → Poświątne [k. Pamiątkowa] oddają do R. dzies. snopową (LBP 93); 1510 par. R. [formularz nie wypełniony] (LBP 77).

1580 do par. R. należą: R. i Maniewo [własn. joan. pozn.] oraz Troskotowo kl. w Owieńskach (ŹD 31).

1628 wizytacja kościoła w R.: kościół par. ŚŚ. Mikołaja i Barbary patronatu komandora joannitów pozn., poświęcony, drewniany, pokryty gontem; jest oryginalny dok. erekcyjny z 1236, z powodu dawności pisma i pieczęci transumowany w 1418; w R. nie ma kmieci, są tylko 2 rybacy, którzy dają po 6 gr, oraz młynarz, który rocznie daje 1 miarę (metreta) żyta; wieś plebańska Poświątne jest cała opust., pleb. oddał ją w dzierżawę; w R. są kawałki roli plebańskiej, pleb. ma też pr. wolnej żeglugi i połowu na rz. [Warcie] (rybacy dają mu ryby), ma pr. do [wyrębu] drewna z lasu; do uposażenia par. należała dzies. snop. z Przecławia, Pamiątkowa, Gołaszyna, Kąsinowa, Górki [k. Obornik], Gołębowa, Szymankowa i Maniewa – z powodu licznych opustoszałych [łanów] kmiecych została ona zamieniona na pewne opłaty; folwarki wg dawnej ugody zamiast dzies. snop. płacą plebanowi [ile?]; Starczynowo nal. do par. R., ale z łanów kmiecych i folwarcznych [dziesięcinę] płacą do kościoła par. w Białężynie i tam przyjmują sakramenty; [w R.] jest też 8 barci, wosk jest przeznaczony na potrzeby kościoła (AV 7, 46v-47; ŁOp. 1, 290-291 – tu błędna data dok. erekcyjnego: 1230, powtórzona w SzPozn. 337).

1696 kościół, wezwanie i dok. erekcyjny j.w.; kościół ma 4 dobre okna szklane, obok kościoła cmentarz, na którym stoi dzwonnica z 3 dzwonami; w R. nie ma kmieci, jest tylko 1 młyn wodny o 2 kołach, z którego dają plebanowi 2 miary żyta; do par. R. należą R., Troskotowo i Gołębowo; Starczynowo i Szymankowo nal. do par. w Białężynie i nic nie płacą pleb. w R.; meszne i dzies. są opłacane w miarach żyta i owsa; do uposażenia par. nal. od dawna wieś → Poświątne za (post) rz. Wartą [na jej prawym brzegu], obecnie jest opust. i porosła drzewami, a [nal. do niej] lasy i łąki okupuje pan Grzybowski; do uposażenia pleb. należy także w R. rola, 3 łąki oraz ogród, pr. wolnej żeglugi i połowu na rz. Warcie przez 2 rybaków, pr. ścinania drzew w lasach R. i Maniewa, a także dzies. snop. z Przecławia i Pamiątkowa, która teraz [tzn. w 1696] na mocy kompozycji wynosi 10 grz. rocznie z obu wsi (AV 18, 177-179v).

1720 z wizytacji komandorii Święty Jan dokonanej przez dziekana kap. katedry pozn.: w R. jest stary drewniany kościół Ś. Mikołaja, „który z starości ledwo się trzyma. Nie ma tam plebanii ani żadnych domostw poddanych oprócz domu młynarza, ale i ten grozi ruiną, a młyn woda podmęłła. Nikt tam mieszkać nie chce. Dawniej było tam 4 rybaków, których przywrócenie kosztowałoby 100 talarów cesarskich” (KarwKom 81).

1726 wizytacja par. R.: kościół, wezwanie i dok. erekcyjny j.w.; od wielu lat nie ma plebana, opiekę nad kościołem sprawuje komendarz, którym obecnie jest pleb. z Chojnicy; do uposażenia kościoła par. w R. nal. od dawna wieś → Poświątne, którą zajął pan Grzybowski; komendarz kościoła stara się odzyskać utraconą wieś i zabiega o odpowiednie dokumenty; naprawy wymagają: kościół, ogrodzenie cmentarza i dzwonnica (AV 20, 193-195).

Plebaniw R.:

1401 pap. Bonifacy IX poleca bpowi pozn., aby wprowadził Piotra syna Jana Orz z Wronek, kapłana diec. pozn., na beneficjum plebańskie w R. (oszacowane na 10 grz. srebra), wakujące po rezygnacji Mik. Regułki (BulPol. 3 nr 769).

1407-31 Piotr [zapewne ident. z Piotrem z Wronek] (Now. 2, 375): 1408, 1418 śwd. (DBL nr 132; ACC 3, 28v; ACC 14, 65); 1410 [Piotr? w źródle brak imienia] pleban w R. w sporze z Mikołajem dz. z Granowa (ACC 2, 161v); 1421-26 tenże w sporze z Piotrem (Piochnem) kmieciem z Uchorowa¹W haśle → Poświątne (s. 797) błędnie podaliśmy pod 1426, że Piotr pleban w R. pisał się z Uchorowa, sołtysem w → Poświątnem [wsi nal. do uposażenia par. w R.], o sołectwo w Poświątnem: 1421 sołtys Piotr twierdzi, że pleban siłą zajął sołectwo (swoje szkody za b.r. sołtys ocenia na 3 grz.) i zabrał przywilej soł.; pleban twierdzi natomiast, że sołectwo kupił od Piotra; 1426 wspomn. sołtys Piotr domaga się, by mógł w spokoju użytkować jezioro znajdujące się we wsi Poświątne i korzystać, zgodnie z przywilejem soł., z pr. wolnego połowu tamże; 1426 strony zawierają ugodę, ustalając pr. i obowiązki sołtysa [→ Poświątne, p. 4] (ACC 5 k. 101, 112; ACC 9 k. 121, 141v-142); 1426 tenże w sporze z synem Piotra z Uchorowa sołtysa [w Poświątnem; może o niedotrzymanie warunków wcześniejszej ugody?] (ACC 9, 266v); 1427 tenże w sporze z Dobrogostem Głębockim [dz. w pobliskim Szymankowie]; pleban upomina się o 1 wiard. dziesięciny z łanu opust. [zapewne w Poświątnem], który w b.r. uprawia wspomn. Dobrogost, o zaległe 2 kopy gr z tytułu dzierżawy wsi Poświątne [całej? czy tylko części?], nal. do uposażenia par. w R., oraz o 3 wiard. za [należne plebanowi] zboże [z tytułu wspomn. dzierżawy?] (ACC 10, 40); 1428 tenże i Buczek włodarz czyli wolny (wladarius alias wolni) zwany z Troskotowa winni są Bartłomiejowi pleb. w Chojnicy 4 grz. w monecie obiegowej za zakupiony stóg (acervus) zboża (ACC 11, 40); 1428 [zapewne tenże]²W źródle pleban nazwany Janem, ale chyba to pomyłka pisarza wnoszącego zapis do księgi, druga strona sporu to dwaj Janowie pozwany przez Jana Osła (Osszel) i Jana Lutka witryków kościoła w R. o pieniądze z mesznego, które miały im przypaść zgodnie z umową z plebanem (ACC 11, 28); 1429 tenże pozwany przez Mik. Mikosza sołtysa w Poświątnem o zboże i sierp zabrane z jego sołectwa przez Dobrogosta; Mikosz domaga się także wypłacenia 20 grz. zakładu, gdyż pleb. z R. nie dotrzymał warunków wyroku (sentencia), tzn. nie uwolnił (non expedivit) sołectwa w Poświątnem od [dzierżawy?] Dobrogosta z Szymankowa; wspomn. Dobrogost zaś – wbrew swoim zobowiązaniom, że nie będzie niepokoił sołtysa w jego sołectwie – nie pozwala sołtysowi orać na łanach soł. ani zbierać zboża (ACC 12 k. 129v, 131, 132v, 137); 1431 tenże śwd. (ACC 14, 65).

1431-52 Mirosław syn Benedykta z Bytynia, Bytyński, kanonik kat. pozn., zm. między 10 VI a 3 VII 1452 (Now. 2, 375; ACC 16, 10; CP 29, 145-145v): 1431 tenże pleb. jest winien 3 wiard. Hektorowi prepozytowi [kolegiaty] w → Głuszynie (ACC 15, 153v); 1432 tenże w sporze z kan. pozn. Florianem [z Poklatek?] (ACC 16, 10); 1432 tenże syn Benedykta z Bytynia kapłan diecezji pozn., pleb. kościoła Ś. Mikołaja w R. (beneficjum oszacowane na 6 grz. srebra), otrzymuje prowizję na wakującą kantorię pozn. i na wakującą altarię 11000 Dziewic w kat. gnieźn., jednocześnie pozostaje w sporze o kantorię pozn. (BulPol. 5 nr 164, 186); 1437 tenże pleb. w R., a także altarysta w kat. pozn. i u Ś. Marii Magdaleny w Poznaniu, otrzymuje prowizję na kanonikat pozn. (BulPol. 5 nr 640); 1438 przed tym plebanem jako dziedzicem wsi Poświątne Maciej syn Mirosława z Obornik sprzedaje Piotrowi kmieciowi z Białężyna posiadane przez siebie soł. w Poświątnem za 16 grz. (ACC 22, 38); 1452 tenże Mirosław³W indeksie do BulPol. 6, s. 457, błędnie określony jako Mikołaj wspomn. jako zm. pleb. w R.; na wakujące po nim beneficjum plebańskie w R. prowizję otrzymują: Mikołaj syn Wincentego z Bielaw kleryk diecezji pozn. (31 VIII) i Jan syn Dobrogosta z Popowa dziekan kruszw. (2 IX); dochód z par. oszacowano na (odpowiednio:) 13 i 10 grz.; 1453 2 IX papież Mikołaj V poleca wprowadzić na beneficjum pleb. w R. (10 grz. dochodu) wspomn. Jana z Popowa [Popowski na plebanii w R. jest potwierdzony w l. 1462-65, → niżej] (BulPol. 6 nr 652, 655, 715).

1452, 1453-62 Mik. Czuryło (Czurydło) Bielawski [z Bielaw k. Poznania] (Now. 2, 375): 1452 tenże → wyżej; 1453 tenże domaga się od Adama kościelnego w Dusznikach 2 małdrat pszenicy i 7 ćw. (mensura) owsa (lub ich równowartości pieniężnej), które wspomn. kościelny zagarnął, wybierając w ub. r. [dziesięcinę] snop. w Dusznikach (ACC 34, 45v); 1454-55 tenże Czurydło wydzierżawia Andrzejowi Żelazko kapłanowi z Czarnkowa (w 1455 określony jako kapłan z → Rogoźna): 1454 [na 1 rok?] za 23 grz. szer. gr [rocznie] dochody kościoła par. w R. wraz z dziesięcinami, mesznym, stołowym i [obowiązkiem płacenia] świętopietrza, z wyłączeniem roli folwarcznej; jeżeli tenże Mikołaj umarłby w ciągu b.r., to główną stroną w rozliczeniach ze wspomn. Andrzejem będzie szl. Wincenty [zapewne Winc. Czurydło Bielawski, ojciec tegoż Mikołaja]; 1455 na 1 rok za 20 grz., z wyłączeniem folwarku położonego za (retro) Wartą [tj. na prawym brzegu rz.; może w Poświątnem?]; za tegoż plebana ręczy jego brat Wojciech [Czuryło z Bielaw] (ACC 35, 21v-22; ACC 36, 50v); 1458 tenże pleb. z R. w sporze z Tomisławem pleb. [!] w R. [może Tomisław wydzierżawił plebanię w R. od Mik. Czuryły?, a może chodzi o Tomisława komandora joan.?, → niżej]; tenże Mikołaj domaga się dokumentów [kościoła] w R. (ACC 38, 192); 1459 tenże pozywa szl. Mik. Chełmskiego, brata rodz. Tomisława komandora joan. pozn., o zniszczenie na roli kościoła w R. owsa wartości 3 grz. (ACC 39, 69); 1459 tenże pozwany przez Michała kościelnego kościoła par. w Sobocie, a niegdyś kościelnego w kościele w R., o swoje zaległe uposażenie, czyli o 17 miar zboża (żyta i owsa) wartości 2 grz., należne z Troskotowa, na mocy porozumienia z plebanem, ministrowi kościoła w R. (ACC 39 k. 85, 86v); 1462 27 III tenże pleban wspomn. jako zm.; na wakujące po jego śmierci beneficjum plebańskie w R. (szacowane na 16 grz.) pap. Pius V poleca wprowadzić Piotra, syna Piotra z Bnina, kanonika pozn. i kantora gnieźn. [ale por. też niżej] (BulPol. 6 nr 1746, 1749).

1462-65 Mik. Hesken z Kościana dr dekretów, kan. katedry pozn. [zm. między 24 II a 3 VII 1485 (CP 31 k. 94, 98v); PSB 21, 116-117]: 1462 tenże pleb. w R. w sporze ze szl. Wojc. Czuryło z Bielaw [→ wyżej] (ACC 42, 31v); 1463 tenże Mikołaj z Kościana kanonik pozn. i pleb. w R. (CP 30, 30).

1468-74 Jan Popowski kanonik kat. pozn., kan. i dziekan kruszwicki, także kanonik włocł., archidiak. pomorski [z którego Popowa?] zm. między 30 VI a 8 VIII 1489 (Now. 2, 375; CP 31 k. 139v, 141; GWłocł. 42) [ale por. też wyżej, pod 1453 – obsada kościoła w R. po śmierci Mirosława Bytyńskiego]: 1474 tenże rezygnuje z pleb. w R., którą otrzymuje Wincenty sufragan pozn. (AE II 408v-411).

1474-75 Winc. Wierzbięta dominikanin, bp sufragan pozn. (Now. 2, 375; AE II k. 411, 412): 1474 tenże → wyżej.

1476-80 Mikołaj [syn Franciszka z Namysłowa, zw. Gotszalkiem, not. publ.], prepozyt Ś. Ducha k. Poznania (w l. 1478-80 określany jako curatus w R.), pisarz m. Poznania (AR 3, 197): 1483 tenże Mikołaj, bakałarz, prepozyt Ś. Ducha k. Poznania, niegdyś pleb. w R. (ACC 61, 94).

1480-83 Mik. Jurgibok z Poznania; 1494 wspomn. jako zm. Mik. Wódka [z Kwidzyna, GWłocł. 45] dr medycyny, kan. włocł.; 1495-1501 Jan Górski kan. pozn. [zm. 1533] (Now. 2, 375).

1508-13 Wojc. Pakosławski kan. pozn. (Now. 2, 375) [→ Pakosław k. Lwówka, p. 6, jego inne beneficja: plebanie i altarie]: 1508 tenże pleban wydzierżawia na 3 lata Janowi Sławieńskiemu archidiakonowi pszcz. dochody kościoła par. R. za 16 grz. rocznie; dzierżawca powinien także odnowić stare budynki, postawić nowe bramy i ogrodzić dwór (ACC 85, 109v-110).

1513-16 Andrzej Morawski kanonik kat. pozn.; 1516-20 Marcin ze Starczanowa; 1520 – zm. 1524 Andrzej Morawski (ponownie); 1524 – zm. 1528 Marcin ze Starczanowa, ponownie (Now. 2, 375).

1528-30 Piotr Mirzewski, brat Jana komandora joan. [w l. 1521-35] (Now. 2, 375): 1530 tenże pozwany przez Kat. Otuską [z Otusza] zeznaje, że jego ubiór jest właściwy, a brodę zamiast tonsury nosi nie z powodu lekceważenia stanu duchownego, lecz z zalecenia medyka; tenże Mirzewski przedstawia też w sądzie dok. święceń akolickich (AC 2 nr 1828).

1533 Marcin Gałczyński (Now. 2, 375): 1533 15 I tenże, po rezygnacji Piotra Mirzewskiego, otrzymuje od Jana Mirzewskiego komandora joan. pozn. prezentę na pleb. w R. (KarwKom 34 – tu rezygnujący określony jako Chyrzewski).

1533 Jan Niemieczkowski; 1540-44 Stan. Mniski (Now. 2, 375).

1544 – zm. 1556 Andrzej z Wronek (Now. 2, 375): [a. 1556, tenże?] pleb. Andrzej pozwany przez Andrzeja Węgorzewskiego komandora joan. pozn. o bezprawne dzierżenie plebanii w R., o niespełnianie obowiązków kapłańskich, m. in. o nieudzielanie sakramentów, niegłoszenie kazań, a także o sprzedawanie piwa na plebanii; na rozkaz wspomn. komandora ekonom z Chrostowa wraz z poddanymi [joan.] z Maniewa i Żukowa naszedł zbrojnie plebanię w R., wyrzucił z niej na ulewny deszcz tegoż pleb. wraz z jego rzeczami, a wszelką żywność zarekwirował; tenże pleb. Andrzej zajął jednak znów plebanię i utrzymał się na niej aż do swojej śmierci w marcu 1556; wspomn. komandor oprotestował testament tegoż pleb. i zajął pozostały po nim majątek, ale po roku go wydał [komu?] (KarwKom 40).

1556-62 Adam Olejnik czyli Montanus z Chwaliszewa, dr teologii, penitencjarz kat. pozn., kan. i oficjał włocł.; 1562-72 Łukasz Ditius dr filozofii i medycyny; 1572 Stan. Maniecki; zm. 1575 Wojciech z Obornik; 1575 Marcin z Obornik; 1580 Marcin Prusiecki; 1580-85 Wojc. Racławkowski (Now. 2, 375).

1585-89 Stan. Biestrzykowski (Now. 2, 375): 1589 tenże pleb. w Pogorzelicy [w pow. pyzdr.; także należała do joan. pozn.] i w R. zrzekł się obu plebanii, bo z pierwszej został wypędzony, a z drugiej nie tylko nie miał żadnych dochodów, ale i ponosił wydatki (KarwKom 51-52).

1589 – zm. 1590 Błażej z Łękna [?; może z Łekna?]; 1590 Adam z Lipna penitencjarz w kat. pozn. (Now. 2, 375).

1591 Stanisław [skąd?] pleb. w R. wiódł tak rozpustne życie, że konsystorz musiał go ukarać (KarwKom 49).

6. 1383 (rpsy XV w.) rozejm między starostą gen. wlkp. Domaratem z Iwna a Mikołajem z Bogorii kasztelanem zawichojskim i Krzesławem ze Szczekocin został zawarty [w miejscu] pomiędzy, przedzielonymi rzeką [Wartą]⁴MPH 2, 733: rozejm zawarto in Starczinow villa capituli Posnaniensis et R. fluvio intermedio. Długosz zrozumiał, że chodzi o rzekę R. (DA lib. X 166: in villa capitulari Poznaniensi Starczinow inter militares et Domarathum, fluvio R. eos segregante); w komentarzu do DA lib. X 325 przyp. 67, wydawcy odnotowali, że Długosz podał błędną informację, bo w rzeczywistości Radzim to nie rz., lecz wieś położona po przeciwległej (lewej) do Starczanowa stronie rzeki Warty, jednak w indeksie (ib., s. 437) Radzim określony został jako rzeka, wsiami Starczynowo kap. katedry pozn. [na prawym brzegu Warty] i R. [na lewym brzegu Warty] (MPH 2, 733 – kronika Jana z Czarnkowa; DA lib. X 166).

7. K 1, 249-250; Cieplucha 195; SzPozn. 337-338.

8. Na lewym (południowym) brzegu obecnego koryta Warty, naprzeciw ostrowa z grodziskiem, na polu obok zabudowań leśniczówki Radzim (stanowisko 2) w l. 1932 i 1974 znaleziono liczne fragmenty naczyń z IX w. oraz z drugiej połowy XI – połowy XIII w. (Hensel 5, 366).

Grodzisko (stanowiska 1 i 1a) → Radzim – kasztelania, p. 8.

Uwaga: 1. Wieś R. leżała na lewym brzegu Warty, przy zakolu rz., w miejscu, gdzie zmienia ona bieg z południkowego na równoleżnikowy (por. też → Radzim – kasztelania, Uwaga). Na mapie Perthéesa i Gilly’ego widoczna wieś R. (u Perthéesa to wieś z kościołem par.); zob. też mapy katastralne: Karte von den Pfarr Ländereien zu Radzim Juli 1843 (APP, Rej. Pozn. I 299-301), Plan v. dem linken Wartha-Ufer = Radzimer Kanal längs dem Radzimer Krug Etablsmt. Kreises Obornik July 1853 (APP, Rej. Pozn. I 610). Na MTop. 1950 w tym miejscu jedynie leśnictwo Radzim, na MTop. 1990 brak zabudowań, widoczna tylko leśna strefa ochronna.

2. W 1611 w rozgraniczeniu łąk i jezior [być może chodzi także o starorzecza Warty] pomiędzy wsiami Maniewo, Starczynowo, Szymankowo, Gołaszyn, Gołębowo i R. oraz dobrami król. Oborniki wymieniono m. in. między Maniewem i R.: łąkę [zw.] Wielkie Jezioro (Vielga! lacus) oraz jez. zw. Radzik [zapewne starorzecze Warty] oraz uznano, że Radzik nal. do komandora joan. pozn. (PG 665, 520, dawniej k. 265v).

3. → Radzyny, Uwaga.