1380 kop. z XV w. Popovo (Wp. 2 nr 915), 1430 or. Popowo (PZ 11, 41v), 1445 Nowe Popowo (PZ 15, 75), 1478 Popowo (PG 9, 100), 1492 Popowo Minor (PG 9, 153v), 1493 Popowo Minus (PG 10, 186v), 1577 Popowko (ASK I 5, 709), 6,5 km na NE od Szamotuł.
1. 1478 n. pow. pozn. (PG 9, 100); 1508 n. par. Ś. Stanisława w Szamotułach (ASK I 3, 18).
3. Własn. duchowna, później szlach. 1308 Henryk ks. głogowski poświadcza zamianę dóbr: Andrzej bp poznański odstępuje wieś P. k. Szamotuł1Możliwe, że dok. ten dotyczył obu wsi P., może jeszcze przed ich podziałem na Popowo i Popowo Małe; data tego podziału nie jest znana. Umieszczamy tę informację w haśle Popówko, ponieważ w tej wsi dłużej utrzymała się własność Szamotulskich Dobrogostowi, synowi Tomisława, dz. Szamotuł, a Dobrogost daje w zamian bpowi wieś Gradowice, położoną k. Wielichowa i Łubnicy (Wp. 2 nr 915).
1430 Wincenty z Szamotuł posiada P.; jego ludzie toczą proces z Januszem Wielickim [ze wsi Wielkie, par. Kiekrz] (PZ 11, 41v).
1445 Małgorzata c. zm. Wincentego z Szamotuł kaszt. międz. [wnuczka Sędziwoja Świdwy], ż. ks. Wacława raciborskiego, pozwana ze wsi Radzim, Baworowo, N.P. i Piotrkowo przez Dziersława z Rozwarowa [obecnie Rostworowo] ma zapłacić sądowi 8 sk. kary, bo nie stawiła się w sądzie (PZ 15, 75); 1478 Katarzyna [c. wspomn. wyżej Małgorzaty i ks. Wacława2→ Brączewo, przyp. 1], wd. po Włodku z Danaborza kaszt. nak. oraz [jej ss.] Jan starszy i Jan młodszy dziedzice Danaborza zapisują Pawłowi penitencjarzowi w kat. pozn. i prebendarzowi w koleg. NMP koło kat. pozn. czynsz roczny 5 grz. z P. z zastrz. pr. wykupu za 60 grz. (PG 9, 100); 1492 taż zapisuje czynsz roczny 10 grz. od sumy 100 kóp półgr ze wsi P.M. i z folw. Gąsawy mansjonarzom w koleg. [!; formalnie w tym czasie kościół par. w Szamotułach jeszcze nie był koleg. (Now. 2, 616)] w Szamotułach (PG 9, 153v); 1493 taż daje wspomn. synom Janowi starszemu i Janowi młodszemu z Danaborza 1/2 m. Stobnica z młynem Hamer (molendinum ferrifodinis)3Hasło Hamer k. Stobnicy zostało w naszym Słowniku pominięte oraz połowy wsi Gąsawy, P.M., Piotrkowo, Sycyn, Jaryszewo, Brączewo, Podlesie oraz 1/4 Bądlina (PG 10, 186v).
1494 Jan starszy z Danaborza kaszt. rogoz. i star. nak. zapisuje czynsze: 4 grz. Jakubowi bakałarzowi sztuk wyzwolonych i altaryście ołtarza Ś. Stanisława w koleg. [!] Ś. Stanisława oraz 2 grz. dla bractwa kapłanów [mansjonarzy?] tamże; czynsze zapisane są na wsiach M.P. i Gąsawy (PG 7, 15v). 1514 tenże sprzedaje swemu zięciowi Michałowi Białośliwskiemu wsie Gąsawy, P., Piotrkowo, Sycyn i Jaryszewo z zastrz. pr. odkupu za 700 zł węg.; Jan i Stanisław Kąsinowscy ręczą wspomn. Białośliwskiemu, że tenże Jan uwolni od roszczeń in. osób wspomn. wsie, na których został zabezpieczony posag jego córki Zofii [z Danaborskich Białośliwskiej] (PG 69, 37v; PG 15, 9); 1510 tenże Jan z Danaborza star. nak. płaci z P. [czynsz?] 2 kopy [gr] i 2 grz. koleg. [!] w Szamotułach (LBP 221).
1520 Andrzej i Krzysztof z Danaborza ss. zm. Jana kaszt. rogoz. sprzedają z zastrz. pr. odkupu wspomn. wyżej wsie Michałowi Białośliwskiemu swemu szwagrowi za 900 zł węg.; do poprzednich 700 zł węg. dodają dodatkowe 200 zł węg. (PG 15, 356v); 1527 tenże Andrzej z Danaborza star. nak. sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Gąsawy, P., Jaryszewo, Piotrkowo, Sycyn, 1/2 m. Stobnica, Hamer, młyn o 2 kołach oraz połowy wsi Brączewo, Podlesie, i Bądlino przyległe do Stobnicy za 1200 zł Mac. Tuczyńskiemu (PG 16, 191v).
1531-32 Jan z Kościelca kaszt. łęcz., star. nak. i tucholski, opiekun małol. Gertrudy c. Andrzeja z Danaborza, wzywa, aby Mac. Tuczyński po otrzymaniu 1200 zł ustąpił z dóbr Gąsawy, Sycyn, P., Jaryszewo, Piotrkowo, 1/2 Stobnicy i [1/2] Podlesia; Mac. Tuczyński kwituje odbiór wspomn. sumy i ustępuje ze wspomn. dóbr na rzecz Jana z Kościelca (PG 75 k. 170v, 677v; PG 16, 528v); 1531 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu wspomn. dobra, w tym m. in. P., Januszowi Latalskiemu kaszt. gnieźn. i star. inowrocł., który wyłożył 4000 zł na spłatę długów ciążących na dobrach Gertrudy (PG 16, 443); 1532 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu wspomn. dobra, w tym m. in. P., Łukaszowi z Górki kaszt. pozn. i star. gen. wlkp. za 4000 zł (PG 16, 542v).
1541 Gertruda z Danaborza c. Andrzeja, ż. Janusza z Kościelca, sprzedaje Łukaszowi z Górki bpowi włocł. dobra Gąsawy, Sycyn, P., Jaryszewo, Piotrkowo, Brączewo, 1/2 m. Stobnica, Podlesie i Bądlino za 6000 zł (PG 17, 430); 1553 Janusz z Kościelca, mąż Gertrudy, zawiera ugodę z braćmi Łukaszem i Andrzejem z Górki (ich brat Stanisław jest małol.) [wnukami wspomn. wyżej Łukasza bpa włocł.] w sprawie sprzedanych im dóbr dziedzicznych Gertrudy, w tym m. in. P. (PG 97, 380).
1559-60 Łukasz Górka posiada P.M. i → Popówko (PG 19 k. 678v, 813v); 1562 Łukasz z Górki wda kal. sprzedaje [z zastrz. pr. odkupu?] Mik. Łąckiemu kaszt. kam. obie wsie P. [tzn. P. i → Popówko], Sycyn, Piotrkowo, Jaryszewo; Łącki otrzymuje wwiązanie w te wsie (PG 106, 873v); 1563 Andrzej z Górki [brat Łukasza] sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Prokopowi Broniewskiemu chorążemu kal. wsie Popowo, P., Piotrkowo i Jaryszewo za 1600 zł; Prokop zapisuje na tych wsiach po 2000 zł posagu i wiana ż. Annie c. Mac. Bielejewskiego (PG 20, 245v-246).
1579 Jakub Rokossowski wwiązany w cz. dóbr Szamotuły, którą kupił od Stanisława z Górki za 67000 zł pol.; w tych dobrach są m. in. wsie Popowo i P. (PG 133 k. 408, 410).
1508 wiardunki król. z 8 ł. i karczmy w P.M. (ASK I 3, 18); 1509 pobór z P.M. z 7 ł. i karczmy; sołtys płaci z 1 ł. (ASK I 3, 57v); 1510 pobór z P. od 6 ł. (ASK I 3, 261); 1563 pobór od zagrodników w P.M. (ASK I 5, 233); 1577 Jan Broniewski4→ Popowo k. Szamotuł, przyp. 4 płaci pobór (ASK I 5, 709v); 1580 tenże płaci pobór od 2 zagr. i 3 ratajów (coloni) – każdy płaci od 1 pługa roli [pług – miara powierzchni] (ŹD 31).
4. 1429 sołtys Wach w P.?5Wśród kilku wsi o nazwie Popowo w pow. pozn. wzmianki o sołtysach znajdujemy jedynie w P. oraz w Popowie k. Skwierzyny. Prawdop. w jednej z tych 2 wsi był w 1429 r. sołtys Wach (RH 14, 61) (RH 14, 61); 1509 sołtys płaci od 1 ł. → p. 3.
5. 1423 kop. 1488/92 dzies. z 13 ł. w P.M. (po 2 ćw. pszenicy, żyta i owsa oraz 6 gr) należy do uposażenia prebendy kan. Słupka [w kat. pozn.]6→ Popowo k. Szamotuł, przyp. 5 (LBP 52); 1510 prebenda „Popowo” w kat. pozn.; do dochodów kan. Andrzeja Jurgizeta [Naramowskicgo] należą małdraty w Popowie i M.P. (LBP 52).
Uwaga: Popowo i P. k. Szamotuł pierwotnie stanowiły zapewne jedną wieś; którą w 1308 r. Andrzej bp pozn. dał w ramach zamiany Dobrogostowi z Szamotuł p. 3) → Popowo k. Szamotuł, Uwaga.
Kmiecia Pawła z Popówka z 1400 (KP nr 482) łączymy raczej z → Popowem k. Międzychodu, Uwaga.
1 Możliwe, że dok. ten dotyczył obu wsi P., może jeszcze przed ich podziałem na Popowo i Popowo Małe; data tego podziału nie jest znana. Umieszczamy tę informację w haśle Popówko, ponieważ w tej wsi dłużej utrzymała się własność Szamotulskich.
2 → Brączewo, przyp. 1.
3 Hasło Hamer k. Stobnicy zostało w naszym Słowniku pominięte.
4 → Popowo k. Szamotuł, przyp. 4.
5 Wśród kilku wsi o nazwie Popowo w pow. pozn. wzmianki o sołtysach znajdujemy jedynie w P. oraz w Popowie k. Skwierzyny. Prawdop. w jednej z tych 2 wsi był w 1429 r. sołtys Wach (RH 14, 61).
6 → Popowo k. Szamotuł, przyp. 5.